Ο προσυνεδριακός του 15ου - Α' Μέρος

Περιμένοντας την κυκλοφορία των θέσεων για το συνέδριο (η οποία προαναγγέλθηκε χωρίς ιδιαίτερα πανηγυρικό τόνο και πολλά «ταρατατζούμ», η κε του μπλοκ γυρνά τον χρόνο στο 1996, για να θυμηθεί με τη βοήθεια του αρχείου του ριζοσπάστη, τις καλύτερες στιγμές του προσυνεδριακού διαλόγου για το 15^ο συνέδριο, που ήταν το τελευταίο προγραμματικό πριν το επικείμενο 19^ο και ψήφισε το ισχύον πρόγραμμα του κόμματος.

Η αναδρομή αυτή παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον για μια σειρά λόγους. Αφενός γιατί ο δημόσιος προσυνεδριακός διάλογος είναι με διαφορά ό,τι πιο ενδιαφέρον –από πολιτικής άποψης- μπορεί να βρει κανείς στον τύπο των τελευταίων χρόνων. Αφετέρου γιατί μας δίνει τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε την πορεία της σκέψης αρκετών –νυν και πρώην- συντρόφων και συνολικά της ιδεολογικής διαπάλης για κάποια επίμαχα ζητήματα (τακτική συμμαχιών, κυβέρνηση του μετώπου, η διάλυση της εσσδ, κτλ). Και αφετρίτου –όπως λένε- γιατί μια συζήτηση για το πρόγραμμα του κόμματος, μπορεί να περιλαμβάνει πρακτικά τα πάντα και να καλύψει ένα πολύ μεγάλο φάσμα θεμάτων, με πλούσιες ιδέες και σχετικούς προβληματισμούς.

Στο επίκεντρο αυτού του διαλόγου είχαν τεθεί: το πολιτικό σύνθημα «πέντε κόμματα, δύο πολιτικές», το ααδμ ως ο πλέον πρόσφορος δρόμος για τη συγκέντρωση δυνάμεων για το στρατηγικό στόχο και το ζήτημα σχηματισμού κυβέρνησης του μετώπου. Οι περισσότερες τοποθετήσεις που δημοσιεύτηκαν στο ριζοσπάστη (ένα άλλο μέρος του προσυνεδριακού διαλόγου δημοσιεύεται στις σελίδες της κομεπ) μπορούν να ομαδοποιηθούν σχηματικά σε δυο βασικές κατηγορίες.

Από τη μια υπήρχαν αρκετές τοποθετήσεις που ουσιαστικά υποστήριζαν τη συνέχιση της πολιτικής των προηγούμενων χρόνων: δηλ της ίδιας τακτικής συμμαχιών (που περιλάμβανε και τις σχέσεις με τον χώρο της σοσιαλδημοκρατίας) και της προγραμματικής θέσης για τα δύο στάδια (αντι-ιμπεριαλιστικό και σοσιαλιστικό) της ενιαίας επαναστατικής διαδικασίας. Η πιο χαρακτηριστική τοποθέτηση αυτής της αντίληψης είναι ίσως του σελιανίτη από τους αρχιτέκτονες –που δεν ανήκει πλέον στις γραμμές του κόμματος- όπου αναφέρεται μεταξύ άλλων:

