Τα αντιφασιστικά μέτωπα

Συνεχίζουμε από εκεί που είχαμε σταματήσει στην προηγούμενη ανάρτηση, με το κομμάτι των ερωτοαπαντήσεων, που είχε μόνο ένα γύρο, αλλά μεστό και χορταστικό. Στο τέλος θα προσπαθήσουμε να πιάσουμε το νήμα τους για να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα, ή να θέσουμε τουλάχιστον τα κατάλληλα ερωτήματα και κάποιους προβληματισμούς.

Ποια ζητήματα τέθηκαν στη διαδικασία των ερωτήσεων; Για την περίπτωση του καραγιώργη –να μας πει ο σκολαρίκος κάτι παραπάνω από το δοκίμιο- για τα αντιφασιστικά μέτωπα και τη θεωρητική συμβολή του ντιμιτρόφ, και για τη στρατηγική επεξεργασία της κομιντέρν για τις χώρες με μέσο επίπεδο ανάπτυξης.

Ο σκολαρίκος είπε ενδιάμεσα ότι σε μια εκδήλωση παρουσίασης του δοκιμίου, είναι αδύνατο να πει περισσότερα από όσα λέει ο ίδιος ο τόμος, αλλά τελικά έδωσε αρκετό υλικό και τροφή για σκέψη με όσα είπε.

Για τον καραγιώργη επανέλαβε την εκτίμηση του δοκιμίου για την απαράδεκτη μεταχείριση που είχε στις φυλακές της ρουμανίας –η οποία οδήγησε και στο θάνατό του- κι έχοντας αυτό ως δεδομένο, προχώρησε στην πολιτική κριτική της στάσης του στην 3η συνδιάσκεψη του 50’, όπου υποστηρίχτηκε από την μειοψηφούσα άποψη πως η επιλογή του δεύτερου αντάρτικου ήταν λανθασμένη κι έπρεπε να αποφευχθεί.

Το δεύτερο αντάρτικο όμως δεν ήταν λάθος, αλλά κατάκτηση. Η ελλάδα απέκτησε πλούσια ιστορική πείρα και ήταν μία από τις τρεις ευρωπαϊκές χώρες που έζησε στο έδαφός της έναν «εμφύλιο».  Τα θύματα δυστυχώς δε θα ήταν λιγότερα αν είχε αποφευχθεί ο πόλεμος, όπως λέγεται συνήθως. Ενώ οι λιγοστές παραχωρήσεις της αστικής τάξης έγιναν –μεταξύ άλλων- ακριβώς εξαιτίας του φόβου από την ανάμνηση ενός δυνατού, λαϊκού κινήματος.

Το δεύτερο ερώτημα –λέει ο σκολαρίκος- αφορά επεξεργασίες του διεθνούς, κομμουνιστικού κινήματος των χρόνων 34-36, που σύμφωνα με το 16ο συνέδριο –αν σημείωσα καλά- μένουν ανοιχτές προς συζήτηση και περαιτέρω έρευνα.

Για να απαντήσουμε σχετικά με την αντιφασιστική συμμαχία, πρέπει να ξεκινήσουμε από το ερώτημα τι είναι ο φασισμός. Εάν πιστεύουμε ότι πρόκειται για κάποιο τρίτο, κοινωνικό σύστημα, πέρα από τον καπιταλισμό και το σοσιαλισμό, τότε μπορούμε να θεωρήσουμε ως πρόοδο ή ως κατάκτηση την αστική δημοκρατία.

Αλλά ο φασισμός είναι οργανικό στοιχείο του ιμπεριαλισμού, της δικτατορίας της αστικής τάξης και της προετοιμασίας της για τον πόλεμο. Οι αστοί κλείνουν τα εσωτερικά μέτωπα κι επιδίδονται σε ένα άγριο κυνηγητό του εργατικού κινήματος. Μπορεί αυτό το κυνήγι να ήταν πιο άγριο στις χώρες με φασιστικά καθεστώτα, αλλά οι κομμουνιστές τέθηκαν εκτός νόμου το 39’ και στη γαλλία του λαϊκού μετώπου που αρνήθηκε να στηρίξει τη δημοκρατική ισπανία. Αστικό κοινοβουλευτισμό είχαμε και στην ελλάδα κατά την περίοδο του εμφυλίου.

Τα αντιφασιστικά μέτωπα λοιπόν, σύμφωνα και με την αντίληψη του ντιμιτρόφ, είχαν ως πρώτη και κύρια αποστολή τη σωτηρία της εσσδ, και σε δεύτερο πλάνο την πάλη ενάντια στα δεινά του πολέμου και της φασιστικής κατοχής.

