Γνωρίζατε ότι...
...η γενική προσδιοριστική (που υποδηλώνει τόπο) "εξωτερικού" πλάι στο κκε, δηλώνει βασικά άλλο πράγμα από αυτό που νομίζουμε οι περισσότεροι;
Η περίφημη 12η ολομέλεια -που φέτος συμπληρώνει 40χρονα και έχει την τιμητική της στα αφιερώματα- συνήλθε στη βουδαπέστη, απαρτιζόμενη εκ των πραγμάτων μόνο από μέλη που ζούσαν πίσω από το αγαπημένο μας παραπέτασμα. Οι μετέπειτα εσ. μειοψήφησαν, αυτό όμως το απέδωσαν στη σύνθεση της ολομέλειας, στην οποία δεν αντιπροσωπεύονταν τα μέλη που ζούσαν στην ελλάδα και είχαν άποψη από πρώτο χέρι για τα πράγματα. θεωρώντας ότι αυτοί αντιπροσωπεύουν αυτές τις δυνάμεις δημιούργησαν μετά την ΚΕ εσωτερικού (αν θυμάμαι καλά το όνομά της) και μετά τη διάσπαση κράτησαν τον τοπικό προσδιορισμό.
Ο οποίος βέβαια στα χρόνια της μεταπολίτευσης απέκτησε κι άλλη διάσταση. Το εσ. ήταν αυτό που χάραζε αυτόβουλα και χωρίς παρεμβάσεις την πολιτική του γραμμή σε αντίθεση με εμάς του "εξ." που παίρναμε γραμμή ντουγρού από τη μόσχα. Αποσιωπάται έτσι το ότι αυτή η ομάδα προσπάθησε αρχικά να κερδίσει την εύνοια -το χρίσμα, την ευλογία των σοβιετικών- και άρχισε το τροπάρι αυτό μόνο όταν είδε ότι δεν τα καταφέρνει.
Κατά τα άλλα, αν και ο όρος εξωτερικού, είναι ό,τι πιο προβοκατόρικο και χυδαίο έχει αποδοθεί στο κόμμα (πατώντας δυστυχώς σε αρκετά γεγονότα με αλλαγές γραμματέων κ.ά.) εγώ τον θεωρώ κομμάτι της καλτ ιστορίας μας και τον αποδέχομαι με καμάρι και περηφάνεια. Αν ζούσα τότε θα τους πρότεινα μάλιστα να αφήσουν τα ημίμετρα και αν μας πουν κατευθείαν ΣΚΕ, δηλ σοβιετικό κόμμα ελλάδας (κατά το ρωσικό, αγγλικό και γαλλικό του κωλέτη μετά το 21). Το σοβιετικό παραπέμπει κατευθείαν στην έννοια της δημοκρατίας των σοβιέτ και δεν υπάρχει τίποτα το μη διεθνικό σε αυτή την έννοια.
Γνωρίζατε επίσης ότι...
...η θρυλική ΕΣΣΔ ήταν ένωση 15 -ζωή να 'χουν να ξαναενωθούν- σοβιετικών δημοκρατιών;
Ναι αλλά ποιες ήταν;
Η μεγαλύτερη ήταν βέβαια η Ρωσία στην επικράτεια της οποίας ανήκει και η αχανής σιβηρία. Μετά έχουμε τις τρεις βαλτικές, εσθονία, λιθουανία, λετονία, τις τρεις στο νότο, που είναι κάπως πιο "ευρωπαϊκές", δηλ ουκρανία, λευκορωσία, μολδαβία, τις τρεις στον πολύπαθο καύκασο, γεωργία (πατρίδα του στάλιν και του έντβαρντ σεβαρντνάτζε), αρμενία, και αζερμπαϊτζάν, και τις πέντε ασιατικές με τα ονόματα που προκαλούν θυμηδία εδώ στο ελλαδιστάν, που είναι: κιργιστάν, καζακστάν, τατζικιστάν, τουρκμενιστάν και ουζμπεκιστάν (με την τασκένδη και τα γνωστά γεγονότα στην ελληνική παροικία).
Επόμενο βήμα θα είναι να μάθουμε και τις πρωτεύουσες (κι εμένα μου λείπουν αρκετές). Ή τις εθνότητες που δεν τις άφησαν ποτέ να γίνουν αυτόνομες δημοκρατίες (πχ τους τσετσένους για τους οποίους πασχίζουν πολλοί να αποδείξουν σώνει και καλά ότι τους καταπίεζαν από παλιά, ήδη δηλ από τα χρόνια της σοβ. ένωσης).
Όλα αυτά στον σοσιαλισμό, θα κυκλοφορήσουν και σε μικρά εικονογραφημένα για μικρά και μεγάλα παιδιά που θα κερδίζουν πολύτιμες γνώσεις εύκολα και ευχάριστα.
Μέχρι τότε πρέπει να οργανωθούμε να τα συγκεντρώσουμε όλα αυτά και αν φτιάξουμε ένα τρίβιαλ για κομμουνιστές και σοβιετόφιλους, το οποίο θα κάνει θραύση.
Σκέφτεστε τίποτα καλύτερο;
Σάββατο 27 Σεπτεμβρίου 2008
Παρασκευή 26 Σεπτεμβρίου 2008
Απολογία
Πιθανόν πολλά από όσα γράφω να φαίνονται σε κάποιους από εσάς χοντράδες.
Αυτό μπορεί να συμβαίνει με δύο τρόπους. Είτε να σας φαίνονται "ιερόσυλα", είτε απλώς κακόγουστα (ή και ακατανόητα).
Αν συμβαίνει το δεύτερο, δε μπορώ να κάνω τίποτα σχετικά.
Και αν συμβαίνει το πρώτο, τότε δεν θέλω.
Δε θεωρώ ότι έχω να κάνω με θρησκόληπτα άτομα (αν κι αυτό σηκώνει πολλή κουβέντα και ίσως την κάνουμε κάποτε) που τους θίγονται ιερά και όσια. Κι από την άλλη για μένα το πείραγμα δείχνει πρωτίστως οικειότητα και αγάπη. Για κακώς κείμενα σε πράγματα που μου τη δίνουν, απλώς σιχτιρίζω και παύω να ασχολούμαι. Αντιθέτως για πράγματα που είναι διαρκώς στο μυαλό μου, τρόπος ζωής, δεύτερη φύση μου κτλ, έχω αναπόφευκτα μια σειρά συνειρμούς, οι οποίοι είναι ίσως το βασικό χαρακτηριστικό της τέχνης.
Και θεωρώ ότι είναι κρίμα να μην τους πω, γιατί είναι έξυπνοι. Αλλά και να μην είναι, εγώ έχω την κάψα να τους εκφράσω. Και από εκεί και πέρα όποιον αγγίξουνε (για τους άλλους δεν θα τυλίξουμε).
Σε μια σχέση αγάπης θέλω να έχω το ακαταλόγιστο (που είναι άλλο πράγμα από το να είσαι στο απυρόβλητο). Κι επειδή αγαπάω κάποια πράγματα που δίνουν νόημα στη ζωή μου, νιώθω ελεύθερος να τα σχολιάσω, ακόμα και να τα σατιρίσω.
Κι αν όλα αυτά τα διαβάζει η ασφάλεια, ο ταξικός εχθρός; Α, τότε μου κάνουν μεγάλη τιμή. Και μάλλον μου δίνουν μεγαλύτερη αξία απ' όση έχω.
Αλλά δεν τους έχω ικανούς. Οι λογοκριτές είναι παραδοσιακά ηλίθιοι.
Και να έμπαινε κάποιος ασφαλίτης εδώ μέσα, δε νομίζω ότι θα καθόταν να τα διαβάσει όλα αυτά. Δε νομίζω ότι κάποιος που δεν είναι δικός μας θα είχε το ενδιαφέρον και το κουράγιο να το κάνει.
Σε κάθε περίπτωση όμως, αυτό που θα έβγαινε παραέξω είναι αυτό που λέει ο ένγκελς (και μου το θύμισε ένας καλός διαδικτυακός φίλος, χούλιγκαν της διανόησης): η αυτοκριτική όχι μόνο είναι «αβάσιμος φόβος να [θεωρείται ] ότι θα 'δινε όπλα στους αντιπάλους [αλλά αντίθετα αυτοί θα σκέφτονταν] « τι εσωτερική δύναμη πρέπει να έχει ένα κόμμα που μπορεί να επιτρέπει στον εαυτό του τέτοιο πράγμα!»
Ένα παράδειγμα τώρα.
Σήμερα θα συναντήσω τον κυριούλη που ενσαρκώνει τον σοβιετικό τύπο ανθρώπου και για τον οποίο έκανα μνεία στο κείμενο για την ζωή χωρίς αυτοκίνητο. Σήμερα στη ζωή του παιδαγωγεί νέους παιδαγωγούς στο παιδαγωγικό του απθ. Συναντιόμαστε αυτός και κάποια άτομα κάθε τόσο και συζητάμε (το μακρύ και το κοντό μας που λένε, αρκεί να είναι για τη σοβιετική ένωση, ή από μαρξιστική σκοπιά).
Την προηγούμενη φορά που τον είδαμε, μας είπε με εμφανή συγκίνηση, για το εγκεφαλικό που είχε υποστεί ο σοβιετικός βαζιούλιν, που για αυτόν είναι σαν δάσκαλος, από την εποχή που σπούδαζε στο λομονόσοβ (σήμερα ο βαζιούλιν ζει με σύνταξη πείνας και σιτίζεται στη φοιτητική λέσχη για να τα βγάλει πέρα).
Δε μπορούσα να συμμεριστώ τη δική του αγωνία. Αλλά και να τη συμμεριζόμουν (ο κίνδυνος πάντως είχε περάσει), ο συνειρμός ήταν αναπόφευκτος και οπωσδήποτε πολύ δυνατός για να τον νικήσω: "τώρα δηλ θα έχουν παραλύσει τα αριστερά του άκρα, δεν θα είναι ικανός για ομιλία και οι γιατροί θα του επιτρέπουν να υπαγορεύει μόνο για δέκα λεπτά τη μέρα σημειώσεις...". Τα υπόλοιπα τα είπα από μέσα μου.
Αν συνέβαινε το ίδιο σε κάποιον από την ηγεσία του κόμματος, λυπάμαι, αλλά θα ήταν μία από τις πρώτες σκέψεις μου, αν όχι η πρώτη.
Και αν το πάθαινα εγώ, θα έλεγα στην κρούπσκαγια να με επισκέπτεται για να της υπαγορεύω και μετά αν κάποιος την επέπληττε σκαιά γι' αυτό, θα του θύμωνα και θα ζητούσα στη διαθήκη μου να εξεταστεί το θέμα της αντικατάστασής του από τη θέση του ΓΓ.
Επίσης θα μάθαινα να πληκτρολογώ με το ένα χέρι για να τα γράψω όλα αυτά...
Το σημείο στο οποίο παραδέχομαι ότι μπορεί να το χάνω λιγάκι, είναι ότι ίσως πέφτω θύμα της δικτατορίας του χαβαλέ. Αλλά δεν είναι όλα τα κείμενά μου τέτοια, ούτε χάνουν τη σοβαρή τους προσέγγιση όσα έχουν αναφορές σε καλτ σημεία.
Εξάλλου όποιος έχασε τη σοβαροφάνειά του και βρήκε το μέτρο -αλλά και αντικειμενικά κριτήρια για να το ορίσει- ας το πει και στους υπόλοιπους.
Σε τελική ανάλυση (πάντα), το χιούμορ κι ο σαρκασμός διέπουν τα μελαγχολικά και προβληματισμένα άτομα.
Κι αν δεν είναι τέτοια οι κομμουνιστές, με τις οξυμένες ευαισθησίες για τις μαλακίες που βλέπουν γύρω τους και με τις τόσες πίκρες-απογοητεύσεις που έχουν δοκιμάσει, τότε ποιος θα είναι;
Αυτό μπορεί να συμβαίνει με δύο τρόπους. Είτε να σας φαίνονται "ιερόσυλα", είτε απλώς κακόγουστα (ή και ακατανόητα).
Αν συμβαίνει το δεύτερο, δε μπορώ να κάνω τίποτα σχετικά.
Και αν συμβαίνει το πρώτο, τότε δεν θέλω.
Δε θεωρώ ότι έχω να κάνω με θρησκόληπτα άτομα (αν κι αυτό σηκώνει πολλή κουβέντα και ίσως την κάνουμε κάποτε) που τους θίγονται ιερά και όσια. Κι από την άλλη για μένα το πείραγμα δείχνει πρωτίστως οικειότητα και αγάπη. Για κακώς κείμενα σε πράγματα που μου τη δίνουν, απλώς σιχτιρίζω και παύω να ασχολούμαι. Αντιθέτως για πράγματα που είναι διαρκώς στο μυαλό μου, τρόπος ζωής, δεύτερη φύση μου κτλ, έχω αναπόφευκτα μια σειρά συνειρμούς, οι οποίοι είναι ίσως το βασικό χαρακτηριστικό της τέχνης.
Και θεωρώ ότι είναι κρίμα να μην τους πω, γιατί είναι έξυπνοι. Αλλά και να μην είναι, εγώ έχω την κάψα να τους εκφράσω. Και από εκεί και πέρα όποιον αγγίξουνε (για τους άλλους δεν θα τυλίξουμε).
Σε μια σχέση αγάπης θέλω να έχω το ακαταλόγιστο (που είναι άλλο πράγμα από το να είσαι στο απυρόβλητο). Κι επειδή αγαπάω κάποια πράγματα που δίνουν νόημα στη ζωή μου, νιώθω ελεύθερος να τα σχολιάσω, ακόμα και να τα σατιρίσω.
Κι αν όλα αυτά τα διαβάζει η ασφάλεια, ο ταξικός εχθρός; Α, τότε μου κάνουν μεγάλη τιμή. Και μάλλον μου δίνουν μεγαλύτερη αξία απ' όση έχω.
Αλλά δεν τους έχω ικανούς. Οι λογοκριτές είναι παραδοσιακά ηλίθιοι.
Και να έμπαινε κάποιος ασφαλίτης εδώ μέσα, δε νομίζω ότι θα καθόταν να τα διαβάσει όλα αυτά. Δε νομίζω ότι κάποιος που δεν είναι δικός μας θα είχε το ενδιαφέρον και το κουράγιο να το κάνει.
Σε κάθε περίπτωση όμως, αυτό που θα έβγαινε παραέξω είναι αυτό που λέει ο ένγκελς (και μου το θύμισε ένας καλός διαδικτυακός φίλος, χούλιγκαν της διανόησης): η αυτοκριτική όχι μόνο είναι «αβάσιμος φόβος να [θεωρείται ] ότι θα 'δινε όπλα στους αντιπάλους [αλλά αντίθετα αυτοί θα σκέφτονταν] « τι εσωτερική δύναμη πρέπει να έχει ένα κόμμα που μπορεί να επιτρέπει στον εαυτό του τέτοιο πράγμα!»
Ένα παράδειγμα τώρα.
Σήμερα θα συναντήσω τον κυριούλη που ενσαρκώνει τον σοβιετικό τύπο ανθρώπου και για τον οποίο έκανα μνεία στο κείμενο για την ζωή χωρίς αυτοκίνητο. Σήμερα στη ζωή του παιδαγωγεί νέους παιδαγωγούς στο παιδαγωγικό του απθ. Συναντιόμαστε αυτός και κάποια άτομα κάθε τόσο και συζητάμε (το μακρύ και το κοντό μας που λένε, αρκεί να είναι για τη σοβιετική ένωση, ή από μαρξιστική σκοπιά).
Την προηγούμενη φορά που τον είδαμε, μας είπε με εμφανή συγκίνηση, για το εγκεφαλικό που είχε υποστεί ο σοβιετικός βαζιούλιν, που για αυτόν είναι σαν δάσκαλος, από την εποχή που σπούδαζε στο λομονόσοβ (σήμερα ο βαζιούλιν ζει με σύνταξη πείνας και σιτίζεται στη φοιτητική λέσχη για να τα βγάλει πέρα).
Δε μπορούσα να συμμεριστώ τη δική του αγωνία. Αλλά και να τη συμμεριζόμουν (ο κίνδυνος πάντως είχε περάσει), ο συνειρμός ήταν αναπόφευκτος και οπωσδήποτε πολύ δυνατός για να τον νικήσω: "τώρα δηλ θα έχουν παραλύσει τα αριστερά του άκρα, δεν θα είναι ικανός για ομιλία και οι γιατροί θα του επιτρέπουν να υπαγορεύει μόνο για δέκα λεπτά τη μέρα σημειώσεις...". Τα υπόλοιπα τα είπα από μέσα μου.
Αν συνέβαινε το ίδιο σε κάποιον από την ηγεσία του κόμματος, λυπάμαι, αλλά θα ήταν μία από τις πρώτες σκέψεις μου, αν όχι η πρώτη.
Και αν το πάθαινα εγώ, θα έλεγα στην κρούπσκαγια να με επισκέπτεται για να της υπαγορεύω και μετά αν κάποιος την επέπληττε σκαιά γι' αυτό, θα του θύμωνα και θα ζητούσα στη διαθήκη μου να εξεταστεί το θέμα της αντικατάστασής του από τη θέση του ΓΓ.
Επίσης θα μάθαινα να πληκτρολογώ με το ένα χέρι για να τα γράψω όλα αυτά...
Το σημείο στο οποίο παραδέχομαι ότι μπορεί να το χάνω λιγάκι, είναι ότι ίσως πέφτω θύμα της δικτατορίας του χαβαλέ. Αλλά δεν είναι όλα τα κείμενά μου τέτοια, ούτε χάνουν τη σοβαρή τους προσέγγιση όσα έχουν αναφορές σε καλτ σημεία.
Εξάλλου όποιος έχασε τη σοβαροφάνειά του και βρήκε το μέτρο -αλλά και αντικειμενικά κριτήρια για να το ορίσει- ας το πει και στους υπόλοιπους.
Σε τελική ανάλυση (πάντα), το χιούμορ κι ο σαρκασμός διέπουν τα μελαγχολικά και προβληματισμένα άτομα.
Κι αν δεν είναι τέτοια οι κομμουνιστές, με τις οξυμένες ευαισθησίες για τις μαλακίες που βλέπουν γύρω τους και με τις τόσες πίκρες-απογοητεύσεις που έχουν δοκιμάσει, τότε ποιος θα είναι;
Πέμπτη 25 Σεπτεμβρίου 2008
Ο τελευταίος σταθμός του καπιταλισμού
ή αλλιώς εντυπώσεις από το DVD του Ριζοσπάστη
για τα 90 χρονα του ΚΚΕ
.
Όχι κάτι πολιτικό, ή συνολική κριτική, αλλά σκόρπιες σκέψεις που προέκυψαν κατά τη διάρκεια της θέασης.
.