Ο οπορτουνισμός δεν αντιμετωπίζεται με το «να ‘χουμε τα μάτια μας ανοιχτά μήπως και μας παραπλανήσει» ως άλλος σατανάς –πολύ περισσότερο με την κατάργηση του πρώτου σταδίου του ενιαίου επαναστατικού προτσές και τη θέση ότι η επαναστατική αλλαγή στην ελλάδα θα είναι σοσιαλιστική (...) Μια μεταβολή που υποβαθμίζει σε τακτικό στόχο το θολό πια αντιιμπεριαλιστικό αντιμονοπωλιακό μέτωπο και την αντίστοιχη αινιγματική κυβέρνηση (...) Σε ορισμένα σημειώματα έχει αποδειχτεί ήδη αυθαίρετη κι αναιτιολόγητη η εγκατάλειψη του ενιαίου επαναστατικού προτσές σε δύο στάδια του 10^ου Συνεδρίου. Υπάρχει κενό στην εκτίμηση για την κυρίαρχη αντίθεση της εποχής μας, καθώς η ανάλυση θεωρεί αρκετή την αναφορά στην όξυνση της βασικής αντίθεσης κεφαλαίου-εργασίας, ενώ στρέφεται κυρίως στο πολιτικό επίπεδο. Επιπλέον, «οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας κρίνονται μόνο με βάση την πολιτική που σε τελευταία ανάλυση εξυπηρετούν και καθόλου με βάση τις τάξεις και τα στρώματα που εκφράζουν κοινωνικά. Η ταύτιση της πολιτικής γραμμής με την πολιτική εκπροσώπηση είναι αντιδιαλεκτική, αγνοεί την πολυπλοκότητα και τη μεταβλητότητα των κοινωνικοπολιτικών διαδικασιών. Η συζήτηση μένει στα επιφαινόμενα, συγχέει συχνά τα επίπεδα των κομματικών ηγεσιών με τις παρατάξεις, ακόμα και στο μικρότερο σωματείο.

Σε παρόμοιο μήκος κύματος κινείται η τοποθέτηση του μήτσου κωστόπουλου, μέλους τότε του πολιτικού γραφείου, όπου πίσω από τις γραμμές αχνοφαίνονται συνολικά οι διαφωνίες που οδήγησαν αργότερα στη ρήξη του με το κόμμα –και απασχόλησαν τον προσυνεδριακό του 16^ου.

Στην επιστολή του ο κωστόπουλος κρατάει αποστάσεις από το σύνθημα «πέντε κόμματα, δύο πολιτικές», που δε δέχεται διαφοροποιήσεις ανάμεσα στις άλλες πολιτικές δυνάμεις και δε μπορεί να μας συνοδεύει εσαεί, για να μην κατασπαταλήσουμε τις παραδοσιακές ενωτικές μας εφεδρείες. Πρέπει αντιθέτως να ξαναδούμε την τακτική και τη σχέση μας προς τη βάση της σοσιαλδημοκρατίας, αφήνοντας «όλα τα λουλούδια να ανθίσουν».

Παράλληλα επισημαίνει ότι κανένα από τα συνεργαζόμενα της δ. ευρώπης δε θέτει ζήτημα αποδέσμευσης από την εε και προτείνει αντιπαραθετικά ως στόχο την προοπτική αλλαγής αυτής της μορφής της ένωσης, υπονοώντας τη διάλυσή της –που δεν πρέπει να αποκλείεται

Στο τελευταίο μέρος μάλιστα εκφράζει τον προβληματισμό του για τον όρο δικτατορία του προλεταριάτου, που μπορεί να ερμηνευτεί κι ως δικτατορία επί του προλεταριάτου, γιατί η έννοια της δικτατορίας είναι αρνητικά φορτισμένη.

Στον αντίποδα αυτής της αντίληψης βρίσκονται οι τοποθετήσεις, που συμφωνούσαν με τον καθορισμό του χαρακτήρα της επανάστασης ως σοσιαλιστικής, υποστήριζαν το βάθεμα του αντικαπιταλιστικού χαρακτήρα του ααδμ, τάσσονταν ενάντια στο σχηματισμό κυβέρνησης του μετώπου σε καπιταλιστικό έδαφος και συνέδεαν την απαλλαγή της ελλάδας από τα ιμπεριαλιστικά δεσμά με τη σοσιαλιστική επανάσταση.

