Θ.Ν. - Τα παιδιά του "74-'75"

Θ.Ν. Ένα χρονικό για «τα παιδιά του Φλεβάρη» μισό αιώνα αργότερα. Η βιβλιοπαρουσίαση.

Τι μουσική παίζει στα ηχεία του ασυνείδητου, καθώς πας σε μια εκδήλωση όπου όλα είναι συνειδητά;
Του Φλεβάρη τα παιδιά έδιωξαν τον βασιλιά. Ή έστω τη χούντα. Όχι, δεν κολλάει. Άσε που ήρθαν μετά τα παιδιά του Βενιζέλου, χωρίς Αλλαγή και Ιδιώνυμο, αλλά με τον ίδιο αντικομμουνισμό. Σήμερα και αύριο, ούτε που αλλάζουν...

-Θ.Ν. Κάπως σαν τον Θήτα Μι (που έλεγε για τον εαυτό του ο μεγάλος Μικρούτσικος). Που πάει να πει, σε αυτή τη γλώσσα τη βουβή, με τα «σήματα Μορς», πως «ΘΑ ΝΙΚΗΣΟΥΜΕ». Κι εκ των υστέρων ακούγεται ίσως σαν ειρωνεία της ιστορίας, σαν το Venceremos του Άσιμου. Και όμως δεν είναι. Στο μαγκανοπήγαδο της μνήμης μου περνώ, 50 χρόνια πριν.

-The Connels: ’74-75.

Πρώτο πλάνο, φωτό από εκείνο τον Φλεβάρη, σαν την mugshot της 19χρονης Βαλαβάνη, τόσο εγκληματική κοψιά, που την κάνεις για μαθήτρια. Κι αυτοί είναι οι πιο επικίνδυνοι, γιατί αν γλιτώσει το παιδί, υπάρχει ελπίδα, ενίοτε κι αυταπάτες (πχ ότι θα την γλιτώσεις φτηνά από τα χέρια της Ασφάλειας). Αυτές κι αν είναι επικίνδυνες...

Στο επόμενο πλάνο μια φωτογραφία από το κοινό της εκδήλωσης -όλους μαζί και τον καθένα ξεχωριστά. Με τη χαρμολύπη στα μάτια και ένα δακρυσμένο χαμόγελο στα χείλη, σαν διαλεκτική αντίθεση. Πού είσαι νιότη του κόσμου που έδειχνες πως δε θα γεράσουν ποτέ. Ήτανε νέοι, ήταν παιδιά (του Φλεβάρη) και πίστευαν πως θα μείνουν πάντα έτσι, στην ηλικία και όχι μόνο. Κι ήταν καλή σοδειά, που δεν άνθισε ματαίως, και ας ήταν άχαρα τα χρόνια που χρεώθηκε να ζήσει.

I was the one who let you know
I was your «sorry ever after».
’74-’75

Σήμερα θα τα ’καναν όλα αλλιώς, αλλά δε μετανιώνουν για τίποτα. Ούτε καν ο Μαργαρίτης -ο μόνος από το πάνελ που είναι κοντά στο ΚΚΕ. Τα μαύρα τα μαλλιά τους και αν ασπρίσαν, πέσαν ή βάφτηκαν, δεν τους τρομάζει η βαρυχειμωνιά. Και όσοι ήταν στην ψυχή μπολσεβίκοι, επιστρέφουν σιγά-σιγά. Ο λύκος και αν εγέρασε και έβαψε το μαλλί του...

It’s not easy
Nothin’ to say ’cause it’s already said
It’s never easy

Ποτέ δεν είναι εύκολο να μιλήσεις, αλλά δε γίνεται να κουβαλάς για πάντα μέσα σου ένα νεκροταφείο από λέξεις. Όχι άλλες σιωπές, πριν κλείσουν οι τάφοι και πάρουν μαζί τους ένα κομμάτι ιστορίας, πολύτιμο και αναντικατάστατο. Όταν καβαλάς τα 70, αρχίζεις να το καταλαβαίνεις, τρέχεις να προλάβεις να το διορθώσεις.

-Εναλλακτικά μπορεί να παίζει το βιντεο-κλίπ του Βασίλη με τον Νταλάρα. Όπου τα ορφανά του Μάλλιου και του Μπάμπαλη βάζουν τον πρωταγωνιστή να δει καρέ από το παρελθόν του, όταν δεν είχε χάσει ακόμα το καρέ, μακρύ μαλλί του και τη διάθεσή του να αλλάξει τον κόσμο, που τελικά τα διέγραψε μόνος του, οικειοθελώς και χωρίς ξύλο. Στο ίδιο έργο θεατές... Με ροζ και πράσινους κόκκους. Αλλά εμείς θα τον αλλάξουμε τον κόσμο, να το δεις. Θ.Ν.

