Από την κρίση στην επανάσταση

Το βράδυ της τρίτης η κε του μπλοκ βρέθηκε στο καφέ του κτιρίου των public, στον τελευταίο όροφο, όπου με φόντο τη βουλή και το χριστουγεννιάτικο δέντρο στο σύνταγμα, έλαμψε το άστρο της ενωμένης παναριστεράς. Κι ήταν όλοι τους εκεί: από το λιόση και τον καλτσώνη μέχρι το σερίφη και το σάββα μιχαήλ. Και από τον κουράκη και τη βαλαβάνη, μέχρι τον χρύση και το μήτσο από το φυσικό. Όλος ο καλός ο κόσμος μαζεμένος...

Όλος; Όχι. Γιατί ένα ηρωικό τιμημένο κόμμα αντιστέκεται και θα συνεχίσει να αντιστέκεται σε αυτό το ρεύμα που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «ενωτισμό χωρίς αρχές». Αν κι υπήρχαν μεμονωμένοι λακεδαιμόνιοι που έδωσαν το «παρών». Όπως ο καζάκος –που ήρθε να δει τον τσακνή, με τον οποίο εμφανίζονται στην ίδια μπρεχτική παράσταση- και ο γεωργιάδης που είχε κοινή θητεία με το ρούση στο κμε –αν δεν κάνω λάθος.

Το καφέ του public παρά την ονομασία του, δεν ήταν ιδιαίτερα λαϊκό, για να καλύψει τις ανάγκες του κόσμου και γέμισε γρήγορα, αφήνοντας τους περισσότερους όρθιους. Το χειρότερο ήταν πως αν ήθελες να πιάσεις θέση, έπρεπε να πας κάποια ώρα νωρίτερα και να παραγγείλεις κάτι. Το καλό όμως ήταν πως με τέτοια κοσμοσυρροή, πατείς με πατώ σε, μάλλον δεν ήταν απαραίτητο να πληρώσεις για αυτό που παρήγγειλες, αν δεν ήθελες να το κάνεις.

Ασφαλώς το ενδιαφέρον του κόσμου ήταν στραμμένο στο πάνελ των ομιλητών. Είχαν φροντίσει να το «διαφημίσουν» και διάφορες αστικές φυλλάδες, παρουσιάζοντας την κοινή εμφάνιση λαφαζάνη και αλαβάνου ως καταλύτη πολιτικών εξελίξεων –ενώ προσπέρασαν επιδέξια την παρουσία του χάγιου. Τα πολιτικά στελέχη του πάνελ διέψευσαν, το καθένα με τη σειρά, τα σενάρια για τη συγκρότηση καινούριου πολιτικού φορέα. Αλλά ο ρούσης νωρίτερα, πριν τα στελέχη το αρνηθούν τρις, τόνισε δυο φορές ότι η επιλογή των ομιλητών δεν έγινε τυχαία. Και μου θύμισε συνειρμικά αυτό που έλεγε και παλιότερα για ένα μέτωπο από την αριστερά του λαφαζάνη μέχρι την αναρχία, που το έβλεπε μπροστά του να γίνεται πράξη, σε εμβρυακή έστω μορφή. Αν και όπως είπε, θα ήθελε να μιλήσουν κι άλλα άτομα από άλλους χώρους, που δε μπόρεσαν να παραβρεθούν –και το ρητορικό ερώτημα είναι ποιον χώρο εννοούσε.

Ο ρούσης ήταν αυτός που έδωσε και την παραπολιτική είδηση της ημέρας, όταν υποδέχτηκε από μικροφώνου τον αργοπορημένο λαφαζάνη: έλα ρε λαφαζάνη, ένα βουλευτή έχουμε κι άργησε. Κι έχει γίνει θέμα που θα ξαναβρεθείτε μετά από χρόνια με τον αλαβάνο. Αν και πρέπει να σας πω ότι έρχονται και οι δυο συχνά σπίτι μου και τρώνε μακαρονάδες.

Κι έτσι οι μακαρονάδες του ρούση μπαίνουν επάξια στο πάνθεον των αστικών, παραπολιτικών μύθων κερδίζοντας μια θέση δίπλα στα ντολμαδάκια της μακαρίτισσας της μαρίκας.