Ενδεικτική αυτής της αντίληψης είναι η τοποθέτηση του ηλιόπουλου στον προσυνεδριακό διάλογο –που είναι και σήμερα μέλος της κε- με τον χαρακτηριστικό τίτλο «επανάσταση και σοσιαλισμός ή μέτωπο και κυβέρνηση»;

Ο ηλιόπουλος μιλάει για ενδιάμεση θέση της χώρας στο ιμπεριαλιστικό σύστημα και λέει ότι η εξάρτηση της χώρας δεν είναι ζήτημα εξωτερικής αντίθεσης, αφού η ελλάδα είναι πλήρως ενταγμένη στους μηχανισμούς που προκαλούν την εξάρτηση. Επομένως η ανεξαρτησία της χώρας συνδέεται άμεσα και οργανικά με τη σοσιαλιστική επανάσταση. Εκτιμά επίσης πως στην ελλάδα δεν υπάρχουν πια μεγάλα άλυτα αστικοδημοκρατικά προβλήματα κι η ταξική πάλη κατευθύνεται στη λύση της βασικής αντίθεσης. Αντικειμενικά λοιπόν ο καπιταλισμός δεν έχει πλέον τη δυνατότητα ρεφορμιστικών ελιγμών και δεν μπορεί να υπάρξει ενδιάμεση απάντηση σε κανένα μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα.

Εκφράζει την ανησυχία του για το προσχέδιο, για την κυβερνητική εξέλιξη σε καπιταλιστικό έδαφος που μπαίνει στη θέση της επαναστατικής, τις απόψεις σφων που εξοστρακίζουν την επανάσταση στη δευτέρα παρουσία κι αποτελούν πηγή δεξιών παρεκκλίσεων, τον κίνδυνο να ξεστρατίσουμε και να αναζητούμε πολιτικούς συμμάχους που δεν υπάρχουν ή να πάμε σε συμμαχία με μικροαστικές δυνάμεις που δεν είναι πράγματι αντιιμπεριαλιστικές. Τσιτάρει επίσης ένα απόσπασμα του λένιν για την αυτοτελή πολιτική του προλεταριάτου έναντι στην αγροτιά και καταλήγει ότι είμαστε υποχρεωμένοι να απορρίψουμε τη λογική του πολιτικού μετώπου που θα παλεύει για να κερδίσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία γιατί μια τέτοια κυβέρνηση –αν ποτέ υπάρξει- θα στηρίζεται σε ασταθείς πολιτικούς συμμάχους, και μόνο μικροβελτιώσεις θα μπορεί να πραγματοποιεί, χωρίς να θέτει σε αμφισβήτηση το σύστημα.

Ανάλογο περιεχόμενο έχει κι η επιστολή του κατσιμάρδου, ο οποίος πιστεύει ότι το μέτωπο πρέπει να είναι αντικαπιταλιστικό-σοσιαλιστικό και όχι δημοκρατικό –εφόσον εκτιμάμε σωστά ότι η επανάσταση θα είναι σοσιαλιστική- και ότι στις σύγχρονες συνθήκες δε μπορεί να υπάρξει αντιιμπεριαλιστικός αντιμονοπωλιακός αγώνας, εάν δεν είναι ταυτόχρονα και σοσιαλιστικός. Κάνει λόγο για αστικές αντιλήψεις αναπτυξιολογίας, κι εκτιμά ότι το σχέδιο προγράμματος βάζει τη λογική των σταδίων από το παράθυρο και δίνει τη δυνατότητα διολίσθησης προς μια δεξιά οπορτουνιστική κατεύθυνση. Σημειώνει επίσης πως το πλαίσιο συμφωνίας με άλλες πολιτικές δυνάμεις δε μπορεί να μένει ανοιχτό και αόριστο, για να μην έχουμε το ίδιο αποτέλεσμα με το πόρισμα κκε-εαρ, όπου άπαντες πίστευαν (συμφωνούντες και διαφωνούντες) ότι ακολουθούσαν τις αποφάσεις του συνεδρίου και είχαν όλοι δίκιο!

