Μεταξύ Αττίλα Ι και Αττίλα ΙΙ

Ανάμεσα στον πρώτο και το δεύτερο Αττίλα, δηλ τις δύο φάσεις της τουρκικής επέμβασης στην Κύπρο, υπήρξαν έντονες διεθνείς και παρασκηνιακές ζυμώσεις. Υπενθυμίζω πως πρόκειται για μια περίοδο, όπου τα αντιαμερικανικά αισθήματα είναι τόσο έντονα κι αυθόρμητα στην Ελλάδα, ώστε η κυβέρνηση "εθνικής ενότητας" του Καραμανλή εξαναγκάζεται σε μια κίνηση εντυπωσιασμού και προβαίνει στην (προφανώς προσωρινή) αποχώρηση από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Σε αυτήν ακριβώς την περίοδο, έρχεται το δραματοποιημένο ρεπορτάζ του -γνωστού και μη εξαιρετέου ως τις μέρες μας- Σταύρου Ψυχάρη στο εξίσου γνωστό μας συγκρότημα να δώσει τον τόνο της πολιτικής γραμμής του αστικού πολιτικού μπλοκ. Οι ευθύνες του ιμπεριαλιστικού παράγοντα είναι ουσιαστικά αδύνατο να αποκρυφθούν, συνεπώς το βασικό είναι να συμψηφιστούν με αυτές των σοβιετικών και να υπονοηθεί πως υπάρχει σιωπηρή συμπαιγνία των μεγάλων δυνάμεων, που ευνοούν την Τουρκία.

Σε αυτά τα πλαίσια εντάσσεται και το παρακάτω κεφάλαιο από το βιβλίο του Ψυχάρη "οι εβδομήντα κρίσιμες μέρες", που έρχεται ως συνέχεια στο βιβλίο του "τα παρασκήνια της αλλαγής" και μας δίνει λεπτομέρειες και ρεπορτάζ από τις πρώτες μέρες της μεταπολίτευσης (που γιορτάσαμε με τόση δόξα και τιμή, προχτές). Το κεφάλαιο περιγράφει τη συνάντηση του Μαύρου (υπουργός Εξωτερικών και αντιπρόεδρος της τότε κυβέρνησης) με το σοβιετικό πρέσβη Γιεζόφ (ή Γιέζωφ, όπως αναφέρεται κατ' επανάληψη στο πρωτότυπο). Και παρά τη διασκεδαστικά μονομερή παρουσίαση και την ολοφάνερη αποσιώπηση κάποιων απαντήσεων του Σοβιετικού, η παράθεση των πρακτικών έχει τη δική της αξία

Η αποκαλυπτική συνομιλία Γ. Μαύρου - Ι. Γιέζωφ

Ο ρόλος της Σοβιετικής Ενώσεως στο Κυπριακό, όταν το καλοκαίρι του 1974 πραγματοποιήθηκε η εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο και αμέσως μετά, έχει αποτελέσει το αντικείμενο πολλών συζητήσεων, καθώς από διάφορες πλευρές, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, έχουν υποστηριχθεί απόψεις μεταξύ τους τελείως αντίθετες.

Το ερώτημα είναι ένα και κρίσιμο: Ποια ήταν η αληθινή στάση της Μόσχας; Ποιον βοήθησε με όσα έπραξε (ή και με όσα δεν έπραξε...) η Σοβιετική Ένωση;

Το μόνο επίσημο στοιχείο που έχει μέχρι σήμερα δημοσιευτεί, είναι μια δήλωση, που έγινε στην Αθήνα, στις 9 Αυγούστου 1974, όταν δημοσιεύτηκαν πληροφορίες ότι η Σοβιετική Ένωση υποστήριζε τις θέσεις της Ελλάδας:

Ουδέν των αναγραφομένων περί της σοβιετικής στάσεως ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Αντιθέτως, θα ηδύνατο βασίμως να υποστηριχθή ότι αι μέχρι σήμερον πραγματικαί ενέργειαι της Σοβιετικής Ενώσεως εξυπηρετούν μάλλον τας τουρκικάς θέσεις επί του προβλήματος, ανέφερε επίσημη δήλωση του ελληνικού Υπουργείο των Εξωτερι΄κων, που δημοσιεύθηκε εκείνη την ημέρα...

