Κάποιο άγαλμα που με είδε

…με θυμήθηκε και τον πόνο μου ν’ ακούσει δεν αρνήθηκε

Πόσα θα μπορούσαν να πουν άραγε αυτά τα αγάλματα, αν είχαν φωνή να μιλήσουν. Και πόσα έχουν ακούσει από τον πόνο αυτών των λαών τα τελευταία είκοσι χρόνια, που δεν ξηλώθηκαν απλά κάποιες κατακτήσεις, δεν έπεσε απλώς ραγδαία το βιοτικό τους επίπεδο αλλά έχει πέσει κατακόρυφα ο μέσος όρος στο προσδόκιμο ζωής. Συνεπώς μιλάμε για συνθήκες γενοκτονίας μετά τις δραματικές κοσμογονικές –ή μάλλον κοσμοκτόνες για να ακριβολογούμε- ανατροπές του 91’. Και τι θα γίνουμε τώρα χωρίς ξανθό γένος, να το προσμένει ο λιακόπουλος και να το ξορκίζει η οακκε;

Βλέποντας τότε τα σοβιετικά αγάλματα να αποκαθηλώνονται, γκρεμίζονταν παράλληλα οι βεβαιότητές μας κι ένας (νέος) κόσμος μέσα μας. Και μέναμε εμείς σαν αγάλματα, να παρακολουθούμε αμήχανοι τις εξελίξεις και τις σιδερένιες νομοτέλειες που «κατέρρεαν». Σαν τη σκηνή από το goodbye lenin με τη μητέρα του πρωταγωνιστή, που πέτρωσε βλέποντας το άγαλμα του λένιν να πετάει πάνω από το κεφάλι της και να φεύγει, σα να την αποχαιρετά.

Υπάρχει κι η ποδοσφαιρική φράση «έμεινε άγαλμα» για τους τερματοφύλακες που ακινητοποιούνται και το τρώνε στο παραθυράκι, από το οποίο μπήκαν και κυριάρχησαν μες στο κόμμα ανοιχτά αντεπαναστατικά στοιχεία. Κι έκτοτε ο κυρίαρχος λαός είναι πάνω στο ρολόι να μετράει πόσα τρώει, ζαλισμένος από τα απανωτά χτυπήματα, χωρίς να μπορεί προς το παρόν να αντιδράσει. Και μένει να εκκρεμεί το ερώτημα γιατί δεν έκανε κάτι να πιάσει την μπάλα, να υπερασπιστεί την εστία του και τη σοβιετική εξουσία. Αν δηλ είχε πάθει αγκύλωση από την χρόνια απραξία, αν αιφνιδιάστηκε από το τείχος (του βερολίνου) που άνοιξε κι άφησε να περάσει το σουτ του αντιπάλου –και μετά μας πήρε η μπάλα και χάσαμε το τόπι- ή αν απλώς δεν περίμενε το αυτογκόλ και τα εξ οικείων βέλη με τους «δικούς μας» ηγέτες να κηρύσσουν την αντεπανάσταση.

Σηκώνει στον ουρανό του Κιέβου το βραβείο παλάμης που κέρδισε
(το 'ανοιχτής' υπονοείται)

Βλέποντας τώρα το άγαλμα του βλαδίμηρου στην ουκρανία, μπορεί αρχικά να νιώσει την ίδια σαστιμάρα που είχαμε βλέποντας κάποτε στην τιεν αν μεν έναν κόσμο να διαδηλώνει κρατώντας μικρά αγαλματάκια (νάτο πάλι το άγαλμα) της ελευθερίας και να ζηλεύει το απατηλό αμερικάνικο όνειρο. Πέρα από αυτό όμως είναι απορίας άξιο, όπως επισήμαναν κι άλλοι, πώς κατάφερε να γλιτώσει από την αντισοβιετική λαίλαπα κι έμεινε τόσα χρόνια ‘ζωντανό’ στη θέση του, μια ιδιότυπη σοσιαλιστική νησίδα μες σε ένα καπιταλιστικό αρχιπέλαγος, περικυκλωμένη στην πλατεία από διάφορες καπιταλιστικές φίρμες και μονοπωλιακές επιχειρήσεις για κοντράστ. Κι εύλογα αναρωτιέται κανείς τι θα γινόταν αν το αγανακτισμένο πλήθος κατευθυνόταν πχ σε κάποιο πολυκατάστημα για να τα σπάσει κι αν τότε οι αρχές θα ήταν το ίδιο… απροετοίμαστες ή ανεκτικές απέναντί του και θα άφηναν τον ‘όχλο’ να βανδαλίσει.

