Το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο

Η σημερινή ανάρτηση κινείται στο ράθυμο, χαλαρό κλίμα του τριημέρου, με έντονα προλεκάλτ στοιχεία, που χρήζουν περαιτέρω εξήγησης στον επίλογο. Αλλά ας δούμε πρώτα το κυρίως πιάτο, με έναν υποθετικό δραματοποιημένο διάλογο λίγο πριν την επιστροφή του επαναστάτη λένιν στη ρωσία, όπου έχει πέσει η τσαρική εξουσία.

-.-.-.-

Καθώς το τρένο διασχίζει τη γερμανία με το πολύτιμο φορτίο του, σε κάθε σταθμό μια διμοιρία στρατιωτών τρέχει κάθε φορά να περικυκλώσει το σφραγισμένο βαγόνι που φέρει την επιγραφή: «προσοχή δυναμίτης». Το περιεχόμενο του βαγονιού ήταν βέβαια πιο επικίνδυνο και από δυναμίτη, αλλά ποιος μπορούσε να το φαντασθεί…

Επικεφαλής των στρατιωτών, που συνοδεύουν το βαγόνι είναι ένας ταγματάρχης, ένας λοχαγός, ένας νεαρός ανθυπολοχαγός. Ο μονότονος θόρυβος των τροχών του τρένου που τρέχει μέσα στη νύχτα ακούγεται ρυθμικά και ο νεαρός ανθυπολοχαγός της συνοδείας των… «εκρηκτικών», πρίτβιτς, ρωτάει το λοχαγό του:

«Με συγχωρείτε κύριε λοχαγέ, αλλά ποιος είναι αυτός που συνοδεύουμε με τόση επιφυλακτικότητα αλλά κι επισημότητα»;

Ο λοχαγός, ένας έφεδρος καθηγητής αραβικών γλωσσών, απαντά στο νεαρό ανθυπολοχαγό:

«Δεν το γνωρίζετε κύριε συνάδελφε; Πρόκειται για το λένιν και τριάντα ακόμη επαγγελματίες επαναστάτες οι οποίοι επιστρέφουν από την εξορία, προκειμένου να ηγηθούν των ριζοσπαστών επαναστατών μπολσεβίκων, όπως έχει επικρατήσει ν’ αποκαλούνται στη ρωσία οι σοσιαλδημοκράτες».

Ο ανθυπολοχαγός, ύστερα από μια βαθιά ρουφηξιά του τσιγάρου του, απαντά με μια ερώτηση: «Ποιος θα το περίμενε στην απέραντη αυτή χώρα των τσάρων. Έως τώρα πιστεύαμε ότι οι ρώσοι αγρότες, σαν άκρως συντηρητικοί, ήσαν βαθιά αφοσιωμένοι στον τσάρο τους. Πώς ήταν λοιπόν δυνατόν στην αγροτική αυτή χώρα να εκραγεί μια επανάσταση με υπομόχλιο τους αγρότες, εκτός από τους εργάτες βέβαια και να ρίξει τον τσάρο μέσα σε μόλις λίγες ώρες;»

Προτού ο λοχαγός προλάβει ν’ απαντήσει, παίρνει το λόγο ο ταγματάρχης και απαντά:

«όποιος παρακολουθούσε τα γεγονότα και ήταν ενήμερος, θα έπρεπε να προείδει την επικείμενη καταστροφή. Η επανάσταση αυτή δεν είναι παρά μια εξόφληση του γραμματίου που είχε εκδοθεί εναντίον του τσάρου στο επαναστατικό ρεύμα του 1905. Εδώ και σαράντα χρόνια η ρωσική αστική τάξη προσβλέπει προς φιλελεύθερες και δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις της αστικής τάξης με τους οραματισμούς για πολιτικές και κοινωνικές μεταβολές στη ζωή της χώρας των εργατών και αγροτών. (σσ: Αυτό βέβαια θα οδηγήσει στην «έμφυτη» φοβία της αστικής τάξης μήπως αναμιχθεί με το προλεταριάτο και υποβιβασθεί στην τάξη αυτή, γεγονός που θα εκμεταλλευθούν κατάλληλα ο φασισμός του μουσολίνι και ο ναζισμός του χίτλερ).

Ο λοχαγός παρεμβαίνει λέγοντας: «Τα αίτια βρίσκονται βαθύτερα», αλλά με μια κίνηση, ο ταγματάρχης του έκανε νόημα να σωπάσει και συνέχισε:

«Και μετά ήρθε ο πόλεμος. Αλλά αντί για λίγη δόξα, που περίμενε να καρπωθεί ο τσάρος και να ρίξει έτσι στάχτη στα μάτια του λαού, τα πράγματα του ήρθαν εντελώς ανάποδα. Οι ήττες ακολουθούν η μία την άλλη. Πρώτα η ήττα στο τάνενμπεργκ, ύστερα η αποτυχία στη γαλικία και την πολωνία και τέλος και αυτή η αποτυχημένη επίθεση του μπρουάλοφ, το περασμένο φθινόπωρο. Ήμουν εκεί! Μπορείτε να σκεφτείτε 2.000.000 ρώσους στρατιώτες από τους οποίους μόνο ένας στους τρεις να έχει όπλο… και αυτό με μόνο λίγες σφαίρες. Και ολόκληρη αυτή η μάζα χωρίς επιτελικά και στρατηγικά σχέδια να επιτίθεται σαν μπουλούκι, κι εμείς να τους υποδεχόμαστε με τα πολυβόλα. Και όποιος ρώσος στρατιώτης δεν τολμούσε να προχωρήσει εμπρός πυροβολείτο από τους κοζάκους. Τη νύχτα όσοι επιζούν πηγαίνουν να πάρουν τα όπλα τους στις γραμμές του εχθρού, αυτών που έχουν σκοτωθεί, για να τα χρησιμοποιήσουν την επομένη αυτοί οι ίδιοι. Ο τσάρος γκρεμίστηκε από τον ανεπαρκή ανεφοδιασμό του επιτελείου του που οδήγησε το στράτευμά του στην τελική ήττα».

