Κείνο που με τρώει

Τούτες τις μέρες που ο καύσωνας μας κυνηγά το φεστιβάλ της οργάνωσης ταξιδεύει μουσκεμένα χιλιόμετρα στην ελληνική επικράτεια και βαδίζει ολοταχώς προς την κορύφωσή του τον επόμενο μήνα με το τριήμερο της αθήνας.

Εν τω μεταξύ στη λδ του βορρά το πρόγραμμα κι οι συμμετοχές για το τριήμερο της θεσσαλονίκης έχουν οριστικοποιηθεί. Με μια πρώτη ανάγνωση το μάτι στέκεται σε μερικά καινούρια ονόματα –όπως ο μηλιώκας στο αφιέρωμα στο λοΐζο, η φριτζήλα και η καλημέρη, ή οι κατσιμιχαίοι- και σε μερικές πιο παραδοσιακές αξίες –χειμερινοί κολυμβητές, λάκης στη μαθητική σκηνή (!), κ.ά.

Γενικώς δηλ, για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νέοι. Με την έννοια ότι όλοι αυτοί οι καλλιτέχνες –με εξαίρεση τον τοτέμ- θα μπορούσαν να έχουν έρθει και πριν από είκοσι χρόνια. Οπότε προσφέρονται μάλλον για να θυμηθούν οι παλιοί τα νιάτα τους, παρά για να ‘ρθουν σε επαφή με τα ακούσματα της σύγχρονης νεολαίας. Αν και αυτό δεν είναι τόσο δική μας ευθύνη, ούτε ακριβώς προβληματικό, αν σκεφτεί κανείς τι πορεία είχε το ελληνικό τραγούδι τα τελευταία χρόνια –κι ειδικά την τελευταία δεκαετία. Αυτό βέβαια είναι μια άλλη κουβέντα που ξεφεύγει από το θέμα μας.

Με μια πιο προσεκτική ματιά ωστόσο, αυτό που ξεχωρίζει είναι το πρόγραμμα του παιδότοπου, όπου παίζει η παράσταση με τον επικό τίτλο: ο καραγκιόζης και η λαϊκή αντεπίθεση. Βγαλμένος από τις καλύτερες παραδόσεις της στρατευμένης τέχνης και του σοσιαλιστικού ρεαλισμού.

Η παράσταση αυτή ακολουθεί στο πρόγραμμα μια συζήτηση με θέμα: πώς να εξηγήσουμε την κρίση στα παιδιά, περίπου όπως η πράξη ακολουθεί τη θεωρία. Η εκλαΐκευση τέτοιων θεμάτων στα παιδιά είναι πολλές φορές εξίσου δύσκολη με την εκλαΐκευση στον απλό κόσμο και τις παιδικές συνειδήσεις που αρνούνται πεισματικά να ωριμάσουν και να αποκτήσουν ταξικό κριτήριο. Μπλέκονται σε εκβιαστικά ψευδοδιλήμματα, που καταλήγουν να ισχύουν και τους δύο πόλους (ευρώ ή δραχμή, νδ ή σύριζα) και σε φτηνούς λαϊκισμούς, που δίνουν επιφανειακές ερμηνείες στα προβλήματά του, κολακεύοντας την άγνοιά του: για όλα φταίνε οι μετανάστες, κι οι τριακόσιοι ίδιοι είναι, έλα μωρέ τώρα το ξέρουμε και το κουκουέ, τέλος, τα πάντα όλα.

Κι εδώ μπαίνει ο ρόλος του παιδαγωγού, που είναι σχεδόν ταυτόσημος με το ρόλο του κομμουνιστή και πρέπει να έχει μεταδοτικότητα κι υπομονή –χωρίς να γίνεται φορτικός και κολλητήρι. Να εξηγεί τα βαθιά νοήματα με απλά παραδείγματα, που να τα καταλαβαίνει το κοινό του. Να το βοηθά να ξεχωρίσει τις διάφορες παραστάσεις, την ουσία από το φαινόμενο, την αιτία από το αποτέλεσμα και την κρίση από το μνημόνιο.