Η επίσημη αυτή ελληνική δήλωση προκάλεσε μεγάλη εντύπωση στην ελληνική, κυρίως, κοινή γνώμη. Ήταν πραγματικά μια δήλωση εντυπωσιακή -σε ποια δεδομένα όμως στηριζόταν;

Υπήρχε, πρώτα-πρώτα, η περίπτωση του Βίκτωρος Μίνιν, στη Γενεύη. Όπως είδαμε, ο Σοβιετικός υφυπουργός για τις υποθέσεις της Μέσης Ανατολής ζήτησε να συναντήσει τον αντιπρόεδρο και υπουργό Εξωτερικών της ελληνικής κυβερνήσεως Γεώργιο Μαύρο ακριβώς όταν τελείωσε η πρώτη φάση της Διασκέψεως της Γενεύης -παρά το γεγονός ότι βρισκόταν στην ελβετική πόλη από αρκετές ημέρες και παρακολουθούσε τις εξελίξεις, χωρίς να εμφανίζεται στο προσκήνιο.

Αλλά δεν υπάρχει μόνο η περίπτωση Μίνιν. Εξαιρετικά αποκαλυπτική για τη σοβιετική στάση στο Κυπριακό είναι μια μακρά και άγνωστη συζήτηση, που έγινε στο Υπουργείο Εξωτερικών μεταξύ του Γεωργίου Μαύρου και του Σοβιετικού πρεσβευτή στην Αθήνα, Ιγκόρ Γιέζωφ, λίγες ημέρες πριν αρχίσει η δεύτερη φάση της Διασκέψεως της Γενεύης.

Ήταν η Κυριακή 4 Αυγούστου 1974, όταν ο Σοβιετικός πρεσβευτής έφθασε, στις 10.30' το πρωί, στο ελληνικό Υπουργείο των Εξωτερικών, για να επισκεφθεί τον Γεώργιο Μαύρο.

Ο αντιπρόεδρος της ελληνικής κυβερνήσεως και ο εκπρόσωπος της Μόσχας είχαν συζήτηση διαρκείας μιας ώρας και 15 λεπτών. Τα πρακτικά αυτής της συζητήσεως (παρουσιάζουν ανάγλυφη τη θέση της Σοβιετικής Ενώσεως στο Κυπριακό) δημοσιεύονται τώρα για πρώτη φορά.

Ο Γεώργιος Μαύρος, μόλις υποδέχθηκε το Σοβιετικό πρεσβευτή, εξέφρασε την ικανοποίησή του για την επίσκεψη αυτή, διότι, όπως είπε:

-Διερωτώμην μήπως είχον διακοπεί αι διπλωματικαί σχέσεις των δύο χωρών, εφόσον τόσο εβράδυνε η επίσκεψή σας, κύριε πρέσβη, πολύ περισσότερο δε διότι σας γνωρίζω και προσωπικώς...

Ο Ιγκόρ Γιέζωφ απάντησε στον Γ. Μαύρο ότι απουσίαζε στη Μόσχα, και, προτιμούσε η πρώτη του επαφή με τη νέα ελληνική κυβέρνηση να γίνει αφού θα είχε συγκεντρωμένες οδηγίες από την κυβέρνησή του.

Ύστερα από τις "διευκρινίσεις" αυτές, ο Σοβιετικός πρεσβευτής διάβασε γραπτή δήλωση, την οποία μετά παρέδωσε στον Δημ. Μπίτσιο (ο οποίος την προηγούενη ημέρα είχε ορκισθεί υφυπουργός Εξωτερικών και ήταν παρών στη συνομιλία).
Η δήλωση την οποία διάβασε ο Γιέζωφ ανέφερε τα εξής:

ΠΡΩΤΟΝ: Στη Μόσχα μελετάται η "Δήλωση της Γενεύης", καθώς και οι μεταγενέστερες δηλώσεις της ελληνικής κυβερνήσεως υπέρ της ανεξαρτησίας, κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητος της Κύπρου, καθώς και υπέρ της πλήρους εφαρμογής της αποφάσεως 353/1974 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.

