Μια συζήτηση που έγινε

Αυτές τις μέρες το πόρταλ του 902 κάνει ένα πολύ ενδιαφέρον αφιέρωμα στη σαραντάχρονη σχεδόν ιστορία των φεστιβάλ της οργάνωσης, που συνεχώς εμπλουτίζεται (κι ο θεσμός και το αφιέρωμα αυτό καθαυτό). Μία από τις πιο ιδιαίτερες στιγμές αυτής της διαδρομής, με κάπως προλεκάλτ χαρακτήρα, που δε θα είχε πάντως θέση σε ένα τέτοιο αφιέρωμα, ήταν η πολιτική συζήτηση με θέμα «νεολαία και κοινωνική εξέλιξη», που είχε γίνει στα πλαίσια του 14^ου φεστιβάλ, εν έτει 1988, όπου πήραν μέρος: ο ανδρέας ανδριανόπουλος της νέας δημοκρατίας, ο γ. παπαδάτος του πασοκ, και ο νίκος κοτζιάς από την κετουκε, στο τελευταίο του φεστιβάλ ως κομματικό μέλος. Συμμετείχαν δηλ οι δύο ιδεολογικοί υπεύθυνοι της νδ και του κκε αντιστοίχως, που σε ένα βάθος χρόνου βρέθηκαν στο κόμμα του τρίτου ομιλητή, αποδεικνύοντας πως σχεδόν όλη η χώρα ήταν (και είναι) κατά κάποιον τρόπο πασοκ, άλλο αν κανείς δεν το αποδεχόταν ιδεολογικά, όπως φάνηκε και από μια παρέμβαση του ανδριανόπουλου στη συζήτηση.

Εδώ βέβαια υπάρχει ένα πρόβλημα. Η μεν Αριστερά θέλει να χρεώσει το ΠΑΣΟΚ στη Δεξιά, η δε Δεξιά απεταξάτω το ΠΑΣΟΚ. Συνεπώς το θέμα είναι τι είναι το ΠΑΣΟΚ. Εμείς λέμε ότι δεν είναι Δεξιά. Η Αριστερά λέει ότι είναι Δεξιά, το ΠΑΣΟΚ λέει ότι είναι Αριστερά. Προφανώς το ΠΑΣΟΚ είναι μαγική εικόνα. Κανείς δεν το θέλει.

Τα πρακτικά εκείνης της συζήτησης, μαζί με κάποια κείμενα του κοτζιά για το σοσιαλισμό και μία ακόμα συζήτηση με τον ανδριανόπουλο στο ραδιόφωνο, κυκλοφόρησαν σε μια μικρή μπροσούρα από τις εκδόσεις οδηγητής, που πρόλαβαν να εκδώσουν μερικά διαμαντάκια στη σχετικά σύντομη πορεία τους. Το πολιτικό κλίμα, οι πληρωμένες ατάκες και η (χάρη στη στερνή μας γνώση) τραγική ειρωνεία της ιστορίας –που κυκλοφορούσε πηχτή στην ατμόσφαιρα της συζήτησης και ένιωθες πως μπορείς να απλώσεις το χέρι και να την αγγίξεις- δεν μπορούν να χωρέσουν σε μία μόνο ανάρτηση. Έτσι, η κε του μπλοκ προχωρά σε μια δύσκολη επιλογή και παρουσιάζει ένα μικρό δείγμα από τα καλύτερα στιγμιότυπα της εκδήλωσης.

Ο παπαδάτος κι ο ανδριανόπουλος δίνουν, με πνεύμα κνίτικης άμιλλας, αγώνα για την πιο γραφική φράση-άποψη.