Παρόμοιους προβληματισμούς εκφράζει η επιστολή του γρηγοριάδη (η δεύτερη υπογραφή στη λίστα για την πρόταση νόμου για το μνημόνιο) με τίτλο: το δις εξαμαρτείν, που πρέπει να παιζόταν ακόμα στην τηλεόραση. Για την τακτική συμμαχιών σχολιάζει ότι το κόμμα δεν πάσχει από άρνηση των συμμαχιών και της πολιτικής γενικά, αλλά από κατάχρησή τους, μέχρι του σημείου να βρίσκουμε «συμμάχους» εκεί που δεν υπάρχουν (δημοκρατικές δυνάμεις, κάθαρση, οικουμενική, κλπ). Σημειώνει ότι δε μπορεί να γίνεται λόγος για ένα οποιοδήποτε σύνολο αντιμονοπωλιακών στόχων πάλης, ότι το μέτωπο δε μπορεί να κατανοείται απλά ως ενότητα δράσης ενάντια στα μονοπώλια, αλλά κι ως οξύτατη διαπάλη, σύμφωνα με το λενινιστικό δόγμα «χτυπάμε μαζί, βαδίζουμε χωριστά. Για να κλείσει με το συμπέρασμα ότι το συνέδριο πρέπει να αποσαφηνίσει και να επιλέξει οριστικά ανάμεσα σε δύο διαφορετικές λογικές.

Την ίδια λογική εκφράζουν –στον ένα ή τον άλλο βαθμό- κι αρκετές τοποθετήσεις σφων που βρίσκονται σήμερα στα ανώτερα καθοδηγητικά όργανα και το πολιτικό γραφείο.

Η μπέλλου πχ στην τοποθέτησή της λέει ότι το ελληνικό καπιταλιστικό κράτος είναι οργανικό στοιχείο των διακρατικών μηχανισμών του ιμπεριαλιστικού συστήματος, αλλά η υποδεέστερη θέση του εκδηλώνεται με όξυνση στις συνέπειες της εσωτερικής κι εξωτερικής αστικής πολιτικής κι οι επιπτώσεις της μπορούν να γίνουν πηγή άμεσης αντιιμπεριαλιστικής μονοπωλιακής πάλης. Η αντίθεση της εργατικής τάξης με τα μονοπώλια και τον ιμπεριαλισμό, μπορεί να γίνει κρίκος στην επιτάχυνση της συσπείρωσης δυνάμεων. Αλλά η πολιτική του κκε δεν πρέπει να διαχωρίζεται σε ασύνδετα κομμάτια, αποσυνδέοντας την α-α πάλη από το στρατηγικό στόχο, πχ με την ανάδειξη μιας κυβέρνησης από κοινοβουλευτικές διαδικασίες (στις οποίες δε μπορεί να κυριαρχεί το κκε). Η αμφισβήτηση του συνθήματος «πέντε κόμματα, δυο πολιτικές» είναι ένα σκαλοπάτι πριν το κεφαλόσκαλο για μια κυβέρνηση πολιτικού συνασπισμού με ρεφορμιστικές δυνάμεις –αν και η ιστορική πείρα απέδειξε ότι ποτέ οι σοσιαλδημοκράτες δεν κινήθηκαν πέραν των αστικών μεταρρυθμίσεων (με την εξαίρεση των χωρών όπου βρισκόταν ο κόκκινος στρατός).

Επιπλέον, θεωρεί ότι υπάρχει στελεχικό κομματικό δυναμικό ικανό να διαμορφώσει πρόγραμμα απαλλαγμένο από πολυερμηνευόμενες θέσεις, και ζητά μια ανοιχτή και ειλικρινή συζήτηση, για να περιοριστεί το φαινόμενο καθοδηγητικών στελεχών που υπερψηφίζαν τις αποφάσεις, χωρίς να διατυπώνουν διαφωνίες και τις επαναφέραν στην καθημερινή πολιτική πρακτική.

Ο τηλέμαχος δημουλάς στην τοποθέτησή του λέει ότι η συγκέντρωση δυνάμεων για το ααδμ πρέπει να γίνεται μες στο κίνημα κι ότι δεν πρέπει να απολυτοποιήσουμε το χαμηλό επίπεδο ωρίμανσης της πολιτικής συνείδησης των λαϊκών μαζών, για να μη δώσουμε φτερά στο ρεφορμισμό, επισημαίνοντας την αρνητική πείρα περιπτώσεων, όπου κινηθήκαμε μεσοβέζικα στο όνομα των ιδιομορφιών κι άλλων κριτηρίων.

