Οι θέσεις του Απρίλη

Μπορεί οι θέσεις της κετουκε να κυκλοφόρησαν μες στον χειμώνα, αλλά η διεξαγωγή του συνεδρίου την άνοιξη θα επέτρεπε να  γίνει λόγος (και να μείνουν στην ιστορία) ως οι θέσεις του απρίλη. Οπότε όλοι αντιλαμβανόμαστε τι θα επακολουθήσει τον οκτώβρη, όπως λέει κι ένας καλός σύντροφος. Ο οποίος προσθέτει αστειευόμενος πως η κίνησή μας να βγάλουμε τις θέσεις διαδικτυακά στον 902, μια μέρα πριν την κυκλοφορία τους με το ρίζο, προδίδει το ακαταμάχητο επιχειρηματικό μας πνεύμα.

Το οποίο θα μπορούσε να είναι στοιχείο μιας πιο ολοκληρωμένης κριτικής, πχ για την τυποεκδοτική, που θα έφτανε μέχρι την απόδοση ευθυνών. Αντιστρέφοντας διαλεκτικά τη λαϊκή παροιμία «τι γυρεύει η αλεπού στο παζάρι;». Και καταλήγοντας στο ίδιο περίπου συμπέρασμα με την άλλη παροιμία για τα πίτουρα και τις κότες.

Η κε του μπλοκ δε σκοπεύει ωστόσο να αναλύσει εδώ τέτοια ειδικά θέματα, αλλά να κάνει μια γενικότερη τοποθέτηση επί του κειμένου των θέσεων, με κάποιες πρώτες σκέψεις και προβληματισμούς, που θα αποτελέσει τη βάση για τυχόν μελλοντικές εξειδικεύσεις.

Κι αυτός πρέπει να είναι ο γενικός κανόνας. Πέρα δηλ από επιμέρους προβληματισμούς και παρατηρήσεις για ειδικά θέματα και κεφάλαια, να δούμε το κείμενο συνολικά, να κατανοήσουμε το γενικό πνεύμα που το διαπερνά, και να τοποθετηθούμε επ’ αυτού.

Κι αυτό είναι το πρώτο βασικό χαρακτηριστικό του κειμένου, που είναι συνεκτικό και σχετικά καλογραμμένο, συγκριτικά με τα συνήθη συνεδριακά ντοκουμέντα, πχ τις θέσεις άλλων δυνάμεων –που αποτελούν συρραφή διαφορετικών απόψεων, με τη μία παράγραφο να αναιρεί την επόμενη- ή παλιότερων δικών μας συλλογικών κειμένων, που ήταν φανερό ότι η συγγραφή τους είχε περάσει από περισσότερα από ένα χέρια.

Κατά συνέπεια το κείμενο των θέσεων για το 19^ο συνέδριο είναι πιο ξεκάθαρο, όχι μόνο υφολογικά, αλλά κι ως προς τη στόχευσή του από την άποψη του περιεχομένου.

Αυτό γίνεται καταρχάς φανερό στην ανάλυση της λαϊκής συμμαχίας (ΛΣ) που αντικαθιστά το μέτωπο, των στόχων που υιοθετεί και των στρωμάτων που την αποτελούν. Το βασικό ποιοτικό χαρακτηριστικό είναι ότι οι συμμαχίες της εργατικής τάξης περιλαμβάνουν τα φτωχά μικρομεσαία στρώματα και τους αυτοπασχολούμενους, είτε για να τα κερδίσει σε αντιμονοπωλιακή, αντικαπιταλιστική κατεύθυνση, είτε για να τα ουδετεροποιήσει. Οι θέσεις δηλ απευθύνονται σε εκείνα τα στρώματα που μπορεί να (κατ)έχουν κάποιο μικρό μέσο παραγωγής και ένα-δυο υπαλλήλους στη δούλεψή τους, αλλά χρειάζεται να εργαστούν κι οι ίδιοι για να βγάλουν τα προς το ζην, κι έχουν αντικειμενικό συμφέρον να παλέψουν ενάντια στα μονοπώλια.

