Κόκκινη κλωστή δεμένη

Άρθρο συνεργάτη μας

Είναι μάλλον λίγο παράδοξο να μιλάς για ένα πρόσωπο που καθόρισε τη ζωή σου με αφορμή το θάνατό του. Αλλά η ζωή είναι γεμάτη αντιφάσεις, μπλεγμένη κι η ίδια σε ένα διαλεκτικό κουβάρι με το θάνατο. Κι ίσως να ακουστεί κάπως βαριά κουβέντα ότι κάποιος καθορίζει τη ζωή σου, αλλά στις μικρότερες ηλικίες υπάρχουν κάποια πρόσωπα που σημαδεύουν τις επιλογές και τις αναμνήσεις σου και τις κουβαλάς μέσα σου για όλη σου τη ζωή.

Ποια είναι αυτά τα πρόσωπα; Αν ρωτήσεις το μέσο σύντροφο θα σου πει για τον τσε γκεβάρα, το λένιν ή το βελουχιώτη. Κι αν μιλάμε για λογοτεχνία θα σου πει για τον κορτσάγιν, τον

αυτοβιογραφικό ήρωα του οστρόφσκι στο πως δενότανε τ’ ατσάλι, η για τη σιδερένια φτέρνα του τζακ λόντον. Που υποψιάζομαι ότι κάποιοι το λένε επειδή έχει γίνει κάπως «της μόδας» και θέλω να ζητήσω από τον επόμενο που θα μου το πει να μου κάνει και μια περίληψη για να δω αν όντως το έχει διαβάσει ή κοροϊδεύει την κοινωνία.

Για μένα πάντως το πρώτο ερέθισμα ήταν τελείως διαφορετικό, από το χώρο της παιδικής λογοτεχνίας: τα βιβλία της ζωρζ σαρή. Κι αν με ρωτήσει κανείς τι σημαντικό έχουν να προσφέρουν τα βιβλία της, θα του έλεγα ότι η σαρή έγραφε για μεγάλα παιδιά και παιδιά που βιάζονται να μεγαλώσουν, όπως τα παιδιά της δικής της γενιάς. Τους δίνει την ευκαιρία να μάθουν με τρόπο απλό κι ευχάριστο την ιστορία που τους έκρυψαν στο σχολείο. Και να νιώσουν τα πρώτα σκιρτήματα αριστερής συνείδησης.

Κι εδώ ο όρος αριστερός δεν είναι προβληματικός γιατί αναφερόμαστε σε παιδιά και το δικό τους τρόπο πρόσληψης. Το πρόβλημα είναι με τις παιδικές συνειδήσεις που φωλιάζουν σε σώματα ενηλίκων και εξακολουθούν να προσλαμβάνουν σχηματικά την πραγματικότητα, δηλώνοντας αριστεροί γενικά κι αόριστα, χωρίς να διευκρινίζουν τι εννοούν – ούτε στον εαυτό τους πολλές φορές.

Τα βιβλία της ζωρζ σαρή είναι ένα ταξίδι στη συλλογική μνήμη του 20^ου αιώνα μέσα από τις δικές της εμπειρίες. Η ζωρζ σαρή είναι η ζωή των βιβλίων της. Το παιδί και η έφηβη στα στενά παπούτσια και το επ. Η νέα που οργανώνεται και αγωνίζεται με την επον στο όταν ο ήλιος, την κόκκινη κλωστή δεμένη και τους νικητές. Η εξόριστη στο παρίσι στο χορό της ζωής.. Η ώριμη γυναίκα με παιδιά στα γενέθλια, το θησαυρό της βαγίας και το ψέμα.   

Αλλά δεν ήταν μόνο αυτό. Ήταν και ηθοποιός και μάλιστα βραβευμένη και με συμμετοχή σε σημαντικές ταινίες.

Μετά τη νινέτ είχα ένα σωρό απορίες: Γιατί δε γεννήθηκα στην οδησσό; Γιατί δεν έχω πάει στη σενεγάλη; Γιατί ο μπαμπάς μου δεν είναι τέκτονας; Και ποια είναι η καλιρρόη παρρέν;

Το ε.π. ήταν το πρώτο και μόνο βιβλίο που διάβασα όπου η ζωή/ζωρζ δεν ήταν η πιο συμπαθητική ηρωίδα. Γιατί αυτή ξεγελάστηκε από τις εντυπωσιακές στολές και μπήκε στην εον του μεταξά, ενώ το κουλί (η αδελφική της φίλη άλκη ζέη) είχε σαφή αντιμεταξική στάση λόγω οικογενειακών καταβολών και βοήθησε και τη ζωρζ να έρθει στον ίσιο δρόμο.

Στα βιβλία για την κατοχή και τα δεκεμβριανά ζήλευα τη ζωή και τους συντρόφους της που αγωνίζονταν, τραυματίζονταν, πεινούσαν και γενικώς ζούσαν. Πολεμούσαν και τραγούδουσαν σατιρίζοντας ακόμα και την πείνα τους. «Πατάω ένα κουμπί και βγαίνει μια χοντρή/ και λέει στα παιδάκια νιξ φαί./ Θα πάω να το πω στον ερυθρό σταυρό/πως είναι συνεργάτες και οι δυο».