Γιατί το άγαλμα το λένιν δεν είναι φυσικά ούτε θα μπορούσε να είναι κάποιο είδος σοσιαλιστικής νησίδας, ήταν όμως μια νησίδα ιστορικής μνήμης που δεν μπόρεσαν να ξεριζώσουν όσοι επιχειρούν να ξαναγράψουν την ιστορία. Κατάλοιπο μιας άλλης εποχής που θέλουν να τη σβήσουν οριστικά από τη συλλογική μνήμη των λαών. Οι κρατούντες γνωρίζουν πολύ καλά τη δύναμή της, γι’ αυτό δεν τους είναι ανεκτά τα κομμουνιστικά σύμβολα, είτε ανήκουν στο ‘φιλοευρωπαϊκό’ μπλοκ είτε στο αντίπαλο ‘φιλορωσικό’.

Εδώ πρέπει να προσέξουμε κάτι σημαντικό για να μην περιορίσουμε το ζήτημα ως εκεί που φτάνει η χυδαία αστική αντίληψη κι η κυρίαρχη οπτική που βλέπει σχηματικά δύο στρατόπεδα: φιλορώσοι vs φιλοευρωπαϊστών. Το κατευθυνόμενο πλήθος δεν έβλεπε στο άγαλμα του λένιν μόνο ως σύμβολο της ρωσικής κυριαρχίας στην χώρα του. Στράφηκε με ταξικό μίσος (δανεικό από τους πάτρωνες που το κατεύθυναν) κυρίως ενάντια στον κομμουνιστή λένιν που προειδοποιούσε προφητικά πως το σύνθημα των ενωμένων πολιτειών της ευρώπης θα είναι είτε αντιδραστικό είτε απραγματοποίητο –και κατά μία έννοια, ισχύουν τελικά και τα δύο σκέλη, σε μια ευρωπαϊκή ένωση που διέπεται από αξεπέραστες ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις, αλλά τηρεί ενιαία αντεργατική στάση ενάντια στα δικαιώματα και τις τελευταίες εναπομείνασες κατακτήσεις των λαών.

Το πρόβλημά τους λοιπόν δεν ήταν η εθνική ανεξαρτησία της ουκρανίας από τη ρωσική μπότα και η εναντίωσή τους σε κάποια ολοκλήρωση αλλά το είδος της ολοκλήρωσης, από καθαρά ταξική σκοπιά. Γι’ αυτό βάφτιζαν τη σοσιαλιστική ολοκλήρωση, σοβιετικό ολοκληρωτισμό, ενώ στην περίπτωση της εε βλέπουν το όραμα και την ελπίδα, ακριβώς τη στιγμή που η πραγματικότητα της κρίσης ξεσκίζει χωρίς έλεος τις αυταπάτες και τα ιδεολογήματα για την ευημερούσα ενωμένη ευρώπη.

Αποτυπώματα αυτής της σχηματικής αντίληψης, μπορεί να δει κανείς ενίοτε και στον πολιτικό λόγο κάποιων κκ της πάλαι ποτέ σοβιετικής ένωσης, που παγιδεύονται στο δίπολο και τις αντιθέσεις του αστικού κόσμου. Έτσι βέβαια το άγαλμα του λένιν μπορεί να είχε μείνει στη θέση του, αλλά αυτό θα ήταν και το μόνο που θα θύμιζε κάτι από σοσιαλισμό, κρατώντας τον εκεί πετρωμένο, με το λένιν σε ρόλο μαρμαρωμένου βασιλιά, σαν ένα ακίνδυνο ομοίωμα, σύμβολο χωρίς περιεχόμενο.

Σύντομα εξάλλου μπορεί να τεθεί αντίστοιχο ζήτημα και στη ρωσία με το μαυσωλείο του λένιν στην κόκκινη πλατεία που στέκει σαν ιστορικό αγκάθι στη νέα τάξη πραγμάτων στην πάλαι ποτέ χώρα των σοβιέτ. Την ίδια στιγμή βέβαια η κυβέρνηση πούτιν δεν έχει κανένα πρόβλημα να στήσει αγάλματα για να τιμήσει και να εναγκαλιστεί πολιτικούς σαν το κοσύγκιν, το σοβιετικό υπουργό του μπρέζνιεφ, που έδωσε το όνομά του στις αντίστοιχες οικονομικές μεταρρυθμίσεις, που έστρωσαν το δρόμο στην αγορά και την καπιταλιστική παλινόρθωση –όπως μπορείτε να θυμηθείτε και εδώ, σε μια παλιότερη ανάρτηση. Αποδεικνύουν έτσι από την ανάποδη το αλάνθαστο ταξικό τους κριτήριο.

Γιατί, όπως θα ‘λεγε κι η συναγωνίστρια μαντώ

Ταξικά, τα πάντα είναι ταξικά

Και για όλα αναδρομικά

Θα έρθει η ώρα να πληρώσουνε…

Μα τον μαρμαρωμένο βασιλιά!