-Κι άμα θες να τρολάρεις, τι ακούς;
Όπως παλιά, το κόμμα στα δύο. Εγώ στην ΚΝΕ, εσύ μες στο Χημείο.
Και η Νάντια τι να λέει σήμερα για την ΑΡΑΣ;
Δεν ξέρω. Μπορεί να τα θεωρεί υπερβολές του κίτρινου τύπου και της ομόχρωμης (2ης) Διεθνούς, όπως τα παλιά ανέκδοτα για τα «ΚΝΑΤ».

Και ποια παιδιά είναι αυτά;
Του Φλεβάρη. Που τα έπιασαν παραμονές Βαλεντίνου, ίσως γιατί η επανάσταση είναι σαν τον έρωτα και κάθε μέρα μετράει σαν μήνας, έστω και κουτσοφλέβαρος.

Τα παιδιά της βαρυχειμωνιάς (που δεν τους τρομάζει), της χούντας του Ιωαννίδη, μετά την άνοιξη του Πολυτεχνείου, που την ακολούθησε το σύντομο καλοκαίρι της Μεταπολίτευσης, πριν φτάσουμε σε άλλη μια μακρά περίοδο παγετώνων, όπου κυνηγάμε μάταια βελανίδια -σαν το σκιουράκι από το Ice Age-, ενώ δρυός σοβιετικής πεσούσης, πας αστός ξυλεύεται και κάποιοι τους περνάνε για διαδόχους, ενώ εμείς κινδυνεύουμε να μας πουν απολιθώματα. Αλλά ο δρόμος είναι χαραγμένος στη μνήμη μας και την ιστορία, γιατί ο πάγος έσπασε και δεν ξανακολλάει...

Είναι τα παιδιά της ΚΝΕ, που λένε στη ζωή το μέγα ναι. Ακόμα και ένα μεγάλο «ΟΧΙ» στον καιρό τους -και δεν εννοώ στο δημοψήφισμα. Δυσκολεύεσαι να πιστέψεις πως τελικά δέχτηκαν αυτό ακριβώς που απέρριψαν -έναν Συνασπισμό που δεν έπαιρνε θέση ενάντια στην ΕΟΚ και τα κυβερνητικά αξιώματα. Και ότι κάποια εξ αυτών έγιναν «παιδιά του Τσώρτσιλ», καθώς μεγάλωναν, πηγαίνοντας όλο και πιο δεξιά, με το ρεύμα της εποχής τους. Ό,τι δεν μπορείς να πολεμήσεις, αγάπησέ το -ακόμα και αν είναι το σύστημα.

-Love, love will tear us apart. Again...

Όχι για τα ψεύτικα ενωτικά καλέσματα, που θυμίζουν «Αγάπη Μόνο» και τις έτοιμες ερωτικές κάρτες του εμπορίου. Αλλά για τη σιωπή τόσων χρόνων, που πριν το τέλος μοιάζει με αγάπη μεγάλη, ακόμα και όταν σπάει. Και για τον έρωτα, που η Βαλαβάνη θα τον γνώριζε ως κρατούμενη της χούντας. Τον γνώριζε και πριν -χωρίς να τον ξέρει- από το φυλλάδιο της ΚΝΕ «τι να κάνετε, όταν σας συλλάβουν». Και θα έμενε μαζί του 40 χρόνια, μέχρι να τους χωρίσει ο θάνατος, που δεν είναι παρά μια απλή μεταβολή της ύλης, δυστυχώς ασήμαντη μπροστά στην ιστορία (που προχωρά χωρίς να υπολογίζει τους ζευγάδες που φεύγουν) ή τις πολιτικές μεταβολές που βιώσαμε.

Πριν τον γνωρίσει, η Νάντια παρίστανε το «ζευγαράκι» με έναν άλλο σ/φο, για να παραπλανήσει την Ασφάλεια. Τελικά τον άφησαν ελεύθερο τον σ/φο, γιατί η μπολσεβίκα καταχράστηκε τη φιλοξενία του και έκανε γιάφκα το σπίτι εν αγνοία του (με 5 προκηρύξεις και άλλα αντίστοιχα δολοφονικά όπλα).

