Διαλεκτική εξουσίας κι επανάστασης

Διάβασα πρόσφατα την ομώνυμη μποροσούρα του χρύση. Αυτό που ακολουθεί δεν είναι παρουσίαση του βιβλίου. Απλώς μια σειρά συνειρμοί που προκύψαν καθώς το διάβαζα.

Ξεκινάμε με ένα απόσπασμα από τη γερμανική ιδεολογία.
Ένας γενναίος εαακίτης φαντάστηκε κάποτε ότι οι άνθρωποι πνίγονταν στο νερό μόνο επειδή κατέχονταν από την ιδέα της βαρύτητας. Αν αποτίνασσαν αυτή την παράσταση από το κεφάλι τους, ισχυριζόμενοι ότι πρόκειται για δεισιδαιμονία, κάτι σαν θρησκευτική αντίληψη, τότε θα διασφαλίζονταν από κάθε κίνδυνο πνιγμού.

Εντάξει, δε λέει εαακίτης στο πρωτότυπο, αλλά αυτό εννοεί.
Ο ιστορικός περιορισμός δεν επέτρεψε στο μαρξικό κεκτημένο να προλάβει την εαακ, αλλά την ουσία της οι κλασικοί την είχαν διαβλέψει από τότε.

Κάτω οι νόμοι κι οι κανονισμοί. Κι αυτό πιάνει τόσο το νόμο της βαρύτητας που δε μας αφήνει να πετάξουμε, όσο και το νεύτωνα που τον ανακάλυψε. Το ότι δεν του έχουν αφιερώσει ακόμα σκατά σε κάποιο τοίχο των εξαρχείων είναι παράλειψη ασυγχώρητη για το κίνημα.

Κι ενώ κάποιοι δρουν βάση επιθυμιών και παλεύουν για την κατάργηση του νόμου, εμείς μοιράζουμε στον κόσμο σωσίβια για να μην πνιγεί, εξαιρώντας όσους δε συμφωνούν μαζί μας.
Πολλοί λένε ότι πνίγοντας αντιφρονούντες καταπνίγουμε τη δημοκρατία. Αλλά εμείς απαντάμε ότι θα βούλιαζαν κι από μόνοι τους στον αντι-κουκουέ βούρκο όπου έχουν κυλήσει.

Το επόμενο βήμα στον κατηφορικό δρόμο που άνοιξε ο λυσένκο θα ήταν η ευγονική του πνεύματος, βάση της οποίας θα αναπαράγονται μόνο οι πειθαρχημένοι σύντροφοι που καλύπτουν τις νόρμες, ώστε να απονεκρωθεί στις επόμενες γενιές το γονίδιο της αμφιβολίας.
Τις διαφωνίες όμως -όπως κάθε είδος συνείδησης- τις γεννάν οι κοινωνικές συνθήκες. Αυτό είναι το πρόβλημα.

Το κοινωνικό είναι καθορίζει την κοινωνική συνείδηση. Κι από εδώ ξεκινά η βασική αντίφαση για κάθε κομμουνιστή.
Γιατί εμείς πρέπει να κάνουμε το αντίστροφο. Να αλλάξουμε τη συνείδηση του κόσμου για να αλλάξουμε την κοινωνία. Την ίδια κοινωνία που παράγει μαζικά αποχαυνωμένες συνειδήσεις που τη νομιμοποιούν και τη διαιωνίζουν.
Φαύλος κύκλος...

Όσοι μπορέσαμε να ξεφύγουμε (αν το μπορέσαμε κι αυτό) είμαστε λάθος μες στο κεφάλαιο του λάθος λήμματος. Παρατράγουδο στα ωραία άσματα της αλλοτρίωσης. Λάθος της φύσης, της κοινωνίας, μια τερατοκοινωνιογένεση (με όρους κοινωνικής μαιευτικής), σαν το σοσιαλισμό που γνωρίσαμε (πρώιμος και καχεκτικός σαν επταμηνίτικο).
Εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν με τραγικό τρόπο τον κανόνα της ενσωμάτωσης (αν εξαιρούνται κι αυτές).