Μπορούσε να οδηγήσει αυτό το μέτωπο σε συγκεκριμένο τύπο εξουσίας; Η πράξη έδειξε πως όχι. Γιατί ήταν ένα μέτωπο διαταξικό, με δυνάμεις και χώρες, όπως ο εδες κι η αγγλία. Ενώ η ζωή μας έβαζε επιτακτικά το δίλημμα: αστική ή εργατική εξουσία. Δηλ να κάνουμε ένα βήμα μπρος ή να υποχωρήσουμε. Κι ενώ το αστικό στρατόπεδο διαπλεκόταν ανοιχτά με το φασισμό, όπως το 54’ στη δυτική γερμανία όπου το κκ τέθηκε εκτός νόμου, ενώ ο κρατικός μηχανισμός ήταν γεμάτος με στελέχη των ναζί. Κι όπως στα δεκεμβριανά, με τα τάγματα ασφαλείας που πολέμησαν στο πλευρό των άγγλων –κανονικά οι αστοί πολιτικοί έπρεπε να καταθέτουν κι αυτοί στεφάνι στου μακρυγιάννη, όπου βρισκόταν το στρατηγείο τους.

Στο ερώτημα για την κομιντέρν, ο σκολαρίκος υπενθύμισε την απόφαση του 18ου συνεδρίου να μελετηθούν περαιτέρω τα ζητήματα σχετικά με τη λειτουργία και διάλυσή της στα 1943, η οποία έδειχνε το μέγεθος της διαπάλης στις γραμμές του κομμουνιστικού κινήματος, που δεν ήταν τόσο μονολιθικό όσο το παρουσιάζουν οι αντίπαλοί του.

Μας ανέφερε σχετικά και μια ατάκα του τολιάτι από το 1960. Όταν του ασκήθηκε κριτική για την αποτυχία του «δημοκρατικού» δρόμου απάντησε: δηλαδή τι θέλατε; Να είμαστε σαν την ελλάδα, που οι μισοί κομμουνιστές είναι στις φυλακές. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό. Σήμερα δεν υπάρχει κκ στην ιταλία- ενώ τότε είχε 20% και έφτασε μέχρι το 30%- ενώ εμείς εδώ συζητάμε τι είπε τότε ο τολιάτι.

Οι επεξεργασίες του 6ου συνεδρίου της κομιντερν το 1928 αφορούσαν τρία επίπεδα. Τις ιμπεριαλιστικές χώρες, ή χώρες-ατμομηχανή του ιμπεριαλισμού, όπως τις ονόμαζαν χαρακτηριστικά, φέρνοντας ως παράδειγμα τη γαλλία και τις ηπα. Τις ενδιάμεσες και εξαρτημένες, στις οποίες ανήκε και η ελλάδα και τις αποικίες ή προτεκτοράτα, οπού δεν υπήρχε καν ντόπια αστική τάξη.

Για τη δεύτερη κατηγορία προβλέπονταν δύο πιθανές εκδοχές για το χαρακτήρα της επικείμενης επανάστασης. Είτε αστικοδημοκρατική επανάσταση με ταχεία μετεξέλιξη σε σοσιαλιστική, είτε σοσιαλιστική επανάσταση που θα είχε να επιλύσει και αστικοδημοκρατικά ζητήματα, όπως το θεσμό της βασιλείας, το θέμα της γης κλπ.

Αυτή ήταν κι η ουσία της διαπάλης στο κουκουε την περίοδο 29-31, μεταξύ της μειοψηφίας που συμπεριλάμβανε και τον γγ του κόμματος και της πλειοψηφούσας ομάδας σιάντου-θέου (δική μου σσ:  αν έχουν έτσι όμως τα πράγματα, γιατί χαρακτηρίστηκε από την κομιντερν αυτή η διαπάλη ως φραξιονισμός χωρίς αρχές; Εκτός κι αν ο χαρακτηρισμός αφορά τον τρόπο με τον οποίο εκδηλώθηκε και όχι την πολιτική ουσία της διαπάλης) .

Το κουκουε κατέφυγε στην κομιντέρν ως το ελληνικό τμήμα της διεθνούς (με τον ίδιο τρόπο που θα κατέφευγαν σήμερα στη κετουκε δύο τοπικές κομματικές οργανώσεις) κι αυτή προέκρινε ως λύση τη συνολική αντικατάσταση του καθοδηγητικού οργάνου και την ανάδειξη του ζαχαριάδη στη θέση του γγ.

Ο ζαχαριάδης ήθελε να ξεκαθαρίσει το ζήτημα προτού αναλάβει γραμματέας. Αλλά η κομιντερν επέμενε ότι έπρεπε να συζητηθεί πρώτα σε όλο το κόμμα και έτσι φτάσαμε στην 6η ολομέλεια του 34. Όταν αργότερα, μετά την καθαίρεση του, του επισήμανε ο κουούσινεν ότι ήταν αντιφατικό να μιλάει για αστικοδημοκρατική επανάσταση αλλά να προχωράει παρόλαυτα στον εμφύλιο, ο ζαχαριάδης απάντησε: εγώ από τότε σοσιαλιστική έλεγα, εσείς επιμένατε για αστικοδημοκρατική.