Κι αυτό δε μπαίνει ως κριτήριο για να στενέψει τη μετωπική συμμαχία, αλλά για να την κάνει ισχυρή και ενιαία, δεδομένου ότι σε περίοδο κρίσης ξεκαθαρίζει εκ των πραγμάτων η κατάσταση: σπάνε οι παραδοσιακές συμμαχίες της αστικής τάξης με τα μεσαία στρώματα και προλεταριοποιούνται βίαια κι απότομα. Όσα όμως διατηρούν ακόμα κάποια θέση με σχετικά προνόμια, έχουν αντικειμενικό συμφέρον να τα διαφυλάξουν και να βρεθούν απέναντι από τη ΛΣ.

Η ΛΣ αποκτά σαφή αντιμονοπωλιακό αντικαπιταλιστικό χαρακτήρα –δυο όροι που δε θεωρούνται αντιφατικοί, εφόσον ο σύγχρονος καπιταλισμός βρίσκεται στο μονοπωλιακό του στάδιο (θέση 62) και η πάλη ενάντια  στα μονοπώλια τείνει αντικειμενικά να ταυτιστεί με την πάλη ενάντια στον καπιταλισμό. Επίσης η ΛΣ προωθεί τη ρήξη με τις ιμπεριαλιστικές ενώσεις και την αποδέσμευση της ελλάδας [...] και υπερασπίζεται τις συνδικαλιστικές και πολιτικές ελευθερίες. Αλλά οι έννοιες δημοκρατία, λαϊκή κυριαρχία, ιμπεριαλισμός έχουν βαθύτερο ταξικό περιεχόμενο κι εδράζονται στην κατάργηση της ταξικής εκμετάλλευσης.

Έτσι αφαιρούνται οι προσδιορισμοί αντιιμπεριαλιστικός, δημοκρατικός από τον κεντρικό προσανατολισμό της ΛΣ σε σχέση με το ααδμ του 15^ου. Κάτι που έχει να κάνει και με την ανάλυση για την οργανική ένταξη –στον ένα ή τον άλλο βαθμό- όλων των κρατών στο ιμπεριαλιστικό σύστημα και τις σχέσεις ανισότιμης αλληλεξάρτησης που αναπτύσσουν μεταξύ τους. Αν και η ελλάδα παραμένει σε ενδιάμεση θέση, με στοιχεία υποχώρησης και ισχυρές εξαρτήσεις από τις ηπα και την εε (θέσεις 5 και 72).

Παράλληλα οι θέσεις της κετουκε εφιστούν την προσοχή στο ενδεχόμενο όξυνσης των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων και ενός ιμπεριαλιστικού πολέμου με τοπικό ή γενικότερο χαρακτήρα (θέση 60). Κι αυτό αποτελεί ένα ακόμα καινούριο στοιχείο, που είχε διαφανεί κι από την αρθρογραφία της τελευταίας κομεπ.

Καθαρή είναι κι η στόχευση του σχεδίου προγράμματος, που ενσωματώνει τις θεωρητικές επεξεργασίες του 18^ου συνεδρίου κι αφιερώνει τα δύο τρίτα της έκτασής του στην αναλυτική περιγραφή του σοσιαλισμού, ως ανώριμη βαθμίδα του κομμουνισμού σε κάθε βασική πτυχή της παραγωγής, καθώς και των οργάνων, της μορφής και της ουσίας της σοσιαλιστικής εξουσίας. Όπως είπε χαριτολογώντας κι ένας σφος blogger, ακόμα και οι αυθεντικές θέσεις του απρίλη ήταν πιο... δεξιές σε σχέση με αυτές.

Το ουσιαστικό εδώ είναι ότι το κόμμα, σε πλήρη αντίθεση με το κλασικό δημοσιογραφικό κλισέ περί στείρας άρνησης και καταγγελίας, επιχειρεί να πείσει τις μάζες με θετικό τρόπο, περιγράφοντας διεξοδικά στο πρόγραμμά του τη δική του εναλλακτική πρόταση στη σημερινή κατάσταση και την κοινωνία στην οποία στοχεύει. Αυτό δηλ που άλλοι βαφτίζουν θολή προοπτική και δευτέρα παρουσία, είτε από πολιτική μυωπία, είτε από μεταφυσικές ανησυχίες και φόβο μη τυχόν το δούνε στην επίγεια ζωή, να εφοδεύει προς τον ουρανό.

