Συνείδηση της αναγκαιότητας ή θάνατος

Αυτό θα μπορούσε να είναι με όρους μαρξιστικής φιλοσοφίας το σύνθημα της επανάστασης του 1821’. Ποια ήταν όμως η αναγκαιότητα της εποχής και τι σχέση έχει με τις ανάγκες της σημερινής κοινωνίας; Και τι συνειρμούς αφήνει πίσω της η φετινή επέτειος της 25^ης μαρτίου, που τελικά δεν ήταν όσο «επεισοδιακή» περίμεναν οι περισσότεροι –όπως κάθε φορά σχεδόν, που πηγαίνουν άπαντες υποψιασμένοι για την περίσταση.

Του Πάνου Ζάχαρη

Το τελευταίο διάστημα, αρκετοί είναι αυτοί που επιλέγουν να κάνουν μια απλοϊκή σύνδεση με το παρελθόν, μεταφέροντας μηχανιστικά στο παρόν τα συνθήματα και το ιστορικό πλαίσιο της εκάστοτε επετείου. Η επέτειος του όχι πχ γινόταν εκ νέου επίκαιρη, εξαιτίας της «νέας κατοχής» που βιώνει η χώρα μας, κάτω από την μπότα του δντ και των δανειστών της. Ενώ η επέτειος του πολυτεχνείου μας θυμίζει ότι η χούντα δεν τελείωσε το 73’, (τον ιούλιο του 74’ είναι η σωστή απάντηση) αλλά συνεχίζεται ως τις μέρες μας. Έβγαλε τη στολή των συνταγματαρχών και φόρεσε το συνταγματ(αρχ)ικό της μανδύα.

Με τη φόρα που είχαν, ήταν ικανοί να μιλήσουν μέχρι και για νέα τουρκοκρατία –που κάνει παρήχηση με το κόμμα του σαμαρά. Και για του έλληνα τον τράχηλο, που δεν υπομένει τον ζυγό της τρόικας και του δντ. Κι ονειρεύεται έναν ηγέτη που θα πάρει εκδίκηση για τον λαό του, σαν τον κολοκοτρώνη και τον καραϊσκάκη. Όταν γυρίσει να τους γαμήσει, που λέει και το τραγούδι. Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους.

Φωτιά σαν αυτή που έκαψε το κέντρο της αθήνας στις 12 φλεβάρη. Και τσεκούρι σαν κι αυτό του βορίδη, που είναι υπουργός στην κυβέρνηση παπαδήμου. Όσο για προσκυνημένους άλλο τίποτα. Τουρκοκρατία μπορεί να μην έχουμε βέβαια, αλλά οι ραγιάδες περισσεύουν σε αυτήν τη γωνιά της ευρώπης. Πρόθυμοι να ξεπουλήσουν τη μάνα που τους γέννησε, σε τιμή ευκαιρίας. Πάντα με «αίσθημα ευθύνης» για την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας τους. Και βαθιά περιφρόνηση για τον απλό λαουτζίκο με τις φουστανέλες και τους κατσαπλιάδες, που δεν τους αξίζει να λογίζονται ως ευρωπαίοι, με κουλτούρα και φράκο.

Εκσυγχρονιστικά γκεσέμια, σαν τον βερέμη, που έδωσαν τη δική τους αστική εκδοχή των πραγμάτων, από την σκοπιά της νέας τάξης τους και της τηλεόρασης του σκάι: ρηχός αντι-σωβινισμός και κοσμοπολιτισμός του κεφαλαίου. Ένα ντοκιμαντέρ το οποίο προσωπικά μου φάνηκε –εκτός από αντιδραστικό και- εντελώς βαρετό. Καλογυρισμένο και ιστορίες.. Σαν τις δουλειές και τα σπικάζ του 902 δεν έχει.

Ποια είναι η άλλη πλευρά του νομίσματος; Διάφοροι αριστεροί –έτσι γενικά κι αόριστα- που γίνονται ακριβοί στα πίτουρα και φτηνοί στο αλεύρι. Μπορούν να σου ρίξουνε χίλια τσιτάτα για το αυθόρμητο, προκειμένου να δικαιολογήσουν το επίπεδο συνείδησης αγανακτισμένου, και την (κατά)πτωση της επίδοξης (wannabe) πρωτοπορίας στο ίδιο επίπεδο. Αλλά γίνονται αυστηροί κριτές της «φενάκης της εθνικής εορτής» και των «αριστερών μύθων για το λαϊκό 21’ και τη συνέχεια της κλεφτουριάς στους καπετάνιους της αντίστασης». Άκρως επιτημητικοί για τον πατριωτισμό και τις παρελάσεις, αλλά πρόθυμοι να συγχρωτιστούν στις πλατείες με τους ελληνο-σούπερμαν με τη μπέρτα και λοιπούς ελληνάρες, γιατί ανακάλυψαν έξαφνα το «έθνος των εργαζομένων» του λένιν, στο μικροαστικό χύμα που κατεβαίνει ως «πολίτης», μακριά από συλλογικότητες κι εργατικές οργανώσεις.