Η κε του μπλοκ δε σκοπεύει να αναπαράγει εκτενώς τις τοποθετήσεις των ομιλητών, αφενός γιατί θα ανέβουν σύντομα στο διαδίκτυο από το βαθύ κόκκινο (αν δεν τις έχει ήδη ανεβάσει κάποιος άλλος), αφετέρου γιατί οι αμιγώς πολιτικές ομιλίες ιδίως είχαν πολύ αλατοπίπερο, αλλά ελάχιστο ψητό. Κατά συνέπεια θα κάνω μια περιληπτική, επιλεκτική αναφορά και έναν σύντομο σχολιασμό, όπου το κρίνω απαραίτητο.

Ο βασιλείου είπε για το συγγραφέα ότι καταπιάνεται με δύσκολα θέματα που αποτελούν γκρίζες ζώνες κι ανέφερε μεταξύ άλλων ως παράδειγμα τη μελέτη του για τον ασιατικό τρόπο παραγωγής, «όπου απέδειξε ότι η ταξική εκμετάλλευση δεν υφίσταται μόνο στο έδαφος της ατομικής ιδιοκτησίας μέσων παραγωγής». Το ωραίο της υπόθεσης είναι ότι σε εκείνη τη μελέτη ο ρούσης αποδείκνυε ακριβώς το αντίθετο, αντικρούοντας τη θεωρία του βιτφόγκελ, που ταύτιζε τη σοβιετική κοινωνία με τον ασιατικό τρόπο παραγωγής –όπως πχ επί φαραώ στην αίγυπτο. Εσχάτως όμως φαίνεται να ανατρέπει (τακλάρει) τα συμπεράσματα αυτής της μελέτης και να μιλάει πχ για ασιατικού τύπου απόσπαση της σοβιετικής γραφειοκρατίας.

Από το ρούση κράτησα το άνοιγμά του, όπου μας είπε ότι απεχθάνεται τα κλεισίματα από τότε που ήταν στο κόμμα και μετά στο ρεύμα. Γιατί συνήθως ο σύντροφος που τα αναλάμβανε, έλεγε τα ίδια που είχε πει και στην αρχή κι οι άλλοι αναρωτιόντουσαν τι έκαναν τόσες ώρες στο ενδιάμεσο. Μίλησε για ένα αριστερό μέτωπο, που δε θα είναι κατ’ όνομα τέτοιο. Αλλά με αντικαπιταλιστικά-αντιιμπεριαλιστικά χαρακτηριστικά, ενάντια στη λογική «όλα ή τίποτα» που υποβαθμίζει την τακτική, και στην αρχή ότι «ο τελικός σκοπός δεν είναι τίποτα» ή σε αυτή που ανάγει στο παν το αυθόρμητο κίνημα. Είπε για τη ρεφορμιστική σκουριά (με ευθύνη και του ίδιου του γκράμσι) στο έργο του, που προβάλλει τον πόλεμο θέσεων όχι ως μέσο, αλλά ως εναλλακτική στην επανάσταση. Κι έκλεισε με τη φράση ενός αφροαμερικάνου αγωνιστή που έλεγε ότι «δεν χρειαζόμαστε φως, αλλά τη φωτιά, δεν χρειαζόμαστε το ψιλόβροχο, αλλά τη νεροποντή και την καταιγίδα, το σεισμό της επανάστασης», που όπως είπε κι ο τσε, δε θα πέσει σαν ώριμο φρούτο αλλά μόνο αν ταρακουνήσουμε το δέντρο.

Ο τσακνής έκανε μια τοποθέτηση που είχε αρκετά κοινά σημεία με αυτήν που έκανε στην εκδήλωση για το βάρναλη. Μίλησε για την κοινωνική χρησιμότητα και την αρτιότητα της φόρμας ως κριτήρια για την αξία ενός πνευματικού έργου. Κι αν το ερώτημα «χρήσιμο για ποιους;» φέρνει για κάποιους από την πίσω πόρτα την έννοια της στράτευσης, ο όρος αυτός συκοφαντήθηκε για να απαξιωθεί ως παλαιομοδίτικο οτιδήποτε έχει ως σημείο αναφοράς τη συλλογικότητα και την αμφισβήτηση.