Και αυτό είναι που θα πείθει ή θα αποθαρρύνει το κάθε υποψήφιο μέλος που διαβάζει το πρόγραμμα και το καταστατικό του κόμματος πριν την ένταξή του. Κάτι που σημειώνεται οπωσδήποτε στα θετικά, ανεξαρτήτως εάν συμφωνεί κανείς πλήρως με όλα τα σημεία της ανάλυσης του κόμματος για το σοσιαλισμό.

Μήπως όμως είναι χιμαιρικό να προσπαθούμε να καταστρώσουμε αφηρημένα σχέδια επί χάρτου κι έτοιμες συνταγές για την κουζίνα του μέλλοντος; Όσο χιμαιρική κι επιζήμια ήταν κι η πολύτιμη ανάλυση του λένιν στο κράτος κι επανάσταση για τις γενικές αρχές και τα χαρακτηριστικά της σοσιαλιστικής επαναστατικής εξουσίας-κράτους, που μολονότι γράφτηκε λίγες μέρες πριν από την οκτωβριανή επανάσταση, δε μπορούσε να εφαρμοστεί άμεσα, μετά από την επικράτησή της, με τις δεδομένες αντικειμενικές συνθήκες.
Αυτό όμως δεν αφαιρεί τίποτα από την αξία της.

Αυτό που θα ήταν επιζήμιο αντιθέτως θα ήταν μια έτοιμη συνταγή για το πώς θα φτάσουμε στην επανάσταση, ένας οδικός χάρτης ευθύγραμμης ομαλής μετάβασης, με υποχρεωτικούς ενδιάμεσους σταθμούς, στους οποίους μπορεί να περιλαμβάνεται και μια εκδοχή αριστερής κυβέρνησης σε καπιταλιστικό έδαφος. Η δυαδική εξουσία ωστόσο –που μπορεί να σημαίνει στην καλύτερη αυτό το μεσοβέζικο σχήμα- είναι απλά μια προσωρινή ισορροπία δυνάμεων και συσχετισμών μεταξύ του αυτοτελούς δικού μας μετώπου, συμμαχίας, πόλου ή ό,τι άλλο προτιμά ο καθένας ως ονομασία, που είναι ακόμα αδύναμο να κατισχύσει επί του ταξικού αντιπάλου, και της αστικής τάξης. Μπορεί δηλ να προκύψει ως ενδεχόμενο, αλλά δε νοείται να μπαίνει ως (ενδιάμεσος) στόχος, ο οποίος δε μπορεί να είναι άλλος από την ενίσχυση της δικής μας συμμαχίας (-μετώπου, κτλ) και την τελική της επικράτηση –κι αυτό ισχύει ειδικά σε μια πιθανή κατάσταση δυαδικής εξουσίας.

Το σχέδιο προγράμματος χωρίς να πέφτει σε αυτή την παγίδα, εκτιμά στη θέση 76 πως δεν είναι δυνατό να προβλεφτούν εκ των προτέρων οι παράγοντες που θα οδηγήσουν στην επαναστατική κατάσταση, [αν και] το βάθεμα της οικονομικής κρίσης και η όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων, που φτάνουν ως τις πολεμικές αναμετρήσεις είναι δυνατό να δημιουργήσουν τέτοιες συνθήκες στην ελλάδα.

Το πρόβλημα κατά τη γνώμη μου εντοπίζεται αλλού και πιο συγκεκριμένα στην απουσία οποιασδήποτε αναλυτικής αναφοράς στην τακτική συμμαχιών μας, όπως (θα έπρεπε να) προκύπτει λογικά από την ανάλυση του καπιταλισμού και της ελληνικής κοινωνίας. Η μόνη αναφορά γίνεται παρακάτω (θέση 77) στο υποκεφάλαιο για το επαναστατικό, εργατικό-λαϊκό μέτωπο, πρόπλασμα του οποίου θεωρείται η λαϊκή συμμαχία –τα χαρακτηριστικά της οποίας έχουν αναλυθεί στο πρώτο μέρος των θέσεων. Κι εδώ προκύπτει το θέμα της ενιαίας αρίθμησης.