Ο τίτλος του κειμένου είναι παρμένος από μια παλιά μετάφραση της κλασικής μελέτης του Λένιν για τον ιμπεριαλισμό (ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού). Αλλά επειδή τότε το προτσές της εκλαΐκευσης ήταν εξελιγμένο, μας έδωσε αυτή την πολύ όμορφη φράση -και είναι πραγματικά κρίμα που εγκαταλείφθηκε στις επόμενες μεταφράσεις η πρόταση αυτού του μεταφραστή.
Η απορία βέβαια είναι πότε θα ξεκινήσουμε επιτέλους για τον τελικό μας προορισμό; Μήπως αργήσαμε και έφυγε το τρένο χωρίς εμάς;
.
Η μουσική υπόκρουση ήταν ένας αρμονικός συνδυασμός κουλτούρας και ριζοσπαστισμού.
Ακούσαμε μπόλικο μότσαρτ που θύμιζε κάτι παλιές συνδέσεις της ερτ με γιουροβίζιον (με αυτά τα ακούσματα μεγάλωσαν ο κορδάτος, ο μπεναρόγιας κι ο χαϊτάς) ενώ σε κάποιο σημείο έπαιξε και πολύ λίγο από κάρμινα μπουράνα για να πιάσουμε το ευρύ κοινό των συναγωνιστών του παλιού πασόκ.
Όταν όμως το θέμα πήγαινε στη νεολαία ακούσαμε το we will rock you και αν δεν κάνω λάθος το child of time από Deep Purple που είναι και χρώμα της μόδας για τους εναλλακτικούς.
Αλήθεια όμως, το we don´t need no education από το another brick to the wall πιστεύουμε ότι εκφράζει το κόμμα, ή την ψυχοσύνθεση του μέσου κνίτη;
.
Το σημείο όπου μέχρι κι εγώ συγκινήθηκα ήταν το δίχως άλλο οι εικόνες από την παράδοση του οπλισμού του ΕΛΑΣ στα πλαίσια της Βάρκιζας.
Να βλέπεις αντάρτες σκληραγωγημένους με την κλασική γενειάδα να κλαίνε σα μικρά παιδιά. Σα να αποχωρίζονταν την οικογένειά τους, κάποιον δικό τους. Ή σα να έκλαιγαν το μέλλον τους, το οποίο διέβλεπαν πολύ καλύτερα από την τότε ηγεσία.
Όσες φορές και να τις δεις αυτές τις σκηνές, σε παίρνουν τα ζουμιά. Όσες φορές και να το πιάσεις το θέμα με τη βάρκιζα, σταματάει ο νους. Δε βρίσκεις απάντηση στο γιατί. Ή αυτή που βρίσκεις δε θες να την πιστέψεις.
Και δε μπορεί παρά να έρθουν στο νου τα λόγια του ένγκελς που λέει ότι το πρώτο πράγμα που φροντίζει μετά από μια επανάσταση η άρχουσα τάξη είναι να αφοπλίσει τις μάζες. Αν είχα πιο καθαρό μυαλό θα θυμόμουν και πού, για να κάνω την παραπομπή.
.
Κι έρχεται στο καπάκι ο αφηγητής και λέει ότι βασικό δίδαγμα από όλα αυτά ήταν ότι σε τέτοιες συνθήκες πρέπει να τσακίσουμε την αστική τάξη και το κράτος της.
Σοβαρά; Γιατί δεν το ξέραμε αυτό από πριν; Έπρεπε να χαθεί ολόκληρη επανάσταση για να το μάθουμε;
Από την ήττα του οκτώβρη μάθαμε τον αναντικατάστατο ρόλο της πρωτοπορίας του ΚΚ, από τη βάρκιζα ότι πρέπει να τσακίσουμε το αστικό κράτος... Άμα τα βάλεις στη ζυγαριά δε συμφέρει. Κάθε μάθημα πανάκριβο μας βγαίνει.
Άσε που αυτά τα ξέραμε και από πριν, δεν ήταν καινούρια διδάγματα.
.
Τέλος μια εικόνα από την περίοδο της χούντας στο εξωτερικό. Πορεία αλληλεγγύης για τους έλληνες κρατούμενους. Μπροστά από την κάμερα περνάει ένας και δείχνει στην κάμερα το χαρτάκι που κρατάει:
FREE TONY ABATIELOS...
.
Εντάξει το ΤΟΝΥ μου φάνηκε λίγο φαιδρό, αλλά δεν θα κολλήσω εκεί σαν σχολαστικός.
Αυτό που μου ήρθε συνειρμικά είναι τα δικά μας τα εγχώρια, τα "λευτεριά στον... τάδε". λευτεριά στους 7, λευτεριά στους 3.
Και οι πιο πολλοί σύντροφοι γανιάζουν και τα ειρωνεύονται.
Κάπου φταίνε κι οι άλλοι που το ευτελίζουν.
Αλλά όταν όλα αυτά γυρίσουν μπούμερανγκ και σε μας, να δούμε ποιος θα γελάει και ποιος θα έχει όρεξη για αστειάκια. Ή πώς θα μας φαίνεται να κάνουν χαβαλέ οι άλλοι...
.
Κατά τα άλλα, άμα θέλουμε μπορούμε να βγάλουμε καλές δουλειές.
Αποδεδειγμένο αυτό.
.
Yγ: το θυμήθηκα εκ των υστέρων. Ώστε έτσι είναι η φωνή του λένιν; Νόμιζα ότι από την εποχή του έχουν σωθεί μόνο εικόνες που μπορουν να παιχτούν σε γρήγορη κίνηση κι έτσι δεν υπήρχε νόημα να υπάρχει φωνή (ή δεν είχε εφευρεθεί τέλος πάντων ο ομιλών κινηματογράφος). Εκτός κι αν πρόκειται για πλέι μπακ κόλπο της εποχής...
Από την άλλη και πώς να ήταν δηλ; Ίσως με την ίδια λογική κάποιοι να περίμεναν τη φωνή του στάλιν κοφτή και άγρια, να σου κόβει τα γόνατα, ή να σε πείθει να φας αν είσαι ακόμα σε μικρή ηλικία.
Αλλά από τον σύντροφο με το μουστάκι αυτό που ξεχωρίζει (αφού ξεπεράσεις το αρχικό σοκ) είναι η κάπως τραχιά κι έντονη γεωργιανή προφορά του που απ' ό,τι λένε τα κουτσομπολιά γινόταν αντικείμενο σχολιασμού από τους ρώσους ελεγκάντ νομενκλατουρίστ της εποχής.
Τετάρτη 24 Σεπτεμβρίου 2008
Διαλεκτικό προτσές αντιφατικής αντίθεσης
Είναι φορές που κάποια πράγματα το φτωχό δογματικό μας μυαλό με την τυπική λογική που το διακρίνει,δεν τα χωράει και σκοντάφτει σε αξεπέραστες αντιφάσεις. Όσο βέβαιο είναι ότι η ενασχόληση με την τέχνη του παλαιοκομμουνισμού επιφυλάσσει πολλές τέτοιες στιγμές, άλλο τόσο είναι -βέβαιο και προκαθορισμένο συμπέρασμα- ότι η ευθύνη είναι ακέραια δική μας, γιατί το μυαλό μας δε φτάνει να συλλάβει διαλεκτικά τον κόσμο γύρω μας.
Πάμε να δούμε κάποια κλασικά παραδείγματα.
Είναι πχ ένα πράγμα να κάνεις κριτική στο ρεύμα του τροτσκισμού (αναγκαίο και ψυχαγωγικό κατά τη γνώμη μου ως ένα βαθμό) και άλλο, τελείως διαφορετικό, να φτιάχνεις μια καρικατούρα των όσων λέει ο τροτσκισμός και να του την καταλογίζεις.
Γιατί είναι καρικατούρα πχ να παίρνεις τη θέση για την παγκόσμια νίκη και προοπτική του σοσιαλισμού και να συμπεραίνεις ότι σύμφωνα με αυτό η επανάσταση πρέπει να γίνει ταυτόχρονα παντού.
Οπότε καθαρίζεις εύκολα με την θεωρία του αδύναμου κρίκου της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας του λένιν, και χαίρεσαι γιατί επισημαίνοντας το αυτονόητο "κατατρόπωσες ιδεολογικά" έναν φανταστικό εχθρό, με τις φανταστικές θέσεις που θα σε βόλευε να έχει.
Γιατί στην πραγματική ζωή κανείς άνθρωπος (και ναι, οι τροτσκιστές είναι μέσα σε αυτούς) δεν υποστηρίζει σοβαρά αυτή τη θέση.
Αν θέλουμε να "την πούμε" στους τροτσκιστές υπάρχουν χίλια δύο ζητήματα για να το κάνουμε, με πιο αιχμηρό τη συζήτηση των μπολσεβίκων για τα συνδικάτα και τη διοικητική γραφειοκρατική λογική του τρότσκι που τα ήθελε [τα συνδικάτα] υποταγμένα στο κράτος.
Ακόμα και για το θέμα του σοσιαλισμού σε μία μόνο χώρα μπορούμε να κάνουμε αντιπαράθεση (η σοβιετική ένωση πχ, δεν ήταν μια οποιαδήποτε τυχαία χώρα, αλλά μια χώρα με μεγάλα ενεργειακά αποθέματα και με το 1/6 της επικράτειας του πλανήτη) αλλά σε τελείως διαφορετική βάση.
Εμένα πάντως το ζήτημα που με μπερδεύει είναι αυτό της κολεκτιβοποίησης.
Οι τροτσκιστές λένε ότι στην ουσία ήταν ιδέα και πρόταση του τρότσκι και για αυτό ο όργουελ στη φάρμα των ζώων την παραλληλίζει εκπληκτικά με έναν ανεμόμυλο που το γουρουνάκι στάλιν δεν ήθελε, αλλά στη συνέχεια κατάλαβε τη σημασία του και το προώθησε ως δική του ιδέα. Διαφωνούν όμως [οι τροτσκιστές] και με τον τρόπο που εν τέλει αυτή έγινε (βίαιος, πρόχειρος, με υπερβολικούς ρυθμούς, από τα πάνω -sic- κτλ).
Εμείς οι ορθόδοξοι σοβιετικοί τους καταλογίζουμε πάνω-κάτω το ίδιο, και λέμε ότι ο τρότσκι ουσιαστικά ήθελε μια δικτατορία της πόλης πάνω στο χωριό και την ύπαιθρο.
Κάπου εδώ μπλέκουν η έννοια της σοσιαλιστικής πρωταρχικής συσσώρευσης κι ένα βιβλίο του -αρχικά τροτσκίζοντα- πρεομπραζένσκι που με περιμένει να το διαβάσω και να ξεδιαλύνω κάποια πράγματα, ή να τα μπερδέψω χειρότερα.
Αυτό που ξέρω πάντως (μέχρι να ξεχάσω κι αυτά που ήξερα) είναι ότι η έννοια αυτή παραπέμπει κατά κάποιον τρόπο στην πρωταρχική καπιταλιστική συσσώρευση που έγινε βουτηγμένη στο αίμα και με άγρια στυγνή εκμετάλλευση εις βάρος της υπαίθρου, αλλά και των αποικιών του νέου κόσμου.
Η παραπομπή αυτή γίνεται εν μέρει για να δείξει την ποιοτική διαφορά του σοσιαλισμού, που δεν είναι εκμεταλλευτικό σύστημα για να πραγματοποιήσει τη συσσώρευση αυτή με αίμα και εκμετάλλευση κι εν μέρει πιθανόν -και πάντως ανεπίσημα- για να δικαιολογήσει τη βία της κολεκτιβοποίησης.
Ως εδώ πάει καλά. Εκεί που σταματά ο νους είναι όταν διαβάσει κανείς τρότσκι από το πρωτότυπο, που λένε, χωρίς ερμηνείες από άλλους για το τι είπε.
Εκεί μπορεί να δει κανείς τον τρότσκι, ως στέλεχος των μπολσεβίκων ακόμα, να υπερασπίζει τον εαυτό του ενάντια στην κατηγορία για την εκμετάλλευση της αγροτιάς που (ήδη από τότε) του προσήπταν και να εξηγεί πολύ πειστικά και με γραπτές παραπομπές για ποιο λόγο δεν ισχύει κάτι τέτοιο.
Απέναντι στον τρότσκι ας είμαστε λίγο επιφυλακτικοί. Όχι γιατί ήταν τέρας με δύο κεφάλια όπως τον περιγράφουν κι όχι τόσο γιατί σε κάποια ζητήματα ήταν φτερό στον άνεμο αναιρώντας τον ίδιο τον εαυτό του, όσο γιατί όπως γράφει ο μαρξ, με τις εποχές ισχύει ότι και με τους ανθρώπους: δε μπορείς να τους κρίνεις από την άποψη που έχουν οι ίδιοι για τον εαυτό τους.
Αλλά ο τρότσκι πολιτικά γράφει, όχι για τον εαυτό του. (όχι ότι δεν το κάνει κι αυτό, όπως πχ στην αυτοβιογραφία του).
Σε κάθε περίπτωση το ζήτημα δε μπορεί να παρακαμφθεί ελαφρά τη καρδία.
Εγώ θα πω την υποψία μου (υποψία, όχι βεβαιότητα) και αμαρτία μετά ουκ έχω (τουλάχιστον όχι αυτήν).
Η τακτική είναι η εξής: πετάμε μια κατηγορία η οποία μένει έωλη, ή σχετικά αναπόδεικτη, περνάν τα χρόνια, δεν υπάρχει αντίλογος, την επαναφέρουμε μετά και σιγά μην υπάρχει κανείς να θυμάται τα παλιά για να καταλάβει τη λαθροχειρία.
Δε λέω ότι αυτό έγινε, ξέρω όμως ότι είναι συχνή τακτική κι ότι την ακολουθούν πολλοί (το κάναν κι οι αμερικάνοι το 80 δανειζόμενοι εναντίον μας επιχειρήματα από τον τύπο των ναζί). Όπως και να 'χει, ο συνειρμός είναι πολύ εύκολος για να μη γίνει.
(Παρεμπιπτόντως και παρενθετικά, μιας και πιάσαμε την βαριά πολεμική με τα δικέφαλα τέρατα και συναφείς επιστημονικούς όρους, να αναφέρω για να μην ξεχάσω, μία εικόνα που είδα σε αφιέρωμα τροτσκιστών για την οκτωβριανή, που είναι απλώς όλα τα λεφτά. Ο τρότσκι ντυμένος άι-δημήτρης ή μεγαλέξανδρος (ή και τα δύο μαζί) καβάλα στο άλογο, να σκοτώνει με το δόρυ του το φίδι του παγκόσμιου καπιταλισμού.
Και μετά ο κάθε τροτσκιστής ας τραγουδάει ό,τι τροπάρι θέλει για τον κακό στάλιν, την προσωπολατρία και δε συμμαζεύεται, χωρίς να παίρνει υπ' όψιν του ποιο ήταν το πνευματικό επίπεδο της εποχής...).
Πάμε όμως σε ένα άλλο παράδειγμα, για να γίνει πιο κατανοητό αυτό που λέω στον πρόλογο.
Η επιστημονικοτεχνική επανάσταση (και για τους φίλους ΕΤΕ) είναι γνωστή κι αγαπητή σε όλους, όπως εξάλλου και οι μύδροι ενάντια στην μπρεζνιεφική στασιμότητα, όπου "αποκοιμηθήκαμε" και χάσαμε το τρένο της επανάστασης που ξεκίνησε χωρίς εμάς.
Βέβαια, όσο γραφειοκρατικό απολίθωμα κι αν είναι κανείς, όσο κι αν συμφωνεί και επαυξάνει με το αξεπέραστης καλτ αισθητικής τσιτάτο "δε θέλουμε ψηφιακούς δίσκους, γιατί το βινύλλιο βγάζει καλύτερο ήχο" (το οποίο ανήκει στη σοβιετική μυθολογία και κανείς δεν ξέρει αν ειπώθηκε πραγματικά κι ήταν επίσημη γραμμή), θα δοκιμάσει όσο να 'ναι μια κάποια έκπληξη αν διαβάσει κάποια ντοκουμέντα της εποχής του βάλτου και της στασιμότητας (ίσως και τα μυστικά του βάλτου της πηνελόπης δέλτα).
Γιατί, τα έργα της πρώιμης μπρεζνιεφικής περιόδου έθεταν ως απόλυτη πρόκληση την ΕΤΕ για την οποία ήμασταν απόλυτα προετοιμασμένοι. Αυτά της μεσαίας -ου μην και μεσαιωνικής μπρεζνιεφικής περιόδου- ανέλυαν λεπτομερώς και θριαμβολογούσαν για τα μέτρα και την πρόοδο της ΕΣΣΔ σε αυτόν τον τομέα. Και τέλος αυτά της μπρεζνιεφικής ωριμότητας, το πολύ-πολύ να διαφοροποιούνταν στο ότι επισήμαιναν την ανάγκη να προχωρήσουμε ακόμα πιο γρήγορα και αποφασιστικά στο μονοπάτι που χαράξαμε (σαν τις μεταρρυθμίσεις του καραμανλή ένα πράμα).
(Όποιος μιλήσει για μπρεζνιεφική αυταρέσκεια και γραφειοκρατική ικανοποίηση, να του καεί το κομματικό βιβλιάριο και να μην προλάβει να ζήσει επανάσταση).
Μέχρι κι ο φαράκος που ζούσε στο παραπέτασμα ώσπου να πέσει η χούντα, επηρεάστηκε τόσο πολύ από το πνεύμα της εποχής που έγραψε ολόκληρο βιβλίο -και μάλιστα το 74- για την ΕΤΕ και την εργατική τάξη (αν και η αλήθεια είναι ότι αναλύει περισσότερο κάποιες πτυχές που έχουν να κάνουν με νεο-αριστερά (sic) και αστικά ιδεολογήματα, κι όχι τόσο την κατάσταση στη σαγιούζ σοβιέτσκι).
Ακόμα κι επί γκορμπατσόφ, αφού λέγονταν τα χίλια μύρια για τα μπρεζνιεφικά δικέφαλα τέρατα (που πολλά εξ αυτών απέβαλαν το δέρμα τους και συνέχισαν με καινούρια στολή αλά περεστρόικα χωρίς κανένα πρόβλημα προσαρμογής) και τη στασιμότητα, εγκωμιάζονταν τα βήματα που έκανε η σοβιετική τεχνολογία και επιστήμη (μέχρι το 88, για να μην ξεχνάμε και το καλτ σχήμα της προδομένης περεστρόικα που ξεκίνησε ελπιδοφόρα, αλλά στην πορεία εκτροχιάστηκε).
Μετά από όλα αυτά σύντροφοι και με τόση συσσωρευμένη πείρα, ποιο είναι το συμπέρασμα που βγάζουμε για την επιστημονικοτεχνική επανάσταση και τις σιδερένιες νομοτέλειες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης;
Μα ότι "αποκοιμηθήκαμε", χάσαμε το τρένο της ΕΤΕ κι έπεσαν ραγδαία οι ρυθμοί ανάπτυξης της οικονομίας.
'Οχι, ρε παιδιά αλήθεια; Και πώς έγινε αυτό; Δεν υπήρχε κανείς που να τα βλέπει να βαρέσει το καμπανάκι του κινδύνου και να τους προειδοποιήσει; Ατυχία!