Ένας άλλος ρόλος -πριν καταλάβουν οι ανθρωποφύλακες τι «ψάρι» είχαν πιάσει- ήταν να παίξει την «αλαφροΐσκιωτη» και ολίγον σοσιαλδημοκράτισσα. Και όταν την ρώτησε σχετικά ο Μάλλιος, του απάντησε ως αιχμάλωτος (της ασφάλειας και) της γεωγραφίας: Σουηδία.
-Ε και λίγο αριστερά, πρόσθεσε αμέσως, γιατί σκέτο της φάνηκε πολύ νερόβραστο.

Είναι άτιμο πράγμα η ιστορική ειρωνεία, όταν κοιτάς αφ’ υψηλού και με χρονική απόσταση τα γεγονότα. Τότε η Βαλαβάνη δε φανταζόταν πως θα έμπλεκε με την (ακόμα πιο νερόβραστη) σοσιαλδημοκρατία του ΣΥΡΙΖΑ και του Βαρουφάκη. Τότε οι μόνες αυταπάτες ήταν πως μπορεί τελικά να γλιτώσουν από τη Μεσογείων, χωρίς πολλές επιπλοκές (άντε και η θεωρία των σταδίων). Γιατί η ελπίδα είναι πιο δυνατή από τη λογική, όπως γράφει και η ίδια. Και τότε δεν είχε τη στερνή γνώση για την «ελπίδα» που ερχόταν μασκαρεμένη -αν και είχε τα πολιτικά εφόδια να είναι υποψιασμένη για το (ίδιο) έργο και να μη μείνει θεατής. Τότε δεν μπορούσε να ξέρει ότι θα μαζευόμασταν μια μέρα στο Τριανόν, λίγο αριστερά από την 3η Σεπτεμβρίου (και τη διακήρυξή της). Και ότι κάπου εκεί, κεντροαριστερά, θα κατέληγαν πολλά από τα παιδιά του Φλεβάρη.

Γενικώς η Βαλαβάνη δε μιλούσε καθόλου στην Ασφάλεια, για να μην της πάρουν λέξη -ούτε καν το όνομά της. Μια φορά μόνο, όταν αποκαλύφθηκε ότι ήταν παράνομο στέλεχος, τους είπε «είμαι μέλος της Αντι-ΕΦΕΕ και δεν έχω τίποτα άλλο να πω». Και αυτή ήταν σχεδόν μόνιμη επωδός στις ανακρίσεις της τους επόμενους μήνες στη Μεσογείων. Και αυτό έκανε τους ανθρωποφύλακες να την περάσουν στις αναφορές τους για «λιγομίλητη» -που σίγουρα δεν ανήκει στα μειονεκτήματά της. Κι αυτή είχε πάρα πολλά να πει, για να τα κρατήσει μέσα της. Κι είναι πολύ λίγες οι σχετικές πηγές, για να περισσεύει η δική της μαρτυρία.

Εξάλλου η σιωπή της ομοφωνίας έχει θέση μόνο στα πολιτικά νεκροταφεία. Κι όταν τελικά την σπάμε, δεν είναι απαραίτητο να συμφωνήσουμε, ούτε πως θα βρούμε κάτι να μας ενώνει -εκτός και αν μιλάμε με πράξεις, στον αγώνα. Μπορούμε όμως να καταλάβουμε καλύτερα τι μας χωρίζει και τι είναι αυτό που κράτησαν από το Κόμμα τα παιδιά του Φλεβάρη. Να σε σκεφτώ και να σε νοσταλγήσω, και αν υπάρχει λόγος, να γυρίσω -όπως και έγινε δηλαδή σε κάποιες περιπτώσεις, χωρίς κανείς να τους ζητήσει τον λόγο (να γυρίσουν) ή να πουν το δίδαγμα της παραβολής του άσωτου σ/φου, για να δείξουν πως όντως το κατάλαβαν.

Σε τελική ανάλυση, δε χρειάζεται να γυρίσουν όλοι. Ούτε να το κάνουν λίγο πριν το τέλος, για να πεθάνουν ως κομμουνιστές -και με τη βούλα. Κατά βάθος μπορεί όλοι ΚΚΕ να είμαστε -και να μην το ξέρουμε ή να μην το ξέρει το κόμμα. Πάνω-κάτω όπως τότε, που όλοι αυτοί ήταν/δήλωναν κομμουνιστές. Και ίσως αυτό να ήταν (το) πρόβλημα. Αυτό που έκανε κάποτε τον Ραφαηλίδη να πει πως στο ΚΚΕ μπορείς να συναντήσεις τα πάντα, ακόμα και κομμουνιστές. Κατ’ αντιστοιχία σήμερα, στην «Αριστερά» μπορείς να βρεις τα πάντα, ακόμα και άτομα που δεν είχαν ποτέ καμία σχέση μαζί του -αν και είναι μειοψηφία. Κι όσοι ήταν μια φορά Κνίτες, δε μένουν τέτοια για πάντα. Ή μήπως όχι;