Ο μήτσος αρβανιτάκης σε ένα σημείο της τοποθέτησής του υπογραμμίζει τη θέση του σχεδίου, ότι η λύση της αντίθεσης του λαού με τα μονοπώλια, τον ιμπεριαλισμό θα πραγματοποιηθεί με τη σοσιαλιστική επανάσταση και τη δικτατορία του προλεταριάτου.

Ο γιώργος μαρίνος από τους ναυτεργάτες κάνει λόγο για ανησυχητικά σινιάλα και αδυναμίες των θέσεων και της κε που πρέπει να αντιμετωπιστούν έγκαιρα. Τάσσεται ενάντια στη συνεργασία με τις δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας και την παραίτηση από τη θέση της αποδέσμευσης από την εε –ή την τεχνητή αντιπαράθεσή της με τη διάλυση της εε, λες και δεν πρόκειται για αλληλοεξαρτώμενους στόχους (προσοχή σε όσους έχουν αλεργία στον όρο, ανεξάρτητα από τα  συμφραζόμενά του).

Ο μαρίνος κάνει επίσης κάποιες επισημάνσεις για το ταυτόχρονο πέρασμα ομάδας χωρών στο σοσιαλισμό, για την εργατική αριστοκρατία και την κυβέρνηση του μετώπου (το μέτωπο ή θα τραβήξει μπροστά για την επανάσταση, ή θα φθαρεί κι επίσης η κυβερνητική λύση απολυτοποιείται, περιορίζοντας το ρόλο και την ουσία του μετώπου). Μιλάει για διαπλοκή της α-α πάλης με τη σοσιαλιστική αλλαγή. Και κλείνει με μια πολύ ενδιαφέρουσα πρόταση προς το συνέδριο για αλλαγή του τρόπου δουλειάς με τους φίλους του κόμματος κι οργάνωσή τους με τις κατάλληλες μορφές, δίπλα στις κοβ.

Ο στέφανος λουκάς τέλος λέει στην τοποθέτησή του ότι δεν αρκεί η προβολή του σοσιαλισμού ως στρατηγικού σκοπού για την ωρίμανση της ταξικής συνείδησης της εργατικής τάξης για τη σοσιαλιστική επανάσταση, η οποία θα έρθει στο προσκήνιο με τη σωστή τακτική στην ταξική πάλη. Λέει επίσης ότι το όριο της προγραμματικής συμφωνίας για τις δυνάμεις του μετώπου πρέπει να είναι η έξοδος από την εε και τους άλλους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς.

Παράλληλα θεωρεί ότι βασικό καθήκον του κόμματος στο μέτωπο είναι η δράση του για να βαθαίνει ο αντικαπιταλιστικός του χαρακτήρας. Και πως ο στόχος για κυβερνητική εξουσία καλλιεργεί συγχύσεις για την α-α πάλη και δε διαπαιδαγωγεί την εργατική τάξη, δηλ δεν την προετοιμάζει για την τελική σύγκρουση.

Στο ίδιο περίπου μήκος κύματος κινούνται οι τοποθετήσεις δύο ακόμα κορυφαίων σήμερα στελεχών που δεν είναι μέλη του πγ.

Ο μάκης παπαδόπουλος (υπεύθυνος σήμερα του τμήματος οικονομίας της κετουκε) εξαίρει την απάλειψη του ξεχωριστού αντιμονοπωλιακού σταδίου του προηγούμενου προγράμματος, θεωρεί κρίσιμο ζήτημα τη διασφάλιση της ηγεμονίας της εργατικής τάξης στο μέτωπο, και βάλλει ενάντια στην ερμηνεία η οποία αντανακλά την πίεση της κυρίαρχης ιδεολογίας στις γραμμές μας και υπαινίσσεται μεταξύ άλλων ότι μπορούμε να ξεγελάσουμε τα μεσαία στρώματα με έναν πλαδαρό κοινό λόγο, που θα υπόσχεται τα πάντα σε όλους και θα συγκαλύπτει τις αντικειμενικές διαφορές ως προς την τελική διέξοδο.