Ωστόσο τώρα βγάλαμε τα συμπεράσματά μας κι έτσι την επόμενη φορά θα είμαστε απολύτως προετοιμασμένοι. Δε θα μας πιάσουν στον ύπνο...
Κάπου εκεί ο δικός μου δογματικός νους, παραδίδει πνεύμα και γίνεται ζελέ με γεύση διαλεκτικό προτσές αντίθεσης.
Αν κάπου μπερδευτείς, αν δε σου βγαίνει το πρόβλημα, αν "δε τη βρίσκεις την άκρη πουθενά και πες μου τι να κάνω", αν "έχεις γεμίσει ασφυκτικά με απορίες το μυαλό σου μέχρι απάνω" και ο μαρξ "σου γελάει ειρωνικά" μην ανησυχείς, υπάρχει μια έτοιμη λύση για όλα.
"Τα πάντα είναι διαλεκτικά δεμένα". Η άρνηση της άρνησης, το είναι και το μη είναι που είναι ένα, η ταύτιση που γίνεται διάκριση κι αυτή με τη σειρά της αντίφαση και αντίθεση, όλα είναι διαλεκτικά δεμένα.
Ας μην επιχειρούμε να τα προσεγγίσουμε δογματικά με τυπική λογική και έτοιμα σχήματα και φορτώνουμε στα γεγονότα τη δική μας αδυναμία να τα κατανοήσουμε...
Υγ: αποκατάσταση ιστορικής αλήθειας (χωρίς να αλλάζει κάτι επί της ουσίας): ο φαράκος το βιβλίο του φέρεται να το έγραψε στις φυλακές κορυδαλλού και όχι πίσω από το αγαπημένο μας παραπέτασμα. Υποθέτω όμως με βάση όσα είχε ζήσει ή διαβάσει όταν ήταν εκεί. Γιατί δε μπορώ να φανταστώ ότι του έδωσαν στον κορυδαλλό τη βιβλιογραφία στην οποία παραπέμπει.
Λέει επίσης ότι θα χρησιμοποιήσει αισώπεια γλώσσα αναγκαστικά (σαν τον γκράμσι στα τετράδια της φυλακής ένα πράμα) αλλά μόνο έτσι δεν είναι τελικά. Μπορεί να έγινε επανέκδοση...
Πάμε να δούμε κάποια κλασικά παραδείγματα.
Είναι πχ ένα πράγμα να κάνεις κριτική στο ρεύμα του τροτσκισμού (αναγκαίο και ψυχαγωγικό κατά τη γνώμη μου ως ένα βαθμό) και άλλο, τελείως διαφορετικό, να φτιάχνεις μια καρικατούρα των όσων λέει ο τροτσκισμός και να του την καταλογίζεις.
Γιατί είναι καρικατούρα πχ να παίρνεις τη θέση για την παγκόσμια νίκη και προοπτική του σοσιαλισμού και να συμπεραίνεις ότι σύμφωνα με αυτό η επανάσταση πρέπει να γίνει ταυτόχρονα παντού.
Οπότε καθαρίζεις εύκολα με την θεωρία του αδύναμου κρίκου της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας του λένιν, και χαίρεσαι γιατί επισημαίνοντας το αυτονόητο "κατατρόπωσες ιδεολογικά" έναν φανταστικό εχθρό, με τις φανταστικές θέσεις που θα σε βόλευε να έχει.
Γιατί στην πραγματική ζωή κανείς άνθρωπος (και ναι, οι τροτσκιστές είναι μέσα σε αυτούς) δεν υποστηρίζει σοβαρά αυτή τη θέση.
Αν θέλουμε να "την πούμε" στους τροτσκιστές υπάρχουν χίλια δύο ζητήματα για να το κάνουμε, με πιο αιχμηρό τη συζήτηση των μπολσεβίκων για τα συνδικάτα και τη διοικητική γραφειοκρατική λογική του τρότσκι που τα ήθελε [τα συνδικάτα] υποταγμένα στο κράτος.
Ακόμα και για το θέμα του σοσιαλισμού σε μία μόνο χώρα μπορούμε να κάνουμε αντιπαράθεση (η σοβιετική ένωση πχ, δεν ήταν μια οποιαδήποτε τυχαία χώρα, αλλά μια χώρα με μεγάλα ενεργειακά αποθέματα και με το 1/6 της επικράτειας του πλανήτη) αλλά σε τελείως διαφορετική βάση.
Εμένα πάντως το ζήτημα που με μπερδεύει είναι αυτό της κολεκτιβοποίησης.
Οι τροτσκιστές λένε ότι στην ουσία ήταν ιδέα και πρόταση του τρότσκι και για αυτό ο όργουελ στη φάρμα των ζώων την παραλληλίζει εκπληκτικά με έναν ανεμόμυλο που το γουρουνάκι στάλιν δεν ήθελε, αλλά στη συνέχεια κατάλαβε τη σημασία του και το προώθησε ως δική του ιδέα. Διαφωνούν όμως [οι τροτσκιστές] και με τον τρόπο που εν τέλει αυτή έγινε (βίαιος, πρόχειρος, με υπερβολικούς ρυθμούς, από τα πάνω -sic- κτλ).
Εμείς οι ορθόδοξοι σοβιετικοί τους καταλογίζουμε πάνω-κάτω το ίδιο, και λέμε ότι ο τρότσκι ουσιαστικά ήθελε μια δικτατορία της πόλης πάνω στο χωριό και την ύπαιθρο.
Κάπου εδώ μπλέκουν η έννοια της σοσιαλιστικής πρωταρχικής συσσώρευσης κι ένα βιβλίο του -αρχικά τροτσκίζοντα- πρεομπραζένσκι που με περιμένει να το διαβάσω και να ξεδιαλύνω κάποια πράγματα, ή να τα μπερδέψω χειρότερα.
Αυτό που ξέρω πάντως (μέχρι να ξεχάσω κι αυτά που ήξερα) είναι ότι η έννοια αυτή παραπέμπει κατά κάποιον τρόπο στην πρωταρχική καπιταλιστική συσσώρευση που έγινε βουτηγμένη στο αίμα και με άγρια στυγνή εκμετάλλευση εις βάρος της υπαίθρου, αλλά και των αποικιών του νέου κόσμου.
Η παραπομπή αυτή γίνεται εν μέρει για να δείξει την ποιοτική διαφορά του σοσιαλισμού, που δεν είναι εκμεταλλευτικό σύστημα για να πραγματοποιήσει τη συσσώρευση αυτή με αίμα και εκμετάλλευση κι εν μέρει πιθανόν -και πάντως ανεπίσημα- για να δικαιολογήσει τη βία της κολεκτιβοποίησης.
Ως εδώ πάει καλά. Εκεί που σταματά ο νους είναι όταν διαβάσει κανείς τρότσκι από το πρωτότυπο, που λένε, χωρίς ερμηνείες από άλλους για το τι είπε.
Εκεί μπορεί να δει κανείς τον τρότσκι, ως στέλεχος των μπολσεβίκων ακόμα, να υπερασπίζει τον εαυτό του ενάντια στην κατηγορία για την εκμετάλλευση της αγροτιάς που (ήδη από τότε) του προσήπταν και να εξηγεί πολύ πειστικά και με γραπτές παραπομπές για ποιο λόγο δεν ισχύει κάτι τέτοιο.
Απέναντι στον τρότσκι ας είμαστε λίγο επιφυλακτικοί. Όχι γιατί ήταν τέρας με δύο κεφάλια όπως τον περιγράφουν κι όχι τόσο γιατί σε κάποια ζητήματα ήταν φτερό στον άνεμο αναιρώντας τον ίδιο τον εαυτό του, όσο γιατί όπως γράφει ο μαρξ, με τις εποχές ισχύει ότι και με τους ανθρώπους: δε μπορείς να τους κρίνεις από την άποψη που έχουν οι ίδιοι για τον εαυτό τους.
Αλλά ο τρότσκι πολιτικά γράφει, όχι για τον εαυτό του. (όχι ότι δεν το κάνει κι αυτό, όπως πχ στην αυτοβιογραφία του).
Σε κάθε περίπτωση το ζήτημα δε μπορεί να παρακαμφθεί ελαφρά τη καρδία.
Εγώ θα πω την υποψία μου (υποψία, όχι βεβαιότητα) και αμαρτία μετά ουκ έχω (τουλάχιστον όχι αυτήν).
Η τακτική είναι η εξής: πετάμε μια κατηγορία η οποία μένει έωλη, ή σχετικά αναπόδεικτη, περνάν τα χρόνια, δεν υπάρχει αντίλογος, την επαναφέρουμε μετά και σιγά μην υπάρχει κανείς να θυμάται τα παλιά για να καταλάβει τη λαθροχειρία.
Δε λέω ότι αυτό έγινε, ξέρω όμως ότι είναι συχνή τακτική κι ότι την ακολουθούν πολλοί (το κάναν κι οι αμερικάνοι το 80 δανειζόμενοι εναντίον μας επιχειρήματα από τον τύπο των ναζί). Όπως και να 'χει, ο συνειρμός είναι πολύ εύκολος για να μη γίνει.
(Παρεμπιπτόντως και παρενθετικά, μιας και πιάσαμε την βαριά πολεμική με τα δικέφαλα τέρατα και συναφείς επιστημονικούς όρους, να αναφέρω για να μην ξεχάσω, μία εικόνα που είδα σε αφιέρωμα τροτσκιστών για την οκτωβριανή, που είναι απλώς όλα τα λεφτά. Ο τρότσκι ντυμένος άι-δημήτρης ή μεγαλέξανδρος (ή και τα δύο μαζί) καβάλα στο άλογο, να σκοτώνει με το δόρυ του το φίδι του παγκόσμιου καπιταλισμού.
Και μετά ο κάθε τροτσκιστής ας τραγουδάει ό,τι τροπάρι θέλει για τον κακό στάλιν, την προσωπολατρία και δε συμμαζεύεται, χωρίς να παίρνει υπ' όψιν του ποιο ήταν το πνευματικό επίπεδο της εποχής...).
Πάμε όμως σε ένα άλλο παράδειγμα, για να γίνει πιο κατανοητό αυτό που λέω στον πρόλογο.
Η επιστημονικοτεχνική επανάσταση (και για τους φίλους ΕΤΕ) είναι γνωστή κι αγαπητή σε όλους, όπως εξάλλου και οι μύδροι ενάντια στην μπρεζνιεφική στασιμότητα, όπου "αποκοιμηθήκαμε" και χάσαμε το τρένο της επανάστασης που ξεκίνησε χωρίς εμάς.
Βέβαια, όσο γραφειοκρατικό απολίθωμα κι αν είναι κανείς, όσο κι αν συμφωνεί και επαυξάνει με το αξεπέραστης καλτ αισθητικής τσιτάτο "δε θέλουμε ψηφιακούς δίσκους, γιατί το βινύλλιο βγάζει καλύτερο ήχο" (το οποίο ανήκει στη σοβιετική μυθολογία και κανείς δεν ξέρει αν ειπώθηκε πραγματικά κι ήταν επίσημη γραμμή), θα δοκιμάσει όσο να 'ναι μια κάποια έκπληξη αν διαβάσει κάποια ντοκουμέντα της εποχής του βάλτου και της στασιμότητας (ίσως και τα μυστικά του βάλτου της πηνελόπης δέλτα).
Γιατί, τα έργα της πρώιμης μπρεζνιεφικής περιόδου έθεταν ως απόλυτη πρόκληση την ΕΤΕ για την οποία ήμασταν απόλυτα προετοιμασμένοι. Αυτά της μεσαίας -ου μην και μεσαιωνικής μπρεζνιεφικής περιόδου- ανέλυαν λεπτομερώς και θριαμβολογούσαν για τα μέτρα και την πρόοδο της ΕΣΣΔ σε αυτόν τον τομέα. Και τέλος αυτά της μπρεζνιεφικής ωριμότητας, το πολύ-πολύ να διαφοροποιούνταν στο ότι επισήμαιναν την ανάγκη να προχωρήσουμε ακόμα πιο γρήγορα και αποφασιστικά στο μονοπάτι που χαράξαμε (σαν τις μεταρρυθμίσεις του καραμανλή ένα πράμα).
(Όποιος μιλήσει για μπρεζνιεφική αυταρέσκεια και γραφειοκρατική ικανοποίηση, να του καεί το κομματικό βιβλιάριο και να μην προλάβει να ζήσει επανάσταση).
Μέχρι κι ο φαράκος που ζούσε στο παραπέτασμα ώσπου να πέσει η χούντα, επηρεάστηκε τόσο πολύ από το πνεύμα της εποχής που έγραψε ολόκληρο βιβλίο -και μάλιστα το 74- για την ΕΤΕ και την εργατική τάξη (αν και η αλήθεια είναι ότι αναλύει περισσότερο κάποιες πτυχές που έχουν να κάνουν με νεο-αριστερά (sic) και αστικά ιδεολογήματα, κι όχι τόσο την κατάσταση στη σαγιούζ σοβιέτσκι).
Ακόμα κι επί γκορμπατσόφ, αφού λέγονταν τα χίλια μύρια για τα μπρεζνιεφικά δικέφαλα τέρατα (που πολλά εξ αυτών απέβαλαν το δέρμα τους και συνέχισαν με καινούρια στολή αλά περεστρόικα χωρίς κανένα πρόβλημα προσαρμογής) και τη στασιμότητα, εγκωμιάζονταν τα βήματα που έκανε η σοβιετική τεχνολογία και επιστήμη (μέχρι το 88, για να μην ξεχνάμε και το καλτ σχήμα της προδομένης περεστρόικα που ξεκίνησε ελπιδοφόρα, αλλά στην πορεία εκτροχιάστηκε).
Μετά από όλα αυτά σύντροφοι και με τόση συσσωρευμένη πείρα, ποιο είναι το συμπέρασμα που βγάζουμε για την επιστημονικοτεχνική επανάσταση και τις σιδερένιες νομοτέλειες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης;
Μα ότι "αποκοιμηθήκαμε", χάσαμε το τρένο της ΕΤΕ κι έπεσαν ραγδαία οι ρυθμοί ανάπτυξης της οικονομίας.
'Οχι, ρε παιδιά αλήθεια; Και πώς έγινε αυτό; Δεν υπήρχε κανείς που να τα βλέπει να βαρέσει το καμπανάκι του κινδύνου και να τους προειδοποιήσει; Ατυχία!
Ωστόσο τώρα βγάλαμε τα συμπεράσματά μας κι έτσι την επόμενη φορά θα είμαστε απολύτως προετοιμασμένοι. Δε θα μας πιάσουν στον ύπνο...
Κάπου εκεί ο δικός μου δογματικός νους, παραδίδει πνεύμα και γίνεται ζελέ με γεύση διαλεκτικό προτσές αντίθεσης.
Αν κάπου μπερδευτείς, αν δε σου βγαίνει το πρόβλημα, αν "δε τη βρίσκεις την άκρη πουθενά και πες μου τι να κάνω", αν "έχεις γεμίσει ασφυκτικά με απορίες το μυαλό σου μέχρι απάνω" και ο μαρξ "σου γελάει ειρωνικά" μην ανησυχείς, υπάρχει μια έτοιμη λύση για όλα.
"Τα πάντα είναι διαλεκτικά δεμένα". Η άρνηση της άρνησης, το είναι και το μη είναι που είναι ένα, η ταύτιση που γίνεται διάκριση κι αυτή με τη σειρά της αντίφαση και αντίθεση, όλα είναι διαλεκτικά δεμένα.
Ας μην επιχειρούμε να τα προσεγγίσουμε δογματικά με τυπική λογική και έτοιμα σχήματα και φορτώνουμε στα γεγονότα τη δική μας αδυναμία να τα κατανοήσουμε...
Υγ: αποκατάσταση ιστορικής αλήθειας (χωρίς να αλλάζει κάτι επί της ουσίας): ο φαράκος το βιβλίο του φέρεται να το έγραψε στις φυλακές κορυδαλλού και όχι πίσω από το αγαπημένο μας παραπέτασμα. Υποθέτω όμως με βάση όσα είχε ζήσει ή διαβάσει όταν ήταν εκεί. Γιατί δε μπορώ να φανταστώ ότι του έδωσαν στον κορυδαλλό τη βιβλιογραφία στην οποία παραπέμπει.
Λέει επίσης ότι θα χρησιμοποιήσει αισώπεια γλώσσα αναγκαστικά (σαν τον γκράμσι στα τετράδια της φυλακής ένα πράμα) αλλά μόνο έτσι δεν είναι τελικά. Μπορεί να έγινε επανέκδοση...
Τρίτη 23 Σεπτεμβρίου 2008
Υπαρκτός σοσιαλισμός και απονέκρωση
Προτίμησα λίγο αφαιρετικό τρόπο γραφής (μπας και μειωθεί κάπως η έκταση των κειμένων, αλλά μπα...). Τα αποσπάσματα δεν έχουν άμεση σύνδεση μεταξύ τους, αλλά σας έχω εμπιστοσύνη ότι θα βρείτε την άκρη του νήματος. Είναι αυτό που εγώ ονομάζω, σκόρπιες σκέψεις με ειρμό...
Αρχή με ένα ανέκδοτο της ρωσίας της τρισκατάρατης δεκαετίας του 90′, όπως το βρίσκουμε στο πολύ αξιόλογο βιβλίο του Περικλή Παυλίδη για το φαινόμενο της γραφειοκρατίας στην ΕΣΣΔ (εκδόσεις προσκήνιο).
“Εργάτης: είναι αδύνατο να ζήσουμε. Δεν υπάρχει δουλειά. Δεν παίρνουμε μισθό. Έκλεισαν τον παιδικό σταθμό. Αν η πεθερά μου δεν έπαιρνε σύνταξη θα είχαμε πεθάνει από την πείνα. Επί σοσιαλισμού τα πράγματα ήταν πολύ καλύτερα.
Διανοούμενος: μα δεν υπήρξε κανένας σοσιαλισμός.
Εργάτης: Αφού είστε τόσο έξυπνος, τότε φέρτε μου πίσω αυτό που “δεν υπήρξε”…
Πολύς κόσμος που έζησε τις ανατροπές και όλη την πίκρα της εποχής, σήμερα έχει σιχτιρίσει και δε θέλει να ακούει για σοβιετική ένωση και υπαρκτό.
Το σκεπτικό του είναι πάνω-κάτω το εξής: επί χρόνια το κόμμα υπερασπίστηκε μια εξιδανικευμένη εικόνα του σοσιαλισμού και της σοβιετικής ένωσης. Όταν “έσκασε η φούσκα” (ή κατά άλλους "κατέρρευσε" πάνω μας το οικοδόμημα και μας πλάκωσαν τόνοι ιδεολογικά συντρίμμια) και είδαμε πώς είχαν στην πραγματικότητα κάποια πράγματα, αυτά τα άτομα πέρασαν στο άλλο άκρο και γέμισαν το κενό μέσα τους με το ακριβώς αντίθετο: μηδενισμός αντί για εξιδανίκευση.
