Με αεροπλάνα και βαπόρια

Χαμένοι στη μετάβαση στο σοσιαλισμό και σε διάφορα μεταβατικά προγράμματα, που αναφέρονται σε μια μεταβατική περίοδο πριν το σοσιαλισμό, που δεν είναι παρά ένα μεταβατικό στάδιο προς την κομμουνιστική προοπτική, δηλ χαμένοι σε μια μετάβαση στη μετάβαση με άλλα λόγια, τείνουμε να ξεχνάμε πολλές φορές τις απλές μετακινήσεις του κόσμου και την καθημερινή του μετάβαση από το ένα σημείο στο άλλο, που νιώθει να τον αφορά πιο άμεσα απ’ το πολιτικό ζητούμενο της ιδεολογικής του μετατόπισης –αν και θα αποτελούσε προνομιακό πεδίο για την προπαγάνδιση αυτής ακριβώς της μετάβασης που μας ενδιαφέρει.

Γιατί αν ταξιδεύεις με τέτοια μέσα και είσαι αρκετά κοινωνικός για να πιάσεις κουβέντα με τους συνταξιδιώτες σου –από αυτές τις συζητήσεις, που καταλήγουν εύκολα σε αφόρητα κλισέ, αν δεν υπάρχει μια σοβαρή φωνή να τις ισορροπήσει- έχεις μια πρώτης τάξης ευκαιρία να πιαστείς από την ευτυχή συγκυρία του ταξιδιού, για να εξηγήσεις πολλά πράγματα.

Μπορείς δηλ να εξηγήσεις συγκεκριμένα τι σημαίνει αυτή η ξύλινη λέξη: καπιταλισμός, δηλ κυριαρχία του κεφαλαίου και κυνήγι του μέγιστου δυνατού κέρδους. Ναι αλλά γιατί να δαιμονοποιούμε το κέρδος και τις επιχειρήσεις; σε ρωτάνε. Εξάλλου άλλο κέρδος κι άλλο κερδοσκοπία ή αισχροκέρδεια, όπως λένε και μερικές μη δογματικές ψυχές, προσπαθώντας να μας καραφλιάσουν πριν την ώρα μας.

Καπιταλισμός λοιπόν, δηλ κυνήγι του μέγιστου κέρδους, θα πει πως τα πλοία θα μπορούσαν να πάνε πιο γρήγορα, για να μειωθεί θεαματικά η διάρκεια πολύωρων, κουραστικών ταξιδιών αλλά πηγαίνουν σκόπιμα σε ένα σταθερό ρυθμό, για να μη ξοδεύουν παραπάνω καύσιμα και για να αυξήσουν τη μέση κατανάλωση των επιβατών, που παραμένουν τόσες ώρες μέσα στο πλοίο και… «πού θα πάει: δε θα πεινάσει; Δε θα διψάσει; Σε εμάς θα έρθει…»

Καπιταλισμός θα πει επίσης να είναι πανάκριβα όλα τα προϊόντα του καραβιού, αλλά να υπάρχει μια στοιχειώδης διατίμηση σε μερικά βασικά είδη, όπως το νερό, για να μείνουν ευχαριστημένοι και οι σοσιαλδημοκράτες θιασώτες της ρυθμιστικής παρέμβασης του κράτους. Κι ίσως πρέπει να συμπεριληφθεί στα βασικά είδη και το εκλαϊκευτικό μπεστ σέλερ του μπογιόπουλου, που το βρίσκεις σχεδόν σε κάθε πλοίο. Αλλά οι περισσότεροι ηλίθιοι προτιμούν τα διπλανά ράφια με τα αισθηματικά άρλεκιν (τύπου μαντά και δημουλίδου) ή τα πολιτικά άρλεκιν (τύπου ανδρουλάκη και βαρουφάκη).

Καπιταλισμός σημαίνει στις μέρες αιχμής η εταιρεία να βάζει στα νυχτερινά ταξίδια το πλοίο με το μικρότερο σαλόνι και τους λιγότερους καναπέδες, για να στριμωχτεί ο κόσμος και να αναγκαστεί να πάρει καμπίνα, για να μπορέσει να κοιμηθεί. Κι αν παρ’ ελπίδα κατορθώσει να βρει κανείς μια γωνιά για να στρώσει έναν υπνόσακο ή μια άβολη στάση στην καρέκλα του, για να τον πάρει ο ύπνος, είναι δασκαλεμένοι οι υπάλληλοι να μην τον αφήσουνε σε χλωρό κλαρί και να του υπενθυμίσουν ‘ευγενικά’ ότι δεν επιτρέπεται.