ΔΕΥΤΕΡΟΝ: Η Σοβιετική Ένωση από την πλευρά της ξεκινά από τη διευκρίνιση μέχρι ποιο βαθμό η "Δήλωση της Γενεύης" ανταποκρίνεται στην απόφαση του Συμβουλίο Ασφαλείας και την πλήρη εφαρμογή της. Η ΕΣΣΔ πιστεύει ότι όλα τα μέλη των Ηνωμένων Εθνών έχουν την υποχρέωση να εφαρμόζουν το Χάρτη του ΟΗΕ και τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας και θέλει να διερευνήσει μέχρι ποιου σημείου η ελληνική κυβέρνηση είναι σύμφωνη.

ΤΡΙΤΟΝ: Η "Δήλωση της Γενεύης" δε θίγει πχ το θέμα της αποχωρήσεως των ξένων στρατευμάτων και δεν άπτεται του θέματος της ξένης επεμβάσεως εναντίον της Δημοκρατίας της Κύπρου, ιδίως αφού δεν προσδιορίζεται ο χρόνος της εκεί παραμονής της ξένης δυνάμεως.

ΤΕΤΑΡΤΟΝ: Πώς συμβιβάζεται η πρόταση για δημιουργία "ζώνης ασφαλείας" με την αναγκαιότητα της ταχείας αποκαταστάσεως του προηγούμενου καθεστώτος; Επιπλέον, γίνεται στη δήλωση λόγος για δύο χωριστές διοικήσεις. Ίσως εκείνοι οι οποίοι είναι εναντίον της εδαφικής ακεραιότητος της Κύπρου να εκμεταλλευτούν την παράγραφο αυτή. Τέλος, συνεχίζεται εντός και εκτός της Κύπρου η δραστηριότητα των οπαδών της διχοτομήσεως και της ενώσεως.

ΠΕΜΠΤΟΝ: Στη "Δήλωση της Γενεύης" δεν υπάρχουν προθεσμίες στο θέμα της εκ νέου αναλήψεως από την κυβέρνηση του Προέδρου Μακαρίου της πλήρους διακυβερνήσεως της Κύπρου. Όλα μαρτυρούν ότι από τη δήλωση δεν μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι η πραγματική εγγύηση υπέρ της ανεξαρτησίας της Κύπρου και της εφαρμογής της αποφάσεως του Συμβουλίου Ασφαλείας βασίζεται "επί της αρχής της μη επεμβάσεως". Πώς βλέπει η ελληνική κυβέρνηση τα μέσα πλήρους διευθετήσεως του ζητήματος και πλήρους εφαρμογής της αποφάσεως 353/1974 του Συμβουλίου Ασφαλείας;

Αφού ο Ιγκόρ Γιέζωφ διάβασε το μήνυμα της κυβερνήσεώς του, ο Γεώργιος Μαύρος απάντησε στο Σοβιετικό πρεσβευτή ότι οι αρχές που διατυπώνονται στο μήνυμα τον βρίσκουν τελείως σύμφωνο. Και συνέχισε ο Έλλην αντιπρόεδρος και υπουργός των Εξωτερικών.

Γ.Μ: Σπανίως οι απόψεις δύο κυβερνήσεων συμπίπτουν τόσο πολύ. Θα χρησιμοποιήσω όμως γλώσσα όχι διπλωματική, όπως το έπραξα και κατά τη συνομιλία μου στη Γενεύη με τον κύριο Βίκτωρα Μίνιν, ο οποίος, αφού βρισκόταν εκεί επί τέσσερις ημέρες ήλθε να με επισκεφθεί λίγο πριν από την αναχώρησή μου, δηλαδή μετά την υπογραφή της "Δηλώσεως". Φήμες εκυκλοφόρησαν ότι η Σοβιετική Ένωση είναι υπέρ της παρατάσεως της σημερινής ανωμαλίας στην Κύπρο!

Ι.Γ.: Βλέπετε, εν τούτοις, τις απόψεις πώς διατυπούνται στο σημείωμά μου.