Αφού η σοβιετική ένωση δεν ανταποκρινόταν στην εξιδανίκευση που είχαν στο μυαλό τους, τότε δεν υπήρξε κανένας σοσιαλισμός. Για αυτούς ο “αυθεντικός σοσιαλισμός” παραμένει εκείνη η άσπιλη και ιδανική εικόνα που είχαν φτιάξει μέσα τους. Αφού η σοβιετική πείρα δεν χωράει σε αυτό το έτοιμο σχήμα την πετάν και την αποκηρύσσουν, αρνούνται κάθε σχέση μαζί της. Αρνούνται την κληρονομιά της γιατί θεωρούν ότι τους άφησε χρέη αντί κάποιας παρακαταθήκης (όπως στις ταινίες του δαλιανίδη) και δυσφήμησε στον υπόλοιπο κόσμο το δικό τους αγνό όραμα του πραγματικού σοσιαλισμού που αυτοί θέλουν.
Από τη μια ζηλεύω αυτή τη γενιά για όσα πρόλαβε και έζησε, τον κόσμο στον οποίο μεγάλωσε κι από την άλλη όταν σκέφτομαι την πίκρα που σκότωσε το ιδανικό τους κόβοντας στη μέση τη ζωή τους, λέω λένιν φυλάξοι...
Όσο κι αν λέω ότι καταλαβαίνω τι πίκρα πέρασαν δεν έζησα παρά μόνο τον απόηχό της (που κι αυτός αβάσταχτος είναι). Αλλά όπως λέει κι ένας σύντροφος, χούλιγκαν της διανόησης, (που σε ένα βαθμό ανήκει σε αυτή τη "γενιά" και φέρει το στίγμα της σκέψης της) η πίκρα αυτή ερμηνεύει, αλλά δε δικαιολογεί τέτοιο μηδενισμό.
(Αυτό σ. ναντέζντα κονσταντίνοβα ισχύει σε μεγάλο βαθμό και για τους φίλους μας του ναρ, για τους οποίους -δεν το ξεχνώ- θα γράψω αναλυτικά εντός των ημερών).
Όσοι απορρίπτουν συλλήβδην την ιδέα ότι οικοδομήθηκε σοσιαλισμός στη σοβιετική ένωση πρέπει να μας εξηγήσουν τι είδους κοινωνία ήταν η σοβιετική και ποια είναι τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει μια χώρα για να θεωρηθεί σοσιαλιστική . Η κρατικοποίηση των μέσων παραγωγής και η εργατική εξουσία -έστω δια μέσω του κόμματος- είναι απαραίτητες, αλλά μη ικανές συνθήκες-προϋποθέσεις;
Όσοι εξισώνουν τον στάλιν με τον χίτλερ λειτουργούν ως άξιοι επίγονοι του γκέμπελς προδίδοντας τις βαθύτερες ιδεολογικές τους συμπάθειες -ή στην καλύτερη τραγική σύγχυση και άγνοια που δεν παύει να είναι ασυγχώρητη.
Όσοι προβάλλουν τον ανασταλτικό παράγοντα της ιμπεριαλιστικής περικύκλωσης σαν απόλυτα καθοριστικό, υιοθετούν -έστω και ασυνείδητα- την ίδια ιδεολογική αφετηρία με τους τροτσκιστές, ενώ όσοι κάνουν το ίδιο με την οικονομική καθυστέρηση έρχονται στα λόγια των μενσεβίκων.
Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι τροτσκιστές, ή μενσεβίκοι -πόσο μάλλον. Εξάλλου εγώ δεν θεωρώ κακό να είναι κάποιος μαρξιστής (αρκεί να το κάνει σοβαρά κι όχι σεκίτικα με όρους παιδικής χαράς).
Όπως και να 'χει όμως όποιος απορρίπτει γενικά την πορεία της εσσδ ή μια ολόκληρη περίοδο, θα έπρεπε να απαντήσει -αν θέλει να έχει κάποιο νόημα και αξίωση επιστημονικότητας, ή έστω σοβαρότητας αυτό που λέει- στο ερώτημα ποιες ήταν οι εναλλακτικές προοπτικές που θα μπορούσε και θα έπρεπε να ακολουθήσει η εσσδ, αντί του δρόμου που τελικά επιλέχτηκε. Με άλλα λόγια να γράψει κατά αντιστοιχία του κλασικου έργου του Λένιν, το "τι να κάναμε" της εποχής του -ή το "τι έπρεπε να κάνουμε" εφόσον μιλάμε για παρελθόντα και οριστρικά απελθόντα πια χρόνο.
Το πιο ακανθώδες ζήτημα είναι αυτό της απονέκρωσης του κράτους. Πιστεύει κανείς ότι υλοποιήθηκε -έστω και σε κάποια πρωτόλεια μορφή- τέτοιο προτσες στη σοβιετική ένωση;
Μήπως όμως πρέπει κάποιες πράξεις αντί να τις θεωρούμε ως προδοσία και παραβίαση της όποιας θεωρίας (χωρίς να σημαίνει ότι αυτή η πτυχή δεν είναι υπαρκτή), να τις δούμε ως εμπλουτισμό και υλικό για παραπέρα ανάπτυξή της; Ακόμα και διάψευσή της αν χρειαστεί. Ούτως ή άλλως αυτό το ρόλο ακριβώς πρέπει να παίζει η πράξη σε σχέση με τη θεωρία. Ο μαρξ πρώτα είδε την κομμούνα του παρισιού και μετά αποφάσισε τι ακριβώς πρέπει να είναι το εργατικό κράτος και ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της δικτατορίας του προλεταριάτου.
Με βάση όλα αυτά, μήπως θα μπορούσαμε να πούμε ότι η απονέκρωση δεν είναι τόσο απλή και σύντομη διαδικασία, όσο τουλάχιστον τη φανταζόταν και την περιέγραφε ο λένιν -με υπερβάλλουσα επαναστατική αισιοδοξία- στο κράτος κι επανάσταση, λίγες μόλις μέρες πριν τον οκτώβρη;
Το ότι θέτω το ερώτημα έτσι, ώστε να φαίνεται ότι υπαγορεύει και την απάντηση, δε σημαίνει ότι δεν δέχομαι και αντίθετες ερμηνείες - αναγνώσεις των γεγονότων. Κάποιος πχ μπορεί να πει ότι ο λένιν είχε υπ' όψιν του μια παγκόσμια επικράτηση του σοσιαλισμού, καθώς η διεθνής επανάσταση έμοιαζε -και ήταν επικείμενη- σε εκείνη την χρονική συγκυρία. Και δεν θα έχει άδικο (αν και στο έργο αυτό δεν αναφέρει τίποτα σχετικά).
Υπάρχουν προς επίλυση μια σειρά ζητήματα που σε πρώτη φάση μοιάζουν αντιφατικά.
Πώς υπάρχει απονέκρωση, όταν έχουμε όξυνση της ταξικής πάλης και καταστολή (όπως είπε ο στάλιν); Πώς νοείται απονέκρωση και άπλωμα των διαδικασιών άσκησης εξουσίας, όταν απαιτείται συγκεντρωτικός κρατικός μηχανισμός για να οργανώσει αποτελεσματικά την παραγωγή και τον κεντρικό σχεδιασμό; Ή όταν η συγκεντρωτική οργάνωση του ταξικού εχθρού -σε διεθνές επίπεδο- υπαγορεύει αντίστοιχου τύπου οργάνωση και κρατικό μηχανισμό, από μέρους μας, ώστε να του επιφέρουμε αποφασιστικά και καίρια χτυπήματα; Αλλά και ταξικός εχθρός να μην υπήρχε, δεν είναι αντιφατικό ότι ο μαρασμός του κράτους πρέπει να έρθει πρώτα απ' όλα με την κρατικοποίηση των μέσων παραγωγής -ως πρώτο στάδιο της κοινωνικοποίησης;
Ο ένγκελς βέβαια λέει στο αντιντίρινγκ ότι αυτή ακριβώς η πράξη του εργατικού κράτους είναι η πρώτη του και ταυτόχρονα η τελευταία του ως κράτος καθεαυτό, γιατί καθίσταται μισοκράτος. Και από αυτή την άποψη είναι ίσως που πρέπει να ερμηνεύσουμε το φοβερό τσιτάτο του στάλιν "περισσότερο κράτος για να μην υπάρχει κράτος". Τόσο αντιφατικό, αλλά και τόσο απλό, όσο ακούγεται. Πώς απονεκρώνεται όμως ένας μηχανισμός που πρέπει να ενισχύσει τις δομές του, να επιζήσει και μετά να αναπαραχθεί, με τους αναπόφευκτους κίνδυνους αυτονόμησης και διαιώνισης που ελλοχεύουν σε αυτή τη διαδικασία;
Υπάρχουν κι άλλα ζητήματα, αλλά δεν είναι της παρούσης.
Τα ζητήματα αυτά είναι υπαρκτά, και είναι ζητούμενο να αξιοποιήσουμε τη σοβιετική πείρα, για να τα θέσουμε σε νέες βάσεις. Αυτό που δε νοείται να γίνεται είναι να τα παρακάμπτουμε.
Και αυτό ακριβώς μου φαίνεται ότι κάνουν πολλοί θεωρητικοί όταν διαχωρίζουν το στάδιο της δικτατορίας του προλεταριάτου από αυτό του σοσιαλισμού και του προτσές της απονέκρωσης. Σκεφτόμενοι με απλή τυπική λογική, καταλαβαίνουν ότι η δικτατορία είναι ένας ειδικός μηχανισμός καταπίεσης (οπως και κάθε κράτος άλλωστε) που δεν συνάδει με την έννοια της απονέκρωσης. Επομένως εισάγουν (όπως ο κάππος στην κριτική του για τον σοβιετικό σχηματισμό επί παραδείγματι) ένα καινούριο ενδιάμεσο στάδιο ανάμεσα στον καπιταλισμό και το σοσιαλισμό, τη δικτατορία του προλεταριάτου.
Πηγαίνει έτσι περίπατο ο λένιν που διαβεβαίωνε ότι ανάμεσα στο σκαλοπατάκι που λέγεται καπιταλισμός και σε αυτό που λέγεται σοσιαλισμός δεν υπάρχει κανένα άλλο ενδιάμεσο σκαλοπατάκι. Αλλά και ο μαρξ που στον πρόλογο στη συνεισφορά της κριτικής της πολιτικής οικονομίας έγραφε ότι ανάμεσα στην καπιταλιστική και την κομμουνιστική κοινωνία υπάρχει ένα μεταβατικό στάδιο της οποίας το κράτος δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο παρά η δικτατορία του προλεταριάτου.
Κατόπιν τούτων λοιπόν οι μελετητές που αρνούνται ότι υπήρξε ο υπαρκτός μπλέκουν στο αναπόφευκτο -και αναπάντητο μέχρι στιγμής- ερώτημα τι ακριβώς ήταν ο υπαρκτός αφού δεν ήταν υπαρκτός. Ερώτημα στο οποίο κατά καιρούς έχουν δοθεί οι πλέον διασκεδαστικές με μαρξιστική επίφαση απαντήσεις.
Όρεξη να έχει να διαβάζει κανείς...
Αρκετά από τα παραπάνω κάποιοι ίσως τα είδατε γραμμένα και αλλού με αφορμή μια συζήτηση στο διαδίκτυο. Εδώ πάντως είναι συγκεντρωμένα, εμπλουτισμένα και γραμμένα με πιο καθαρή σκέψη και μυαλό.
Αρχή με ένα ανέκδοτο της ρωσίας της τρισκατάρατης δεκαετίας του 90′, όπως το βρίσκουμε στο πολύ αξιόλογο βιβλίο του Περικλή Παυλίδη για το φαινόμενο της γραφειοκρατίας στην ΕΣΣΔ (εκδόσεις προσκήνιο).
“Εργάτης: είναι αδύνατο να ζήσουμε. Δεν υπάρχει δουλειά. Δεν παίρνουμε μισθό. Έκλεισαν τον παιδικό σταθμό. Αν η πεθερά μου δεν έπαιρνε σύνταξη θα είχαμε πεθάνει από την πείνα. Επί σοσιαλισμού τα πράγματα ήταν πολύ καλύτερα.
Διανοούμενος: μα δεν υπήρξε κανένας σοσιαλισμός.
Εργάτης: Αφού είστε τόσο έξυπνος, τότε φέρτε μου πίσω αυτό που “δεν υπήρξε”…
Πολύς κόσμος που έζησε τις ανατροπές και όλη την πίκρα της εποχής, σήμερα έχει σιχτιρίσει και δε θέλει να ακούει για σοβιετική ένωση και υπαρκτό.
Το σκεπτικό του είναι πάνω-κάτω το εξής: επί χρόνια το κόμμα υπερασπίστηκε μια εξιδανικευμένη εικόνα του σοσιαλισμού και της σοβιετικής ένωσης. Όταν “έσκασε η φούσκα” (ή κατά άλλους "κατέρρευσε" πάνω μας το οικοδόμημα και μας πλάκωσαν τόνοι ιδεολογικά συντρίμμια) και είδαμε πώς είχαν στην πραγματικότητα κάποια πράγματα, αυτά τα άτομα πέρασαν στο άλλο άκρο και γέμισαν το κενό μέσα τους με το ακριβώς αντίθετο: μηδενισμός αντί για εξιδανίκευση.
Αφού η σοβιετική ένωση δεν ανταποκρινόταν στην εξιδανίκευση που είχαν στο μυαλό τους, τότε δεν υπήρξε κανένας σοσιαλισμός. Για αυτούς ο “αυθεντικός σοσιαλισμός” παραμένει εκείνη η άσπιλη και ιδανική εικόνα που είχαν φτιάξει μέσα τους. Αφού η σοβιετική πείρα δεν χωράει σε αυτό το έτοιμο σχήμα την πετάν και την αποκηρύσσουν, αρνούνται κάθε σχέση μαζί της. Αρνούνται την κληρονομιά της γιατί θεωρούν ότι τους άφησε χρέη αντί κάποιας παρακαταθήκης (όπως στις ταινίες του δαλιανίδη) και δυσφήμησε στον υπόλοιπο κόσμο το δικό τους αγνό όραμα του πραγματικού σοσιαλισμού που αυτοί θέλουν.
Από τη μια ζηλεύω αυτή τη γενιά για όσα πρόλαβε και έζησε, τον κόσμο στον οποίο μεγάλωσε κι από την άλλη όταν σκέφτομαι την πίκρα που σκότωσε το ιδανικό τους κόβοντας στη μέση τη ζωή τους, λέω λένιν φυλάξοι...
Όσο κι αν λέω ότι καταλαβαίνω τι πίκρα πέρασαν δεν έζησα παρά μόνο τον απόηχό της (που κι αυτός αβάσταχτος είναι). Αλλά όπως λέει κι ένας σύντροφος, χούλιγκαν της διανόησης, (που σε ένα βαθμό ανήκει σε αυτή τη "γενιά" και φέρει το στίγμα της σκέψης της) η πίκρα αυτή ερμηνεύει, αλλά δε δικαιολογεί τέτοιο μηδενισμό.
(Αυτό σ. ναντέζντα κονσταντίνοβα ισχύει σε μεγάλο βαθμό και για τους φίλους μας του ναρ, για τους οποίους -δεν το ξεχνώ- θα γράψω αναλυτικά εντός των ημερών).
Όσοι απορρίπτουν συλλήβδην την ιδέα ότι οικοδομήθηκε σοσιαλισμός στη σοβιετική ένωση πρέπει να μας εξηγήσουν τι είδους κοινωνία ήταν η σοβιετική και ποια είναι τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει μια χώρα για να θεωρηθεί σοσιαλιστική . Η κρατικοποίηση των μέσων παραγωγής και η εργατική εξουσία -έστω δια μέσω του κόμματος- είναι απαραίτητες, αλλά μη ικανές συνθήκες-προϋποθέσεις;
Όσοι εξισώνουν τον στάλιν με τον χίτλερ λειτουργούν ως άξιοι επίγονοι του γκέμπελς προδίδοντας τις βαθύτερες ιδεολογικές τους συμπάθειες -ή στην καλύτερη τραγική σύγχυση και άγνοια που δεν παύει να είναι ασυγχώρητη.
Όσοι προβάλλουν τον ανασταλτικό παράγοντα της ιμπεριαλιστικής περικύκλωσης σαν απόλυτα καθοριστικό, υιοθετούν -έστω και ασυνείδητα- την ίδια ιδεολογική αφετηρία με τους τροτσκιστές, ενώ όσοι κάνουν το ίδιο με την οικονομική καθυστέρηση έρχονται στα λόγια των μενσεβίκων.
Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι τροτσκιστές, ή μενσεβίκοι -πόσο μάλλον. Εξάλλου εγώ δεν θεωρώ κακό να είναι κάποιος μαρξιστής (αρκεί να το κάνει σοβαρά κι όχι σεκίτικα με όρους παιδικής χαράς).
Όπως και να 'χει όμως όποιος απορρίπτει γενικά την πορεία της εσσδ ή μια ολόκληρη περίοδο, θα έπρεπε να απαντήσει -αν θέλει να έχει κάποιο νόημα και αξίωση επιστημονικότητας, ή έστω σοβαρότητας αυτό που λέει- στο ερώτημα ποιες ήταν οι εναλλακτικές προοπτικές που θα μπορούσε και θα έπρεπε να ακολουθήσει η εσσδ, αντί του δρόμου που τελικά επιλέχτηκε. Με άλλα λόγια να γράψει κατά αντιστοιχία του κλασικου έργου του Λένιν, το "τι να κάναμε" της εποχής του -ή το "τι έπρεπε να κάνουμε" εφόσον μιλάμε για παρελθόντα και οριστρικά απελθόντα πια χρόνο.
Το πιο ακανθώδες ζήτημα είναι αυτό της απονέκρωσης του κράτους. Πιστεύει κανείς ότι υλοποιήθηκε -έστω και σε κάποια πρωτόλεια μορφή- τέτοιο προτσες στη σοβιετική ένωση;
Μήπως όμως πρέπει κάποιες πράξεις αντί να τις θεωρούμε ως προδοσία και παραβίαση της όποιας θεωρίας (χωρίς να σημαίνει ότι αυτή η πτυχή δεν είναι υπαρκτή), να τις δούμε ως εμπλουτισμό και υλικό για παραπέρα ανάπτυξή της; Ακόμα και διάψευσή της αν χρειαστεί. Ούτως ή άλλως αυτό το ρόλο ακριβώς πρέπει να παίζει η πράξη σε σχέση με τη θεωρία. Ο μαρξ πρώτα είδε την κομμούνα του παρισιού και μετά αποφάσισε τι ακριβώς πρέπει να είναι το εργατικό κράτος και ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της δικτατορίας του προλεταριάτου.