Έτσι η εξουσία εξαπολύει το δικό της «πόλεμο θέσεων» καλλιεργώντας την αποϊδεολογικοποίηση, ενώ η αριστερά δέχεται το ένα χαστούκι πίσω από το άλλο, και αναλώνεται σε βυζαντινισμούς περί ιδεολογικής καθαρότητας. Παράλληλα το ιδεολογικό μας οπλοστάσιο μένει ανενεργό με τη φωτεινή εξαίρεση μερικών ελεύθερων σκοπευτών, που παράγουν πολύτιμο έργο, το οποίο όμως δε φτάνει από μόνο του. Ενώ έκλεισε λέγοντας ότι το βιβλίο του ρούση έπρεπε κανονικά να γίνει αποδεκτό χωρίς μικροψυχία, ως ένα μεγάλο γεγονός κι αφορμή για συζήτηση.

Η σκυτάλη πέρασε στους πολιτικούς και το λαφαζάνη –που ήταν να μιλήσει πρώτος αλλά έχασε τη σειρά του, γιατί καθυστέρησε. Ο λαφαζάνης έβγαλε αρχικά ένα δεκάρικο λόγο για την ιστορία που δε θα μας συγχωρέσει άλλη μια χαμένη ευκαιρία, για την ελλάδα της ανόρθωσης (ου μην και του αποέλ) και τον προοδευτικό, σοσιαλιστικό ορίζοντα της πολιτικής κατεύθυνσης που υποστηρίζει. Είπε ότι έργο του γκράμσι (που κάποτε η ανάγνωσή του ήταν αιρετική, καθώς θεωρούνταν ιδιότυπα ρεφορμιστικό) είναι άκρως επίκαιρο κι ότι σήμερα υπάρχει μια ευρύτερη –κι όχι τεχνητή- συμφωνία στα εννιά δέκατα αυτού του έργου μέσα στις δυνάμεις της αριστεράς –αν και ο ίδιος δεν συμφωνεί απαραίτητα με το διαχωρισμό του ανατολικού από το δυτικό δρόμο για την επανάσταση. Και μετά προσδιόρισε τα κύρια χαρακτηριστικά του γκραμσιανού πολέμου θέσεων: μεταβατικοί στόχοι, ενιαίο μέτωπο κι ένα κόμμα μαζών, που να μην είναι απολιθωμένη, επαναστατική σέχτα –«χωρίς αυτό να περιέχει αιχμή προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, απλώς αναδεικνύω τη λογική του γκράμσι», όπως έσπευσε να προσθέσει.

Ανέφερε μια φράση του κλαούζεβιτς, ότι στην πολιτική και στον πόλεμο τα σχέδια ανατρέπονται σε όλα τους τα σημεία. Αυτό δε σημαίνει να μη σχεδιάζουμε τίποτα αλλά να το κάνουμε έχοντας πλήρη επίγνωση της πολυπλοκότητας των καταστάσεων. Κι έκλεισε με το ζουμί, ότι αν όλα αυτά έχουν αξία πρέπει τότε να οδηγούν και σε μια κυβέρνηση της αριστεράς, διαβάζοντας κι ένα απόσπασμα από το βιβλίο του ρούση για το ενδεχόμενο της αριστερής-αντικαπιταλιστικής κυβέρνησης και το λένιν, που δεν απέκλειε γενικά την συμμετοχή στην κυβέρνηση (παρά μόνο στις αστικές), ούτε είχε ταχθεί κατά του «κυβερνητισμού», όρο που ανακάλυψε πρόσφατα τμήμα της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς, για να τον καταγγείλει γενικώς κι αορίστως.

Βρε, πως αλλάζουν οι καιροί...

Ο χάγιος βάσισε ένα μέρος της ομιλίας του σε κάποια δίπολα. Αφενός άσκησε κριτική στο ευρωκομμουνιστικό ρεύμα και το ρεφορμιστικό «τρόπο χρήσης» του γκράμσι. Αφετέρου έκανε την αυτοκριτική των συντρόφων του παραδοσιακού κομμουνιστικού κινήματος, που δεν αξιοποίησε τις ιδέες του γκράμσι, αλλά επιβάλλεται να το κάνει, έστω και καθυστερημένα, για την κομμουνιστική πολιτική της εποχής μας. Η οποία θα υπερβαίνει το σοσιαλισμό που ποτέ δε γνωρίσαμε, και θα έχει σαφείς αποστάσεις από τη λαϊκή εξουσία σε ένα θολό, απώτερο μέλλον και την χίμαιρα –από την άλλη- της λύσης με διαπραγμάτευση και ομαλό, κυβερνητικό τρόπο, εντός της φυλακής του χρέους και της εε. Μίλησε για την ανάγκη αυτοτελούς κκ ως σύγχρονου ηγεμόνα και για την τραγωδία της αριστεράς στην τοπική αυτοδιοίκηση. Συνέστησε να διαβάσουμε πάλι το κράτος κι επανάσταση και τα τετράδια της φυλακής του γκράμσι και έβαλε το τρίπτυχο: αποδέσμευση από την εε και διαγραφή του χρέους με πραγματική δημοκρατία.