Γ.Μ.: Ναι, αλλά η τελευταία προσφυγή σας στο Συμβούλιο Ασφαλείας τι εχρειάζετο; Υπήρχε η απόφαση 353 που καθιερώνει τρεις αρχές: α) εκεχειρία β) την άμεση αποχώρηση όλων των στρατιωτικών δυνάμεων και γ) την επάνοδο της συνταγματικής τάξεως, δηλαδή την επάνοδο του Μακαρίου. Ο Πρόεδρος Μακάριος αναγνωρίζεται από το σύνολο των ξένων κυβερνήσεων, αλλά δεδομένης της καταστάσεως στην Κύπρο η αναγνώριση είναι θεωρητική. Το ρωσικό σχέδιο που προέβλεπε τη μετάβαση στην Κύπρο των μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας, για να "ερευνήσουν την κατάσταση", σε τι απέβλεπε; Δεν υπήρχε τέτοιο θέμα, διότι οι Τούρκοι δεν αρνούνται ούτε ότι επενέβησαν στρατιωτικώς ούτε ότι παραβίασαν την εκεχειρία της 22ας Ιουλίου, όπως παραβίασαν και τη συμφωνία της 30ής Ιουλίου. Η γραμμή εκεχειρίας της 22ας Ιουλίου διευρύνετο κάθε μέρα με νέες παραβιάσεις. Η Τουρκία δεν το αρνήθηκε τούτο, διότι στη Γενεύη οι πληροφορίες τις οποίες διαρκώς προσκομίζαμε, διασταυρώνονταν και συνέπιπταν με εκείνες των Βρετανών και της δυνάμεως του ΟΗΕ. Είδα, λοιπόν, την προσφυγή σας ως διπλωματική μανούβρα, που θα έδιδε χρόνο στην Τουρκία με νέες παραβιάσεις. Και κατέληξα στην υποψία ότι η Σοβιετική Ένωση κάνει τα διαβήματά της για να ικανοποιήσει τους κομμουνιστές της Κύπρου και της Ελλάδος, αφήνοντας στην πραγματικότητα την Τουρκία να προχωρεί! Εάν η Σοβιετική Ένωση έκανε έντονο διάβημα στην Άγκυρα, οι Τούρκοι θα είχαν φύγει. Αλλά όταν μία των υπερδυνάμεων δείχνει ότι δεν ενδιαφέρεται για ό,τι συνέβη, είναι φυσικό η Τουρκία να προχωρεί...

Συνεχίζοντας ο Γ. Μαύρος είπε ότι είναι έτοιμος να συνεργασθεί αμέσως στο πλαίσιο του Συμβουλίου Ασφαλείας, εάν η Σοβιετική Ένωση είναι διατεθειμένη να βοηθήσει για να βρεθούν μέσα εξαναγκασμού για πλήρη εφαρμογή της αποφάσεως 353. Και πρόσθεσε:

-Η "Δήλωση της Γενεύης" έχει, πράγματι, σημεία αποκλίσως από την απόφαση 353 στο σημείο της αποχώρησης των ξένων δυνάμεων. Αλλά στα κείμενά σας, επίσημα ή ανεπίσημα, δε γίνεται λόγος περί τούρκικων δυνάμεων, βρίσκονται δε στην Κύπρο περί τους 20.00 άνδρες και 110 τανκς. Στην αποχώρηση περιλαμβάνονται, κατά τη γνώμη σας, και οι τουρκικές δυνάμεις;

Ι.Γ.: Χωρίς αμφιβολία.