Με βάση όλα αυτά, μήπως θα μπορούσαμε να πούμε ότι η απονέκρωση δεν είναι τόσο απλή και σύντομη διαδικασία, όσο τουλάχιστον τη φανταζόταν και την περιέγραφε ο λένιν -με υπερβάλλουσα επαναστατική αισιοδοξία- στο κράτος κι επανάσταση, λίγες μόλις μέρες πριν τον οκτώβρη;
Το ότι θέτω το ερώτημα έτσι, ώστε να φαίνεται ότι υπαγορεύει και την απάντηση, δε σημαίνει ότι δεν δέχομαι και αντίθετες ερμηνείες - αναγνώσεις των γεγονότων. Κάποιος πχ μπορεί να πει ότι ο λένιν είχε υπ' όψιν του μια παγκόσμια επικράτηση του σοσιαλισμού, καθώς η διεθνής επανάσταση έμοιαζε -και ήταν επικείμενη- σε εκείνη την χρονική συγκυρία. Και δεν θα έχει άδικο (αν και στο έργο αυτό δεν αναφέρει τίποτα σχετικά).
Υπάρχουν προς επίλυση μια σειρά ζητήματα που σε πρώτη φάση μοιάζουν αντιφατικά.
Πώς υπάρχει απονέκρωση, όταν έχουμε όξυνση της ταξικής πάλης και καταστολή (όπως είπε ο στάλιν); Πώς νοείται απονέκρωση και άπλωμα των διαδικασιών άσκησης εξουσίας, όταν απαιτείται συγκεντρωτικός κρατικός μηχανισμός για να οργανώσει αποτελεσματικά την παραγωγή και τον κεντρικό σχεδιασμό; Ή όταν η συγκεντρωτική οργάνωση του ταξικού εχθρού -σε διεθνές επίπεδο- υπαγορεύει αντίστοιχου τύπου οργάνωση και κρατικό μηχανισμό, από μέρους μας, ώστε να του επιφέρουμε αποφασιστικά και καίρια χτυπήματα; Αλλά και ταξικός εχθρός να μην υπήρχε, δεν είναι αντιφατικό ότι ο μαρασμός του κράτους πρέπει να έρθει πρώτα απ' όλα με την κρατικοποίηση των μέσων παραγωγής -ως πρώτο στάδιο της κοινωνικοποίησης;
Ο ένγκελς βέβαια λέει στο αντιντίρινγκ ότι αυτή ακριβώς η πράξη του εργατικού κράτους είναι η πρώτη του και ταυτόχρονα η τελευταία του ως κράτος καθεαυτό, γιατί καθίσταται μισοκράτος. Και από αυτή την άποψη είναι ίσως που πρέπει να ερμηνεύσουμε το φοβερό τσιτάτο του στάλιν "περισσότερο κράτος για να μην υπάρχει κράτος". Τόσο αντιφατικό, αλλά και τόσο απλό, όσο ακούγεται. Πώς απονεκρώνεται όμως ένας μηχανισμός που πρέπει να ενισχύσει τις δομές του, να επιζήσει και μετά να αναπαραχθεί, με τους αναπόφευκτους κίνδυνους αυτονόμησης και διαιώνισης που ελλοχεύουν σε αυτή τη διαδικασία;
Υπάρχουν κι άλλα ζητήματα, αλλά δεν είναι της παρούσης.
Τα ζητήματα αυτά είναι υπαρκτά, και είναι ζητούμενο να αξιοποιήσουμε τη σοβιετική πείρα, για να τα θέσουμε σε νέες βάσεις. Αυτό που δε νοείται να γίνεται είναι να τα παρακάμπτουμε.
Και αυτό ακριβώς μου φαίνεται ότι κάνουν πολλοί θεωρητικοί όταν διαχωρίζουν το στάδιο της δικτατορίας του προλεταριάτου από αυτό του σοσιαλισμού και του προτσές της απονέκρωσης. Σκεφτόμενοι με απλή τυπική λογική, καταλαβαίνουν ότι η δικτατορία είναι ένας ειδικός μηχανισμός καταπίεσης (οπως και κάθε κράτος άλλωστε) που δεν συνάδει με την έννοια της απονέκρωσης. Επομένως εισάγουν (όπως ο κάππος στην κριτική του για τον σοβιετικό σχηματισμό επί παραδείγματι) ένα καινούριο ενδιάμεσο στάδιο ανάμεσα στον καπιταλισμό και το σοσιαλισμό, τη δικτατορία του προλεταριάτου.
Πηγαίνει έτσι περίπατο ο λένιν που διαβεβαίωνε ότι ανάμεσα στο σκαλοπατάκι που λέγεται καπιταλισμός και σε αυτό που λέγεται σοσιαλισμός δεν υπάρχει κανένα άλλο ενδιάμεσο σκαλοπατάκι. Αλλά και ο μαρξ που στον πρόλογο στη συνεισφορά της κριτικής της πολιτικής οικονομίας έγραφε ότι ανάμεσα στην καπιταλιστική και την κομμουνιστική κοινωνία υπάρχει ένα μεταβατικό στάδιο της οποίας το κράτος δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο παρά η δικτατορία του προλεταριάτου.
Κατόπιν τούτων λοιπόν οι μελετητές που αρνούνται ότι υπήρξε ο υπαρκτός μπλέκουν στο αναπόφευκτο -και αναπάντητο μέχρι στιγμής- ερώτημα τι ακριβώς ήταν ο υπαρκτός αφού δεν ήταν υπαρκτός. Ερώτημα στο οποίο κατά καιρούς έχουν δοθεί οι πλέον διασκεδαστικές με μαρξιστική επίφαση απαντήσεις.
Όρεξη να έχει να διαβάζει κανείς...
Αρκετά από τα παραπάνω κάποιοι ίσως τα είδατε γραμμένα και αλλού με αφορμή μια συζήτηση στο διαδίκτυο. Εδώ πάντως είναι συγκεντρωμένα, εμπλουτισμένα και γραμμένα με πιο καθαρή σκέψη και μυαλό.
Δευτέρα 22 Σεπτεμβρίου 2008
Ημέρα χωρίς αυτοκίνητο
Όλες οι παγκόσμιες μέρες είναι κοροϊδία σκέτη. Δεν είναι μόνο ότι πλέον γιορτάζεται το οτιδήποτε κι έχουμε παγκόσμιες μέρες για κάθε γελοιότητα. Είναι ότι ακόμα και σοβαρά θέματα (όπως το έιτζ, το περιβάλλον, η μητρότητα) ευτελίζονται και υποβαθμίζονται όταν γιορτάζονται εθιμοτυπικά μόνο μία φορά τον χρόνο. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που λένε για τη γιορτή της γυναίκας που γιορτάζει άπαξ ετησίως, ενώ ο άντρας το κάνει όλες τις υπόλοιπες μέρες του χρόνου.
Και η πρωτομαγιά; Η παγκόσμια γιορτή της εργατιάς; Μήπως δεν έχει γίνει κι αυτή εθιμοτυπική (αργία κι όχι απεργία δυστυχώς για τους περισσότερους που πάνε στην εξοχή για να πιάσουν γερά το μάη από τα αχαμνά, να μη τους φύγει); Άσε που δεν υπάρχει καμιά γιορτή του καπιταλιστή. Δεν έχουν ανάγκη αυτοί, γιορτάζουν 365 μέρες τον χρόνο.
Χμμ... κι εγώ γιατί ενθουσιάζομαι ρε γαμώτο κάθε φορά που έρχεται η πρωτομαγιά; Και είναι από τις λίγες φορές που με πιάνει και λίγο συναίσθημα, άντε και σε κανα πολυτεχνείο.
Λοιπόν, να το διορθώσουμε για να μην έχουμε δράματα κι εσωτερικές συγκρούσεις.
Οποιαδήποτε παγκόσμια μέρα είναι κοροϊδία αν δεν συνδυάζεται με αγώνα διαρκείας καθόλη τη διάρκεια του χρόνου.
Τώρα το στρώσαμε κάπως.
Όσοι τώρα πιστεύουν στα αλήθεια ότι στην ελλάδα έχουμε πετύχει τέτοια σύνδεση και ότι προβάλλονται σοβαρές αντιστάσεις, ας πατήσουν αριστερό κλικ με το ποντίκι τους χωρίς να αλλάξουν πλευρό. Οι υπόλοιποι ας συνεχίσουν χωρίς να κάνουν φασαρία...
Με τα αυτοκίνητα δε μπορώ να είμαι πολύ αντικειμενικός. Ούτε εξοικειώθηκα, ούτε τα αγάπησα ποτέ.
Πχ όταν ακούω για ζευγαράκια που το κάνουν στο αυτοκίνητο δε μπορώ παρά να σκεφτώ ότι ήταν πήδημα, όχι έρωτας. Κι ας τρέφω αμέριστη αλληλεγγύη στα "άστεγα" ζευγάρια που δεν έχουν δική τους ερωτική φωλιά...
Όταν ήμουν μικρός είχα μια κάποια τρέλα με τα συγκρουόμενα, όπου στόχος μας ήταν πάντα οι φιλήσυχοι οδηγοί που είχαν ανέβει με την ψεύτικη ελπίδα για μια ήσυχη βόλτα. Εγώ ευτυχώς το απέβαλα σχετικά νωρίς το σύνδρομο και πλέον δεν ανεβαίνω ούτε σε συγκρουόμενα (όπου συν τοις άλλοις δεν χωράω). Οι υπόλοιποι συνομήλικοι μου το ανέπτυξαν περαιτέρω στα ηλεκτρονικά και το κουβαλάν μέχρι σήμερα στους δρόμους.
Η μαλακία βέβαια είναι ότι αν χάσεις, δεν έχεις άλλη ζωή.
Ήδη από τότε πάντως είχα κάποιες βεβαιότητες. Κυρίως για πράγματα που δεν θα μπορούσα ποτέ να με φανταστώ να τα κάνω, όπως το να μάθω να συμπληρώνω φορολογικές δηλώσεις, ή να βρίσκω δουλειά (δεν έχει γίνει το δεύτερο κι έτσι δεν χρειάστηκε ούτε το πρώτο μέχρι στιγμής). Το να καταλάβω τι ακριβώς συμβαίνει όταν ανοίγεις το καπό ενός αυτοκινήτου και αντικρίζεις ένα σωρό συναρτήματα που για σένα δεν είναι παρά ασυναρτησίες, ήταν ένα από αυτά τα πράγματα. Και εξακολυθεί να είναι μέχρι σήμερα.
Η μόνη μου τρυφερή αυτοκινητική ανάμνηση έχει να κάνει με το παλιό μας λάντα, το οποίο καταλάβαινα από μακριά όταν ερχόταν από τον ήχο της μηχανής του που μούγκριζε.
Όποιος έπαιρνε λάντα στη δεκαετία του 80 θεωρούσε κομματικό του καθήκον να το παινέψει και να το συστήσει ανεπιφύλακτα στους συντρόφους του.
"Γαϊδούρι" έλεγε ένας φίλος στον άβερελ (παρατσούκλι του αρσενικού μου γονιού) "δεν καταλαβαίνει τίποτα". Κι είχαμε την ευκαιρία να το διαπιστώσουμε κι εμείς σε κάτι ανηφόρες που τις ανέβαινε με 30 το πολύ. Ντε, βρε... ντε...
"Και να ξανάπαιρνα αμάξι πάλι λάντα θα έπαιρνα" συνέχιζε ο φίλος και κάπως έτσι την πατήσαμε κι εμείς. Τελικά κάποια εξαγορά στα μουλωχτά πρέπει να παίχτηκε, γιατί όταν ξαναπήρε αμάξι στα κοντά πήρε φολκσβάγκεν. Η εξαγορά αυτή είναι όπως εκείνα τα ρεπορτάζ που ετοίμαζε ο πρωταγωνιστής στο goodbye Lenin για τη μητέρα του, που αποδείκνυαν ότι η κόκα-κόλα στην πραγματικότητα ήταν σοσιαλιστικής εμπνεύσεως συνταγή (κι αυτό για να δικαιολογήσει μια διαφήμιση που φαινόταν από το παράθυρό της). Εγώ όμως τον δικαιολογώ -τον φίλο- γιατί εκείνη την περίοδο το να πάρεις δεύτερη φορά λάντα στο καπάκι (που και σοβιετικός να ήσουν σιγά μην έπαιρνες αμάξι και μάλιστα δύο) ήταν απαράμιλλο δείγμα κομματικής αφοσίωσης, εφάμιλλο με αυτό των κομμουνιστών που έπιναν νερό από το τσέρνομπιλ για να αποδείξουν ότι ήταν ακίνδυνο.
Τον άβερελ μετά τον έπιασαν τα ναρίτικα και έλεγε για την κακή ποιότητα των σοβιετικών προϊόντων και κάτι τρανζιστοράκια που έπαιρνε και χαλούσαν πάνω στη βδομάδα. Αλλά αυτά είναι προπαγάνδα κι εγώ δεν τα πιστεύω.
Εμένα πάλι μου έχει μείνει η εικόνα από το λάντα μας που μένει άχρηστο στην πυλωτή με ξεφούσκωτα λάστιχα και εικόνα σοβιετικής ένωσης που καταρρέει. Έχω βάλει μέσα κάτι πάκους με εφημερίδες, που είναι απ' τα λίγα πράγματα που αγαπάω σε αυτόν τον κόσμο. Αν λιώσουν θα το κάνω μαυσωλείο για να το αξιοποιήσω τουριστικά και θα ζητήσω να με θάψουν μέσα του.
Κατά τα άλλα είμαι βαθιά πεπεισμένος ότι το στόρι της ταινίας με το κατσαριδάκι είναι κλεμμένο από κάποια αληθινή ιστορία με λάντα (όπως είχαν κάνει με την ντιναμό και την απόδραση των 11 του σταλόνε και του πελέ...).
Η πρώτη μου ενήλικη επαφή με τα αυτοκίνητα έγινε μέσω μιας φίλης που ζούσε στο καλοχώρι και πηγαινοερχόταν καθημερινά. Όταν κατάλαβα τι κακό χαμό (και πανικό) θέλει για να βρεις μια θέση πάρκινγκ στο κέντρο -για την οποία σου πασπατεύον και τα οπίσθια- άλλαξε η άποψη που είχα για τον κόσμο.
Πίστευα ότι οι οδηγοί είναι ψυχάκηδες, νευρωτικοί που ξεσπούν στο τιμόνι για όσα πέρασαν μες στη μέρα. Τελικά μάλλον ψύχραιμα το παίρνουν το πράγμα, αν το περνάν αυτό σε καθημερινή βάση...
Η πόλη είναι ένα απέραντο μπουρδέλο όπου το πρωί οι οδηγοί με τις θέσεις πάρκινγκ παίζουν τις μουσικές καρέκλες. Γυρνάνε γύρω-γύρω, αλλά πάντα κάποιος περισσεύει.
Εμείς όμως το θέμα για την υποθαλάσσια δεν το πολυ-σηκώνουμε, αφήνουμε να κάνουν κουμάντα και λεζάντα οι χαρούμενοι...
Όταν πρωτογνωρίζω κόσμο και τους λέω ότι δεν οδηγώ κι ούτε με ενδιαφέρει να μάθω, με κοιτούν σαν εξωγήινο. Και πώς ζεις; σε ρωτάνε λες και τους είπα ότι δεν αναπνέω, ή ότι δεν πίνω νερό.
Δεν το χωράει το μυαλό τους, είναι σα να λες "δύο" σε έναν υπολογιστή που επικοινωνεί με δυαδικό σύστημα. Το ίδιο ακριβώς που αντιμετώπιζα με τα κινητά προ 5ετίας -μέχρι που πήρα και ησύχασαν.
Ε, ντάξει με θεωρούν εξωγήινο για τόσα άλλα, ένα πάνω-ένα κάτω, δεν θα κολλήσουμε εκεί τώρα...
Στον στρατό το πολιτισμικό σοκ πάνω στο θέμα ήταν πολυεπίπεδο. Αν ο κόσμος ασχολούνταν με την πολιτική όσο με τα αυτοκίνητα και τις μηχανές... Και με τη μπάλα -που λέει ο λόγος- να ασχολούνταν τόσο, δε μπορεί, τόσο αποβλακωμένος δεν θα ήταν. Βρε με οτιδήποτε, αρκεί να άλλαζε παραστάσεις.
Το πράγμα όμως έγινε τρόπος ζωής με ολόκληρη ιδεολογία.
Σε ένα περιοδικό κάποιος έγραφε ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη αίσθηση ελευθερίας από την αυτοκίνηση!
Τώρα τι ακριβώς ελευθερία νιώθεις αυτοακίνητος σε ένα μποτιλιάρισμα χωρίς τέλος, το δικό μου το δογματικό το μυαλό δε φτάνει για να το αντιληφτεί.
Το σημαντικό όμως είναι ότι εμπεδώνεται στον κόσμο μια αντίληψη ελευθερίας εντελώς φτηνή και ατομική. Η (ψευδ)αίσθηση του απόλυτου ελέγχου, το να είσαι αφέντης στον μικρόκοσμό σου -αλλά υποτελής ως εκεί που δεν παίρνει στον πραγματικό κόσμο.
Το παρατηρώ και στα άτομα από το περιβάλλον μου, παλιότερα και σε μένα τον ίδιο. Σπάνια συναντάς πιο εκνευρισμένο άνθρωπο από κάποιον που χαλάει πχ η εικόνα στην τηλεόρασή του, ή παθαίνει κάτι το αμάξι του και δε μπορεί να φτάσει στον προορισμό του.
"Μα δεν έχω δικαίωμα να δω ένα σίριαλ με την ησυχία μου"; κραυγή αγανάκτησης που ο καθένας μας άκουσε (αν όχι έβγαλε) κάποια στιγμή στη ζωή του. Και για ανθρώπινη δουλειά και μισθο έχεις δικαίωμα, αλλά εκεί δεν αγανακτείς έτσι...
Στην τελευταία κατηγορία με το αυτοκίνητο ανήκουν και οι αγανακτισμένοι πολίτες-οδηγοί που ποζάρουν στο φακό σε κάθε μεγάλη πορεία (ποτέ όμως όταν κλείνουν οι δρόμοι για κάποιον επίσημο). Το θέαμα με τους αγανακτισμένους έχει καταντήσει γραφικό, θα μπορούσε να είναι ξεχωριστή ειδικότητα σε σχολή θεάτρου.
Κατά τα άλλα "οι δρόμοι μας ανήκουν"...
Νομίζεις... Εδώ τους ανήκουν και τα πεζοδρόμια... Για τις μπάρες για τα αμεα μην το συζητάμε καν.
Τα ζόμπι πολλαπλασιάζονται.
