Τρίτη 15 Δεκεμβρίου 2015

Ανατροπή και πέναλτι

Η πρώτη δική μου επαφή με το επίμαχο δίλημμα της ανάρτησης ήταν σε μια μπροσούρα με μοβ εξώφυλλο της ΣΕ (που ταιριάζει κι ως αρκτικόλεξο της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά είναι της Σύγχρονης Εποχής, από μια σειρά που δυστυχώς δε συνεχίστηκε μετά από τη δεκαετία του 90’), συλλογικό έργο ερευνητών από την πρώην ΛΔΓ, με επικεφαλής τον αειθαλή και εμβληματικό ιστορικό Κουρτ Γκοσβάιλερ, που κοντεύει τα εκατό. Ένας εξ αυτών λοιπόν (δυστυχώς δεν έχω πρόχειρο το βιβλιαράκι, για να βρω το όνομά του), εξέταζε στο άρθρο του το ερώτημα «κατάρρευση ή ανατροπή», για να απαντήσει θετικά και στα δύο σκέλη, και το ένα και το άλλο, πιθανότατα με την έννοια πως το πρώτο δε θα υπήρχε χωρίς το δεύτερο κι ανάποδα.

Προσέξτε όμως σε πόσο διαφορετικά συμπεράσματα καταλήγουν οι δύο αντίστροφες αναγνώσεις. Είναι άλλο να πεις πως υπάρχει μια σοβαρή κρίση-αρρώστια, που κατατρώει εσωτερικά τον οργανισμό, καταστρέφει το ανοσοποιητικό του σύστημα και τον καθιστά εξαιρετικά ευάλωτο σε εξωτερικές απειλές. Κι άλλη υπόθεση να μιλάμε για έναν οργανισμό που αδυνατεί να αντιμετωπίσεις κάποιες κρίσεις και να αντεπεξέλθει στις δυσκολίες, γιατί καλείται να λειτουργήσει σε ένα διεθνές περιβάλλον, με αντίξοες συνθήκες και αρνητικό συσχετισμό.

Και βασικά είναι άλλο να μιλάμε για φυσικό θάνατο και τελείως διαφορετικό για δολοφονία και να αναζητούμε τον ένοχο. Είναι άλλο να λέμε πως ένα σπίτι κατέρρευσε γιατί ήταν χτισμένο σε σαθρά θεμέλια (που χρειάζονται επαναθεμελίωση) κι άλλο να του έχουν βάλει δυναμίτη, για να το γκρεμίσουν, ή να συζητάμε πόσο ισχυρή και αποτελεσματική είναι η αντισεισμική του θωράκιση. Και με αθλητικούς όρους, για να πιάσουμε το νήμα του τίτλου της ανάρτησης, είναι άλλο να πέφτει κανείς μόνος του και να κάνει θέατρο (όπως ο Γκόρμπι που το έπαιζε κομμουνιστής) ή να καταρρέει ξαφνικά στο χόρτο, σαν το μακαρίτη το Φόε, και διαφορετικό να σε ανατρέπουν με τάκλιν και να σε ρίχνουν κάτω, ενώ ο προδότης τα έχει πιάσει και δένει τα κορδόνια του στη σέντρα.

Από το άρθρο του ΛΔ-Γερμανού είχα συγκρατήσει τη σημείωση πως ο καλύτερος και πιο ενδεδειγμένος όρος-κλειδί είναι η αντεπανάσταση, που περιγράφει πιστά αυτό που έγινε με «το τέλος της ιστορίας». Ενώ παράλληλα δείχνει πόσο φτωχό είναι το σχήμα «εξωτερικά – εσωτερικά αίτια», για να μας δώσει πειστικές και ικανοποιητικές ερμηνείες.

Η ανατροπή δεν αναφέρεται σε θεωρίες συνωμοσίας και πράκτορες των Αμερικάνων. Και δεν είναι γεωγραφική, αλλά ταξικά προσδιορισμένη έννοια. Η καπιταλιστική παλινόρθωση μπορεί να είχε πολλούς πρωτεργάτες εντός των τειχών (της ΕΣΣΔ κι άλλων σοσιαλιστικών χωρών) και μάλιστα μέσα στις γραμμές των ΚΚ, αλλά η κόκκινη προβιά που φορούσαν δεν αλλάζει τη βασική διαχωριστική γραμμή μεταξύ των δυνάμεων της παλινόρθωσης και της σοσιαλιστικής οικοδόμησης· αντιθέτως επιβεβαιώνει το συμπέρασμα πως η ταξική πάλη συνεχίζεται και μετά την επικράτηση της επανάστασης στον αδύναμο κρίκο της αλυσίδας, όχι μόνο σε διεθνές επίπεδο, αλλά και στο εσωτερικό της νέας, σοσιαλιστικής κοινωνίας.