Ο πρώτος πχ, αφού αναπαράγει τα γνωστά και τετριμμένα τριτοδρομικά σχήματα με «περισσότερη αυτοδιαχείριση», αποφαίνεται πως οι αναλύσεις του Μαρξ θα λέγαμε ότι ήταν ισχυρές μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα. Από εκεί και πέρα μια καινούρια κοινωνία έχει αναπτυχθεί μια καινούρια κοινωνία, στη θέση των μέσων παραγωγής, των υλικών αγαθών, που ήταν το κύριο πεδίο παρέμβασης για άντληση εξουσίας έχουν μπει οι επικοινωνίες και οι υπηρεσίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις ΗΠΑ σήμερα μόνο 22,5% έχουν σχέση με την επικοινωνία, την πληροφορική και τις υπηρεσίες. Έτσι, υπάρχουν καινούρια υποκείμενα, αυτό που λέμε κοινωνική αλλαγή ή κοινωνική επανάσταση ή απλώς αλλαγή.

Και φτάνει στο κερασάκι: η κυρίαρχη αντίφαση της σημερινής κοινωνίας; Ένας κλασικός μαρξιστής θα έλεγε, οι σχέσεις μεταξύ του βιομηχανικού προλεταριάτου, των χειρωνακτών, των εργαζομένων και του κεφάλαιου. Πολύ φοβόμαστε ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει.

Η κυρίαρχη αντίφαση της σημερινής κοινωνίας σε μια αναπτυγμένη χώρα της Δύσης, της Δ.Ευρώπης –και κει σταδιακά βαδίζει και η ελληνική- είναι η κυρίαρχη αντίφαση μεταξύ αυτών που έχουν τις γνώσεις και κάποιων άλλων που δεν τις έχουν. Μεταξύ αυτών που παίρνουν τις αποφάσεις και κάποιων άλλων που δεν τις παίρνουν.

Ενώ παρακάτω προσθέτει τα εξής εκπληκτικά: δεν υπάρχει σκάνδαλο που το ΠΑΣΟΚ πρώτο δε θα χτυπήσει, δε θα καταγγείλει και δε θα θέσει τα πράγματα όπως πρέπει. Όμως τα υποτιθέμενα σκάνδαλα δεν μπορεί να είναι η βάση της πολιτικής αντιπαράθεσης (…) δημιουργούνται πιο πολύ από το κοινωνικό σύστημα παρά από τις υποτιθέμενες κοινωνικές ή πολιτικές δυνάμεις που είναι στον κρατικό μηχανισμό. Για να αλλάξουν πρέπει να είναι και καινούριες παραγωγικές σχέσεις, καινούρια ιδεολογία. Θέλει να περάσουν πάρα πολλά χρόνια για να μπορέσουν όλοι οι κρατικοί υπάλληλοι, όλοι αυτοί που αγωνίζονται για το λαό να προχωρήσουν.

Υπ’ όψιν πως είμαστε ήδη στο φθινόπωρο του 88’, με τις δημοσιογραφικές αποκαλύψεις για το σκάνδαλο κοσκωτά να παίρνουν μορφή χιονοστιβάδας.

Ο ανδριανόπουλος αποκηρύσσει εκ μέρους του φιλελευθερισμού την χούντα του πινοσέτ στην χιλή. Η εφαρμογή μιας μηχανικής οικονομικής τεχνικής, όπως ο μονεταρισμός δε σημαίνει τίποτα από μόνη της γιατί «δε νομίζω ένα σύστημα ιδεών και μια πολιτική τοποθέτηση να έχει ευθύνες για την εφαρμογή μιας μερίδας ενός συγκεκριμένου πολιτικού πακέτου από οποιοδήποτε καθεστώς». «Ούτε μπορεί να πιστεύει κάποιος σοβαρά ότι λειτουργούσαν σωστά οι μηχανισμοί της ελεύθερης οικονομίας της αγοράς, όταν για παράδειγμα απαγορευόταν η δημιουργία συνδικάτων, απαγορευόταν η απεργία, απαγορευόταν το διεκδικητικό κίνημα, δεν ήταν δυνατή η διακίνηση ιδεών, θέσεων και προϊόντων ακόμα στο εμπόριο».

Στη συνέχεια προτάσσει το κλασικό επιχείρημα των ελλήνων νεοφιλελεύθερων.