Μας σώζει μόνο, εκείνο το περίφημο σε τελική ανάλυση του ένγκελς. Σπουδαία φράση αυτή (άλλη υπόθεση πόσοι την κατάλαβαν).
Αν δεν ήταν σχετικά αυτόνομη η συνείδηση, αν δεν ερχόταν σε τελευταία μόνο ανάλυση η οικονομία να γίνει καθοριστική, την είχαμε από χέρι και το σύστημα θα ήταν ανίκητο.

Για να αλλάξουμε τον κόσμο, δηλ την κοινωνία, πρέπει πρώτα (και στην ουσία παράλληλα) να αλλάξουμε τον κόσμο, δηλαδή τους ανθρώπους.
Σπουδαία γλώσσα η ελληνική. Κι άκρως διαλεκτική ενίοτε. Γιατί ο κόσμος μας είναι στην ουσία οι άνθρωποι που ζουν σε αυτόν.
Τον περασμένο δεκέμβρη, μαζί με τη θεσσαλονίκη συμπάθησα (για λίγο) τον κόσμο της που ως τότε μου την έδινε σε καθημερινή βάση. Κι ήταν η πρώτη φορά που κατάφερα να συμπαθήσω την πόλη μου ενώ πλησίαζαν τα χριστούγεννα.

Η διαλεκτική της ελληνικής γλώσσας δείχνει τη διαλεκτική της ιστορίας και του προτσές της.
Οι άνθρωποι φτιάχνουν τον κόσμο κι η κοινωνία τους ανθρώπους.
Ή όπως θα έλεγε ο μαρξ, οι άνθρωποι φτιάχνουν τις συνθήκες και οι συνθήκες τους ανθρώπους. Σε τελική πάντα ανάλυση...

Δεύτερο απόσπασμα από τη 18η μπριμέρ του λουδοβίκου βοναπάρτη.
Οι προλεταριακές επαναστάσεις [...] ασκούν σταθερά την αυτοκριτική τους, διακόπτουν διαρκώς την πορεία τους, επανέρχονται στο φαινομενικά ολοκληρωμένο για να ξεκινήσουν εκ νέου, χλευάζουν με ανελέητη ενδελέχεια τις ανεπάρκειές τους, τις αδυναμίες τους και τις μικρότητες των πρώτων εγχειρημάτων τους, δίνουν την εντύπωση ότι σωριάζουν στο έδαφος τον αντίπαλό τους, προκειμένου όμως να αντλήσει δύναμη από τη γη και να σηκωθεί και πάλι, πιο γιγάντιος μπροστά τους.

Οι προλεταριακές επαναστάσεις οπισθοχωρούν πάλι και πάλι μπροστά στο απροσδιόριστο μεγαλείο των σκοπών τους, μέχρις ότου δημιουργηθεί μια κατάσταση που καθιστά αδύνατη κάθε επιστροφή κι οι συνθήκες να μιλήσουν από μόνες τους:
Ιδού η ρόδος, ιδού και το πήδημα!
Εδώ το τριαντάφυλλο, εδώ χόρεψε!

Η σοβιετική επανάσταση είχε στιγμές μπρεζνιεφικής αυταρέσκειας και μηδενικής αυτοκριτικής, αλλά χλεύαζε ανελέητα τις αδυναμίες και τις μικρότητες των προηγούμενων ηγετών (αφού πέθαιναν).
Γυρνούσε στο φαινομενικά ολοκληρωμένο (σοσιαλισμός) για να το γκρεμίσει εκ θεμελίων. Άφησε τους αμερικάνους να σηκωθούν ξανά όρθιοι μετά το βιετνάμ, ενώ φαινόταν ότι τους είχε σωριάσει.

Ακολούθησε με δυο λόγια τη λογική της ιστορίας, με πισωγυρίσματα και ζιγκ-ζαγκ.
Είμαι ερωτευμένος με μια εβδομηντατεσσάρα
κι ό,τι κι αν μου λένε εγώ δε δίνω δεκάρα.
Κι ας είναι επικίνδυνο να είσαι νεκρόφιλος.

Κι ενώ πηγαίναμε σαν κάβουρες πίσω μπρος και πλάγια, το κόμμα έλεγε ότι πάμε μπρος ολοταχώς και προς τα πάνω.
Ούτε δεξιά, ούτε αριστερά, καμία παρέκκλιση, ευθεία μονόδρομος χωρίς στροφές κι αντιφάσεις. Στο τέλος της διαδρομής μας περίμενε ένα αδιέξοδο κι ο ευρωμονόδρομος.