Διάβασα τη φοβερή περιγραφή για τη μέρα της απελευθέρωσης και το «επέσατε θύματα» για όσους είχαν θυσιαστεί  στην αντίσταση. Έμαθα ποιος είναι ο σκόμπι και μίσησα τους άγγλους. "Το βρακί του σκόμπι είναι όλο κόμποι, λύθηκαν οι κόμποι, φάνηκε του σκόμπι η ...μεγάλη του πολιτική". Ήθελα να έχω διαφωτιστή και να τον ερωτευτώ, παρά τα στραβά που μπορεί να είχε. Περίμενα μαζί με τους ήρωες των νικητών να έρθει ο ελας να μας απελευθερώσει. Τραγουδούσα μαζί τους στο νοσοκομείο «μας πήραν την αθήνα μονάχα για ένα μήνα», ρωτούσα πότε θα μπω σε νοσοκομείο για να τραγουδάμε αντάρτικα και να με θεραπεύσουν με τη θαυματουργή σουλφαμιδόσκονη. που ήταν το αντιβιοτικό της εποχής. Διαβάζοντας τους νικητές απορούσα γιατί δεν έβλεπαν όλοι το δίκιο των κομμουνιστών και κατάλαβα από μικρή την έννοια της συντροφικότητας, παρά τις μπηχτές που άφηνε εκ των υστέρων ,η ζωρζ σαρή ως οπαδός του κκε εσωτερικού άλλωστε, για την καθοδήγηση και τη σοβιετική ένωση.

Στο χορό της ζωής που το διάβασα μεγαλύτερη,  η ζωρζ σαρή ταξιδεύει εν μέσω εμφυλίου στο παρίσι για να αποφύγει τη σύλληψη. Εκεί μεταξύ άλλων γνωρίζει τον καββαδία και περιγράφει το φεστιβάλ της humanite του κκγ που συγκέντρωσε 1,5 εκατομμύριο κόσμο και σε κάνει να αναλογίζεσαι. Μα πού χάθηκαν όλοι αυτοί;

Μετά από τα γενέθλια ήθελα να γνωρίσω τον ισραηλινό αξιωματικό μοσέ νταγιάν που στο μυαλό μου ήταν κάτι σαν πειρατής. Τα γενέθλια και τα χέγια που αναφέρονταν στη χουντά απέπνεαν λιγότερο ηρωισμό, υπήρχε απογοήτευση και λιγότερη πολιτικοποίηση. Οι μεγαλύτεροι λούφαζαν και μόνο οι νέοι φαίνονταν να προσπαθούν να κάνουν κάτι.

Όταν διάβασα το θησαυρό της βαγίας ήθελα οπωσδήποτε να ταξιδέψω με τον «πορτοκαλί ήλιο», να κάνω διακοπές στη βαγία που φαινόταν μαγικό μέρος (και σε αυτό το βιβλίο και στα στενά παπούτσια και απορούσα γιατί δεν περπατούσαμε το καλοκαίρι ξυπόλητοι.

Το ψέμα είναι το πρώτο βιβλίο της που διάβασα στη δευτέρα δημοτικού. Μετά από αυτό ήθελα να μείνω σε υπόγειο και να φάω κοτόπουλο με πορτοκάλι και να διαβάσω όλα της τα βιβλια. (τα δύο τελευταία τα κατάφερα)

Ακόμα και στα «λιγότερο πολιτικά» της βιβλία (ψέμα, παραράδιασμα κ.α.) η ζωρζ σαρή θέτει κοινωνικό προβληματισμό για μια σειρά ζητήματα. Ταξική αντίθεση, υποβάθμιση της επαρχίας, έλλειψη παιδείας, καταπίεση της γυναίκας κλπ.

Στα βιβλία της ζωρζ σαρή υπήρχε ήθος, συντροφικότητα, αγωνιστική στάση ζωής, πίστη στο σκοπό και τη νίκη. Δεν έβγαζαν γενικά λαθολογία ή απογοήτευση, παρά τη στράτευσή στο λάθος κκ. Και δεν είναι τυχαίο ότι το βιβλίο για τα δεκεμβριάνα το ονόμασε ΟΙ ΝΙΚΗΤΕΣ και όχι σύντροφοι ευτυχώς ηττηθήκαμε ή κάτι παρόμοιο.

Γιατί άραγε δε βρίσκουν θέση όλα αυτά στα σχολικά βιβλία; Πώς θα πάρουν το ερέθισμα τα σημερινά παιδιά για να τα διαβάσουν; Όπως και να έχει εγώ χτες αποχαιρέτησα ένα κομμάτι της παιδικής μου ηλικίας. Και εύχομαι κάθε παιδί να την κάνει κομμάτι της δικής του.

Αντίο ζωή, αλέξη, δημήτρη, ηλέκτρα, χριστίνα…