Εγώ δεν πιστεύω πως υπάρχει καπιταλιστικό σύστημα στην Ελλάδα. Τι είναι επιτέλους αυτός ο περίφημος καπιταλισμός; Το ότι δηλαδή υπάρχει ένας διαστρεβλωμένος καπιταλισμός, με ένα διογκωμένο δημόσιο τομέα, που κατά τη γνώμη μου είναι υπεύθυνος για όλα τα προβλήματα; Όπως εσείς αγωνίζεστε για το σωστό κομμουνισμό, έτσι κι εμείς, επιτρέψτε μου να σας πω, πως αγωνιζόμαστε για το σωστό και ορθόδοξο καπιταλισμό, που αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει στην Ελλάδα. Στη μεταπολεμική Ελλάδα δεν εβιάσθη η ελεύθερη οικονομία. Γεννήθηκε διακορευμένη.

Κι όταν παρακάτω προβάλλει την ένσταση ότι «κριτικάρετε ένα σύστημα που ούτε κι εγώ θέλω», ο κοτζιάς δηλώνει συγκινημένος, γιατί υπάρχει ένα ορφανό χωρίς ορφανοτροφείο: ο καπιταλισμός.

Στη συνέχεια ο παπαδάτος αναφέρεται στα λαϊκά στρώματα που στηρίζουν την αλλαγή, σε αντίθεση με τις κοινωνικές δυνάμεις που στηρίζουν το πρόγραμμα της νδ, για να πάρει τη σκυτάλη ο αα και να ζωγραφίσει.

Όσον αφορά στην τοποθέτηση του κ. Παπαδάτου ότι «ξέρουμε σε ποιες δυνάμεις στηρίζεται η ΝΔ». Ακούω το ΚΚΕ στηρίζεται στους εργαζόμενους, το ΠΑΣΟΚ το ίδιο, εμείς δηλαδή πού στηριζόμαστε; Στους άνεργους;

-Στα μονοπώλια και στο κεφάλαιο –του λέει ο παπαδάτος.

-Μα, κ. Παπαδάτε, το κεφάλαιο περνάει πολύ ωραία επί σοσιαλισμού στην Ελλάδα, απαντά ο ανδριανόπουλος. Δεν είναι ανάγκη να θέλει να ρισάρει με τη ΝΔ. Ακούσατε τις ομιλίες τους ΣΕΒ; Ο σοσιαλισμός, τουλάχιστον στην Ελλάδα, θυμίζει τον Άγιο Βασίλη, μόνο που ο λαός κουβαλάει το έλκηθρο.

Τόμπολα.

Το γαλαζοπράσινο δίδυμο αναπαράγει ασφαλώς και το ιδεολόγημα του χάσματος των γενεών, που τείνει να αντικαταστήσει την πάλη των τάξεων. Πάνω σε αυτό δε ο ανδριανόπουλος ξεσπαθώνει κατά του ξεπερασμένου διαχωρισμού «αριστεράς-δεξιάς»:

Ακριβώς αυτό είναι που προκαλεί το φαινόμενο σήμερα στη συζήτηση να έχετε τόσο λίγα κεφάλια με σγουρά μαλλιά και να ‘χετε περισσότερα κεφάλια με φαλάκρα. Αυτού του είδους η αντιπαράθεση, από δω ο αριστερός, από δω ο δεξιός, δεν υπάρχει, έχει ξεπεραστεί. Μου δίνετε την εντύπωση, από την άλλη μεριά, ανθρώπων που αντιμετωπίζω κι εγώ από το δικό μου τον χώρο: ανθρώπων που ξημερώνονται και κοιμούνται βλέποντας τα χέρια των κομμουνιστών γεμάτα αίματα. Αυτά είναι σημάδια ξεπερασμένα για την ελληνική κοινωνία. Ο φίλος μου ο Μ. Θεοδωράκης κάνει μια συναυλία και δεν πολυπηγαίνει η νεολαία. Μα όταν βγάζει ένα τραγούδι τελευταία και μιλάει για τα κουτούκια της Καισαριανής και η Καισαριανή είναι όλο φαστφουντάδικα σήμερα, ποιος νεολαίος των 18, των 20, των 22 θα συγκινηθεί από ένα τέτοιο τραγούδι;

Εντυπωσιακές είναι κι οι αναφορές, που γίνονται σχετικά με το κράτος και την κυβέρνηση, θέμα που ήρθε και σχετικά πρόσφατα στο προσκήνιο της πολιτικής επικαιρότητας.