Το μνημόνιο γέννησε την κρίση, ή το αυγό την κότα; Τι είναι η κρίση; Ποιο σύστημα τη γέννησε; Ποιος έφερε το μνημόνιο; Είναι όντως ενιαίες η κοινωνία και η πατρίδα ως έννοιες; Τι είναι ταξική πάλη και πού είναι η δική μας θέση; Ποια τάξη βρίσκεται πίσω από τα όργανα της τάξης και πώς θα χτυπήσουμε αυτή αντί για τα δεκανίκια της;

Το θέατρο σκιών είναι ένα ξεχασμένο είδος τέχνης, που εκλείπει σταδιακά, μαζί με το κοινοτικό κεκτημένο στην ελλάδα και τη συλλογική μνήμη του λαού μας, αλλά μπορεί να διδάξει πολλά στα παιδιά.

Για τον κοινοβουλευτικό μπερντέ με τα σκιώδη υπουργικά συμβούλια και τις σκιαμαχίες χωρίς αντίκρισμα. Για την τρομοκρατία στην αγορά εργασίας (ή εργατικής δύναμης για την ακρίβεια), όπου κάθε υπάλληλος καλείται να γίνει σκιά του εαυτού του, και να δρα σα μαριονέτα, ομιλούν εργαλείο χωρίς υπόσταση. Για το φοβισμένο λαό που δε βλέπει φως στο τούνελ και (χωρίς φως) μετρά τον ίσκιο του που πόντο-πόντο χάνει. Ονειρεύεται με μικρές νοθείες σαν τον καραγκιόζη, αλλά τρέμει τον ίσκιο του. Απογοητεύεται πιο γρήγορα κι από τη σκιά του, και πάνω στην απογοήτευσή του κάνει διάφορες άκρως απογοητευτικές επιλογές και γοητεύεται από αυτούς που θα τον απογοητεύσουν τρισχειρότερα, όταν έρθουν στα πράγματα.

Θα φάμε, θα πιούμε και νηστικοί θα κοιμηθούμε.

Ατολμία κι απογοήτευση. Καμία σχέση με bold&beautiful (τόλμη και γοητεία) λιάνα μου. Μόνο παρά τρίχα φαλακροί (bald) κι αυτή [η τρίχα] μένει ζωντανή μέχρι νεωτέρας, μέχρι τα επόμενα μέτρα του μνημονίου. Πέντε τρίχες του έμειναν του καραγκιόζη του έλληνα, μα μυαλό μικροαστού και ψυχολογία της μαντάμ σουσού, που μεγαλοπιάνεται και νομίζει ότι δεν ανήκει στην πλέμπα και δεν είναι το ίδιο με τον απλό λαουτζίκο.

Κείνο που τον τρώει, κείνο που τον σώζει..

Πλάι σε αυτήν υπάρχει κι η ηθική του χατζηαβάτη, με την γλοιώδη υποτέλεια στο σαράι και κάθε λογής βεληγκέκα και τοποτηρητή των συμφερόντων του πασά και της πάσας υπερδύναμης που επιβάλλει χαράτσια στους γκιαούρηδες.

Εδώ κολλάει και το απόσπασμα του γκόρκι, με το στίχο που μπήκε φέτος και στο σύνθημα του φεστιβάλ. Την ηθική των αφεντικών την αντιπάθησα όσο και την ηθική των δούλων. Μια τρίτη ηθική έβλεπα να διαμορφώνεται μέσα μου: δίνε το χέρι σου σε όποιον σηκώνεται. Και να είναι χέρι μακρύ και σταθερό, σαν του καραγκιόζη. Χέρι βοήθειας κι αλληλεγγύης.

Τα παιδιά μπορούν να μάθουν επίσης ότι καραγκιόζης στα νέα ελληνικά είναι ο μαυρομάτης και πως οι δυο λαοί έζησαν πολλά χρόνια μαζί κι άφησαν πολλές λέξεις ο ένας στη γλώσσα του άλλου. Μέχρι που ήρθε η καθαρεύουσα και τις καθάρισε, για να ξεβρομίσει ο τόπος από την τουρκιά και τους μαλλιαρούς, που συναποτελούν τον προαιώνιο εθνικό κίνδυνο.