Υπάρχει μια δεύτερη εξίσου σημαντική πτυχή, που σπανίως την αντιλαμβάνονται οι «αριστεροί θιασώτες» της εκδοχής της κατάρρευσης: ότι συντάσσονται κι ευθυγραμμίζονται χωρίς να το καταλαβαίνουν, με την αστική λογική ότι ο μαρξισμός εφαρμόστηκε κι απέτυχε στον υπαρκτό σοσιαλισμό (μια δυσάρεστη ιστορική παρένθεση που έκλεισε τελεσίδικα). Και απ’ την άλλη δεν υπάρχει τίποτα πιο αντιμαρξιστικό κι αντιδιαλεκτικό από την εμμονή τους να αποδείξουν πως οι κοινωνίες αυτές δεν είχαν τίποτα κοινό με το όραμα του Μαρξ για το σοσιαλισμό (απλή συνωνυμία) κι από την αδυναμία τους να κατανοήσουν τις δυσκολίες του τοκετού της νέας κοινωνίας και της εμφάνισης ενός νέου, μη εκμεταλλευτικού συστήματος στο ιστορικό προσκήνιο. Όταν πχ ακόμα και η οριστική επικράτηση του κεφαλαιοκρατίας έναντι της φεουδαρχίας (μια μετάβαση που αφορά δύο εκμεταλλευτικά συστήματα και δεν απαιτούσε τη συνειδητή επαναστατική δράση της αστικής τάξης, που είχε ως βασικό όχημα την οικονομική της κυριαρχία), απείχε πέντε με έξι αιώνες από την εμφάνιση των πρώτων αστικών κοινωνιών στα εμπορικά κέντρα της Ιταλίας.

Υπάρχει μια κατηγορία επιχειρημάτων που στηρίζουν τη θεωρία και τον αντίστοιχο όρο της κατάρρευσης στην απουσία κάποιας οργανωμένης αντίστασης ενάντια στην παλινόρθωση ή στα όσα (δεν) άφησε πίσω του ο υπαρκτός –που θα μας απασχολήσουν αναλυτικά σε κάποιο επόμενο κείμενο. Εδώ θα περιοριστώ να αποδείξω το αυτονόητο: πως σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υποτιμήσει κανείς τα υπαρκτά προβλήματα του υπαρκτού και τις λαθεμένες συνταγές, που τα επέτειναν αντί να τα επιλύσουν· αλλά είναι ανόητο και κάπως φαιδρό να υποστηρίζει πως το σοβιετικό σύστημα κατέρρευσε υπό το βάρος των αντιφάσεων και των αδιεξόδων του, γιατί εξάντλησε τη δυναμική του και δεν είχε τίποτα άλλο να προσφέρει. Κι όλα αυτά για μια χώρα που ξεκίνησε από μια ημιφεουδαρχική κατάσταση, και με το βάρος των καταστροφών από πολύχρονες, αιματηρές πολεμικές συγκρούσεις, για να φτάσει στο σημείο να θεωρείται η δεύτερη υπερδύναμη παγκοσμίων, και να προσφέρει στους λαούς της κατακτήσεις και δικαιώματα που ζηλεύουμε ακόμα και σήμερα, στις προηγμένες χώρες του δυτικού καπιταλισμού, του 21ου αιώνα.

Όσο για την αμφισβήτηση της ασφυκτικής εξωτερικής πίεσης στο σοσιαλιστικό συνασπισμό, αρκεί να τη διαλύσει μια απλή ανάγνωση του βιβλίου του Πίτερ Σβάιτσερ «Η Νίκη», και η περιγραφή της στρατηγικής του πρεσβύτερου Μπους, που εδραζόταν χοντρικά σε τέσσερις άξονες: την αμέριστη οικονομική (και όχι μόνο) στήριξη της Αλληλεγγύης στην Πολωνία, την εσκεμμένη μείωση της τιμής του πετρελαίου για να πιεστούν οι Σοβιετικοί (με τον ίδιο τρόπο που πιέζεται σήμερα η Βενεζουέλα), το «διπλωματικό σαμποτάρισμα» της συνεργασίας των Σοβιετικών με κράτη-μέλη της ΕΟΚ για την αξιοποίηση των αποθεμάτων φυσικού αερίου στη σοβιετική επικράτεια, και η κούρσα των εξοπλισμών, με τον «Πόλεμο των Άστρων», για να εξαντληθεί οικονομικά η ΕΣΣΔ, που ήταν υποχρεωμένη να ακολουθεί τις κινήσεις του αντιπάλου.

15 σχόλια:

experience είπε...

Είναι προφανές ότι υπήρχε τεράστιος πόλεμος διεθνώς, εδώ υπάρχει σε χώρες που δεν είναι σοσιαλιστικές, αλλά να λες ότι ο σοσιαλισμός δεν υπάρχει πια λόγω αυτού (ή των στρατιωτικών δαπανών) είναι σαν να παραδέχεσαι ότι πάντα θα αποτυγχάνει γιατί δεν υπάρχει περίπτωση μιά χώρα να γίνει σοσιαλιστική χωρίς να δεχτεί πόλεμο (οικονομικό κλπ), ποτέ δε συνέβη. Πρέπει να δεις τα λάθη που έκαναν αυτοί που το εφάρμοσαν και τον κατέστησαν ευάλωτο και τελικά ανατράπηκε (θα χρησιμοποιήσω αυτή τη λέξη) από τα πάνω μεν, χωρίς μεγάλη αντίσταση από τα κάτω δε και να δεις πώς δεν θα επαναληφθούν. Από ό,τι έχω ακούσει τους λέγανε κιόλας συνέχεια ότι στη δύση ζουν καλύτερα, και ότι όλα είναι καλύτερα εκεί (σπίτια, νοσοκομεία, σχολεία κλπ) και χωρίς να έχεις και εμπειρία λες μπορεί να είναι και έτσι, ίσως αυτό να είπανε.