Ο παπαδάτος λέει σε ένα σημείο πως ακόμα στην Ελλάδα το σύστημα είναι καπιταλιστικό. Υπάρχει απλά μια σοσιαλιστική κυβέρνηση που προσπαθεί, αλλά δεν μπορεί να αλλάξει το σύστημα έτσι εύκολα.

Ενώ ο κοτζιάς, σύμφωνα και με την πολιτική γραμμή εκείνης της εποχής, απαντάει: αυτή τη στιγμή έχω την αίσθηση ότι δίπλα μου κάθεται η πρώην κυβέρνηση (ΝΔ), η νυν κυβέρνηση (ΠΑΣΟΚ), ενώ από εδώ κάθεται η μέλλουσα κυβέρνηση, της αριστεράς βέβαια (αν και θα χρειαστεί να περιμένει λίγο ακόμα για να δει να υλοποιείται αυτό το σενάριο). Σε ένα άλλο σημείο αναφέρεται στην πείρα της κυβέρνησης του βουνού και συμπληρώνει: το ΚΚΕ υπήρξε κάποτε κυβέρνηση, έδωσε εξετάσεις στην κυβέρνηση των βουνών. Κι αν είμαστε η μόνη κυβέρνηση, που πήρε άριστα στην ιστορία αυτού του τόπου, δεν αξίζει τον κόπο να ξαναδοκιμάσουμε έστω και με 19 στα 20 αυτή τη φορά;

Στη συζήτηση για το κράτος όμως οι τοξίνες της γραφικότητας χτυπάνε κόκκινο. Είδαμε πριν τον ανδριανόπουλο να μην αναγνωρίζει την πατρότητα του εν ελλάδι συστήματος. Ο παπαδάτος ρίχνει τις ευθύνες στην καμένη γη και τα κατάλοιπα της δεξιάς: δεν μπορεί το ΠΑΣΟΚ να έχει τις ευθύνες για οποιαδήποτε πράξη 500.000 κρατικών λειτουργών. Δεν τους προσέλαβε το ΠΑΣΟΚ, δεν τους εκπαίδευσε το ΠΑΣΟΚ, δεν τους στηρίζει το ΠΑΣΟΚ, αλλά εκείνες οι δυνάμεις που τους βάλανε και οι κοινωνικές δυνάμεις που δεν τους περιορίζουν με την κοινωνική τους δράση. Ενώ ο κοτζιάς σημειώνει: το κράτος έχει τα μαύρα του τα χάλια που ακούσαμε κι ακόμα χειρότερα, αλλά σας το χαρίζουμε. Ούτε το φτιάξαμε, ούτε το διεκδικήσαμε, ούτε το θέλουμε.

Λίγο πριν είχε αναφερθεί στην κλασική νεοφιλελεύθερη άποψη για «λιγότερο κράτος» και τις θεωρίες του πασόκ για «λιγότερο συγκεντρωτικό κράτος», στα πλαίσια της αυτοδιαχείρισης. Και λέει σχετικά: πριν συζητήσουμε για το μικρό ή μεγάλο, για το αποτελεσματικό ή όχι, το συγκεντρωτικό ή όχι κράτος, το κύριο καθήκον που πρέπει να έχει η πρακτική μας, άρα και η θεωρητική μας σκέψη, είναι –και λες: τώρα ο δικός μας θα τα βάλει στη θέση τους τα πράγματα για την ταξική φύση του κράτους- …το κύριο καθήκον λοιπόν είναι… πώς θα εκδημοκρατιστεί αυτό το κράτος και σε μια πορεία θα μετασχηματιστεί ριζοσπαστικά ώστε να εκφράζει τα συμφέροντα της πλειοψηφίας του λαού και όχι των λίγων. Γιατί τι να το κάνουμε ένα κράτος που είναι μεγάλο ή μικρό, αλλά εξυπηρετεί τους λίγους;