Στο τέλος έκανε μια πολύ ενδιαφέρουσα παρατήρηση, που περιείχε πιθανότατα υπονοούμενα και για τον χώρο της ανταρσύα, ότι η αριστερά ποτέ δεν ήταν ενιαία, και ότι ο διαχωρισμός επαναστατικών-ρεφορμιστικών δυνάμεων διατρέχει οριζόντια όλους τους χώρους –ακόμα κι αυτούς που φωνάζουν για την επανάσταση. Στο ενδιάμεσο έκανε μια αναφορά στις τρεις-τέσσερις φορές που συμμετείχε η αριστερά σε αστικές κυβερνήσεις και για τις τρεις φορές που κινδύνευσαν οι αστοί να χάσουν από τα χέρια τους την εξουσία: η μία με το εαμ, κι άλλες δύο στα ιουλιανά και το πολυτεχνείο, το 73’! Πάλι καλά που δεν είπε και για το δεκέμβρη του 08’.

Τελευταίος μίλησε ο αλαβάνος, που αρχικά προέτρεψε το κοινό να φύγει –γιατί θα πει τα ίδια με όσα ειπώθηκαν στο άνοιγμα- και στη συνέχεια να αγοράσει το βιβλίο, γιατί αποτελεί αχτίδα φωτός –ενώ κάτι παρόμοιο κάνει στο θέατρο κι ο καζάκος με τον μπρεχτ. Είπε ότι ζούμε μια άγρια, πνευματική κρίση ιδεών, που αποτυπώνεται στη φτωχή αντιπαράθεση των δυο βασικών αντικρουόμενων πλευρών στη βουλή, που δεν επικοινωνούν –όχι μεταξύ τους, αλλά- ούτε καν με τη σκέψη. Από τη μια πλευρά όσοι μιλούν για ανάπτυξη μες στο ευρώ και το μνημόνιο κι από την άλλη η λογική της «ρήξης» με το μνημόνιο εντός της ευρωζώνης –λες και πρόκειται για ένα απλό χαρτί, που μπορούμε να σκίσουμε.

Ακολούθως μίλησε για το περιεχόμενο του βιβλίου. Το πρώτο κεφάλαιο συμβάλλει στην ιδεολογική και ουσιαστική απονομιμοποίηση του καπιταλισμού, με τον αλαβάνο να αναφέρει δυο παραδείγματα ενδεικτικά των κανιβαλικών τάσεων του συστήματος –το φημολογούμενο ενδεχόμενο ενός τσουνάμι πχ, που εκτίναξε τις μετοχές των κατασκευαστικών. Στο τέταρτο αναλύεται η σύγχρονη εφαρμογή του γκραμσιανού πολέμου θέσεων. Αλλά τα δυο κεφάλαια που άγγιξαν και συγκίνησαν τον αλαβάνο είναι το δεύτερο και το τρίτο (όπου αναλύονται οι θέσεις του ιταλού στοχαστή). Τόσο για τον αγώνα του φυματικού και μισο-ανάπηρου γκράμσι να διατυπώσει τις ιδέες του μέσα από τη φυλακή, όπου τον καταδίκασαν να παραμείνει για να αναγκάσουν το μυαλό του να σωπάσει, όπως είπε ο δικαστής του. Όσο και για την προσπάθεια να διεισδύσει στη λαϊκή συνείδηση και την κουλτούρα του απλού κόσμου –της γιαγιάς που ανάβει κεράκι στον άγιο παντελεήμονα, την κόρη μακρονησιώτη που έγινε ρατσίστρια, κλπ- παράλληλα με την πάλη για την εξουσία.