AGIS είπε...

Your HTML cannot be accepted: Tag is not closed: B

Γιατί μου εμφανίζεται πού και πού το τελυταίο καιρό αυτό το μήνυμα στη φόρμα σχολιασμού του blogger και δε μ' αφήνει αν ποστάρω μήνυμα;
τεχνικό πρόβλημα που διορθώνεται;

Ανώνυμος είπε...

Φίλε Αγησίλαε,

Το μήνυμα που εμφανίζεται στο πεδίο σχολιασμού σου εμποδίζοντάς σε να αποστείλεις το μήνυμα που έχεις πληκτρολογήσει, σου επισημαίνει ότι δεν έχεις κλείσει την ετικέτα html < b > < /b >, ετικέτα που δίνει εντολή στη γλώσσα προγραμματισμού να μετατρέψει σε ορθά ημίμαυρα το απόσπασμα του κειμένου που περικλείεται απ’ αυτή· το μη κλείσιμο της ετικέτας στη συγκεκριμένη περίπτωση συνοδεύεται αυτόματα ―έτσι λειτουργεί η δεδομένη γλώσσα προγραμματισμού― από ακύρωση της αποστολής του πληκτρολογημένου κειμένου κι εμφάνιση του εν λόγω μηνύματος. Για να προσανατολιστείς καλύτερα, ρίξε μια ματιά εδώ: http://www.ct.aegean.gr/people/vkavakli/application_design/slides/lecture4.pdf

Καλό σου απόγευμα,

Παρατηρητικός

Ανώνυμος είπε...

Συμφωνω με experience, σε ολες τις προηγούμενες συζητήσεις πανω στο θεμα, αυθορμητα ισως, παρουσιαζεται η ΕΣΣΔ σαν μια κοινωνια-hippie που δεν την αφορα ή δεν αντεχει την πολεμικη ενταση και τις αμυντικες δαπανες. Θεωρω την οπτικη αυτη απλουστευτικη, τη στιγμη που η σοβιετικοι εχουν βγάλει εναν νικηφορο κοκκινο στρατο. Αν περασει η αισθηση οτι ο σοσιαλισμος δεν ειναι παντως καιρου και χρειαζεται οπωσδηποτε ειρηνικες συνθήκες για να αναπτυχθει, τοτε ειναι σαν να οριοθετουμε τον σοσιαλισμο προς οφελος του εχθρου. Να συζητησουμε το εαν η "ειρηνικη συνύπαρξη" ωφέλησε την ΣΕ ή την Δυση, μαλιστα. Αλλά οχι να υποστηριζουμε οτι η ΕΣΣΔ, με κεντρικη οικονομια και αυταρκεια σε φυσικους και ανθρωπινους πορους, οτι δεν μπορούσε να εξασφαλιζει μια αξιομαχη αμυνα.

ΓΜ

Μπρεζνιεφικό απολίθωμα είπε...

Προφανώς και η ήττα δεν ήταν αναπόφευκτη, προφανώς και πρέπει να γίνει αυτοκριτική για τους παράγοντες που την επέτρεψαν. Ναι αλλά δεν την προκάλεσαν ακριβώς. Δεν είναι θέμα κάποιας αδυναμίας ή ηττοπάθειας, είναι θέμα αντικειμενικής ανάλυσης των συσχετισμών. Η Σοβιετική Ένωση ξεκίνησε από πολύ μειονεκτική θέση, και οι πολεμικές νίκες της απέδειξαν μεν την ανωτερότητα της νέας κοινωνίας που οικοδομούνταν αλλά της κληροδότησαν και μερικά πολύ σοβαρά προβλήματα (ένα από τα οποία ήταν πχ η μεγάλη απώλεια ενός ανθρώπινου δυναμικού, πιθανότατα από τα πιο συνειδητά και πρωτοπόρα στοιχεία, που οπωσδήποτε θα έδιναν άλλη ώθηση στο προτσές της οικοδόμησης και τα προβλήματα που αντιμετώπισε στη συνέχεια).

ΛΑΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ είπε...

Σημερα δεν θα μου χαλασει κανεις την διαθεση ! Και οχι γιατι ειχε πολυ κοσμο η κινητοποιηση του ΠΑΜΕ αποψε (ποτε μην μετρας την επιτυχια απο το "ποσοι ειμασταν" γιατι για σενα εχει ηδη πετυχει αφου ησουν εκει)αλλα γιατι συναντησα αρκετους "πρωην" απο πολυ παλια να ξαναγινονται "νυν" .Και δεν θα πω απο ποιους χωρους ...για να μην προκαλεσω φρεναρισμα στο "ρευμα" .
Απλα να επισημανω ...να διαβαζουμε πιο προσεκτικα τις αναρτησεις του "Σφυροδρεπανου" και οχι να κοιταμε μονο τους "παππουδες" .Η αντεπανασταση τοτε νικησε ,το ζικ -ζακ της η ιστορια το εκανε ,ας ειμαστε ετοιμοι για το επομενο της ...το κοντρα - μαρς

AGIS είπε...

Παρατηρητικέ, ευχαριστώ για την τεχνική υποστήριξη.