Κατάλαβες λοιπόν σφε αναγνώστη ποιο είναι το κύριο καθήκον;

Αρκετή πλάκα έχουν κι οι προσπάθειες των ομιλητών να διαπιστώσουν συγκλίσεις του τραπεζιού –σε σημεία που τους συμφέρει- και να πειράξουν-στριμώξουν το συνομιλητή τους ότι ασπάζεται τη δική τους ιδεολογία. Μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η διελκυστίνδα μεταξύ κοτζιά-ανδριανόπουλου που έχει και (προλε)καλτ τέλος.

ΑΑ: ακούγοντας τον κ. Κοτζιά απορούσα. Έλεγα ότι θα μπορούσε να ήταν και φιλελεύθερος και να μην ήταν κομμουνιστής.

Ν.Κ: ο κ. Ανδριανόπουλος μιλάει για κρίση της αριστεράς, και δεν ξέει, λέει, τελικά ποιος είναι φιλελεύθερος, ποιος είναι κομμουνιστής. Φοβάμαι ότι η δεξιά έχει κρίση ταυτότητας, γιατί υπάρχουν δυνάμεις των μεγαλοβιομηχάνων που δε θέλουν αυτή τη στιγμή τη ΝΔ. Και το πρόβλημα της ΝΔ είναι να μιλήσει φιλολαϊκά για πρώτη φορά στην ιστορία της, για να αποκτήσει κοινωνική βάση απέναντι στα τμήματα εκείνα του μεγάλου κεφαλαίου που σήμερα δεν τη γλυκοκοιτάζουν. Είναι απατημένη σύζυγος αυτό είναι το πρόβλημά της.

Α.Α: κατ’ αρχήν θέλω να πω ότι έχω μπερδευτεί. Τη μια φορά ο Κοτζιάς βγαίνει φιλελεύθερος, τώρα εγώ κομμουνιστής. Φαίνεται ότι κάπου είτε τα θέματα συγκλίνουν, και το πρόβλημά μας, νομίζω ότι ακριβώς είναι το «δια ταύτα».

Ας σημειωθεί πως ο ανδριανόπουλος στηλιτεύει πολλές φορές τους δικούς του, γιατί με όσα αιρετικά (και μη εμφυλιοπολεμικά) υποστηρίζει, τον περνάνε, λέει, για κομμουνιστή.

Πάμε όμως και στο πιο ζουμερό σημείο.

Ν.Κ: εδώ άκουσα έναν καλοπροαίρετο συνομιλητή σε αυτό το τραπέζι, τον κ. Ανδριανόπουλο, να μας κλαίγεται να μας καταγγέλλει τα χάλια του καπιταλισμού. Κι αντί να βγάλει το συμπέρασμα που περίμενα εγώ, ότι «εσείς οι κομμουνιστές έχετε δίκιο (…) πάμε λοιπόν για την αλλαγή με κατεύθυνση το σοσιαλισμό», μας είπε «σας ταλαιπωρούμε 150 χρόνια, δώστε μας το δικαίωμα να σας ταλαιπωρήσουμε άλλη μια τετραετία». Γιατί; Δοκιμασμένη λύση –συμφωνούμε ότι απέτυχε;

Α.Α: Λες να πηγαίνουμε για ιστορικό συμβιβασμό, δηλαδή;

Ν.Κ: Όχι, αλλά αναγνώρισες τον πρωτοπόρο ρόλο μας –αν κατάλαβα καλά- και δέχεσαι την ανάγκη να τελειώνουμε με αυτή την ιστορία, που λέγεται καπιταλισμός, αν το πιστεύεις είναι ένα άλλο ερώτημα.