Γ.Μ.: Λέγω τούτο, διότι η Τουρκία υποστηρίζει ότι οι δυνάμεις της δεν υπάγονται στην απόφαση 353, αφού εκείνη μνημονεύει ότι "δέον να αποχωρήσουν άπαντα τα ξένα στρατεύματα, εκτός των όσων ευρίσκονται εις την Κύπρον, βάσει διεθνών συνθηκών". Οι Τούρκοι υποστηρίζουν ότι τα στρατεύματά τους βρίσκονται στην Κύπρο βάσει της Συνθήκης Εγγυήσεως του 1960. Αυτό είναι γελοίον! Η απόφαση προφανώς εννοεί την ΕΛΔΥΚ, την ΤΟΥΡΔΥΚ και την ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ. Τα λοιπόα στρατεύματα πρέπει να αποχωρήσουν. Εάν οι Τούρκοι, όπως ισχυρίζονται, έχουν δικαίωμα να διατηρούν στην Κύπρο δυνάμεις μιας και ημισείας μεραρχίας για προστασία δήθεν των Τουρκοκυπρίων, τότε και η Ελλάς, όπως δήλωσε στη Γενεύη, όντας και αυτή Εγγυήτρια Δύναη, έχει το δικαίωμα να φέρει δυνάμεις στην Κύπρο, για να προστατεύεσει τους Ελληνοκυπρίους, και οι δυνάμεις αυτές θα ανέρχονται σε τέσσερις μεραρχίες, σε αντιστάθμισμα της μιας και ημισείας μεραρχίας. Αλλά τι τότε θα συμβεί; Ένα από τα τρία: Ή πόλεμος ή διχοτόμηση ή διπλή ένωση, λύση, δηλαδή, που εμείς δεν επιθυμούμε. Εάν όμως η Τουρκία ισχυρίζεται ότι νομίμως βρίσκονται στην Κύπρο οι δυνάμεις της, τότε σε ποια στρατεύματα αναφέρεται η απόφαση του ΟΗΕ; Κατά την άποψή μας, η αποχώρηση πρέπει να περιλαμβάνει όλες τις ξένεις δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων και των αποσπασμάτων ΕΛΔΥΚ-ΤΟΥΡΔΥΚ, θα έπρεπε δε να προχρήσουμε σε πλήρη αποστρατιωτικοποίηση της Κύπρου. Αυτό προτείναμε στη Γενεύη, αλλά οι Τούρκοι το απέκρουσαν, διότι επιθυμούν να διαιωνίσουν τη στρατιωτική παρουσία τους στην Κύπρο, με σκοπό να επιτύχουν τη διχτόμηση. Εμείς είμαστε εναντίον της διχοτόμησης και της ενώσεως και υπέρ της ανεξαρτησίας, κυριαρχφίας και εδαφικής ακεραιότητος. Όσον αφορά στο Σύνταγμα, τούτο παρουσίασε ορισμένες δυσκολίες στην εφαρμογή του. Για το λόγο αυτό έγιναν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Κληρίδη και Ντενκτάς. Σκοπός μας τώρα είναι η αποκατάσταση της τάξεως και έπειτα οι Κύπριοι θα αποφασίσουν μόνοι τους. Η ελληνική κυβέρνηση δεν προτίθεται να επιβάλει τις δικές της απόψεις. Επαναλαμβάνω ότι στη Γενεύη είναι αμφίβολο αν θα μεταβούμε, εφόσον η Τουρκία παραβιάζει την απόφαση 353 και τη "Δήλωση της Γενεύης", ενθαρρυμένη από τη Σοβιετική Ένωση!

Ι. Γ. : Γιατί στη Γενεύη δεν επιμείνατε στην άμεση αποχώρηση των στρατευμάτων;

Γ. Μ. : Υπάρχει ένα πραγματικό γεγονός: Μπορούσε η Ελλάς να δώσει τελεσίγραφο στην Τουρκία; Δεν ορίσαμε χρόνο αποχωρήσεως, αλλά συμφωνήσαμε ότι αυτή θα συντελεσθεί το συντομότερο δυνατόν. Για μας τούτο μπορεί να σημαίνει μία εβδομάδα, για τους Τούρκους πολύ περισσότερο. Εάν η Σοβιετική Ένωση πιστεύει ότι πρέπει να μεριμνήσει για την άμεση αποχώρηση, είμαι έτοιμος να καταγγείλω τη "Δήλωση της Γενεύης", λόγω των συνεχών παραβιάσεών της. Δεν πρόκειται να προσδιορίσω εγώ την εξωτερική πολιτική της Σοβιετικής Ενώσεως, αλλά χρειάζεται μια θεαματική χειρονομία εκ μέρους σας. Είμαι έτοιμος να διακόψω τη δευτέρα φάση τςη Γενεύης και σας προτείνω να πάμε αύριο στο Συμβούλιο Ασφαλείας και να ζητήσουμε -εν όψει της διαφωνίας μας επί της ζώνης ασφαλείας- όπως το Συμβούλιο Ασφαλείας λάβει άμεσα μέτρα για την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων. Παράταση της σημερινής καταστάσεως σημαίνει διχοτόμηση, με συνέπεια να γίνει η Κύπρος αεροναυτική βάση μιας των υπερδυνάμεων.