@Ζούκοφ, ελπίζω να μην χαλάσει η διάθεσή σου ούτε και σήμερα, πόσο μάλλον από δική μου υπαιτιότητα.

Το σχόλιο λοιπόν που ήθελα να βάλω χθες και δεν τα κατάφερα, είναι το εξής:

"...Ένας εξ αυτών λοιπόν (δυστυχώς δεν έχω πρόχειρο το βιβλιαράκι, για να βρω το όνομά του), εξέταζε στο άρθρο του το ερώτημα «κατάρρευση ή ανατροπή», για να απαντήσει θετικά και στα δύο σκέλη, και το ένα και το άλλο, πιθανότατα με την έννοια πως το πρώτο δε θα υπήρχε χωρίς το δεύτερο κι ανάποδα..."

Αυτή η πληροφορία με κάνει περίεργο για την έννοια με την οποία καταλήγει σε τέτοιο συμπέρασμα γιατί στα εξωτερικά του τουλάχιστον χαρακτηριστικά είναι παρόμοιο με την προσωπική μου άποψη, όχι όμως μόνο και όχι τόσο με την πιθανή έννοια που λες. Αλλά με την εξής:

Υπάρχουν δυο όψεις της επανάστασης όπως και της αντεπανάστασης.
Η σοσιαλιστική επανάσταση συνίσταται στην κατάληψη της πολιτικής εξουσίας από την εργατική τάξη (αυτή είναι η πρώτη όψη) και στην κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής (αυτή είναι η δεύτερη όψη). Η μία όψη είναι λοιπόν η πολιτική κι η άλλη η οικονομική: Και μάλιστα η πρώτη υπάρχει για να υπηρετήσει τη δεύτερη.

Όταν μπαίνει το ζήτημα της ανατροπής ή κατάρρευσης για ποια από τις δυο όψεις συγκεκριμένα μιλάμε;
Το ερώτημα έχει τεράστια ιστορική σημασία: Αυτό που ενδιαφέρει ιστορικά είναι πρώτα από όλα το αν ο σοσιαλισμός σαν οικονομικό σύστημα αποδείχνεται ικανός να ικανοποιεί τις κοινωνικές ανάγκες, και αν είναι ικανός να στέκεται στις οικονομικές του βάσεις ή, αντίθετα, τα οικονομικά του θεμέλια (από την άποψη των παραγωγικών σχέσεων) αδυνατούν να τον στηρίξουν.

AGIS είπε...

Μιλώντας λοιπόν από την οικονομική άποψη της αντεπανάστασης, είναι για μένα καθαρό ότι πρόκειται για ανατροπή. Πέρα από παρεκκλίσεις κατά την πορεία της οικοδόμησης και πέρα από την αποδιοργάνωση της τελευταίας περίπου 5ετίας (που κι αυτή, έχοντας σαν αιτία τις πολιτικές αποφάσεις της περεστρόικα, συνιστά μορφή ανατροπής), στο τέλος οι πολιτικές δυνάμεις της αντεπανάστασης παρέλαβαν μια "έτοιμη" σοσιαλιστική οικονομία και προχώρησαν στο έργο της ανατροπής των οικονομικών σοσιαλιστικών σχέσεων, στις ιδιωτικοποιήσεις, το ξεπούλημα, τη διάλυση. Στην ΕΣΣΔ σε αυτό το σημειο είναι που συνάντησαν και τη μόνη λαϊκή αντίσταση το 1993, και μάλιστα αντίσταση "νομιμοποιημένη" αστικοδημοκρατικά καθώς η σύγκρουση είχε τη μορφή αντίθεσης νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας.
Από αυτή την βασικότατη άποψη λοιπόν ο σοσιαλισμός ανατράπηκε. Με άλλα λόγια: «Ο μαρξισμός εφαρμόστηκε και πέτυχε στον υπαρκτό σοσιαλισμό»: Οι οικονομικές βάσεις του δεν «κατέρρευσαν», δεν οδηγήθηκαν στην εξάντληση των εσωτερικών τους ορίων, αλλά ανατράπηκαν με πολιτικά μέσα.