Ο λοχαγός κούνησε δύσπιστα το κεφάλι του: «Ασφαλώς έχετε δίκαιο κύριε ταγματάρχα. Όλα αυτά οδήγησαν στις ταραχές που άρχισαν να κινούν από τα θεμέλια το ρωσικό κράτος, ενώ η αστική τάξη και η ιντελιγκέντσια καταφέρονταν κατά του αστυνομικού κράτους και της γραφειοκρατίας του τσάρου».

«Ακόμα δεν έλειψαν οι δωροδοκίες των πολιτικών και οι αυθαιρεσίες που επικρατούν στην ιεραρχία της δημόσιας διοίκησης. Αλλά επιμένω, τα αίτια είναι πολύ βαθύτερα. Ο τσάρος αλέξανδρος β’, το 1861 εξάλειψε τον απάνθρωπο θεσμό των δουλοπάροικων, τα κτήματα όμως εξακολουθούν να παραμένουν στην ιδιοκτησία των γαιοκτημόνων. Παρόλο που οι δουλοπάροικοι είναι τώρα ελεύθεροι, πρέπει να πληρώνουν μισθώματα για τα αγροκτήματα που καλλιεργούν. Με τον τρόπο αυτό ο πρωθυπουργός στολύπιν το 1910 έδωσε στους εύπορους γαιοκτήμονες την ευκαιρία να πλουτίσουν ακόμη περισσότερο.

Οι νιχιλιστές επιτίθενται με βόμβες και όπλα κατά της κυβέρνησης του τσάρου, οι εργάτες με απεργίες στις φάμπρικες και οι αγρότες επέφεραν αναταραχή στην ύπαιθρο. Όταν ο πρωθυπουργός στολύπιν, με τους «μαύρους εκατόνταρχους» και τους οπλοφόρους της κυβέρνησης, προσπαθεί να επιβληθεί και ν’ ανατρέψει τους κοινωνικούς και πολιτικούς στόχους του λαού αυτοί τον δολοφονούν, μέσα στην όπερα του κιέβου, παρουσία κι αυτού του τσάρου. Αντί ν’ αντιτάξουν τη σιδερένια γροθιά, ο τσάρος, οι ευγενείς και οι αξιωματικοί, τα άφησαν όλα να φουσκώνουν».

-.-.-.-

Σε τι να πρωτοσταθεί κανείς αλήθεια; Στην κουβέντα που είναι πιο ζωντανή κι από.. πλάγιο λόγο; Στη συμπληρωματική σημείωση που παρεμβάλλει ο συγγραφέας σε μια τέτοια άμεση κι αυθεντική στιχομυθία; Στα φωσκολικά δραματικά στοιχεία του κειμένου (απάντησε με ερώτηση, ύστερα από μια ρουφηξιά του τσιγάρου του); Στους εκλαϊκευτικούς όρους (πχ νιχιλιστές) που χρησιμοποιούν οι καθημερινοί αξιωματικοί της ιστορίας στις μεταξύ τους συζητήσεις; Ή στους διαλόγους που είναι βγαλμένοι από τη ζωή, πχ στο σημείο όπου οι συνομιλητές εξηγούν ο ένας στον άλλο τη σημασία του όρου «μπολσεβίκος»;

Το παραπάνω απόσπασμα προέρχεται από το βιβλίο «στάλιν, έργα κι ημέρες» (εκδόσεις εντός) του νίκου καρβέλη. Ο οποίος κατορθώνει στις σελίδες του να αναπαραγάγει αστικά, τροτσκιστικά και μενσεβίκικα κλισέ για το σφο με το μουστάκι μαζί με μια δόση κριτικής υπεράσπισης της σοβιετίας σε σχέση με την καπιταλιστική δύση –όλα μαζί σε ένα. Κι η ανάρτηση αυτή έχει το νόημα να δώσει στο βιβλιόφιλο κοινό το πιο ενδιαφέρον προλεκάλτ απόσπασμα της μελέτης χωρίς να χρειαστεί να την αγοράσει –εκτός και αν το βρει σε προσιτή τιμή στο παζάρι βιβλίου, όποτε γίνει. Ίσως και το νόημα μιας προειδοποίησης, που θα ήθελα να έχω εγώ υπόψη μου, πριν το πάρω.

Η ανάρτηση αυτή αφιερώνεται σε έναν καλό σφο αναγνώστη, που μου είχε γράψει κάποτε πως κατά την προσωπική του γνώμη, η τακτική είναι το ευέλικτο κομμάτι της στρατηγικής. Και με είχε κάνει να γελάσω αυθόρμητα και καλοπροαίρετα. Γιατί όταν θέλει ένας σφος μπορεί να γίνει πολύ αυθόρμητα ξύλινος. Και το ξύλο εξάλλου, βγαλμένο από τη ζωή είναι. Για την ακρίβεια από τον παράδεισο…