Τι θα απαντούσε σε αυτό ο Σκαμνάκης; Που έχει φύγει εδώ και χρόνια, είναι σε αντιπαράθεση διαρκείας, αλλά χτες ένιωσε την ανάγκη να εκφράσει βαθιά ευγνωμοσύνη για το ΚΚΕ της εποχής του (και τον Τζιαντζή που τον στρατολόγησε).

Η αγάπη θα μας διαλύσει ξανά. Μέχρι δακρύων. Και ο μόνος λόγος να δακρύσεις, είναι όταν δεν μπορείς να χωρέσεις κάτι μέσα σου. Τον πόνο μιας απώλειας, την θλίψη. Την αδικία και τα νεύρα. Ακόμα και τη χαρά ή τη συγκίνηση, όταν σε γεμίζει ένας σκοπός και η συσσωρευμένη μαγεία μιας συλλογικής στιγμής, σαν τη χτεσινή, που ήταν όλοι τους εκεί. Πώς να σωπάσεις μέσα σου την ομορφιά του κόσμου...

Και δεν υπάρχει γάμος χωρίς κλάμα (πολιτικός ιδίως -και δεν εννοώ στο δημαρχείο) ή κηδεία χωρίς γέλιο. Ακόμα και βασανιστήρια χωρίς ευτράπελα. Μπορείς να το καταλάβεις, διαβάζοντας τα «ανέκδοτα» του Φαρσακίδη από τη Μακρόνησο και τις εξορίες. Ή επίσης το Θ.Ν. της Βαλαβάνη, που είναι γεμάτο μικρές, αστείες στιγμές, για να σπάει η ένταση.

Πχ ο ανθρωποφύλακας που τραγουδά εν αγνοία του τον ύμνο της ΕΠΟΝ. Ο συνάδελφός του που πίστεψε πως έπιασε λαβράκι και το «μεγάλο κεφάλι», βρίσκοντας μια σημείωση για αυτό που μας καθοδηγεί κρεμασμένο από έναν φανοστάτη στα Τρίκαλα. Ή για τον ανακριτή που ζητούσε από τους κρατούμενους ομολογίες, ακολουθώντας την οδηγία του Λένιν: ένα βήμα μπροστά και δύο πίσω. Ή για τον πανικό που προκαλούσε μια έρευνα στα κελιά και την αγωνία για να κρύψουν οι σφοι ένα υπερπολύτιμο στιλό. Κι όποιος έχει διαβάσει φέτος το James του (κάτι παραπάνω από απλώς αξιόλογου) Έβερετ, μπορεί να κάνει τη σύνδεση με την εποχή της δουλείας και να καταλάβει πόσο παράνομη κι επικίνδυνη πράξη είναι η απαλλοτρίωση ενός μολυβιού, όταν προσπαθούν να σε φιμώσουν.

Αλλά όσοι νομίζουν πως η χούντα ήταν «ανέκδοτο» και έριξε «απλώς μερικά χαστούκια» σε αριστερούς και μη, ας το πουν αυτό στα παιδιά του Φλεβάρη που υπέστησαν τον ευτελισμό-βασανιστήριο της «έρευνας» κάθε οπής του σώματός τους -για να μην περάσουν στα κελιά κάτι επικίνδυνο, όπως πχ ένα στιλό. Ας το πουν στον Γόντικα, που από τη φάλαγγα τρύπησαν τα πέλματά του ή ας το έλεγαν στον Κάππο, που είχε σαν στάμπα το κορμί του σημαδέψει ο φασισμός και η ανάγκη να τον ρίξουμε.

Αλλά επειδή ούτε εγώ έχω το «μειονέκτημα» να λακωνίζω όταν γράφω, παρά μόνο πολιτικά (για να θυμηθούμε και το πλην Λακεδαιμονίων του Λεωνίδα), και δεν έχω γράψει ακόμα ούτε λέξη για (πευκοβελόνες και) τις τοποθετήσεις των ομιλητών, ας βάλουμε εδώ ένα κόμμα (το ΚΚΕ κατά προτίμηση) και μια άνω τελεία (καμία σχέση με του Γκλέτσου) και τα υπόλοιπα τα βλέπουμε στην επόμενη ανάρτηση.