Αφενός σε ό,τι αφορά τον προσυνεδριακό διάλογο, όπου το πρώτο μέρος (αποτίμηση δράσης και καθήκοντα μέχρι το εικοστό συνέδριο) με το σχέδιο προγράμματος, αντιμετωπίζονται ως ενιαίο θέμα και υπάρχει δικαίωμα μιας ενιαίας τοποθέτησης για όλα μαζί –κάτι που ενδέχεται να αποβεί εις βάρος της ανάπτυξης και του πλούτου του ίδιου του προσυνεδριακού διαλόγου. Μπορεί οι 2.000 λέξεις στην κομεπ να φαντάζουν υπεραρκετές ως όριο για να χωρέσουν οποιονδήποτε προβληματισμό. Όποιος επιχειρήσει να γράψει όμως θα πρέπει να αναπτύξει επιλεκτικά το συλλογισμό του στα επίμαχα σημεία, για να μην το ξεπεράσει. Για να έχετε ένα μέτρο σύγκρισης, αυτό το κείμενο –που είναι εισαγωγικό και σχετικά συνοπτικό- έχει ήδη ξεπεράσει τις χίλιες λέξεις και θα κινηθεί σχετικά κοντά στο αμέσως επόμενο όριο.

Κι αφετέρου για τη σχέση, αυτή καθαυτή, του πρώτου μέρους με το σχέδιο προγράμματος. Και πάμε εκ νέου σε ένα ακόμα δίπολο.

Αφενός είναι λογικό να υπάρχει οργανική σύνδεση ανάμεσα στα δυο μέρη. Κι είναι μάλλον λανθασμένη η άποψη που διαχωρίζει απόλυτα το πρόγραμμα απ’ την υπόλοιπη συνεδριακή διαδικασία, ή το προγραμματικό συνέδριο από τις άλλες συνεδριακές επεξεργασίες. Πχ τον εμπλουτισμό του 18^ου για το σοσιαλισμό ή την προσθήκη του 16^ου για το ααδμ –για να μην ξεχνιόμαστε.

Αφετέρου όμως το κείμενο του προγράμματος έχει μια σχετική αυτοτέλεια –δεν ξέρω αν θα ψηφιστεί και ξεχωριστά- που δεν πρέπει να υποτιμάται. Και θα είναι μια βασική έλλειψη του προγράμματος να μην περιέχει την ανάλυση της ΛΣ, που ‘ναι ζήτημα στρατηγικής σημασίας –άλλο θέμα αν συμφωνεί ή διαφωνεί κάποιος με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της που καθορίζουν οι θέσεις, πχ με την υιοθέτηση του στόχου της κοινωνικοποίησης των μονοπωλίων, ή με κάτι άλλο επιμέρους.

Αυτός είναι κι ο βασικός προβληματισμός της κε του μπλοκ ως προς τα «γενικά ζητήματα» των θέσεων για το 19^ο, μετά από μια πρώτη πρόχειρη ανάγνωσή τους. Και σε αυτή τη βάση θα γίνουν οι όποιες τυχόν εξειδικεύσεις στη συνέχεια, μια πιθανή δημόσια τοποθέτηση στον προσυνεδριακό ή οι σχετικές ερωτήσεις στις παρουσιάσεις των θέσεων, που υποθέτω πως θα αρχίσουν με το καινούριο έτος –και στις οποίες κατά τη γνώμη μου πρέπει να εξηγείται αναλυτικά κάθε αλλαγή και το σκεπτικό που την υπαγόρευσε, προκειμένου να εξοπλιστεί η βάση κι ο στενός περίγυρος του κόμματος.

Έκρινα σκόπιμο ωστόσο να τον εκθέσω πρώτα στην κρίση των σφων αναγνωστών, για να δω πώς αντιλαμβάνονται κι αυτοί το συγκεκριμένο θέμα, υπό τη βασική προϋπόθεση ότι θα το κάνουν καλοπροαίρετα και με διάθεση για συζήτηση. Οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση, σε ύφος και σε περιεχόμενο, (από αυτές που έχουμε χορτάσει σε προηγούμενες αναρτήσεις), μπορεί να κολλήσει στην κίνηση και να δημοσιευτεί μετά από καμιά εβδομάδα, χωρίς άλλη εξήγηση-προειδοποίηση. Ειδικά στη συγκεκριμένη ανάρτηση, λόγω και της λεπτότητας του θέματος, θα ισχύσουν αυστηροί κανόνες, αντίστοιχοι με τους όρους του προσυνεδριακού διαλόγου.