1984

Πρώτο μέρος:
Τα τρία βασικά έργα του όργουελ μας δείχνουν την εξελικτική πορεία του ανδρός και των πολιτικών του πιστέυω.

Στο πεθαίνοντας/φόρος τιμής στην καταλονία, ο όργουελ περιγράφει τις εμπειρίες του από τον ισπανικό εμφύλιο, όπου πολέμησε ως εθελοντής στο πλευρό του λαϊκού μετώπου και πιο ειδικά του POUM.
To Poum ήταν η πολιτοφυλακή που είχαν συστήσει οι τροτσκιστές/τροτσκίζοντες. Τέτοιος έγινε κι ο όργουελ μετά από όσα έζησε στο μέτωπο της αραγονίας.
Τα όσα γράφει στο βιβλίο του όμως δεν έχουν καμία σχέση με την επιθετική (ή και χυδαία) πολεμική που ασκούν εναντίον μας οι τροτσκιστές ή κι οι αναρχικοί σε αυτό το θέμα (ως ένα βαθμό δικαιολογημένα κατά τη γνώμη μου). Ούτε καν με την ταινία του κένι λόουτς "γη και ελευθερία" που βασίστηκε εν πολλοίς στο βιβλίο αυτό (μέχρι να τη δω είχα σε μεγάλη εκτίμηση τον λόουτς. Μετά κλονίστηκα).
Ο όργουελ κάνει μια αρκετά αντικειμενική περιγραφή των γεγονότων και θεωρεί τους πάντες καλοπροαίρετους. Δεν ψάχνει για ενόχους να στήσει στον τοίχο, προχωρά απλώς σε κάποιες μετριοπαθείς εκτιμήσεις εκφράζοντας περισσότερο κάποιους προβληματισμούς.

Οι βάσεις για να γίνει τροτσκιστής μπήκαν όντως στην ισπανία. Απέχει πολύ όμως από το να είναι πράκτορας. Τώρα αν για κάποιους αυτές οι ιδιότητες είναι πάνω-κάτω το ίδιο, λυπάμαι, δε μπορώ να βοηθήσω.

Δεύτερο στη σειρά βιβλίο είναι η φάρμα των ζώων.
Ίσως η πιο έξυπνη αλληγορία που έχει γραφτεί ποτέ.
Πραγματικά ιδιοφυής. Κι αυτό άσχετα από τους χυδαίους παραλληλισμούς που κάνει ο όργουελ με τη σοβιετική ένωση: από τον ανεμόμυλο της εκβιομηχάνισης -που σύμφωνα με το βιβλίο ήταν κατά βάθος ιδέα του τρότσκι που την έκλεψε ο στάλιν- μέχρι το όνομα του αγροκτήματος, το οποίο από φάρμα των ζώων ανέκτησε σταδιακά το παλιό του όνομα (ρωσία δηλ). Είναι τόσο πολλά τα σημεία που προσφέρονται για συνειρμούς που κάθε φορά ανακαλύπτεις και κάτι καινούριο που δεν είχες προσέξει πριν.

Η προπαγάνδα είναι φτηνή, αλλά σε πολύ καλό περιτύλιγμα και καταναλώνεται απνευστί (τόσο καλογραμμένη είναι). Προσωπικά συνιστώ ανεπιφύλακτα να διαβάσετε το βιβλίο.