Ι.Γ.: Ποιας υπερδυνάμεως;
Γ.Μ.: Όχι της Σοβιετικής Ενώσεως. Πάντως, εάν από την πρώτη στιγμή η Σοβιετική Ένωση εξεδήλωνε την αντίθεσή της, οι Τούρκοι δε θα εισέβαλλαν στην Κύπρο!
Ι.Γ.: Βλέπω ότι στη "Δήλωση" υπάρχει και μνεία για δύο χωριστές διοικήσεις.
Γ.Μ.: Οι Τούρκοι ζητούσαν να αναγνωρισθεί ότι υπάρχουν δύο διοικήσεις. Αυτό απεκρούσθη. Η έννοια είναι ότι στην πραγματικότητα υπάρχουν σήμερα δύο διοικήσεις, χωρίς όμως να δεσμεύεται η ελληνική κυβέρνηση από το γεγονός αυτό.

Ι.Γ.: Και περί Προέδρου Μακαρίου, σε συνάρτηση προς την αποκατάσταση συνταγματικής τάξεως;
Γ.Μ.: Εάν τα τουρκικά στρατεύματα αποχωρήσουν, τότε όλα θα αποκατασταθούν. Σήμερα δεν μπορεί να επανέλθει ο Μακάριος, διότι η εθνοφρουρά εξακολουθεί να ελέγχει την κατάσταση και δεν μπορεί να αποχωρήσει πριν φύγουν οι Τούρκοι. Στη Γενεύη έφθασα να δεχθώ τον Ντενκτάς ως αντιπρόεδρο, τόσο είμαι υπέρ της συνταγματικής νομιμότητος. Οι Τούρκοι υπήρξαν διστακτικοί, διότι τούτο εσήμαινε επάνοδο στο καθεστώς του 1960, το οποίο ρητώς απέκλειε τη διχοτόμηση και την ένωση, ενώ εκείνοι επιθυμούν την παράταση της εκκρεμότητας, για να προωθήσουν τη διχοτόμηση, με συνέπεια τη διπλή ένωση.

Ι.Γ.: Τότε οι προοπτικές για τη δεύτερη φάση της Γενεύης δεν είναι καλές;
Γ.Μ.: Καθόλου καλές! Όταν τα συμφωνηθέντα στην πρώτη φάση δεν εκτελούνται, γιατί θα εκτελεσθούν όσα ήθελαν συμφωνηθή στη δεύτερη φάση; Θέλω όμως να παρατηρήσω ότι από την επίσκεψή σας δεν συμπέρανα ότι θα έχω τη συμπαράστασή σας! Επί του σημείου αυτού θέλω να κατατοπισθώ πλήρως, για να αποφασίσω εάν θα μεταβώ στη Γενεύτη. Θα πρέπει να διαβιβάσετε στην κυβέρνησή σας ότι πρέπει να βοηθήσει θετικά στην εφαρμογή της αποφάσεως 353 και να μην περιορίζεται σε πλατωνικές εκδηλώσεις, ενθαρρύνοντας του Τούρκους σε αδιαλλαξία! Με τις προϋποθέσεις αυτές, συμμετοχή μας στη δευτέρα φάση θα είναι συμμετοχή κωμωδίας!

Ι.Γ.: Σκέψεις και εικασίες ότι η Σοβιετική Ένωση είναι όπισθεν της Τουρκίας είναι αβάσιμες. Η Σοβιετική Ένωση έκανε διάβημα και στις άλλες κυβερνήσεις, ζητώντας την άμεση αποχώρηση. Η πρότασή μας για την αποστολή επιτροπής μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας στην Κύπρο αποτελούσε ένα μόνο σημείο του σχεδίου αποφάσεως. Εμείς πάντοτε υπσοτηρίζαμε ότι όλες οι δυνάμεις πρέπει να αποσυρθούν. Είχαμε μάλιστα καταλογίσει και ευθύνες στην προηγούμενη ελληνική κυβέρνηση για την επέμβασή της εναντίον του Μακαρίου. Θέλουμε να μην υπάρχουν στην Κύπρο δύο διοικήσεις και να επανέλθει η νόμιμη κυβέρνηση. Εάν στις τάξεις της ελληνοκυπριακής κοινότητος αποκατασταθεί η τάξη και η συνταγματική ομαλότητα, το γενικό πρόβλημα θα λυθεί ευκολότερα.