Σε ό,τι αφορά όμως την πολιτική πλευρά του ζητήματος, δεν μπορώ να περιορίσω την ουσία της αντεπανάστασης στην «ανατροπή», ούτε να τη θεωρήσω ως το κυρίαρχο στοιχείο σε σχέση με την «κατάρρευση»,.
Εδώ μιλάμε για ένα ολόκληρο πολιτικό σύστημα, κομματικό και κρατικό, κι όχι μόνο σε μια χώρα αλλά σε όλες τις χώρες της Α. Ευρώπης, που μέσα σε μια σύντομη ιστορική νύχτα και μετά από μια ιστορική διαδρομή μερικών δεκαετιών κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος, σαν ντόμινο ή με οποιαδήποτε άλλη παρομοίωση μπορεί κανείς να βρει.
Σαφώς και σε αυτή την υπόθεση υπάρχει το στοιχείο της ανατροπής, με την έννοια της διαρκούς και πολύπλευρης ιμπεριαλιστικής επιθετικότητας και υπονόμευσης, την υπονόμευση στο εσωτερικό των κοινωνιών - των κομμάτων - των κρατών, επίσης και με την έννοια ότι τις τελικές αποφάσεις τις πήρε πχ ο Γκορμπατσόφ ή ο Γέλτσιν και αυτές ήταν αποφάσεις ανατροπής.
Όμως το "κύριο", ως προς το ερώτημα, είναι ότι αφενός μέσα από την όλη ιστορική διαδρομή οι δυνάμεις της εσωτερικής υπονόμευσης βρέθηκαν έως και στα ανώτατα ηγετικά όργανα του κόμματος και του κράτους. Και ότι αφετέρου, εκείνη πια τη στιγμή, το κόμμα και το κράτος, το πολιτικό σύστημα στο σύνολό του, όχι μόνο δεν παρουσίασε κάποια αξιόλογη αντοχή, αλλά σαν "έτοιμο" από καιρό, σαν η εσωτερική του διάβρωση να είχε μετά από χρόνια ολοκληρωθεί, εξαφανίστηκε από το ιστορικό προσκήνιο "μαγικά" μέσα σε μια στιγμή, υπό τύπο πραγματικής κατάρρευσης αν όχι αποσάθρωσης, για να ανοίξει η δυσάρεστη ιστορική παρένθεση την οποία βιώνουμε….
Κι αυτό είναι κατά τη γνώμη μου το "κύριο" από την πολιτική άποψη της αντεπανάστασης, και πάνω σε αυτό σίγουρα πρέπει να αναζητηθούν και οι αντιφάσεις που επέδρασαν και κυριάρχησαν κατά την "ιστορικά καθορισμένη" ανάπτυξη αυτού του πολιτικού συστήματος.

Παπουτσωμενος Γατος είπε...

''Από αυτή την βασικότατη άποψη λοιπόν ο σοσιαλισμός ανατράπηκε. Με άλλα λόγια: «Ο μαρξισμός εφαρμόστηκε και πέτυχε στον υπαρκτό σοσιαλισμό»: Οι οικονομικές βάσεις του δεν «κατέρρευσαν», δεν οδηγήθηκαν στην εξάντληση των εσωτερικών τους ορίων, αλλά ανατράπηκαν με πολιτικά μέσα. ''

Συμφωνω.Αλλωστε,ουτε ο καπιταλισμος ''καταργειται'' απλως λογω μιας κρισης ή της υπαναπτυξης καποιας χωρας.Αν ηταν ετσι ο Τριτος Κοσμος θα ηταν μη καπιταλιστικος απο καιρο.

AGIS είπε...

@ΠΓ Σίγουρα, ο καπιταλισμός καταργείται με επανάσταση κι ο σοσιαλισμός με αντεπανάσταση.
Αυτό που επιχειρώ ν' απαντήσω είναι ότι η αντεπανάσταση του '89-91 ή 89-93 δεν είναι συναρτημένη με κάποια υποτιθέμενη εξάντληση των οικονομικών ορίων του σοσιαλισμού.
Αντίθετα ο καπιταλισμός περιοδικά εξαντλεί τα οικονομικά του όρια, καταβροχθίζει τον εαυτό του και ξεκινά νέο κύκλο εξάντλησής τους.
Ή με άλλα λόγια, η ανάπτυξή του τον οδηγεί περιοδικά σε κρίσεις, τις ξεπερνά με διαδικασίες καταστροφής παραγωγικών δυνάμεων - με μορφές αναπαραγωγής της πρωταρχικής συσσώρευσης (καταστροφή μεσαίων στρωμάτων) - με πολέμους (αναδιανομής του κόσμου ανάμεσα σε κράτη και ανάμεσα σε μονοπώλια), και στη συνέχεια μπαίνει σε νέο κύκλο ανάπτυξής του.
Το ότι, παρ' όλα αυτά, δεν καταργείται οφείλεται στο ότι η κάθε κρίση-εξάντληση των οικονομικών του ορίων δεν συνοδεύεται "αυτόματα" και από την επανάσταση, και μάλιστα τη νικηφόρα.
Αντίστροφα, στο θέμα που εξετάζουμε, η αντεπανάσταση και η καπιταλιστική παλινόρθωση δεν ήρθε να "συνοδεύσει" κάποια οικονομική "εξάντληση" του σοσιαλισμού. Αλλά -λέω στο σχόλιο- πήγασε, η αντεπανάσταση, κύρια από την "εξάντληση" μιας ιστορικά καθορισμένης πολιτικής μορφής, από την εξάντληση της ικανότητάς της να αναπαραχθεί σαν πολιτικό εποικοδόμημα πάνω στην ορισμένη σοσιαλιστική οικονομική βάση.
Όμως το ιστορικά κύριο ερώτημα για κάθε κοινωνικο-οικονομικό σύστημα είναι η ικανότητά του να ανταποκρίνεται με την ανάπτυξή του στις αναπτυσσόμενες ανάγκες της κοινωνίας.
Ο καπιταλισμός πλέον αποδείχνει κάθε τόσο (και σήμερα με κραυγαλέο τρόπο) αυτή του την ανικανότητα ακόμα και χωρίς να "καταργείται".
Ο σοσιαλισμός, αντίθετα, απέδειξε την ικανότητά του αυτή, ακόμα κι αν ανατράπηκε, και από πολλές απόψεις την αποδείχνει και μέσω της ανατροπής του (μέσω της "απουσίας" του).

ΛΑΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ είπε...