Άτομα που νιώθουν ότι είναι μόνοι στο δρόμο και οδηγούν ακριβώς έτσι. Δυστυχισμένοι που βαριούνται αφόρητα και γεμίζουν το κενό της ζωής τους με αδρεναλίνη που τους χαρίζει η ταχύτητα (η αδρεναλίνη είναι στην κορυφή του συστήματος αξιών της σημερινής κοινωνίας). Μικροαστοί που μετράν την κοινωνική καταξίωση με τη μάρκα του αμαξιού που αγοράζουν. Πωρωμένοι καταναλωτές που προτιμούν τον καπιταλισμό συγκριτικά, γιατί στη σοβιετική ένωση δεν είχαν δικά τους αυτοκίνητα! Άτομα που γουστάρουν το μοντέλο, τη μηχανή, το χρώμα, το στιλ και δεν ξέρω τι άλλο. Φετιχισμός του κερατά δηλ (που στην κυριολεξία θα πει να μπερδεύεις την ουσία με το περιτύλιγμα, δηλ την ανάγκη για μετακίνηση με την ανάγκη για μοστράρισμα).
Ζω και αναπνέω για τη μέρα που τα αυτοκίνητα θα τα δίνουν με δελτίο. Όπως κάνανε στο αγαπημένο μας μπλοκ. Σε 100 χρόνια το πολύ θα τελειώσουν και τα αποθέματα πετρελαίου και τα αμάξια θα εξαφανιστούν ούτως ή άλλως, αλλά δε θα ζήσουμε αρκετά για να προλάβουμε αυτή την ευλογημένη μέρα.
Το αυτοκίνητο είναι το σύμβολο της ενσωμάτωσης, της εργατικής αριστοκρατίας στην οποία όλοι ονειρεύονται να ενταχτούν. Πες στον μικροαστό ότι στο σοσιαλισμό θα έχουμε μέσα μαζικής μεταφοράς κατά κύριο λόγο αντί για ΙΧ και θα έχεις κερδίσει έναν ορκισμένο ταξικό εχθρό. Στο μέλλον το παπαδαριό και η αντίδραση θα διακηρύσσει στους νοικοκυραίους ότι όταν θα έρθουν οι κομμουνιστές, θα τους αφήσουν μεν τις γυναίκες, αλλά θα τους πάρουν τα αυτοκίνητα για να τα κάνουν τρακτέρ και λεωφορεία.
Μπορεί το εμπόριο να ξεκίνησε με τα πλοία, η ατμομηχανή και το τρένο να ήταν το σύμβολο της βιομηχανικής επανάστασης, και η ανθρωπότητα να κατακτά τους ουρανούς και το διάστημα... αλλά το αυτοκίνητο είναι αυτό που έχει κατακτήσει την ανθρωπότητα, το κατεξοχήν σύμβολο του καπιταλισμού και της ψευτοευημερίας του.
Η κοινωνία του μέλλοντος θα έρθει να πάρει το αυτοκίνητο και να το βάλει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας μαζί με το κράτος και τα υπόλοιπα παλιοπράγματα που αναλύει ο ένγκελς. Το πολύ-πολύ να υπάρχουν οχήματα που λειτουργούν με ηλιακή ενέργεια και κινούνται με αυτόματο GPS, χωρίς ανεύθυνους οδηγούς που σπέρνουν τον θάνατο. Άντε και μερικά για εκδρομές στην εξοχή, που θα μπορείς να τα νοικιάζεις. Αλλά όχι για μες στην πόλη.
Με βασάνιζε η υποψία ότι όλα αυτά τα λέω από εμπάθεια, ή γιατί ήμουν ευθυνόφοβος και γι' αυτό δεν ήθελα να μάθω να οδηγώ. Μέχρι που μίλησα με άνθρωπο που έζησε στην Σοβιετική ένωση -έστω τα τελυταία χρόνια του ξηλώματος της περεστρόικα.
"Μα δεν είμαστε όλοι κατάλληλοι για οδηγοί" μου είπε. Όποιος έχει ζήσει τους ελληνικούς δρόμους μπορεί να επιβεβαιώσει (πέρα από τα χάλια των δρόμων) του λόγου το αληθές. Οι μισοί και παραπάνω δεν κάνουν για το άθλημα (οι πιο πολλοί λόγω νεύρων, αν και δεν φτάινε πάντα οι οδηγοί για αυτό). Θέλει ειδικά προσόντα (και ψυχικά) για να είσαι οδηγός. Από τις πιο σοφές κουβέντες που έχω ακούσει ποτέ.
Κατά τα άλλα αυτός ο άνθρωπος έζησε την "κατάρρευση" του δημοσίου φορέα μεταφορών -του αντίστοιχου οασθ ή οασα ας πούμε- της μόσχας, την άναρχη επέκταση και το τραγικό χάλι της σημερινής πόλης, που έχει πάψει να είναι ανθρώπινη και έχει χειρότερο μποτιλιάρισμα και από την αθήνα. Εδώ χρησιμοποιεί μόνο αστικά και ποδαράκια.
Μετά από αυτό στα μάτια μου ενσαρκώνει τον νέο και ανώτερο τύπο ανθρώπου. Τον σοβιετικό.
Η κοινωνία του μέλλοντος θα πάρει το σύνθημα της ημέρας χωρίς αυτοκίνητο και θα γράψει στη σημαία της: όχι ημέρα, αλλά ζωή χωρίς αυτοκίνητο...
Και η πρωτομαγιά; Η παγκόσμια γιορτή της εργατιάς; Μήπως δεν έχει γίνει κι αυτή εθιμοτυπική (αργία κι όχι απεργία δυστυχώς για τους περισσότερους που πάνε στην εξοχή για να πιάσουν γερά το μάη από τα αχαμνά, να μη τους φύγει); Άσε που δεν υπάρχει καμιά γιορτή του καπιταλιστή. Δεν έχουν ανάγκη αυτοί, γιορτάζουν 365 μέρες τον χρόνο.
Χμμ... κι εγώ γιατί ενθουσιάζομαι ρε γαμώτο κάθε φορά που έρχεται η πρωτομαγιά; Και είναι από τις λίγες φορές που με πιάνει και λίγο συναίσθημα, άντε και σε κανα πολυτεχνείο.
Λοιπόν, να το διορθώσουμε για να μην έχουμε δράματα κι εσωτερικές συγκρούσεις.
Οποιαδήποτε παγκόσμια μέρα είναι κοροϊδία αν δεν συνδυάζεται με αγώνα διαρκείας καθόλη τη διάρκεια του χρόνου.
Τώρα το στρώσαμε κάπως.
Όσοι τώρα πιστεύουν στα αλήθεια ότι στην ελλάδα έχουμε πετύχει τέτοια σύνδεση και ότι προβάλλονται σοβαρές αντιστάσεις, ας πατήσουν αριστερό κλικ με το ποντίκι τους χωρίς να αλλάξουν πλευρό. Οι υπόλοιποι ας συνεχίσουν χωρίς να κάνουν φασαρία...
Με τα αυτοκίνητα δε μπορώ να είμαι πολύ αντικειμενικός. Ούτε εξοικειώθηκα, ούτε τα αγάπησα ποτέ.
Πχ όταν ακούω για ζευγαράκια που το κάνουν στο αυτοκίνητο δε μπορώ παρά να σκεφτώ ότι ήταν πήδημα, όχι έρωτας. Κι ας τρέφω αμέριστη αλληλεγγύη στα "άστεγα" ζευγάρια που δεν έχουν δική τους ερωτική φωλιά...
Όταν ήμουν μικρός είχα μια κάποια τρέλα με τα συγκρουόμενα, όπου στόχος μας ήταν πάντα οι φιλήσυχοι οδηγοί που είχαν ανέβει με την ψεύτικη ελπίδα για μια ήσυχη βόλτα. Εγώ ευτυχώς το απέβαλα σχετικά νωρίς το σύνδρομο και πλέον δεν ανεβαίνω ούτε σε συγκρουόμενα (όπου συν τοις άλλοις δεν χωράω). Οι υπόλοιποι συνομήλικοι μου το ανέπτυξαν περαιτέρω στα ηλεκτρονικά και το κουβαλάν μέχρι σήμερα στους δρόμους.
Η μαλακία βέβαια είναι ότι αν χάσεις, δεν έχεις άλλη ζωή.
Ήδη από τότε πάντως είχα κάποιες βεβαιότητες. Κυρίως για πράγματα που δεν θα μπορούσα ποτέ να με φανταστώ να τα κάνω, όπως το να μάθω να συμπληρώνω φορολογικές δηλώσεις, ή να βρίσκω δουλειά (δεν έχει γίνει το δεύτερο κι έτσι δεν χρειάστηκε ούτε το πρώτο μέχρι στιγμής). Το να καταλάβω τι ακριβώς συμβαίνει όταν ανοίγεις το καπό ενός αυτοκινήτου και αντικρίζεις ένα σωρό συναρτήματα που για σένα δεν είναι παρά ασυναρτησίες, ήταν ένα από αυτά τα πράγματα. Και εξακολυθεί να είναι μέχρι σήμερα.
Η μόνη μου τρυφερή αυτοκινητική ανάμνηση έχει να κάνει με το παλιό μας λάντα, το οποίο καταλάβαινα από μακριά όταν ερχόταν από τον ήχο της μηχανής του που μούγκριζε.
Όποιος έπαιρνε λάντα στη δεκαετία του 80 θεωρούσε κομματικό του καθήκον να το παινέψει και να το συστήσει ανεπιφύλακτα στους συντρόφους του.
"Γαϊδούρι" έλεγε ένας φίλος στον άβερελ (παρατσούκλι του αρσενικού μου γονιού) "δεν καταλαβαίνει τίποτα". Κι είχαμε την ευκαιρία να το διαπιστώσουμε κι εμείς σε κάτι ανηφόρες που τις ανέβαινε με 30 το πολύ. Ντε, βρε... ντε...
"Και να ξανάπαιρνα αμάξι πάλι λάντα θα έπαιρνα" συνέχιζε ο φίλος και κάπως έτσι την πατήσαμε κι εμείς. Τελικά κάποια εξαγορά στα μουλωχτά πρέπει να παίχτηκε, γιατί όταν ξαναπήρε αμάξι στα κοντά πήρε φολκσβάγκεν. Η εξαγορά αυτή είναι όπως εκείνα τα ρεπορτάζ που ετοίμαζε ο πρωταγωνιστής στο goodbye Lenin για τη μητέρα του, που αποδείκνυαν ότι η κόκα-κόλα στην πραγματικότητα ήταν σοσιαλιστικής εμπνεύσεως συνταγή (κι αυτό για να δικαιολογήσει μια διαφήμιση που φαινόταν από το παράθυρό της). Εγώ όμως τον δικαιολογώ -τον φίλο- γιατί εκείνη την περίοδο το να πάρεις δεύτερη φορά λάντα στο καπάκι (που και σοβιετικός να ήσουν σιγά μην έπαιρνες αμάξι και μάλιστα δύο) ήταν απαράμιλλο δείγμα κομματικής αφοσίωσης, εφάμιλλο με αυτό των κομμουνιστών που έπιναν νερό από το τσέρνομπιλ για να αποδείξουν ότι ήταν ακίνδυνο.
Τον άβερελ μετά τον έπιασαν τα ναρίτικα και έλεγε για την κακή ποιότητα των σοβιετικών προϊόντων και κάτι τρανζιστοράκια που έπαιρνε και χαλούσαν πάνω στη βδομάδα. Αλλά αυτά είναι προπαγάνδα κι εγώ δεν τα πιστεύω.
Εμένα πάλι μου έχει μείνει η εικόνα από το λάντα μας που μένει άχρηστο στην πυλωτή με ξεφούσκωτα λάστιχα και εικόνα σοβιετικής ένωσης που καταρρέει. Έχω βάλει μέσα κάτι πάκους με εφημερίδες, που είναι απ' τα λίγα πράγματα που αγαπάω σε αυτόν τον κόσμο. Αν λιώσουν θα το κάνω μαυσωλείο για να το αξιοποιήσω τουριστικά και θα ζητήσω να με θάψουν μέσα του.
Κατά τα άλλα είμαι βαθιά πεπεισμένος ότι το στόρι της ταινίας με το κατσαριδάκι είναι κλεμμένο από κάποια αληθινή ιστορία με λάντα (όπως είχαν κάνει με την ντιναμό και την απόδραση των 11 του σταλόνε και του πελέ...).
Η πρώτη μου ενήλικη επαφή με τα αυτοκίνητα έγινε μέσω μιας φίλης που ζούσε στο καλοχώρι και πηγαινοερχόταν καθημερινά. Όταν κατάλαβα τι κακό χαμό (και πανικό) θέλει για να βρεις μια θέση πάρκινγκ στο κέντρο -για την οποία σου πασπατεύον και τα οπίσθια- άλλαξε η άποψη που είχα για τον κόσμο.
Πίστευα ότι οι οδηγοί είναι ψυχάκηδες, νευρωτικοί που ξεσπούν στο τιμόνι για όσα πέρασαν μες στη μέρα. Τελικά μάλλον ψύχραιμα το παίρνουν το πράγμα, αν το περνάν αυτό σε καθημερινή βάση...
Η πόλη είναι ένα απέραντο μπουρδέλο όπου το πρωί οι οδηγοί με τις θέσεις πάρκινγκ παίζουν τις μουσικές καρέκλες. Γυρνάνε γύρω-γύρω, αλλά πάντα κάποιος περισσεύει.
Εμείς όμως το θέμα για την υποθαλάσσια δεν το πολυ-σηκώνουμε, αφήνουμε να κάνουν κουμάντα και λεζάντα οι χαρούμενοι...
Όταν πρωτογνωρίζω κόσμο και τους λέω ότι δεν οδηγώ κι ούτε με ενδιαφέρει να μάθω, με κοιτούν σαν εξωγήινο. Και πώς ζεις; σε ρωτάνε λες και τους είπα ότι δεν αναπνέω, ή ότι δεν πίνω νερό.
Δεν το χωράει το μυαλό τους, είναι σα να λες "δύο" σε έναν υπολογιστή που επικοινωνεί με δυαδικό σύστημα. Το ίδιο ακριβώς που αντιμετώπιζα με τα κινητά προ 5ετίας -μέχρι που πήρα και ησύχασαν.
Ε, ντάξει με θεωρούν εξωγήινο για τόσα άλλα, ένα πάνω-ένα κάτω, δεν θα κολλήσουμε εκεί τώρα...
Στον στρατό το πολιτισμικό σοκ πάνω στο θέμα ήταν πολυεπίπεδο. Αν ο κόσμος ασχολούνταν με την πολιτική όσο με τα αυτοκίνητα και τις μηχανές... Και με τη μπάλα -που λέει ο λόγος- να ασχολούνταν τόσο, δε μπορεί, τόσο αποβλακωμένος δεν θα ήταν. Βρε με οτιδήποτε, αρκεί να άλλαζε παραστάσεις.
Το πράγμα όμως έγινε τρόπος ζωής με ολόκληρη ιδεολογία.
Σε ένα περιοδικό κάποιος έγραφε ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη αίσθηση ελευθερίας από την αυτοκίνηση!
Τώρα τι ακριβώς ελευθερία νιώθεις αυτοακίνητος σε ένα μποτιλιάρισμα χωρίς τέλος, το δικό μου το δογματικό το μυαλό δε φτάνει για να το αντιληφτεί.
Το σημαντικό όμως είναι ότι εμπεδώνεται στον κόσμο μια αντίληψη ελευθερίας εντελώς φτηνή και ατομική. Η (ψευδ)αίσθηση του απόλυτου ελέγχου, το να είσαι αφέντης στον μικρόκοσμό σου -αλλά υποτελής ως εκεί που δεν παίρνει στον πραγματικό κόσμο.
Το παρατηρώ και στα άτομα από το περιβάλλον μου, παλιότερα και σε μένα τον ίδιο. Σπάνια συναντάς πιο εκνευρισμένο άνθρωπο από κάποιον που χαλάει πχ η εικόνα στην τηλεόρασή του, ή παθαίνει κάτι το αμάξι του και δε μπορεί να φτάσει στον προορισμό του.
"Μα δεν έχω δικαίωμα να δω ένα σίριαλ με την ησυχία μου"; κραυγή αγανάκτησης που ο καθένας μας άκουσε (αν όχι έβγαλε) κάποια στιγμή στη ζωή του. Και για ανθρώπινη δουλειά και μισθο έχεις δικαίωμα, αλλά εκεί δεν αγανακτείς έτσι...
Στην τελευταία κατηγορία με το αυτοκίνητο ανήκουν και οι αγανακτισμένοι πολίτες-οδηγοί που ποζάρουν στο φακό σε κάθε μεγάλη πορεία (ποτέ όμως όταν κλείνουν οι δρόμοι για κάποιον επίσημο). Το θέαμα με τους αγανακτισμένους έχει καταντήσει γραφικό, θα μπορούσε να είναι ξεχωριστή ειδικότητα σε σχολή θεάτρου.
Κατά τα άλλα "οι δρόμοι μας ανήκουν"...
Νομίζεις... Εδώ τους ανήκουν και τα πεζοδρόμια... Για τις μπάρες για τα αμεα μην το συζητάμε καν.
Τα ζόμπι πολλαπλασιάζονται.
Άτομα που νιώθουν ότι είναι μόνοι στο δρόμο και οδηγούν ακριβώς έτσι. Δυστυχισμένοι που βαριούνται αφόρητα και γεμίζουν το κενό της ζωής τους με αδρεναλίνη που τους χαρίζει η ταχύτητα (η αδρεναλίνη είναι στην κορυφή του συστήματος αξιών της σημερινής κοινωνίας). Μικροαστοί που μετράν την κοινωνική καταξίωση με τη μάρκα του αμαξιού που αγοράζουν. Πωρωμένοι καταναλωτές που προτιμούν τον καπιταλισμό συγκριτικά, γιατί στη σοβιετική ένωση δεν είχαν δικά τους αυτοκίνητα! Άτομα που γουστάρουν το μοντέλο, τη μηχανή, το χρώμα, το στιλ και δεν ξέρω τι άλλο. Φετιχισμός του κερατά δηλ (που στην κυριολεξία θα πει να μπερδεύεις την ουσία με το περιτύλιγμα, δηλ την ανάγκη για μετακίνηση με την ανάγκη για μοστράρισμα).
Ζω και αναπνέω για τη μέρα που τα αυτοκίνητα θα τα δίνουν με δελτίο. Όπως κάνανε στο αγαπημένο μας μπλοκ. Σε 100 χρόνια το πολύ θα τελειώσουν και τα αποθέματα πετρελαίου και τα αμάξια θα εξαφανιστούν ούτως ή άλλως, αλλά δε θα ζήσουμε αρκετά για να προλάβουμε αυτή την ευλογημένη μέρα.
Το αυτοκίνητο είναι το σύμβολο της ενσωμάτωσης, της εργατικής αριστοκρατίας στην οποία όλοι ονειρεύονται να ενταχτούν. Πες στον μικροαστό ότι στο σοσιαλισμό θα έχουμε μέσα μαζικής μεταφοράς κατά κύριο λόγο αντί για ΙΧ και θα έχεις κερδίσει έναν ορκισμένο ταξικό εχθρό. Στο μέλλον το παπαδαριό και η αντίδραση θα διακηρύσσει στους νοικοκυραίους ότι όταν θα έρθουν οι κομμουνιστές, θα τους αφήσουν μεν τις γυναίκες, αλλά θα τους πάρουν τα αυτοκίνητα για να τα κάνουν τρακτέρ και λεωφορεία.