Μπροστά στο απροσδιόριστο μεγαλείο των σκοπών της η σοβιετία οπισθοχώρησε κι έπεσε. Όσοι δεν το καταλαβαίνουν αυτό μιλούν χαιρέκακα για κατάρρευση.
Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν σε ρόλο ιούδα όσοι ξεπήδησαν απ' τα σπλάχνα μας εν είδει εύας. Μιλούν σαν προδομένοι σύζυγοι για προδομένη επανάσταση, για την αγαπημένη τους που φάνηκε σκάρτη και την προδίδουν με τη σειρά τους για εκδίκηση.
Την προδοσία πολλοί αγάπησαν, τον γκορμπατσόφ κανένας...

Τι καταλαβαίνουν αλήθεια αυτή απ' το μεγαλείο των σκοπών της;
Δε βλέπουν πως το μικραίνουν όταν περιμένουν να έρθει εύκολα από τη μια μέρα στην άλλη; Ως κι οι μεταφυσικοί θα περίμεναν λίγο περισσότερο. Τη δε ημέρα εβδόμη...

Πόσα καταλαβαίνει άραγε ο χαριτάκης από δικτατορία του προλεταριάτου (την κατά τον λένιν ουσία του μαρξισμού) όταν στο κύκνειο άσμα του ως μέλος της πε του ναρ λέει ότι η δική μας εξουσία θα είναι μια αντι-εξουσία, που θα απονεκρώνεται και θα αυτοκαταργείται άμεσα;
Αν το πρόβλημά μας είναι το πώς θα ονομάσουμε τη βαρύτητα μπορούμε να φετιχιστούμε αλά αναρχικά, να την πούμε αντι-εξουσία, αυτο-εξουσία ή κάτι αντίστοιχο και να ξεμπερδεύουμε.

Αλλά η ουσία παραμένει αναλλοίωτη. Κι ο ένγκελς την πιάνει καλύτερα από τον καθένα αντι-εξουσιαστή όταν αναφέρεται στα διδάγματα της κομμούνας για να πει μεταξύ άλλων ότι η επανάσταση είναι σίγουρα το πιο εξουσιαστικό πράγμα που υπάρχει.

Αντί επιλόγου ένα ακόμη καίριο απόσπασμα απ' τον σλαβόι ζίζεκ:
Εν ολίγοις χωρίς τη μορφή του κόμματος το κίνημα θα παραμείνει παγιδευμένο στον φαύλο κύκλο της "αντίστασης", μιας από τις μαγικές λέξεις της μεταμοντέρνας πολιτικής που αρέσκεται να αντιπαραθέτει την "καλή" αντίσταση ενάντια στην εξουσία, στην "κακή" επαναστατική κατάληψη της εξουσίας.

Το βασικό λενινιστικό μάθημα σήμερα είναι: πολιτική χωρίς την οργανωμένη μορφή του κόμματος είναι πολιτική χωρίς πολιτική. Συνεπώς η απάντηση σε εκείνους που επιθυμούν απλώς και μόνο τα νέα κοινωνικά κινήματα είναι η ίδια με την απάντηση των γιακωβίνων στους συμβιβαστικούς γιρονδίνους: θέλετε επανάσταση χωρίς επανάσταση!

Το απόσπασμα αυτό μπορούμε να το βρούμε στην πρώτη σελίδα του βιβλίου του χρύση, πριν από τα περιεχόμενα.
Στην παρουσίαση αυτού ακριβώς του βιβλίου στο στέκι στη θεολογική ήταν που ξεσπάθωσε αλά χόλογουει ο χαριτάκης.
Κι αυτό ακριβώς το ξεσπάθωμα ήταν που έκανε τον χρύση να κλείσει την εκδήλωση λέγοντας πως η παρέμβαση του χαριτάκη του έδωσε να καταλάβει πόσο επιτακτική ήταν η ανάγκη να γραφτεί αυτό το βιβλίο.

Υγ: με την αριστερά του τείχους ενάντια στους εκτός των τειχών...