@ AGIS

Φυσικα και δεν θα μου χαλαγες εσυ ποτε την διαθεση ,μιας και παντα μελετω τις παρεμβασεις σου με προσοχη και ιδιαιτερα αυτη σου εδω μας ανοιξε (σε μενα τουλαχιστον ) και μια πτυχη του ζητηματος "ανατροπη ή καταρρευση" σε σχεση με το πολιτικο και οικονομικο σκελος που δεν ειχα σκεφτει ως τωρα .Απλα η παρενεση μου για προσεκτικοτερο διαβασμα στην αναρτηση του Σφυροδρεπανου αφορουσε αλλον σχολιαστη και ειδικα οτι η κουρσα των εξοπλισμων μπηκε σαν περιγραφη του βιβλιου του Σβαιτσερ και οχι απο τον ιδιο τον γραφοντα σαν μια απο τις αιτιες.Προσωπικα δεν μπορει να φυγει απο την μνημη μου μια συνεντευξη του Λιγκατσωφ το 93 στον 902 TV και στον Θαναση Παπαρηγα και η απαντηση που εδωσε οταν ο τελευταιος του εκανε την ερωτηση ποσο τοις εκατο του ετησιου προυπολογισμου πηγαινε στην αμυνα και απαντησε ενα απιθανο ...50%+ !!! Ειχε εκπλαγει θυμαμαι και ο σφος ο Θανσης και ολοι εμεις ,μια και ως τοτε ακουγαμε για 10 -15% ...

Μπρεζνιεφικό απολίθωμα είπε...

Άγη, έχω την εντύπωση παρόλα αυτά, πως αυτό που περιγράφεις είναι η εξωτερική όψη των πραγμάτων και η εντύπωση που άφησε στη διεθνή κοινή γνώμη το εκκωφαντικό "τέλος της ιστορίας" που ελάχιστοι είχαν διαβλέψει και περίμεναν. Σε πολιτικό επίπεδο δηλ, δεν υπήρχε ανατροπή, για να φτάσουμε σε αυτό το σημείο; Κι αναιρεί αυτό την ανάγκη της αυτοκριτικής για τις αιτίες που μας οδήγησαν εκεί;
Δεν υπήρχε ένα πολιτικό μοντέλο που απέτυχε και οδηγούσε εκ των πραγμάτων στην αποτυχία, αλλά βασικές αδυναμίες που αξιοποιήθηκαν από τον αντίπαλο και σταδιακή ανατροπή των πολιτικών όρων του.

Υγ: από σήμερα η κε του μπλοκ επιστρέφει στην αδυναμία άμεσης πρόσβασης στο δίκτυο, ας το έχουν αυτό υπόψη τους, όσοι προσδοκούν κάποια άμεση δική μου απάντηση στα σχόλια

AGIS είπε...

@απολίθωμα

Μια ολοκληρωμένη απάντηση θα είχε μέγεθος πολύ μεγάλο για σχόλιο. Θα προσπαθήσω πάντως εν καιρώ.
Καμία σχέση, πάντως με "τέλος της ιστορίας", και καμία σχέση με αναίρεση της ανάγκης για αυτοκριτική. Ίσως απλώς ανάγκη για διπλή αυτοκριτική: όχι μόνο για τον υποκειμενικό παράγοντα ("οπορτουνισμός"), κι όχι μόνο για τη σχέση του με την οικονομία που ο ίδιος (ο υποκειμενικός παράγοντας) διαχειρίστηκε, αλλά και για τη σχέση του με τους πολιτικούς όρους της ίδιας του της ύπαρξης στην όλη διαδρομή της (όροι εξίσου "υλικοί" όσο και η οικονομία).
Ζητήματα που αφορούν τη σχέση τάξης - πρωτοπορίας - κόμματος - κράτους.
Κι όχι από την άποψη του "μοντέλου" (ίσα-ισα), αλλά από την άποψη του ιστορικού καθορισμού που οδήγησε τις πολιτικές μορφές σε μια συγκεκριμένη αποκρυστάλλωση.
Και γύρω από το αν και το πώς μια σειρά μεγάλα διλήματα - ζητήματα - αντιθέσεις (λχ '56) έχουν μια αντικειμενική μορφή, από τη μια, και αποκτούν μια μορφή διαθλασμένη στο εσωτερικό των έτσι αποκρυσταλλωμένων πολιτικών μορφών, από την άλλη, όπως μια αχτίδα φαίνεται να αλλάζει κατεύθυνση διαπερνώντας την επιφάνεια της θάλασσας, ή όπως φαίνεται σπασμένο ένα κουτάλι στο ποτήρι.

Σαφώς και δεν είναι πολύ διαφωτιστικά αυτά από μόνα τους...

Σεχτάρ ο Τρομερός είπε...