Ο αλέκος κράτησε το καλό για το τέλος λέγοντας ότι σήμερα δεν υπάρχει κανένα περιθώριο για άμεσες μεταρρυθμίσεις και μεταβατικά βήματα, χωρίς σύγκρουση με το υπάρχον πλαίσιο. Ενώ οι μεταρρυθμιστικές δυνάμεις αφομοιώνονται από το σύστημα – πχ το πασοκ, η δημαρ ή το ακελ, με την αυγή να χαιρετίζει τη σθεναρή διαπραγμάτευση της κυπριακής κυβέρνησης. Με άλλα λόγια το μεγάλο είναι που θα φέρει το μικρό και όχι αντίστροφα.

Παράλληλα όμως άσκησε κριτική στους συντρόφους που λένε ότι το νόμισμα δεν έχει καμία σημασία. Αφενός γιατί κάθε νόμισμα συνδέεται με συγκεκριμένη πολιτική. Αφετέρου γιατί το ευρώ συνδέεται ποικιλότροπα με το ζήτημα της λαϊκής συνείδησης και του καθορισμού της ταυτότητάς της, που περνάει μέσα κι από θεσμούς όπως η γιουροβίζιον και η ευρωλίγκα. Επομένως δεν πρόκειται για κάποια απλή διαφωνία, γιατί χρειάζεται μια συνολική διαφορετική αφήγηση για τη ζωή έξω από το ευρώ και όχι το μοτίβο ότι η έξοδος από την ευρωζώνη θα είναι καταστροφή, το οποίο λειτουργεί σα λίπασμα για τις διαδεδομένες αγκυλώσεις.

Δεν ξέρω αν με βάση αυτό το σκεπτικό η φετινή απουσία της ελλάδας από τη γιουροβίζιον ή ο αποκλεισμός από την ευρωλίγκα (και η συγκρότηση της δραχμολίγκας) είναι αντιιμπεριαλιστικές κατακτήσεις και στόχοι πάλης αλλά ο αλέκος δεν είπε κουβέντα για την εε. Από την άλλη βέβαια μπορεί ο αλέκος να έχει χαμηλό ταβάνι στο ριζοσπαστισμό του και να είναι αδιόρθωτος λαϊκιστής -για τη γιαγιά στον παντελεήμονα που την είχε ξεχάσει στο ντιμπέιτ του 07, ή για τις ιδέες του γκράμσι που πρέπει να γίνουν φούσκες για να μπολιάσουν όλες τις συγκεντρώσεις και εκδηλώσεις (;;!!)… αλλά είπε και μια μεγάλη αλήθεια που δεν την είπε κανείς άλλος. Το μεγάλο είναι που θα φέρει σήμερα το μικρό και όχι αντίστροφα. Κι αν είναι να επηρεαστεί σε κάτι η ανταρσυα από τον καινούριο της σύμμαχο, ας είναι σε αυτό καλύτερα.

Στο τέλος της βραδιάς η κε του μπλοκ είχε δύο βασικές απορίες. Καταρχάς αν το ενδιαφέρον αυτής της αριστεράς για τον γκράμσι είναι αυθεντικό ή εμπίπτει στην πεπατημένη του πρακτικισμού και της απολογητικής που υποκαθιστά τη θεωρία και ψάχνει εκ των υστέρων οτιδήποτε συμφωνεί και μπορεί να δικαιολογήσει τις πράξεις της (ανάλογα τι συμφέρει κάθε φορά), προσθέτοντας έτσι επιπλέον σκουριά στο έργο του ιταλού μαρξιστή.

Και κατά δεύτερον αν υπάρχει κανείς που να θεωρεί ότι αυτό που έλειπε στο ελληνικό κίνημα μετά τον «εμφύλιο» και την πτώση της χούντας ήταν η ιδεολογική ηγεμονία, ή αντιθέτως η στρατηγική που θα έπιανε το νήμα των ιδεών και θα τις καθιστούσε υλική δύναμη.

Φεύγοντας από τον χώρο της εκδήλωσης, κοίταξα άλλη μια φορά την απόδειξη του βιβλίου, όπου είχε χωρέσει μόνο μία λέξη από τον τίτλο του κι έγραφε: 1 ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ……………10, 99€

Το θετικό είναι ότι σε καιρούς κρίσης η επανάσταση ακολουθεί τους νόμους της αγοράς και βγαίνει με προσφορά σε πολύ φιλικές τιμές. Κι η έφοδος στον ουρανό μπορεί να γίνει με κυλιόμενες σκάλες, σαν αυτές που έχει στο public. Με φόντο το άστρο της παναριστεράς και το ελληνικό κοινοβούλιο...