Κάτι που δεν θα έκανα για το 1984, το τρίτο κατά σειρά βιβλίο.
Εκεί η προπαγάνδα είναι πιο ωμή κι οι έξυπνοι συνειρμοί πολύ λιγότεροι. Εκτός κι αν θεωρείται τέτοιος το ότι ο μεγάλος αδερφός έχει μουστάκι κι ότι ο βασικός αντίπαλος του καθεστώτος λέγεται γκόλντστάιν -για να παραπέμπει στο μπρονστάιν που ήταν το πραγματικό επίθετο του τρότσκι. Έχει τέτοια αγωνία ο όργουελ να καταφέρει να καταλάβουν άπαντες περί τίνος πρόκειται που καταφεύγει σε πολύ φτηνά κόλπα που θυμίζουν τη σάτιρα του μητσικώστα για τον καρατζαφέρη: το πιάσατε το υπονοούμενο έτσι;

Αν υπάρχει κάτι που να αξίζει στο βιβλίο είναι η αρκετά επίκαιρη προειδοποίηση του συγγραφέα για τον κίνδυνο να γίνει η κοινωνία μας σαν σπίτι του μπιγκ μπράδερ (που αν γίνει έτσι εγώ προτιμώ χίλιες φορές τον στάλιν από τον μικρούτσικο). Ένα αυταρχικό βασίλειο του φόβου, με κάμερες παρακολούθησης και χαφιεδισμό σε ημερήσια διάταξη. (Αν και αυτό μάλλον παρεμπιπτόντως ενδιέφερε τον όργουελ στο συγκεκριμένο έργο, που είχε άλλα... υψηλά νοήματα να δώσει).

Ακόμα μεγαλύτερη αξία όμως έχει η απαισιοδοξία του όργουελ σχετικά με τις ανθρώπινες σχέσεις οι οποίες επηρεάζονται και αλλοτριώνονται σε αυτό το πλαίσιο. Κεντρικοί του ήρωες είναι ένας άντρας και μια γυναίκα που μισούν το καθεστώς αλλά αγαπιούνται μεταξύ τους. Βρίσκουν τρόπο να ξεφύγουν από τις κάμερες και να χαρούν τον έρωτά τους αναπτύσσοντας μια ιδιαίτερη συντροφικότητα μεταξύ τους. Αλλά αυτό δεν κρατάει για πολύ. Το καθεστώς τους ανακαλύπτει, τους συλλαμβάνει, τους υποβάλλει σε βασανιστήρια και τότε ο βασικός ήρωας υποκύπτει μπροστά στον πιο μεγάλο του φόβο και προδίδει την αγαπημένη του (δεν δίνεται, αλλά υπονοείται ότι κι αυτή έκανε το ίδιο).
Όταν ξανασυναντιούνται συμπεριφέρονται σαν δυο ξένοι. Μέσα τους έχουν χρεωκοπήσει. Ο άνθρωπος φάνηκε ανίσχυρος μπροστά στους φόβους του. Το ίδιο κι η αγάπη μπροστά στην εξουσία.

Αυτό είναι και το βασικό απαισιόδοξο μήνυμα που δίνει ο όργουελ για την ανθρώπινη φύση. Όταν το πρωτοδιάβασα μου είχε φανεί μίζερο, αισχρό και ψεύτικο, καθόλου ρεαλιστικό.
Σε δεύτερη σκέψη πάλι...

Επιμύθιο: ο όργουελ πέθανε σχετικά νωρίς, πριν καν συμπληρώσει τα 50. Όπως αποδείχτηκε μετά τον θάνατό του (αν δεν κάνω λάθος από μια λίστα μισθοδοσίας του BBC όπου δούλευε) δούλευε για λογαριασμό των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών. Δεν γνωρίζω κάποιον αντίλογο από κάποιον υπερασπιστή του που να το αμφισβητεί αυτό.

Επομένως;
Επομένως χάπι εντ.
Ο όργουελ ήταν πληρωμένος πράκτορας. Ό,τι έγραψε ήταν κατασκευάσματα ενός ξεπλυμένου πράκτορα του ιμπεριαλισμού και δεν αξίζει τον κόπο να μας απασχολήσουν περαιτέρω.
Και ζήσαμε εμείς καλά κι οι σοβιετικοί καλύτερα...