Αγη, (16 Δεκεμβρίου 2015 - 8:32 μ.μ.), με αυτή την αφορμή:
"...τις ξεπερνά με διαδικασίες καταστροφής παραγωγικών δυνάμεων - με μορφές αναπαραγωγής της πρωταρχικής συσσώρευσης (καταστροφή μεσαίων στρωμάτων)..."
Ο καπιταλιστικός οικονομικός κύκλος Υπερπαραγωγή-Κρίση-Καταστροφή-Επανεκκίνηση-Ανάπτυξη-Υπερπαραγωγή έχει την μορφή μιας διαλεκτικής πρόβασης. Η νέα Επανεκκίνηση, σε σχέση με την παληά, γίνεται σε διαφορετικό περιβάλλον: Ανώτερη Επιστήμη-Τεχνολογία, πιο μορφωμένη-εμπειρη Εργατική Δύναμη, καινούργια/αναβαθμισμένα Μέσα Εργασίας. Στην νεαρή ηλικία του Καπιταλισμού η Κρίση ήταν μια διαδικασία εκκαθάρισης+ανανέωσης παρόμοια με την αποτοξίνωση των βιολογικών οργανισμών. Ο Κ. έβγαινε από την (οικονομική) Κρίση του αναζωογονημένος. Αφόταν μπήκε στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο και μάλιστα στην Γενική του Κρίση (ιστορική πια - όχι απλά οικονομική) τα πράγματα άλλαξαν. Εμφανίζεται έντονα πια η θεμελιώδης αντίθεση ανάμεσα στις νέες δυνάμεις παραγωγής και τον ίδιο τον Κ. που τις γέννησε, και σε κάθε κρίση υπερπαραγωγής αναπαράγεται και η ίδια σε οξύτερο από πριν βαθμό.
Την καταστροφή των μεσαίων στρωμάτων (που στην πατρίδα μας είχαν και μια τοπική ιδιομορφία) δεν θα ακολουθήσει (κατά την άποψή μου) μια ολική αποκατάστασή τους στη φάση της Ανάπτυξης. Θεωρώ όλη αυτή την φιλολογία περί start-up, ξετσίπωτη πολιτική προπαγάνδα για να εκτονωθεί ανώδυνα η οργή των ανέργων. Ο σχετικά αυτοτελής ρόλος των μεσαίων στην οικονομία ουσιαστικά θα εκμηδενιστεί (δεν θα υπάρχει "αγορά μικρομεσαίων", λαϊκές αγορές κλπ.), και οι ίδιοι θα γίνουν προλετάριοι. Η μονοπωλιακή κυριαρχία στην οικονομία θα επεκταθεί κι αυτό θα κάνει όλες τις αντιθέσεις του Κ. εκρηκτικές, οδηγώντας και το πολιτικό εποικοδόμημα μοιραία σε πιο αυταρχικές δομές, που ήδη τις βλέπουμε να διαμορφώνονται (και στο βάθος, πιο βάθος δηλαδή, ο Φασισμός). Ούτε το (λογιστικό πια) χρήμα μπορεί να σταθεροποιηθεί σε μια χαοτική αγορά, ούτε η απασχόληση να γίνει ανθρώπινη, οι φυσικοί πόροι και το Περιβάλλον θα καταστρέφονται με εκθετικούς ρυθμούς, παρά τα σχετικά πανηγύρια, οι πόλεμοι θα συνεχίσουν με τον πυρηνικό να κρέμεται από πάνω μας, η φτώχεια θα μεγαλώσει φέρνοντας και αρρώστειες, κ.ο.κ.
Τα μεσαία στρώματα έχουν "κλείσει τον κύκλο τους". Η αναπόφευκτη ενσωμάτωσή τους στον Κ. έχει τρείς κύριους δρόμους: 1. Εργατική αριστοκρατία, 2. Φασίστες εργάτες, 3. Λούμπεν/περιθώριο/αναρχισμός.
Ο τέταρτος δρόμος είναι ο δρόμος του εργατικού κομμουνιστικού κινήματος.
-----------------------
Για την πτώση του Σοσιαλισμού σαν "Χάρτινου Πύργου" νομίζω πως είναι μια απατηλή εικόνα, που ίσως βοηθήσαμε κι εμείς να στηθεί, αφού, μέχρι το '85, οι πιο "πονηρεμμένοι" πιστεύαμε ότι "ο Σοσιαλισμός, παρά τις δυσκολίες, προχωράει". Στην πραγματικότητα η Επανάσταση, σαν συνολικό ιστορικό φαινόμενο, οικονομικό και κοινωνικοπολιτικό, ακολούθησε μιαν ανιούσα πορεία μέχρι τις παραμονές του Β'ΠΠ. Εκεί έφαγε ένα καίριο χτύπημα από τον εξωτερικό εχθρό, που ασφαλώς αναζωογόνησε και τον εσωτερικό, μεσολάβησε μια αμφίρροπη περίοδος 10-15 ετών, και με ορόσημο το '56 άρχισε, με τις γνωστές διακυμάνσεις, το ξεχαρβάλωμα. Κι από μέσα κι από έξω, όπως ταιριάζει σε ταξική πάλη. Αν το δούμε έτσι, δεν υπάρχει κανένας "χάρτινος πύργος", ήταν μια απόλυτα φυσιολογική πορεία "ανόδου-πτώσης" της ταξικής πάλης. Το λάθος μας ήταν ότι ταυτίζαμε οτιδήποτε το "σοσιαλιστικό" (=που υπήρχε στις χώρες του υπαρκτού) με το "επαναστατικό", υποτιμώντας την υποφώσκουσα οξύτατη ταξική πάλη. Και οι θεωρίες περί "Παλλαϊκού Κράτους" και μονοπωλίου "μή ανταγωνιστικων αντιθέσεων" βόηθησαν σε αυτό.

AGIS είπε...