Ο κύριλλος παπασταύρου τέλος, από το τομεακό συμβούλιο σπουδάζουσας της αθήνας(!), συμφωνεί με τη λογική του συνθήματος «πέντε κόμματα, δυο πολιτικές» και σημειώνει ότι οι προτάσεις μας στο κίνημα δε μπορεί να περικλείουν το μάξιμουμ της πολιτικής μας πρότασης, αλλά πρέπει να προβάλλουν με σαφήνεια την αιτία των προβλημάτων και τη διέξοδο, από τη στιγμή που τα προβλήματα γίνονται όλο και πιο πολιτικά. Μια τακτική που δε μπορεί να αποκλείει τη συνεργασία με άλλες δυνάμεις εφόσον δεν αλλοιώνει το πολιτικό περιεχόμενο της δράσης μας. Λέει ότι πρέπει να αποσαφηνιστεί το ζήτημα της κυβέρνησης των ααδ δυνάμεων και των συμμαχιών, που μετατρέπεται αντικειμενικά σε προγραμματικό στόχο και δημιουργεί συγχύσεις.

Επισημαίνει τον κίνδυνο να θεωρηθεί αναπόφευκτη η κυβέρνηση του μετώπου –κάτι που θα οδηγήσει σε αυταπάτες για το μονοπωλιακό καπιταλισμό. Εκτιμά όμως από θέση αρχής ότι το κόμμα μας μπορεί να στηρίξει ή να συμμετέχει σε οποιαδήποτε κυβέρνηση με τον όρο ότι φέρνει πιο κοντά το στρατηγικό μας στόχο. Και πιστεύει ως πιο πιθανό ενδεχόμενο ότι αυτή η κυβέρνηση θα έχει δυνάμεις με μικροαστικά, σοσιαλρεφορμιστικά χαρακτηριστικά και θα προκύψει από την άνοδο του λαϊκού κινήματος. Ο δικός μας στόχος δε μπορεί να είναι μια γενικευμένη πολιτική συνεργασία, αλλά μια συνεργασία στη βάση της ταλάντευσης αυτών των κομμάτων προς τις θέσεις μας και λιγότερο σε δικές μας υποχωρήσεις.

Προφανώς ο κύριλλος έχει αναθεωρήσει κάποια σημεία από εκείνη την τοποθέτηση. Αυτό που θα μπορούσαμε πάντως να πούμε συμπερασματικά είναι ότι οι παραπάνω σύντροφοι έθεσαν ήδη από τότε ανοιχτά και επιτακτικά τα ζητήματα που τους απασχολούσαν, χωρίς να αποκρύψουν τις απόψεις τους για να τις προωθήσουν υπογείως και να παραβιάσουν το πρόγραμμα, όπως τους καταλογίζουν τον τελευταίο καιρό διάφοροι σχολιαστές του μπλοκ και κάποιες (ημι)ανώνυμες διαδικτυακές ομάδες. Μακάρι η ίδια ειλικρίνεια να διέπει και τις τοποθετήσεις του επόμενου προσυνεδριακού διαλόγου.

Πέρα από αυτές τις δυο βασικές αντιλήψεις, που παρουσιάσαμε εκτενώς σε αυτό το μέρος, υπήρχαν βέβαια αρκετές διαβαθμίσεις κι ενδιάμεσες τοποθετήσεις. Μια τρίτη κατηγορία πχ είναι οι τοποθετήσεις στον προσυνεδριακό που απλά διατύπωναν κι ανέλυαν τη συμφωνία τους με το σχέδιο του προγράμματος, χωρίς να προσθέτουν κάτι ιδιαίτερο στη διαπάλη για τα επίμαχα ζητήματα του προσυνεδριακού –για αυτό και δεν παρουσιάζονται εδώ.

Στο επόμενο μέρος θ’ ασχοληθούμε με τις υπόλοιπες επιστολές αυτού του προσυνεδριακού. Τους αμετανόητους «σταλινικούς», τους σύγχρονους «θεματοφύλακες» του 15ου συνεδρίου, κι ό,τι άλλο αξιόλογο ή κι ευτράπελο ακόμα ξεχώρισαν οι κεραίες της κε του μπλοκ.