Μπορεί το εμπόριο να ξεκίνησε με τα πλοία, η ατμομηχανή και το τρένο να ήταν το σύμβολο της βιομηχανικής επανάστασης, και η ανθρωπότητα να κατακτά τους ουρανούς και το διάστημα... αλλά το αυτοκίνητο είναι αυτό που έχει κατακτήσει την ανθρωπότητα, το κατεξοχήν σύμβολο του καπιταλισμού και της ψευτοευημερίας του.
Η κοινωνία του μέλλοντος θα έρθει να πάρει το αυτοκίνητο και να το βάλει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας μαζί με το κράτος και τα υπόλοιπα παλιοπράγματα που αναλύει ο ένγκελς. Το πολύ-πολύ να υπάρχουν οχήματα που λειτουργούν με ηλιακή ενέργεια και κινούνται με αυτόματο GPS, χωρίς ανεύθυνους οδηγούς που σπέρνουν τον θάνατο. Άντε και μερικά για εκδρομές στην εξοχή, που θα μπορείς να τα νοικιάζεις. Αλλά όχι για μες στην πόλη.
Με βασάνιζε η υποψία ότι όλα αυτά τα λέω από εμπάθεια, ή γιατί ήμουν ευθυνόφοβος και γι' αυτό δεν ήθελα να μάθω να οδηγώ. Μέχρι που μίλησα με άνθρωπο που έζησε στην Σοβιετική ένωση -έστω τα τελυταία χρόνια του ξηλώματος της περεστρόικα.
"Μα δεν είμαστε όλοι κατάλληλοι για οδηγοί" μου είπε. Όποιος έχει ζήσει τους ελληνικούς δρόμους μπορεί να επιβεβαιώσει (πέρα από τα χάλια των δρόμων) του λόγου το αληθές. Οι μισοί και παραπάνω δεν κάνουν για το άθλημα (οι πιο πολλοί λόγω νεύρων, αν και δεν φτάινε πάντα οι οδηγοί για αυτό). Θέλει ειδικά προσόντα (και ψυχικά) για να είσαι οδηγός. Από τις πιο σοφές κουβέντες που έχω ακούσει ποτέ.
Κατά τα άλλα αυτός ο άνθρωπος έζησε την "κατάρρευση" του δημοσίου φορέα μεταφορών -του αντίστοιχου οασθ ή οασα ας πούμε- της μόσχας, την άναρχη επέκταση και το τραγικό χάλι της σημερινής πόλης, που έχει πάψει να είναι ανθρώπινη και έχει χειρότερο μποτιλιάρισμα και από την αθήνα. Εδώ χρησιμοποιεί μόνο αστικά και ποδαράκια.
Μετά από αυτό στα μάτια μου ενσαρκώνει τον νέο και ανώτερο τύπο ανθρώπου. Τον σοβιετικό.
Η κοινωνία του μέλλοντος θα πάρει το σύνθημα της ημέρας χωρίς αυτοκίνητο και θα γράψει στη σημαία της: όχι ημέρα, αλλά ζωή χωρίς αυτοκίνητο...
Κυριακή 21 Σεπτεμβρίου 2008
Ολυμπιακά μετάλλια
Πάμε λίγο αφαιρετικά και στα τελευταία συμπεράσματα γιατί δεν ξέρω κατά πόσο συγκινεί τους αναγνώστες του μπλοκ η συγκεκριμένη θεματική ενότητα.
Στον ριζοσπάστη πανηγυρίζουν για τα ολυμπιακά μετάλλια των κουβανών. Το ίδιο κάνουμε όλοι οι κομμουνιστές και είναι λογικό. Στην αθήνα το 2004 πανηγυρίζαμε περισσότερο τα μετάλλια των κουβανών παρά των ελλήνων (κι αυτά όσοι τα πανηγυρίζαν).
Καταστάσεις ακραίας εσωτερικής διαπάλης και γνήσιου προλεταριακού διεθνισμού (ή μήπως εθνικισμού από την ανάποδη;) όπως το 87 που όλοι ήταν με τον γκάλη τον γιαννάκη τον καμπούρη και τα άλλα παιδιά, αλλά οι περισσότεροι κομμουνιστές, κρυφοί και αμετανόητοι, ήταν με τον βάλτερς, τον τσατσένκο και τον γκομέλσκι που μετά τον τελικό έλεγε ότι οι συνθήκες στο στάδιο ειρήνης και φιλίας (γιατί τέτοια ονόματα δίναμε στα γήπεδά μας στα τιμημένα 80'ς) του θύμισαν μαυριτανία (η οποία προφανώς δεν οικοδομούσε τον αφροκομμουνισμό, όπως όμορές της συμπαθείς λαϊκές δημοκρατίες).
Θυμάμαι επίσης ότι όταν άρχισα να καταλαβαίνω πέντε πράγματα, άρχισα να μετράω εκ των υστέρων τα μετάλλια των ολυμπιακών του παρελθόντος και πανηγύριζα μόνος μου που οι σοβιετικοί βάζαν κάτω τους αμερικάνους από το μόναχο και μετά (το 80 και το 84 με τα μποϊκοτάζ εκ των πραγμάτων δεν υπήρχε σύγκριση) και που οι ανατολικογερμανοί-ΛΓΔίτες έβγαιναν τρίτη δύναμη στον κόσμο (το παράκαναν λιγάκι κι αυτοί προς το τέλος της ζωής τους).
Ακόμα και σήμερα μετράω όλα τα μετάλλια των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών που αθροιστικά βγαίνουν πολύ περισσότερα από αυτά των αμερικάνων (αν και σκοντάφτω στο ότι τώρα που δεν έχουν σοσιαλισμό, κανονικά θα έπρεπε να μην τα πηγαίνουν τόσο καλά). Είμαι παραδοσιακά με τους αντίπαλους των ούσα (μπολτ, τζαμάικα κτλ) κι εκνευρίζομαι με διάφορες φελπσιές, όπως η φετινή ομορφιά με τον αισθητήρα του σέρβου.
Τι θέλω να πω με όλα αυτά;
Όλοι πανηγυρίσαμε -κι ακόμα το κάνουμε- τα σοσιαλιστικά μετάλλια. Ο αναμάρτητος τον πρώτο λίθο βαλέτω.
Πρέπει όμως να το δούμε κριτικά το όλο πράγμα.
Γιατί πανηγυρίζουμε τα μετάλλια; Τι ακριβώς δείχνουν;
Μήπως τις σοβαρές αθλητικές υποδομές μιας χώρας; Αν ήταν έτσι το εξωτικό Κίνγκστον θα φημιζόταν και για αυτό πέρα από τις καλλιέργειές του.
Δείχνουν μήπως την δύναμη, ή την πρόοδο μιας χώρας;
Στο πεκίνο οι χώρες που πρώτευσαν στα μετάλλια ήταν η Κϊνα, οι ηπα και η ρωσία. Αν το σκεφτούμε έτσι είναι ασφαλώς τεκμήριο δύναμης από μια άποψη.
Αρκεί όμως το φαιδρό ιδεολόγημα της δυνατής και ισχυρής ελλάδας που πασπαλίζονταν με μπόλικη αθλητική σάλτσα για να χωνεύεται (με το γιούρο και τους ολυμπιακούς) για να καταλάβουμε πόσο σαθρό είναι σαν επιχείρημα.
Αν δείχνουν κάτι οι αθλητικές διακρίσεις, αυτό τις πιο πολλές φορές είναι μια βιτρίνα της κοινωνίας. Και δεν είναι καθόλου έξυπνο να ξεγελιόμαστε επειδή βλέπουμε ένα είδωλο και να περνάμε τη βιτρίνα για καθρέφτη...
Πολλά καθεστώτα διάλεξαν τον αθλητισμό για να καλύψουν τις βρωμιές τους και να διαφημιστούν στο εξωτερικό, ή να αποχαυνώσουν τα πλήθη στο εσωτερικό, κατά το ρωμαϊκό άρτος και θεάματα, ή το ελληνοχριστιανικό μπάλα, τιβί κι αστυνομία της δικής μας χούντας. Το μουντιάλ του 78 στην αρχεντίνα και οι ολυμπιακοί του βερολίνου το 36 είναι τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα.
Οι τελειωμένοι αστοί ίσως βάζουν μέσα και τους ολυμπιακούς αγώνες της μόσχας (αν και δεν υπάρχει έντιμος άνθρωπος που να τους έζησε και να μην έχει να πει κάτι καλό για αυτούς). Εγώ ως απάντηση βάζω σε αυτή την αλυσίδα το μόναχο (72) των επιγόνων των ναζί, το λος άνχελες (84) του ρίγκαν, τη σεούλ (88) της ν. κορέας και τη δική μας στην αθήνα. Η ισχυρή ελλάδα παραφράζοντας τη ρωμαϊκή ρήση πουλάει εσχάτως θεάματα με ολίγη από άρτο -κι αυτό παίζεται- θυμίζοντας πολύ έντονα το μπάτσοι, τιβί και μπάλα της επταετίας.
Να το συζητήσουμε και για την κίνα (όχι γιατί υπάρχει διάθεση υπεράσπισής της, αλλά για να μην καταπίνουμε αμάσητη και μετά αναμασάμε σαν μηρυκαστικά την σχετική αστική προπαγάνδα).
Είναι ποτέ δυνατόν καθαροί αθλητές, όσες ικανότητες και όσο ταλέντο κι αν έχουν, να μπορούν να ανταγωνιστούν στα ίσια ντοπαρισμένους; Οι κουβανοί πχ να είναι καθαροί και να τα βάζουν με τους υπόλοιπους που είναι τίγκα στη ντόπα; Μπορεί η φύση να ανταγωνιστεί την παραφύση, ο άνθρωπος τον υπεράνθρωπο;
Διάβασα κάπου το επιχείρημα ότι η κούβα δεν έχει τη δυνατότητα να παράγει οτιδήποτε περιέχει χημικές ουσίες και ότι δε μπορεί να φτιάξει καν σαμπουάν, πόσο μάλλον αναβολικά και διεγερτικές ουσίες.
Προς στιγμήν με κλόνισε. Μετά όμως σκέφτηκα ότι η κούβα έχει πολύ εξελιγμένη ιατρική, πράγμα για το οποίο περηφανευόμαστε κι εμείς (λέγεται ότι η ιατρική σχολή στην κούβα είναι όσο όλο το απθ) και άρχισα να ξανακλίνω προς το αρχικό συμπέρασμα.
Διαβάζω επίσης ότι ποτέ και πουθενά δεν έχουν πιαστεί ντοπαρισμένοι σοβιετικοί αθλητές κι ότι ο μόνος σοβιετικός που φέρεται να έχει χτυπήσει ενέσεις είναι ο θρυλικός πυγμάχος ιβάν ντράγκο στην καλτ ταινία ρόκι IV (η οποία θα κυκλοφορήσει προσφορά με το έθνος σε δύο εβδομάδες και της ετοιμάζουμε ειδικό αφιέρωμα).
Δεν ξέρω αν ισχύει, αλλά δε θα διαφωνήσω. Δεν γνωρίζω ωστόσο κανέναν αμερικανό που να πιάστηκε ντοπέ (άλλο αν όλοι το έβλεπαν ή το ήξεραν για την τζόινερ και τον λιούις). Η ειρηνική συνύπαρξη των δύο δυνάμεων πρέπει να έβρισκε κι εδώ ένα ιδιότυπο πεδίο εφαρμογής, κρατώντας τις λεπτές ισορροπίες μεταξύ τους με το νόμο της ομερτά.
Εν πάση περιπτώσει το "κανείς δεν πιάστηκε, άρα κανείς δεν έκανε χρήση" δε μπορεί να σταθεί σα λογική. Αν το δεχτούμε αυτό, όποιος έχει αποδείξεις για τον κεντέρη και τη θάνου ας τις καταθέσει, αλλιώς δεν δικαιούται δια να ομιλεί.
Δεν είναι δυνατόν να νιώθουμε αμήχανα ή να δικαιολογούμε πρακτικές όπως αυτή του γερμανού προπονητή που όταν τον ρωτούσαν για τη βραχνή φωνή των κολυμβητριών του, απαντούσε ότι είχαν έρθει για να κολυμπήσουν κι όχι για να τραγουδήσουν. Να σωπαίνουμε μπροστά στη γερμανική εκδοχή της θέκλας του αρκά (ηρωίδα γνωστή και ως το κορίτσι με το μουστάκι) και τις αλλαγές φύλου πρώην αθλητών από τις ορμόνες που δεν άντεξε ο οργανισμός τους. Υπάρχουν αιτίες (άμεση και οξεια αντιπαλότητα με τη γειτόνισσα ΟΔΓ) που -όπως λέει κι ένας διαδικτυακός φίλος- ερμηνεύουν, αλλά δεν δικαιολογούν τα φαινόμενα αυτά.
Γιατί έτσι ισχύει αντεστραμμένο αυτό που έλεγαν οι αρχαίοι. Αρρωστημένος νους σε άρρωστο -φαρμακωμένο- σώμα.
Προσέξτε μια βασική διαφορά.
Δεν αρνούμαι -όπως κάνουν πολλοί όψιμοι αντισοβιετικοί- ότι η ΕΣΣΔ πχ είχε αναπτύξει το μαζικό, λαϊκό αθλητισμό. Πιστεύω ότι ήταν με διαφορά πρώτη παγκοσμίως σε αυτό τον τομέα και αυτό πρέπει να το πιστώνουμε στα θετικά της και να το τονίζουμε.
Δεν είναι όμως ο πρωταθλητισμός και τα μετάλλια ο δείκτης που θα το πιστοποιήσει αυτό -σε αντίθεση με ό,τι ισχυριζόμαστε. Γιατί παραμένει αμείλικτο το ερώτημα: πώς μπορούν καθαροί αθλητές να ανταγωνίζονται και να νικάν αθλητές αποδεδειγμένα ντοπαρισμένους; Δυστυχώς η μόνη έντιμη απάντηση που μπορεί να δώσει κανείς είναι, προφανώς γιατί ντοπάρονταν και οι δικοί μας πρωταθλητές.
Όπως έλεγε κι ένας παλιός έλληνας αθλητής του στίβου "πρωταθλητισμός με μπριζόλες, αναψυκτικά και βιταμίνες δε γίνεται...".
Κι αυτό ας τυπωθεί καλά στο μυαλό μας.
Υπάρχει ένα ακόμη ζήτημα -στο οποίο όμως προσωπικά έχω μεσάνυχτα.
Γιατί εν γνώσει τους αποδέχονται το ντόπινγκ οι αθλητές; Η απάντηση είναι εύκολη. Παίρνουν συνειδητά το ρίσκο για να μπορέσουν να εξασφαλίσουν όχι τη δόξα και τον κοτινο, αλλά οικονομικά προνόμια και μια πιο άνετη ζωή.
Στον σοσιαλισμό όμως γιατί το αποδέχονταν;
Υποθέτω ότι η απάντηση είναι η ίδια, αλλά το λέω με κάθε επιφύλαξη και με την ελπίδα να κάνω λάθος. Αν όμως ισχύει αυτό, είναι απαράδεκτο να επιβραβεύονται από το εργατικό κράτος κάποιοι άνθρωποι απλώς επειδή έχουν καλύτερες επιδόσεις σε συγκεκριμένα αγωνίσματα/αθλήματα (ή επειδή έμαθαν να κλωτσάν ένα τόπι, όπως λέει μια αγαπημένη κλισέ φράση στην χώρα μας).
Ένα παράδειγμα από τον καπιταλιστικό κόσμο μπορεί να βοηθήσει να βγουν συμπεράσματα.
Η σουηδία στο ποδόσφαιρο μετράει 5.000 ερασιτεχνικά σωματεία -νομίζω αριθμός ρεκόρ για την ευρώπη- αλλά καμία ουσιαστική διάκριση σε επίπεδο συλλόγων (μόνο μια συμμετοχή της μάλμε στον τελικό το μακρινό 80). Η εθνική της τα πηγαίνει λίγο καλύτερα, αλλά ουσιαστικά αποτελείται από παίκτες-μετανάστες που παίζουν στα ακριβά, επαγγελματικά πρωταθλήματα του εξωτερικού.
Λες δηλ να έχουν στα αλήθεια σοσιαλισμό στη σουηδία;
Σαφώς όχι, αλλά έχουν οπωσδήποτε ιδιαιτερότητες κι ισχυρό -όχι για πολύ ακόμα- κράτος πρόνοιας, που κάνει πολλούς λάτρες του σουηδικού μοντέλου να μπλέκουν τα μπούτια τους με την έννοια σοσιαλισμός και τη σημασία της.
Η πλάκα είναι ότι από τους συνειδητούς και πονηρούς θιασώτες του μοντέλου αυτού θα ακούσουμε χίλιους δυο επαίνους, αλλά ούτε έναν για το αθλητικό κομμάτι της κοινωνίας αυτής.
Ανακεφαλαιώνοντας: η σουηδία σοσιαλισμό δεν έχει, αλλά το ποδόσφαιρό της τουλάχιστον δείχνει τους δυο δρόμους που έχει να διαλέξει μια χώρα: ερασιτεχνισμός και μαζικός αθλητισμός χωρίς φιλοδοξίες για διακρίσεις, ή επαγγελματικός πρωταθλητισμός από την άλλη.
Ένα τελευταίο ζήτημα: στον σοσιαλισμό τι θα γίνει;
Καταρχήν δεν θα υπάρχει επαγγελματικός αθλητισμός. Όχι μόνο με την έννοια ότι δεν θα υπάρχουν οικονομικά συμφέροντα να λυμαίνονται τον χώρο, αλλά και με την έννοια ότι δεν θα υπάρχουν επαγγελματίες αθλητές (δηλ άτομα που θα έχουν την άθληση ως κύρια ασχολία τους και θα πληρώνονται για αυτό).
Για μένα αυτό σημαίνει ότι δεν θα υπάρχουν γενικώς άτομα που να ασχολούνται συστηματικά με αθλήματα και να κάνουν πρωταθλητισμό, αλλά αυτό είναι ζήτημα προς εξέταση (που συν τοις άλλοις ίσως αντιμετωπιστεί διαφορετικά όσο συνυπάρχουν δύο διαφορετικά συστήματα που έρχονται εκ των πραγμάτων σε σύγκρουση).
Το πρώτο κομμάτι από όσα λέμε πραγματοποιούταν ήδη στην ΕΣΣΔ, με τους αθλητές να επιστρέφουν στη δουλειά και στο αντικείμενό τους μετά το τέλος της αθλητικής τους καριέρας. Στον καπιταλισμό αντίθετα, η αντίδραση που έχουμε μάθει και μας έχει περάσει είναι να χαχανίζουμε με σαρκασμό όταν ακούμε για τους ψαράδες της ρόζεμποργκ, ή τους ηρωικούς λουξεμβουργιανούς ποδοσφαιριστές που είναι ιδιωτικοί υπάλληλοι.