@Σεχτάρ, δεν κάνω λόγο για "κατάρρευση του σοσιαλισμού": Σοσιαλισμός είναι οι σχέσεις της κοινωνικοποιημένης παραγωγής, και αυτές δεν κατέρρευσαν αλλά ανατράπηκαν. Αυτό γράφω.
Εκεί που κάνω λόγο για κατάρρευση είναι για το συγκεκριμένο, ιστορικά και όχι νομοτελειακά καθορισμένο πολιτικό οικοδόμημα του υπαρκτού σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ και την ανατολική Ευρώπη.
Ένα πολιτικό οικοδόμημα που μέσα από μια ιστορική διαδρομή (ασφαλώς και περιλαμβάνεται με τη δική του βαρύτητα και συνέπειες ο ΒΠΠ σε αυτήν) έφτασε να μην μπορεί να αναπαραγάγει τον εαυτό του σαν πολιτικό οικοδόμημα του σοσιαλισμού, έφτασε να μη θέλει τον σοσιαλισμό και να μην το θέλει ο καπιταλισμός, και με την πρώτη δυνατή σπρωξιά δεν κουνήθηκε απλώς αλλά έπεσε ως τα θεμέλιά του.
Με άλλα λόγια, η δύναμη των πληγμάτων εκείνων των χρόνων δεν ήταν από μόνη της ικανή να "ανατρέψει", αλλά μόνο να τραυματίσει. Και δεν θα υπήρχε πολιτική πτώση από αυτά, αν στο ίδιο το πολιτικό οικοδόμημα δεν είχαν σταδιακά "πιτσικάρει" οι αρμοί.

Σχετικά με τις κρίσεις στη νεαρή ηλικία του καπιταλισμού, συμφωνώ με τα γραφομενά σου. Προσθέτω, όμως, ότι και σε αυτήν την πρώιμη φάση του, οι κρίσεις ανέδειχναν την αντίθεση ανάμεσα στην κυριαρχία της προσφοράς και της ζήτησης απ' τη μια και την κοινωνική διεύθυνση από την άλλη. Ανέδειχναν και το ότι η καπιταλιστική ανάπτυξη έρχεται σε σύγκρουση με την ικανοποίηση των αναγκών της κοινωνίας, όλο και μεγαλύτερη όσο βαθαίνουν και επεκτείνονται οι καπιταλιστικές σχέσεις.
Και υπάρχει η ποιοτική διαφορά που λες ανάμεσα στις κρίσεις του νεαρού καπιταλισμού και τη σημερινή κρίση. Όμως δεν ξέρω αν υπάρχει η ίδια ποιοτική διαφορά ανάμεσα στη σημερινή κρίση και την κρίση του '30 πχ. Διότι ενδεχομένως ξεγελά το ξεπέρασμα εκείνης της κρίσης μέσω του ΒΠΠ.
Πάντως είναι χαρακτηριστικό, ότι οι επώδυνες προλεταριοποιήσεις της πιο πρώιμης φάσης περιείχαν την προοπτική της απορρόφησης μιας σημαντικής μάζας στην βιομηχανική - καπιταλιστική παραγωγή, πράγμα που σήμερα δεν διαφαίνεται τουλάχιστον.

Τέλος σχετικά με τα μεσαία στρώματα, η ολοκληρωτική τους εξαφάνιση είναι προφητεία παμπάλαια, αλλά ως τώρα αυτό που επιβεβαιώνεται κάθε τόσο είναι η "προφητεία" ως τάση και οχι ως απόλυτη τιμή.
Σαφώς βέβαια σήμερα αυτή η τάση εκδηλώνεται με ιδιαίτερη ένταση (άραγε πόσοι από τους 1,5 εκ. ανέργους είναι μισθωτοί εργάτες, υπάλληλοι, επιστήμονες κλπ και πόσοι κατεστραμμένοι μικρομεσαίοι;), αλλά τα περί ολοκληρωτικής εξαφάνισης ίσως υποτιμούν τις ικανοτητες οικονομικής αντίστασης των μεσαίων στρωμάστων αλλά και το βαθμό της κοινωνικής (όχι κατ' ανάγκη ειδικά καπιταλιστικής) - οικονομικής τους χρησιμότητας (σε αυτήν περιλαμβάνω πχ και τη λαΪκή).
Και σε κάθε περίπτωση δε νομίζω ότι πρέπει να αντιμετωπίζουμε το θέμα από την αυριανή οπτική γωνία μιας ολικής εξαφάνισης των μεσαίων στρωμάτων, αλλά από τη σημερινή οπτική γωνία του βίαιου ξεκληρίσματός τους (βίαιο και από την άποψη της κυριαρχίας των μονοπωλίων συνολικά, αλλά και επειδή κατά μεγάλο μέρος συντελείται όχι μέσα από τους καθαυτό οικονομικούς όρους της ύπαρξής τους αλλά με εξωοικονομικά - πολιτικά μέσα, όπως πχ η φοροληστεία, η ενδεχόμενη κατάργηση συναλλαγών με μετρητά κά).
Έχω μάλιστα τη γνώμη ότι η τέτοια αντιμετώπιση, από τη σημερινή πραγματική κι όχι την αυριανή θεωρητική οπτική γωνία, αποτελεί καθήκον, και μάλιστα καθήκον από τη σκοπιά του "τέταρτου δρόμου", του δρόμου του εργατικού κομμουνιστικού κινήματος.