Υγ: σχετικό με το 1984 για την κατανόηση του δεύτερου μέρους.
Οι εχθροί του καθεστώτος του μεγάλου αδερφού σβήνονταν από τα αρχεία, τα βιβλία της ιστορίας και γενικώς κάθε γραπτή πηγή που μπορούσε να δώσει πληροφορίες σχετικά (οι προφορικές πηγές δεν είχε καταστεί ακόμη εφικτό να ελεγχθούν πλήρως).
Σε αυτό το σημείο πέφτουν οι μάσκες και ξεσκεπάζεται η φτηνή προπαγάνδα του τροτσκιστή πράκτορα τζορτζ όργουελ ο οποίος ψευδώς αναφέρει το σβήσιμο ονομάτων επικηρυγμένων προσώπων από κρατικά αρχεία και ιστορικά βιβλία. Ως γνωστόν εμείς περιοριστήκαμε απλώς στο να αφαιρέσουμε τη φιγούρα του τρότσκι από μια φωτογραφία με τον λένιν κι ακολούθως τη ζωή του ίδιου του τρότσκι στο μεξικό.
Τα χαλκεία της αντισοβιετικής προπαγάνδας παραδίδονται στην χλεύη της κοινής γνώμης και του κινήματος.

Δεύτερο μέρος:
Τρίτη πρωί στην πορεία. (Εντάξει μεσημέρι).
Αποξένωση, απομόνωση, καραντίνα.
Το 1984 θριαμβεύει. Δεν υπήρξα ποτέ.
Σβησμένο το όνομά μου (και το μπλοκ) από τα αρχεία.
Σβησμένη η ύπαρξή μου από τη μνήμη των άλλων.
Σβησμένη η φιγούρα μου από το βλέμμα τους.
Νομίζεις ότι υπάρχεις; Άντε βρες έναν δεύτερο να στο επιβεβαιώσει αν μπορείς...
Δεν υπάρχω κι είμαι εδώ.

Παίζω τον πρωταγωνιστή στο τρούμαν σόου.
Ο κόσμος γύρω μου συνεννοημένος. Άτομα που δε με ξέρουν, δε με είδαν, δεν τους θυμίζω τίποτα.
Οι λιγοστοί που μου μιλάνε είναι κι αυτοί στο κόλπο. Το κάνουν βάση ρόλου. Όπως στο τρούμαν.
Αν είχα μάνατζερ θα κλείναμε και διαφημίσεις. Μπας και βγάλουμε τίποτα να ζήσουμε από αυτή την ιστορία τουλάχιστον.

Μήπως τα παραλές ρε απολίθωμα; Την έχεις ψωνίσει;
Τι νομίζεις δηλ ότι ο κόσμος περιστρέφεται γύρω από σένα;
Όχι βέβαια. Το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει.
Ο κόσμος με αγνοεί, γυρίζει σα να μην υπάρχω, λειτουργεί πιο απρόσωπα από ποτέ. Κι αυτό είναι πολύ πιο ψυχοφθόρο.

Κι ο άνθρωπός σου;
Ο άνθρωπος που πίστευα δικό μου δεν υπάρχει ούτε αυτός.
Δεν υπήρξε ποτέ.
Τον πρόδωσα και με απαρνήθηκε.
Κικιρίκου γαμώ το χριστό μου. Τρις.

Δε θέλει να με βλέπει, να με χαιρετήσει, να δείξει ότι με ξέρει.
Είναι κάτι άλλο, κάτι ξένο, από αυτό που είχα γνωρίσει κι αγάπησα. Όπως κι εγώ άλλωστε.
Το σύστημα μας νίκησε. Μας τσαλάκωσε ηθικά, μας αχρήστεψε, δε νιώθουμε πια.
Ντρεπόμαστε να θυμόμαστε. Πονάμε να σκεφτόμαστε.
Ό,τι νιώσαμε είναι πλέον βαρύ φορτίο. Το πετάμε στα σκουπίδια γιατί μας εμποδίζει να συνεχίσουμε.

Κι η ζωή (η ποια;) συνεχίζεται...