Μπορούν να δουν και την παράσταση ο καραγκιόζης κι ο καταραμένος όφις της χρυσής αυγής, αλλά να μην περιμένουν το μεγαλέξη τσίπρα να έρθει να μας σώσει και να βάλει το φίδι στην τρύπα, γιατί δυστυχώς το πιο πιθανό είναι να κάνει μία από τα ίδια και να του στρώσε το δρόμο με ροδοπέταλα. Κι ο κόσμος θα λέει: την είδαμε και την αριστερά και τι καταλάβαμε; Σαν τους άλλους είναι κι αυτή.

Κι εσύ λαέ βασανισμένε, μην ξεχνάς το φασισμό. Και μην εναποθέτεις πάνω του τις ελπίδες σου, μαζί με την ταξική αξιοπρέπεια και την ιστορική σου μνήμη. Ίσως ο λαός μας να ξέχασε τι σημαίνει ο φασισμός, γιατί έχασε τη συλλογική του μνήμη και σταμάτησε να βλέπει παραστάσεις με τον καραγκιόζη.

Τα παιδιά θα μάθουν τέλος πως η φασολάδα έγινε το εθνικό μας φαγητό, γιατί ήταν το πιο φτηνό κι ο κοσμάκης δεν είχε να φάει. Κι ότι η τουρκοκρατία δεν τέλειωσε με πονηριές, βολέματα και το γάμο της βεζυροπούλας, αλλά με το σπαθί της επανάστασης –και το τσεκούρι για τους προσκυνημένους. Την οποία επανάσταση  μάυρα μάτια κάναμε να τη δούμε –εξ ου και καραγκιόζηδες- αλλά ξέσπασε νομοτελειακά, και τώρα πρόσχωμεν για τη δική μας..

Πώς θα έρθει αυτή; Ο τίτλος της παράστασης έχει κάτι να μας πει σχετικά. Θα παίξουμε άμυνα με ξαφνικές λαϊκές αντεπιθέσεις.

Κάποιοι λένε να αφήσουμε το κατενάτσιο, όπου μετράμε πόσα τρώμε και πόσο-α χάνουμε κάθε φορά, και να αρχίσουμε τα ντου και τα γιουρούσια για να τους πάρουμε, χωρίς τακτικό σχέδιο. Ε, ρε γλέντια..

Ενώ κάποιοι άλλοι θέλουν transition game με μεταβατικά αιτήματα, για να φτάσουμε σιγά-σιγά στην αντίπαλη περιοχή, με τσούκου-τσούκου μπολ. Αυτό προϋποθέτει όμως σαφή υπεροχή, σαν τη μπαρτσελόνα, με κατοχή μπάλας και συνεχή πρωτοβουλία κινήσεων, με οριζόντιες δομές και πάσες.

Ζήσε μάη μου, δηλ. Αν ήταν έτσι οι συσχετισμοί, δε θα καθόμασταν να το συζητήσουμε. Στον καπιταλισμό όμως, η κυρίαρχη ιδεολογία είναι αυτή της άρχουσας τάξης, και οι συσχετισμοί δεν είναι ποτέ τόσο ευνοϊκοί. Για αυτό ενδείκνυται η σχεδιασμένη αντεπίθεση την κατάλληλη στιγμή, για να αιφνιδιάσουμε τον αντίπαλο και να τον πιάσουμε στον ύπνο. Εξάλλου το πιο πιθανό είναι ότι και γκολ να βάλουμε, πάλι κατενάτσιο θα κληθούμε να παίξουμε, για να κρατήσουμε το ένα-μηδέν, σε συνθήκες περικύκλωσης κι ασφυκτικής πίεσης από τον εχθρό.

Και σε αυτό το σημείο, κυρίες, δεσποινίδες και κύριοι κι αγαπητά μας παιδιά (κάθε ηλικίας και επιπέδου συνείδησης), η σημερινή μας ανάρτηση έλαβε τέλος. Γεια και χαρά σας.. Vencerémos, vencerémos.