Κι όλα αυτά λίγους μήνες πριν από την κυβέρνηση τζανετάκη, που θεωρήθηκε ο ιστορικός συμβιβασμός αλά ελληνικά, και στάθηκε αφορμή ή αιτία για να φύγει από το κόμμα ο κοτζιάς, κριτικάροντας εξ αριστερών την επιλογή του, να περάσει για ένα φεγγάρι από το ναρ και να γίνει σύμβουλος του γαπ και τώρα του αλέξη τσίπρα. Μεγάλες στιγμές..

Ας δούμε όμως τι απαντούσε τότε για τις συστημικές συγκλίσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, μεταξύ της περεστρόικα και του διεθνούς ιμπεριαλιστικού συστήματος.

Κατ’ αρχήν εμείς πιστεύουμε πως ήταν καλή αυτή η συμφωνία που έγινε ανάμεσα στο Ρήγκαν και στον Γκορμπατσόφ και εκφράζει τη βαθιά πίστη μας για ένα φιλειρηνικό κόσμο, τη βαθιά υποστήριξή μας σε ένα νέο τρόπο σκέψης, που κατανοεί ότι ο πλανήτης μας είναι ένας πλανήτης ταξικής πάλης, αλλά και ένας πλανήτης αλληλοεξαρτώμενων χωρών. Αυτό όμως δεν είναι αποτέλεσμα μιας σύγκλισης του ιδεολογικού και του κοινωνικού περιεχόμενου των συστημάτων, αλλά αποτέλεσμα και του ρεαλισμού, που αναγκάστηκαν να επιδείξουν χάρη στην πολιτική της περεστρόικα οι νεοσυντηρητικοί κύκλοι του Ρηγκανισμού.

Και σε ένα άλλο σημείο: όμως η ουσία είναι ότι δεν μπορεί να εμπνεύσει ούτε εμένα, ούτε εσένα, ούτε κανένα ο Ρήγκαν. Ενώ ο Γκορμπατσόφ εμπνέει. Και εμπνέει τους πάντες, μόνο που ταυτόχρονα θέλουν αυτοί οι πάντες να τον οικειοποιηθούν τώρα.

(…) Το ζήτημα της περεστρόικα δεν είναι φιλολογικό. Χρειάζεται εσωτερικοποίηση. Τι σημαίνει περεστρόικα; Σημαίνει ειρήνη στον κόσμο. Ότι δεν μπορεί να γίνονται επεμβάσεις απ’ έξω. Άρα σημαίνει ότι σήμερα η Ελλάδα μπορεί να απαλλαγεί πιο εύκολα από τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό, από τις ξένες βάσεις, από το ΝΑΤΟ, κοκ. Ελάτε λοιπόν να παλέψουμε, αν είστε υπέρ της περεστρόικα, για μια πιο ρεαλιστική, πιο εύκολη πορεία απαλλαγής από τις βάσεις, τα πυρηνικά και το ΝΑΤΟ. Περεστρόικα για την Ελλάδα σημαίνει ότι συμφωνείτε, ότι θέλετε σοσιαλισμό. Διότι η περεστρόικα δε δημιουργήθηκε από τον Γκορμπατσόφ, που πήγε δανεικός στο ΚΚΣΕ. Το ΚΚΣΕ δεν τον πήρε ούτε από τους ρεπουμπλικάνους των ΗΠΑ, ούτε από τη γερμανική σοσιαλδημοκρατία, ούτε «προπονητή από καμιά ιταλική ομάδα». Είναι γέννημα-θρέμμα του σοβιετικού συστήματος και του σοσιαλισμού κι είναι ό,τι καλύτερο έχει να επιδείξει η διεθνής πολιτική σήμερα.

Αφήνω με πόνο καρδιάς κάποια σημεία έξω, για να κάνουμε εντυπωσιακό φινάλε και έξοδο με –ποιον άλλο;- τον πρεσβευτή της «καθαρής φιλελεύθερης ορθοδοξίας», ανδρέα ανδριανόπουλο.