Ας δούμε το θέμα στην εξέλιξη του, τι σημαίνει σήμερα αστικοδημοκρατική μεταρρύθμιση. Στην ελλάδα πχ εκκρεμεί ακόμα ο διαχωρισμός της εκκλησίας από το κράτος. Μήπως αυτό σημαίνει ότι δεν είναι ακόμα ώριμος ο σοσιαλισμός και χρειάζεται ένα ενδιάμεσο αστικοδημοκρατικό στάδιο;

Στην αγγλία υπάρχει ακόμα βασιλιάς, ο οποίος παίζει ένα ρόλο παρόμοιο με αυτόν του παπούλια, καθώς η αστική εξουσία υπάρχει εδώ και 400 χρόνια περίπου. Στη ρωσία οι μπολσεβίκοι πραγματοποίησαν αστικοδημοκρατικές μεταρρυθμίσεις έχοντας όμως ως σημαία τους τη σοσιαλιστική επανάσταση. Ενδιάμεση εξουσία δεν υπάρχει και ιστορικά δεν προέκυψε ποτέ.

Παρόλαυτα, μια σειρά κκ διακατέχονταν μεταπολεμικά από παρόμοιες λογικές.

Το 1951 το κκ βρετανίας έβγαλε τη θεωρητική επεξεργασία του «βρετανικού δρόμου προς το σοσιαλισμό» και έβαζε στόχο την απεξάρτηση από τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό ως πρώτο βήμα σε αυτή την κατεύθυνση.

Το 1968 ο γγ του γαλλικού κκ έγραψε μια μπροσούρα για το «ενιαίο δημοκρατικό μέτωπο» όπου έκανε λόγο για μια ελεύθερη, ευημερή γαλλία, απεξαρτημένη από τον ιμπεριαλισμό.

Παρόμοιες επεξεργασίες είχε το κκ ιαπωνίας για την απεξάρτηση της χώρας απ’ τις βάσεις της χώρας, το κκ ισπανίας – που είχε ακόμα ως κτήση της το μαρόκο- και μια σειρά κκ σε άλλες χώρες.

Τι έγινε όμως στις λδ της ανατολικής ευρώπης με το ενδιάμεσο στάδιο;

Εκεί έπαιξε καθοριστικό ρόλο η παρουσία του κόκκινου στρατού. Ας φανταστούμε πχ να έμπαινε ο κόκκινος στρατός στην ελλάδα και να κυνηγούσε τους δωσίλογους και τους αστούς. Θα αρκούσαν πιθανότατα και μόνο οι εκλογές για τη νίκη της «λαοκρατίας».

Αυτό δε σημαίνει ότι δεν έπαιξε ρόλο ο εγχώριος υποκειμενικός  παράγοντας. Στην αυστρία πχ ο κόκκινος στρατός έμεινε μέχρι το 56, αλλά δεν έγινε τίποτα. Ενώ στην αλβανία – ανεξαρτήτως της συνέχειας που είχε το δικό της εγχείρημα οικοδόμησης- τα κατάφεραν χωρίς τον κόκκινο στρατό. Έδωσαν τελεσίγραφο στους άγγλους και τους έδιωξαν από το λιμάνι της χειμάρας μέσα σε 4 ημέρες. Εμείς αντίθετα είχαμε στείλει μέχρι και τάγμα να τους υποδεχτεί.

Σ΄αυτές τις χώρες όμως δεν είχαμε προσπάθεια εμβάθυνσης των σοσιαλιστικών στοιχείων

– κολλεκτιβοποίηση, κοινωνικοποίηση κλπ- επομένως η σοσιαλιστική εξουσία ήταν πιο αδύναμη και οι αντεπαναστατικές ενέργειες ευκολότερες. Οι ιμπεριαλιστές δεν επέλεξαν την κατά μέτωπο επίθεση, αλλά την διείσδυση και την έμμεση αποδόμηση του σοσιαλισμού. Ας μην ξεχνάμε ότι το 68 στην περιβόητη άνοιξη της πράγας, επικεφαλής βρέθηκαν δυνάμεις του ίδιου του κκ τσεχοσλοβακίας. Η ταξική πάλη απεχθάνεται τα κενά και ο ταξικός αντίπαλος φροντίζει να καλύπτει τα δικά μας.

Το τελευταίο σημείο που έχω κρατήσει στις σημειώσεις μου είναι για το 7ο συνέδριο των μπολσεβίκων που άλλαξαν στο πρόγραμμα τους τη θέση τους για το χαρακτήρα της επανάστασης, από αστικοδημοκρατικό σε σοσιαλιστικό, ακριβώς λίγο πριν την εκδήλωση της. Ενώ εμείς δεν είμαστε στη θέση που βρισκόταν η ρωσία το 17 με τα ισχυρά φεουδαλικά υπολείμματα.

Η αποτίμηση και τα συμπεράσματα μετατίθενται για ένα τρίτο μέρος, σε βάθος χρόνου.