Το παραπάνω κουβάρι ξεδιπλώνεται με αφορμή την παρέλαση, έναν αναχρονιστικό θεσμό στην λογική του «άρτος και θεάματα» -αλλά χωρίς άρτο, σε αυτήν την περίπτωση- που έχει καταργηθεί ακόμα και στην τουρκία. Και κάπου εκεί σκέφτεσαι ότι έπρεπε να έχει γραφτεί μια μπροσούρα «περί δικαίων και αδίκων παρελάσεων», γιατί ο θεσμός είχε παραμείνει και στις χώρες του υπαρκτού. Αλλά είναι λογικό μέχρι ενός βαθμού, γιατί εκεί βρίσκονταν πάντα επί ποδός πολέμου, λόγω της περικύκλωσης –άλλο αν τελικά την πάτησαν εν καιρώ ειρήνης και ειρηνικής συνύπαρξης.

Η πιο αυθεντική παρέλαση που έχω παρακολουθήσει ποτέ –αν και δεν είναι πολλές στο σύνολο- είναι στην ταινία made in greece με τον χάρρυ κλυνν. Με τη νεόπλουτη στην εξέδρα των επισήμων να χορεύει τσιφτετέλι, σημαδεύοντας σαν προφητεία το κάρμα της γιάννας. Και τον αφρό της ελληνικής κοινωνίας στο δρόμο να παρελαύνει. Γύφτοι, αρκουδιάρηδες, σουβλατζήδες, λαχειοπώληδες –η ελπίδα για το μέλλον της ελλάδας, με ολοκληρωμένη εναλλακτική πρόταση- και τοκογλύφοι, που συνοδεύουν από την πρώτη στιγμή ύπαρξής του το ελληνικό κράτος, που ήταν εξ αρχής εξαρτημένο -ή έστω ανισότιμα αλληλεξαρτημένο.

Στο τέλος ένα κοριτσάκι δίνει στον χαρούλη ένα πλαστικό σημαιάκι –υπό τους ήχους του η «ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει», σε μελαγχολική βερσιόν- κι αυτός το κουνάει πέρα-δώθε περίλυπος, ίσως ακριβώς γιατί δεν πεθαίνει (η ελλάδα), να ησυχάσουμε επιτέλους. Κάπως σαν το κόμμα, που ξαποσταίνει λίγο καιρό και τραβάει μπροστά, ενώ το περιμένουν οι εχθροί του στη γωνία να πεθάνει. «Ενενήντα χρονών κόμμα, τα έχει ζήσει όλα, τι άλλο περιμένει πια;»

Τι άλλο μου θύμισε η φετινή επέτειος; Τον καποδίστρια με το «κίνημα της δωρεάν πατάτας», που έβαλε φρουρούς να την φυλάνε στις κρατικές αποθήκες, για να τσιμπήσει ο κόσμος, να την κλέψει και να την δοκιμάσει. Την επαναστατική τρομοκρατία του κολοκοτρώνη –«φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους»- που πολύς κόσμος την καταλαβαίνει και ξέρει να την δικαιολογήσει, αλλά όταν τη δει σε άλλο ιστορικό πλαίσιο, του φαίνεται απάνθρωπη και την απορρίπτει. Έτσι του έμαθαν τουλάχιστον. Κακό πράγμα η επαναστατική βία, ειδικά αν έχει κομμουνιστές μέσα.

Τα τρία κόμματα –αγγλικό, γαλλικό, ρωσικό- για τα οποία ο γκίκας λέει πως ήτανε φίλα προσκείμενα κατ’ επιλογήν στην δύναμη της αρεσκείας τους, και όχι ξενόδουλα. Με τον ίδιο περίπου τρόπο –λέω εγώ- που το κουκουέ, ως το ελληνικό τμήμα της διεθνούς, ήταν κάτι σαν σοβιετικό κόμμα –με την ταξική έννοια του όρου σοβιέτ- χωρίς να είναι εξαρτημένο από τους σοβιετικούς, όπως πιστεύουν όσοι ψάχνουν την πηγή της κακοδαιμονίας και το κακό το ριζικό μας στην επέμβαση της κομιντέρν το 31’.

Και τις διπλές γιορτές της κομμουνιστικής ορθοδοξίας και λοιπών αιρέσεων, κατ’ αντιστοιχία της 25^ης μαρτίου, που προέκυψε με νοθεία, για να συμπίπτουν οι ημερομηνίες –στην πραγματικότητα η ελληνική επανάσταση ξεκίνησε μερικές μέρες νωρίτερα. Αναφέρω ενδεικτικά.

Ο τρότσκι είχε γενέθλια τη μέρα της οκτωβριανής επανάστασης. Ο στάλιν γεννήθηκε στις 25 δεκέμβρη –δεν είμαι όμως σίγουρος αν αυτό συμπίπτει με τα χριστούγεννα για τη ρωσία και τους παλαιοημερολογίτες- και πέθανε την ίδια μέρα που ήταν τα γενέθλια της ρόζας. Το κόμμα ιδρύθηκε τη μέρα που είναι κι η επέτειος του πολυτεχνείου. Η επόν ιδρύθηκε την ίδια μέρα με τον κόκκινο στρατό. Και η ενάτη μαΐου είναι η μέρα της αντιφασιστικής νίκης των λαών κι η επέτειος του μάη του 36’ στη θεσσαλονίκη.

Αλλά αυτό είναι το θέμα μιας άλλης ανάρτησης.

Όπως άλλωστε κι η κοινωνική σημασία του 21’, όπως προκύπτει μέσα από το ομώνυμο έργο του κορδάτου. Σκεφτόμουν να βάλω ένα απόσπασμα ως επίλογο, αλλά θα το αδικούσα αν το στρίμωχνα έτσι στο τέλος. Οπότε μετατίθεται για του χρόνου, κατά πάσα πιθανότητα.