Εγώ πιστεύω στο λιγότερο κράτος, που σημαίνει λιγότερος κρατικός έλεγχος. Αυτό στην οικονομία μπορεί να ηχεί δεξιό, αλλά στην πολιτική ηχεί σαφώς αριστερό. Νομίζετε πως θεωρώ επικίνδυνο πράγμα να διαβάζουν τον Ριζοσπάστη; Να τον μοιράσω εγώ ο ίδιος, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Πιο επικίνδυνο είναι να μην τον διαβάζουν. Σας πληροφορώ ότι πιο επικίνδυνο είναι εάν τους κυνηγάς όταν τον διαβάζουν. Είναι όπως η ιστορία του Καποδίστρια με τις πατάτες...

(…) Θα μου πείτε, εντάξει, είστε φιλελεύθεροι, σας αρέσει ο καπιταλισμός, δε θα χρησιμοποιείτε την αστυνομία εναντίον της εργατικής τάξης στους διεκδικητικούς της αγώνες; Όχι. Τόπα αυτό στο Ε.Κ. Πειραιά και με κοίταγαν έτσι. Εγώ πιστεύω ότι η απεργία είναι μηχανισμός διαμόρφωσης τιμών. Πρέπει να γίνονται απεργίες. Είμαι εναντίον των κρατικών μέτρων που περιορίζουν, που καθορίζουν εισοδηματική πολιτική και δημιουργούν προβλήματα στη δυνατότητα των διεκδικητικών κινημάτων. Βεβαίως να υπάρχουν ελεύθερες διαπραγματεύσεις. Αλλά… πρέπει να αποκτήσουμε όλοι ευθύνη των πράξεών μας. Εάν δηλ μια επιχείρηση έχει κέρδος, το θεωρώ αδιανόητο να μην μπορούν οι εργαζόμενοι, κινητοποιούμενοι να διεκδικήσουν ένα κομμάτι από αυτό το έδος. Αλλά την ίδια ώρα αν μια άλλη επιχείρηση δεν έχει κέρδος κι έχει έλλειμμα ή ζημιά, το θεωρώ πάλι ανόητο να διεκδικήσεις μια αύξηση που δεν μπορεί να στη δώσει η επιχείρηση. Δε θα σου απαγορεύσω να τη διεκδικήσεις. Αλλά αν τη διεκδικήσεις και κλείσει η επιχείρηση, δε θα μου ‘ρθεις στην Πλατεία Συντάγματος κάνοντας πορεία και ζητώντας να ‘ρθει το Δημόσιο να πληρώσει για να κρατήσει στη ζωή την επιχείρηση. Η συμμετοχή στην ευημερία, αλλά και το πρόβλημα της ανεργίας, θα το δημιουργήσεις μόνος σου. Δεν μπαίνει θέμα να ‘ρθουν τα ΜΑΤ να σε απαγορεύσουν. Κάνε όσες απεργίες θες, δεν έχω πρόβλημα.

Το ότι η κυβέρνηση του μητσοτάκη χρησιμοποίησε τελικά αφειδώς τα ματ εναντίον κάθε κλάδου που βρισκόταν σε απεργιακές κινητοποιήσεις, θα πρέπει μάλλον να το αποδώσουμε στον στρεβλό, μη καθαρό καπιταλισμό που έχουμε στην ελλάδα.

Ε μετά από αυτό τι άλλο να περιγράψεις… Δε γίνονται πια τέτοιες συζητήσεις στις μέρες μας.

Υγ: γίνονται όμως και σήμερα σπουδαία φεστιβάλ. Χτες βγήκε στη δημοσιότητα το πρόγραμμα του φεστιβάλ της αθήνας, με αρκετά σπουδαία ονόματα. Κι από τις καινούριες συμμετοχές, αυτή που μου έκανε προσωπικά μεγαλύτερη εντύπωση είναι το πρόγραμμα (stand-up comedy) του ζαραλίκου στη μαθητική σκηνή. Αλλά αυτά έχουμε καιρό μπροστά μας να τα σχολιάσουμε.