Γ.Μ.: Πώς το εννοείτε αυτό; Να δώσουμε εντολή δηλαδή να φύγουν οι αξιωματικοί μας, πριν φύγουν οι Τούρκοι.
Ι.Γ.: Όχι!
Γ.Μ.: Τότε αναφέρατε θέματα στα οποία έχω απαντήσει. Επαναλαμβάνω ότι τη "Δήλωση της Γενεύης" μπορώ να την καταγγείλω αμέσως. Πηγαίνοντας στη Γενεύη θα τα σπάσουμε πάνω στα θέματα της ζώνης ασφαλείας. Όταν ετέθη το θέμα αυτό και εζήτησαν οι Τούρκοι αρχικώς 16 χιλιόμετρα και μετά 10 για να υποχωρήσουν στα 5, ανέφερα το παράδειγμα των συνόρων μας με τα γείτονα κράτη του Ανατολικού Συνασπισμού, λέγοντας ότι δεν υπάρχουν εκεί ζώνες, αλλά μόνον συνοριακή γραμμή μήκους περίπου 800 χιλιομέτρων και όμως δε σημειώνονται επεισόδια.

Ι.Γ.: Υπάρχει έδαφος συνεργασίας επί των αρχών της ανεξαρτησίας, κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας και της επαναφοράς της συνταγματικής τάξεως.
Γ.Μ.: Και τι θα κάνει η Σοβιετική Ένωση για να βοηθήσει προς την κατεύθυνση αυτή;
Ι.Γ.: Τι μπορούμε να κάνουμε;
Γ.Μ.: Εάν κάνατε μια καθαρή δήλωση ότι πρέπει να φύγουν από την Κύπρο όλα τα στρατεύματα, ελληνικά και τουρκικά, τότε πιστεύω ότι οι Τούρκοι θα απέσυραν τις δυνάμεις τους!
Ι.Γ.: Είναι διατεθειμένοι οι Αμερικανοί να κάνουν με μας κοινή δήλωση; Η στάση τους δεν είναι σαφής, ούτε και των Άγγλων.

ΔΗΜ.ΜΠΙΤΣΙΟΣ: Αυτό είναι θέμα των κυρίων Νίξον και Μπρέζνιφ. Υπάρχει η εντύπωση σε ορισμένους ξένους κύκλους ότι η οξύτης της κρίσεως παρήλθε. Τούτο δεν είναι αληθές. Η κρίση συνεχίζεται και θα εκδηλωθεί εντονότερα κατά τη δευτέρα φάση των διαπραγματεύσεων.

Γ.Μ.: Στη Γενεύη θα δηλώσω ότι δε δόεχομαι συζήτηση επί των ζωνών ασφαλείας και ότι πρέπει οι Τούρκοι να επανέλθουν στη γραμμή της 30ής Ιουλίου. Αυτή τη στιγμή οι Τούρκοι θέλουν να δημιουργήσουν κατάσταση, η οποία θα καταστήσει τη διχοτόμηση αναπόφευκτη. Υπάρχει λίγος χρόνος και ένας τρόπος: Να αποχωρήσουν τα στρατεύματα αμέσως.

Ι.Γ.: Συμφωνώ, αλλά τι μπορούμε να πράξουμε εμείς;
Γ.Μ.: Η Σοβιετική Ένωση δεν έχει ανάγκη να τη συμβουλεύσω τι μέσα πρέπει να χρησιμοποιήσει για την αποχώρηση των στρατευμάτων από την Κύπρο. Διερωτώμαι, εάν λειτουργεί ή όχι το Συμβούλιο Ασφαλείας. Διότι εάν όχι και κάνει ο οιοσδήποτε ότι νομίζει, προς τι να υπάρχουν διεθνείς Οραγανισμοί;

Ι.Γ.: Θα ήθελα να σας πω ότι εύχομαι...
Γ.Μ.:Ευχαριστώ! Πέραν των ευχών, θέλω εποικοδομητική συμβολή προς επίλυση του προβλήματος! Διερωτώμαι δε μήπως υπαρχει συμπαιγνία μεταξύ Σοβιετικής Ενώσεως και Ηνωμένων Πολιτειών!
Ι.Γ.: Τώρα γνωρίζουμε τη στάση της ελληνικής κυβερνήσεως. Είμαι πάντοτε στη διάθεσή σας και ελπίζω να σας ξαναδώ σύντομα...
Γ.Μ.: Και εγώ ελπίζω να σας ξαναδώ, αλλά όταν θα έχετε πλήρεις οδηγίες της κυβερνήσεώς σας, αφού διαβιβάσετε τα όσα είπαμε...