Ελεύθερη αγορά, δηλ καπιταλισμός, είναι τα μονοπώλια που καταπίνουν κάθε πιθανό ανταγωνισμό, για να αλωνίζουν με τους όρους τους. Ακόμα και αν εμφανιστεί ένας καινούριος ανταγωνιστής δηλ, πολύ γρήγορα τον εξαγοράζουν ή του επιβάλλουν συνεργασία με τους δικούς τους όρους.

Ναι αλλά δε θα μπορούσε να διασφαλίσει το κράτος συνθήκες υγιούς ανταγωνισμού; Όχι σφοι, δε θα μπορούσε, γιατί το αστικό κράτος υπάρχει για να διευθετεί και να επιλύει τις ενδοαστικές διαφορές, σα συλλογικός εκπρόσωπος της κυρίαρχης τάξης και όχι για να επιτείνει τη φαγωμάρα μεταξύ των μεμονωμένων καπιταλιστών και να τη διαιωνίζει προς όφελος του «υγιούς ανταγωνισμού» και του καταναλωτή.

Καπιταλισμός είναι και τα σαπάκια, που ταξιδεύουν ανενόχλητα στα πελάγη, τα ναυάγια που μολύνουν τη θάλασσα και οι ένοχοί τους παραμένουν ατιμώρητοι, οι άγονες γραμμές, που δε βγάζουν αρκετό κέρδος για τις εταιρίες, γι’ αυτό κόβουν τα δρομολόγια, αφήνοντας αποκομμένους τους κατοίκους των νησιών, σαν μπουκάλι στο πέλαγο, χωρίς ελπίδα.

Και προφανώς δεν είναι μόνο οι θάλασσες και τα πελάγη. Είναι κι οι αερογραμμές, όπου ξεπούλησαν την ολυμπιακή με πρόσχημα τα χρέη, για να φτιάξουν ενιαίο ιδιωτικό μονοπώλιο με την aegean, είναι κι η εκμετάλλευση του αεροδρομίου από τη χόχτιφ, που –πέραν των άλλων- εκτινάσσει στα ύψη με τους φόρους τα εισιτήρια. Κι έτσι πλέον έρχεται πιο φτηνά να ταξιδέψεις στο εξωτερικό, από κάποιο δευτερεύον αεροδρόμιο, παρά οι πτήσεις του εσωτερικού.

Είναι κι οι δρόμοι-καρμανιόλες και τα διόδια, που έχουν πάρει τη θέση των ληστών και σε ξαλαφρώνουν από τα λεφτά σου σε κάθε πέρασμα. Κι έτσι πιάνουμε το νήμα από τα παλιά χρόνια, που κάθε ταξίδι ήταν μια επικίνδυνη υπόθεση και κόστιζε μια περιουσία. Ενώ μια μικρή μειοψηφία κρητίκαρων, που έχουν να δουν καινούριο δρόμο από την εποχή της χούντας, παντρεύουν τον πατροπαράδοτο πασοκοβενιζελισμό τους με μια δόση νοσταλγίας για την επταετία, δίνοντας ένα ιδιότυπο δείγμα σοσιαλφασισμού από τα κάτω. Ας πάνε όμως να τους βάλουν καινούριους δρόμους με διόδια και μόνο τανκς που δε θα κατεβάσουν στους δρόμους, για να το αποτρέψουν.

Είναι και το απαρχαιωμένο σιδηροδρομικό δίκτυο. Το αθήνα-θεσσαλονίκη πχ γίνεται σε διπλάσιο χρόνο, από αυτό που θα μπορούσε να γίνει κι η φθιώτιδα μοιάζει σαν ταινία του αγγελόπουλου, γεμάτη ομίχλη και καθυστέρηση. Ενώ τα δρομολόγια κόβονται το ένα μετά το άλλο και η πάτρα πχ –όπως κι όλη η πελοπόννησος- έχει μείνει χωρίς σύνδεση με την αθήνα και την υπόλοιπη ελλάδα.

Για να μην πιάσουμε τα πανάκριβα κτελ, όπου ελάχιστα εκδίδουν μειωμένα εισιτήρια για ανέργους. Για να μην πιάσουμε τις αστικές συγκοινωνίες και ξύσουμε πληγές που ανοίγουν κάθε μέρα για τον εργατόκοσμο. Που πληρώνει ένα σαράντα για κάθε μετακίνησή του στην αθήνα, ενώ στη σαλονίκη λέει είναι πιο φτηνό το εισιτήριο γιατί ο οργανισμός έχει ιδιωτικοποιηθεί σε μεγαλύτερο ποσοστό και γι’ αυτό παίρνει μεγαλύτερη επιδότηση από το κράτος!

Γιατί ο καπιταλισμός δεν είναι μόνο η ιδιωτικοποίηση των σιδηρόδρομων πχ, που στην αγγλία διέλυσε το δίκτυο και το κατέστησε αναποτελεσματικό κι αναξιόπιστο (δεν είναι όλα δικό μας αποκλειστικό προνόμιο). Είναι και η κρατικοποίηση των προβληματικών, για να εξυγιανθούν στην κρατική κολυμβήθρα του σιλωάμ και να παραδοθούν ξανά καθαρές στο μεγάλο κεφάλαιο. Είναι και οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, για να πάρουν τα κοράκια το φιλέτο και να αφήσουν σε εμάς την χρηματοδότηση το λιγότερο επικερδές κομμάτι (πχ τη συντήρηση του δικτύου). Είναι και οι εταιρίες «λαϊκής βάσης», για να σώσουμε το τάδε αγαθό και να γίνουμε μέτοχοι σε μια εταιρεία που συνεχίζει να λειτουργεί εκ των πραγμάτων με καπιταλιστικά κριτήρια κέρδους. Κι αυτό δεν είναι κάποια νόθευση του καθαρού φιλελεύθερου ιδανικού, αλλά την απόλυτη πραγμάτωσή του με τη σύμφυση των μονοπωλίων και του αστικού κράτους σε αυτό που ονομάζουμε κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό (κμκ).

Καπιταλισμός γενικά είναι ο φοίνικας έμπορος από το αστερίξ στους βρετανούς και οι σκλάβοι κωπηλάτες-συνέταιροι, που δε διάβασαν πολύ προσεκτικά τα ψιλά γράμματα του συμβολαίου και τους όρους της σύμβασης που υπέγραψαν. Ο σύγχρονος καπιταλισμός είναι ένα καθεστώς γαλέρας και μισθωτής δουλείας –γιατί έχουμε προοδεύσει σαφώς από την εποχή της δουλοκτησίας- όπου οι δούλοι (του θεού και του κεφαλαίου) συνυπογράφουν οικειοθελώς τους όρους της σύμβασής τους, για να μη μείνουν άνεργοι και πεθάνουν της πείνας. Κι έχουν μάλιστα το δικαίωμα να διαπραγματευτούν ατομικά και να «επιλέξουν» τους όρους της, για να είναι ακόμα χειρότεροι και πιο ευέλικτοι, μακριά από περιορισμούς, στεγανά και συλλογικές δεσμεύσεις. Πώς να απεμπολήσεις το δικαίωμα να απολαύσεις μια τόσο μεθυστική ελευθερία και να σπάσεις τις αλυσίδες σου; Όχι. Και αν χρειαστεί θα παλέψουμε για τη σκλαβιά μας, όπως έλεγε ο γαλάτης ήρωας σε μια άλλη περιπέτεια του αστερίξ (κι οι δάφνες του καίσαρα).

Καπιταλισμός γενικά είναι πως αυτό που προέχει δεν είναι η ανάγκη η δική μας να γνωρίσεις τον κόσμο, να επισκεφτείς τους δικούς σου, που μένουν αλλού, να ταξιδέψεις εύκολα, γρήγορα και φτηνά στον προορισμό σου· αλλά η ανάγκη του κεφαλαίου να αναπαράγεται κερδοφόρα και να πετυχαίνει το μέγιστο δυνατό κέρδος, τσακίζοντας κάθε άλλη ζωντανή κι ανθρώπινη ανάγκη.

Ναι αλλά πού να μπλέκεις τώρα με τέτοιες συζητήσεις, να κυνηγάς τα δαιμόνια και τις προκαταλήψεις που στοιχειώνουν το κεφάλι του καθενός; Για να φαίνεσαι μετά ο ξερόλας, ενοχλητικός, που έχει άποψη για τα πάντα και θέλει να βάλει τους άλλους στη θέση τους; Δε θα ήταν πιο βολικό να καθίσεις στην ησυχία σου να διαβάσεις εκείνο το βιβλίο, που παλεύεις μέρες τώρα, για να περάσει πιο ευχάριστα το ταξίδι; Και να τους αφήσεις αμέριμνους να καταλήξουν σε ένα εύκολο, προκατασκευασμένο συμπέρασμα, που τα εξηγεί όλα;

Αφού είναι προφανές πως το παμε καταστρέφει τον τουρισμό…