Το αυτό συμβαίνει και με τον αγαθό γίγαντα Βλάντιμιρ Τσατσένκο που ακολουθεί καριέρα ταξιτζή στη σημερινή ρωσία. Αν και αυτό έχει να κάνει περισσότερο με συμβολική τιμωρία του σημερινού εκδικητικού εκμεταλλευτικού συστήματος απέναντι σε μια ηρωική φιγούρα σύμβολο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, παρά με οτιδήποτε άλλο.
Εν ολίγοις, το σύνθημα που -φαντάζομαι ότι- θα γράψει στη σημαία της η νέα κοινωνία για τον αθλητισμό θα είναι: όλοι αθλητές, κανείς πρωταθλητής.
Είναι θεμιτό και απαραίτητο να αναπτύσσουν όλοι ολόπλευρα την προσωπικότητα, τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά τους και ίσως το πρότυπο να είναι να γίνουν όλοι δεκαθλητές (όχι όμως πρωταθλητές στο δέκαθλο, υπάρχει διαφορά). Το να γίνει όμως κανείς πρωταθλητής, απαιτεί περαιτέρω συστηματική ενασχόληση και κατά τη γνώμη μου είναι απλώς κοινωνικά άχρηστο.
Τα υπόλοιπα θα τα δούμε στην πράξη που σχεδόν πάντα ξεπερνά τελικά τη φαντασία μας και τις δυνατότητές της...
Η μέρα εκείνη δε θα αργήσει κτλ
Στον ριζοσπάστη πανηγυρίζουν για τα ολυμπιακά μετάλλια των κουβανών. Το ίδιο κάνουμε όλοι οι κομμουνιστές και είναι λογικό. Στην αθήνα το 2004 πανηγυρίζαμε περισσότερο τα μετάλλια των κουβανών παρά των ελλήνων (κι αυτά όσοι τα πανηγυρίζαν).
Καταστάσεις ακραίας εσωτερικής διαπάλης και γνήσιου προλεταριακού διεθνισμού (ή μήπως εθνικισμού από την ανάποδη;) όπως το 87 που όλοι ήταν με τον γκάλη τον γιαννάκη τον καμπούρη και τα άλλα παιδιά, αλλά οι περισσότεροι κομμουνιστές, κρυφοί και αμετανόητοι, ήταν με τον βάλτερς, τον τσατσένκο και τον γκομέλσκι που μετά τον τελικό έλεγε ότι οι συνθήκες στο στάδιο ειρήνης και φιλίας (γιατί τέτοια ονόματα δίναμε στα γήπεδά μας στα τιμημένα 80'ς) του θύμισαν μαυριτανία (η οποία προφανώς δεν οικοδομούσε τον αφροκομμουνισμό, όπως όμορές της συμπαθείς λαϊκές δημοκρατίες).
Θυμάμαι επίσης ότι όταν άρχισα να καταλαβαίνω πέντε πράγματα, άρχισα να μετράω εκ των υστέρων τα μετάλλια των ολυμπιακών του παρελθόντος και πανηγύριζα μόνος μου που οι σοβιετικοί βάζαν κάτω τους αμερικάνους από το μόναχο και μετά (το 80 και το 84 με τα μποϊκοτάζ εκ των πραγμάτων δεν υπήρχε σύγκριση) και που οι ανατολικογερμανοί-ΛΓΔίτες έβγαιναν τρίτη δύναμη στον κόσμο (το παράκαναν λιγάκι κι αυτοί προς το τέλος της ζωής τους).
Ακόμα και σήμερα μετράω όλα τα μετάλλια των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών που αθροιστικά βγαίνουν πολύ περισσότερα από αυτά των αμερικάνων (αν και σκοντάφτω στο ότι τώρα που δεν έχουν σοσιαλισμό, κανονικά θα έπρεπε να μην τα πηγαίνουν τόσο καλά). Είμαι παραδοσιακά με τους αντίπαλους των ούσα (μπολτ, τζαμάικα κτλ) κι εκνευρίζομαι με διάφορες φελπσιές, όπως η φετινή ομορφιά με τον αισθητήρα του σέρβου.
Τι θέλω να πω με όλα αυτά;
Όλοι πανηγυρίσαμε -κι ακόμα το κάνουμε- τα σοσιαλιστικά μετάλλια. Ο αναμάρτητος τον πρώτο λίθο βαλέτω.
Πρέπει όμως να το δούμε κριτικά το όλο πράγμα.
Γιατί πανηγυρίζουμε τα μετάλλια; Τι ακριβώς δείχνουν;
Μήπως τις σοβαρές αθλητικές υποδομές μιας χώρας; Αν ήταν έτσι το εξωτικό Κίνγκστον θα φημιζόταν και για αυτό πέρα από τις καλλιέργειές του.
Δείχνουν μήπως την δύναμη, ή την πρόοδο μιας χώρας;
Στο πεκίνο οι χώρες που πρώτευσαν στα μετάλλια ήταν η Κϊνα, οι ηπα και η ρωσία. Αν το σκεφτούμε έτσι είναι ασφαλώς τεκμήριο δύναμης από μια άποψη.
Αρκεί όμως το φαιδρό ιδεολόγημα της δυνατής και ισχυρής ελλάδας που πασπαλίζονταν με μπόλικη αθλητική σάλτσα για να χωνεύεται (με το γιούρο και τους ολυμπιακούς) για να καταλάβουμε πόσο σαθρό είναι σαν επιχείρημα.
Αν δείχνουν κάτι οι αθλητικές διακρίσεις, αυτό τις πιο πολλές φορές είναι μια βιτρίνα της κοινωνίας. Και δεν είναι καθόλου έξυπνο να ξεγελιόμαστε επειδή βλέπουμε ένα είδωλο και να περνάμε τη βιτρίνα για καθρέφτη...
Πολλά καθεστώτα διάλεξαν τον αθλητισμό για να καλύψουν τις βρωμιές τους και να διαφημιστούν στο εξωτερικό, ή να αποχαυνώσουν τα πλήθη στο εσωτερικό, κατά το ρωμαϊκό άρτος και θεάματα, ή το ελληνοχριστιανικό μπάλα, τιβί κι αστυνομία της δικής μας χούντας. Το μουντιάλ του 78 στην αρχεντίνα και οι ολυμπιακοί του βερολίνου το 36 είναι τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα.
Οι τελειωμένοι αστοί ίσως βάζουν μέσα και τους ολυμπιακούς αγώνες της μόσχας (αν και δεν υπάρχει έντιμος άνθρωπος που να τους έζησε και να μην έχει να πει κάτι καλό για αυτούς). Εγώ ως απάντηση βάζω σε αυτή την αλυσίδα το μόναχο (72) των επιγόνων των ναζί, το λος άνχελες (84) του ρίγκαν, τη σεούλ (88) της ν. κορέας και τη δική μας στην αθήνα. Η ισχυρή ελλάδα παραφράζοντας τη ρωμαϊκή ρήση πουλάει εσχάτως θεάματα με ολίγη από άρτο -κι αυτό παίζεται- θυμίζοντας πολύ έντονα το μπάτσοι, τιβί και μπάλα της επταετίας.
Να το συζητήσουμε και για την κίνα (όχι γιατί υπάρχει διάθεση υπεράσπισής της, αλλά για να μην καταπίνουμε αμάσητη και μετά αναμασάμε σαν μηρυκαστικά την σχετική αστική προπαγάνδα).
Γιατί λοιπόν να χαιρόμαστε για τα μετάλλια της -όποιας- κούβας;
Η απάντηση είναι ότι οι πρωταθλητές των σοσιαλιστικών χωρών είναι καρπός του μαζικού λαϊκού αθλητισμού σε αυτές τις χώρες. Κι ότι εφόσον υπάρχουν τέτοιες δομές θα ξεπηδήσουν και οι πρωταθλητές με τις ιδιαίτερες ικανότητες και το ταλέντο, που θα φέρουν και τα μετάλλια. Η ελλάδα -που ένα σωρό παπαγαλάκια επαναλαμβάνουν μονότονα ότι έχει μοντέλο κρατικού αθλητισμού αλά ΛΓΔ- (μακάρι, αλλά πού!) θα μπορούσε -σύμφωνα με όσα είπαμε και στην βουλή κατά τη συζήτηση του τελευταίου νομοσχεδίου- να παίρνει μετάλλια αν ανέπτυσσε τέτοιες δομές και δεν βασιζόταν στον επαγγελματικό αθλητισμό και το ντόπινγκ.
Η δική μου ένσταση έγκειται στο εξής απλό.Είναι ποτέ δυνατόν καθαροί αθλητές, όσες ικανότητες και όσο ταλέντο κι αν έχουν, να μπορούν να ανταγωνιστούν στα ίσια ντοπαρισμένους; Οι κουβανοί πχ να είναι καθαροί και να τα βάζουν με τους υπόλοιπους που είναι τίγκα στη ντόπα; Μπορεί η φύση να ανταγωνιστεί την παραφύση, ο άνθρωπος τον υπεράνθρωπο;
Διάβασα κάπου το επιχείρημα ότι η κούβα δεν έχει τη δυνατότητα να παράγει οτιδήποτε περιέχει χημικές ουσίες και ότι δε μπορεί να φτιάξει καν σαμπουάν, πόσο μάλλον αναβολικά και διεγερτικές ουσίες.
Προς στιγμήν με κλόνισε. Μετά όμως σκέφτηκα ότι η κούβα έχει πολύ εξελιγμένη ιατρική, πράγμα για το οποίο περηφανευόμαστε κι εμείς (λέγεται ότι η ιατρική σχολή στην κούβα είναι όσο όλο το απθ) και άρχισα να ξανακλίνω προς το αρχικό συμπέρασμα.
Διαβάζω επίσης ότι ποτέ και πουθενά δεν έχουν πιαστεί ντοπαρισμένοι σοβιετικοί αθλητές κι ότι ο μόνος σοβιετικός που φέρεται να έχει χτυπήσει ενέσεις είναι ο θρυλικός πυγμάχος ιβάν ντράγκο στην καλτ ταινία ρόκι IV (η οποία θα κυκλοφορήσει προσφορά με το έθνος σε δύο εβδομάδες και της ετοιμάζουμε ειδικό αφιέρωμα).
Δεν ξέρω αν ισχύει, αλλά δε θα διαφωνήσω. Δεν γνωρίζω ωστόσο κανέναν αμερικανό που να πιάστηκε ντοπέ (άλλο αν όλοι το έβλεπαν ή το ήξεραν για την τζόινερ και τον λιούις). Η ειρηνική συνύπαρξη των δύο δυνάμεων πρέπει να έβρισκε κι εδώ ένα ιδιότυπο πεδίο εφαρμογής, κρατώντας τις λεπτές ισορροπίες μεταξύ τους με το νόμο της ομερτά.
Εν πάση περιπτώσει το "κανείς δεν πιάστηκε, άρα κανείς δεν έκανε χρήση" δε μπορεί να σταθεί σα λογική. Αν το δεχτούμε αυτό, όποιος έχει αποδείξεις για τον κεντέρη και τη θάνου ας τις καταθέσει, αλλιώς δεν δικαιούται δια να ομιλεί.
Δεν είναι δυνατόν να νιώθουμε αμήχανα ή να δικαιολογούμε πρακτικές όπως αυτή του γερμανού προπονητή που όταν τον ρωτούσαν για τη βραχνή φωνή των κολυμβητριών του, απαντούσε ότι είχαν έρθει για να κολυμπήσουν κι όχι για να τραγουδήσουν. Να σωπαίνουμε μπροστά στη γερμανική εκδοχή της θέκλας του αρκά (ηρωίδα γνωστή και ως το κορίτσι με το μουστάκι) και τις αλλαγές φύλου πρώην αθλητών από τις ορμόνες που δεν άντεξε ο οργανισμός τους. Υπάρχουν αιτίες (άμεση και οξεια αντιπαλότητα με τη γειτόνισσα ΟΔΓ) που -όπως λέει κι ένας διαδικτυακός φίλος- ερμηνεύουν, αλλά δεν δικαιολογούν τα φαινόμενα αυτά.
Γιατί έτσι ισχύει αντεστραμμένο αυτό που έλεγαν οι αρχαίοι. Αρρωστημένος νους σε άρρωστο -φαρμακωμένο- σώμα.
Προσέξτε μια βασική διαφορά.
Δεν αρνούμαι -όπως κάνουν πολλοί όψιμοι αντισοβιετικοί- ότι η ΕΣΣΔ πχ είχε αναπτύξει το μαζικό, λαϊκό αθλητισμό. Πιστεύω ότι ήταν με διαφορά πρώτη παγκοσμίως σε αυτό τον τομέα και αυτό πρέπει να το πιστώνουμε στα θετικά της και να το τονίζουμε.
Δεν είναι όμως ο πρωταθλητισμός και τα μετάλλια ο δείκτης που θα το πιστοποιήσει αυτό -σε αντίθεση με ό,τι ισχυριζόμαστε. Γιατί παραμένει αμείλικτο το ερώτημα: πώς μπορούν καθαροί αθλητές να ανταγωνίζονται και να νικάν αθλητές αποδεδειγμένα ντοπαρισμένους; Δυστυχώς η μόνη έντιμη απάντηση που μπορεί να δώσει κανείς είναι, προφανώς γιατί ντοπάρονταν και οι δικοί μας πρωταθλητές.
Όπως έλεγε κι ένας παλιός έλληνας αθλητής του στίβου "πρωταθλητισμός με μπριζόλες, αναψυκτικά και βιταμίνες δε γίνεται...".
Κι αυτό ας τυπωθεί καλά στο μυαλό μας.
Υπάρχει ένα ακόμη ζήτημα -στο οποίο όμως προσωπικά έχω μεσάνυχτα.
Γιατί εν γνώσει τους αποδέχονται το ντόπινγκ οι αθλητές; Η απάντηση είναι εύκολη. Παίρνουν συνειδητά το ρίσκο για να μπορέσουν να εξασφαλίσουν όχι τη δόξα και τον κοτινο, αλλά οικονομικά προνόμια και μια πιο άνετη ζωή.
Στον σοσιαλισμό όμως γιατί το αποδέχονταν;
Υποθέτω ότι η απάντηση είναι η ίδια, αλλά το λέω με κάθε επιφύλαξη και με την ελπίδα να κάνω λάθος. Αν όμως ισχύει αυτό, είναι απαράδεκτο να επιβραβεύονται από το εργατικό κράτος κάποιοι άνθρωποι απλώς επειδή έχουν καλύτερες επιδόσεις σε συγκεκριμένα αγωνίσματα/αθλήματα (ή επειδή έμαθαν να κλωτσάν ένα τόπι, όπως λέει μια αγαπημένη κλισέ φράση στην χώρα μας).
Ένα παράδειγμα από τον καπιταλιστικό κόσμο μπορεί να βοηθήσει να βγουν συμπεράσματα.
Η σουηδία στο ποδόσφαιρο μετράει 5.000 ερασιτεχνικά σωματεία -νομίζω αριθμός ρεκόρ για την ευρώπη- αλλά καμία ουσιαστική διάκριση σε επίπεδο συλλόγων (μόνο μια συμμετοχή της μάλμε στον τελικό το μακρινό 80). Η εθνική της τα πηγαίνει λίγο καλύτερα, αλλά ουσιαστικά αποτελείται από παίκτες-μετανάστες που παίζουν στα ακριβά, επαγγελματικά πρωταθλήματα του εξωτερικού.
Λες δηλ να έχουν στα αλήθεια σοσιαλισμό στη σουηδία;
Σαφώς όχι, αλλά έχουν οπωσδήποτε ιδιαιτερότητες κι ισχυρό -όχι για πολύ ακόμα- κράτος πρόνοιας, που κάνει πολλούς λάτρες του σουηδικού μοντέλου να μπλέκουν τα μπούτια τους με την έννοια σοσιαλισμός και τη σημασία της.
Η πλάκα είναι ότι από τους συνειδητούς και πονηρούς θιασώτες του μοντέλου αυτού θα ακούσουμε χίλιους δυο επαίνους, αλλά ούτε έναν για το αθλητικό κομμάτι της κοινωνίας αυτής.
Ανακεφαλαιώνοντας: η σουηδία σοσιαλισμό δεν έχει, αλλά το ποδόσφαιρό της τουλάχιστον δείχνει τους δυο δρόμους που έχει να διαλέξει μια χώρα: ερασιτεχνισμός και μαζικός αθλητισμός χωρίς φιλοδοξίες για διακρίσεις, ή επαγγελματικός πρωταθλητισμός από την άλλη.
Ένα τελευταίο ζήτημα: στον σοσιαλισμό τι θα γίνει;
Καταρχήν δεν θα υπάρχει επαγγελματικός αθλητισμός. Όχι μόνο με την έννοια ότι δεν θα υπάρχουν οικονομικά συμφέροντα να λυμαίνονται τον χώρο, αλλά και με την έννοια ότι δεν θα υπάρχουν επαγγελματίες αθλητές (δηλ άτομα που θα έχουν την άθληση ως κύρια ασχολία τους και θα πληρώνονται για αυτό).
Για μένα αυτό σημαίνει ότι δεν θα υπάρχουν γενικώς άτομα που να ασχολούνται συστηματικά με αθλήματα και να κάνουν πρωταθλητισμό, αλλά αυτό είναι ζήτημα προς εξέταση (που συν τοις άλλοις ίσως αντιμετωπιστεί διαφορετικά όσο συνυπάρχουν δύο διαφορετικά συστήματα που έρχονται εκ των πραγμάτων σε σύγκρουση).
Το πρώτο κομμάτι από όσα λέμε πραγματοποιούταν ήδη στην ΕΣΣΔ, με τους αθλητές να επιστρέφουν στη δουλειά και στο αντικείμενό τους μετά το τέλος της αθλητικής τους καριέρας. Στον καπιταλισμό αντίθετα, η αντίδραση που έχουμε μάθει και μας έχει περάσει είναι να χαχανίζουμε με σαρκασμό όταν ακούμε για τους ψαράδες της ρόζεμποργκ, ή τους ηρωικούς λουξεμβουργιανούς ποδοσφαιριστές που είναι ιδιωτικοί υπάλληλοι.
Το αυτό συμβαίνει και με τον αγαθό γίγαντα Βλάντιμιρ Τσατσένκο που ακολουθεί καριέρα ταξιτζή στη σημερινή ρωσία. Αν και αυτό έχει να κάνει περισσότερο με συμβολική τιμωρία του σημερινού εκδικητικού εκμεταλλευτικού συστήματος απέναντι σε μια ηρωική φιγούρα σύμβολο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, παρά με οτιδήποτε άλλο.
Εν ολίγοις, το σύνθημα που -φαντάζομαι ότι- θα γράψει στη σημαία της η νέα κοινωνία για τον αθλητισμό θα είναι: όλοι αθλητές, κανείς πρωταθλητής.
Είναι θεμιτό και απαραίτητο να αναπτύσσουν όλοι ολόπλευρα την προσωπικότητα, τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά τους και ίσως το πρότυπο να είναι να γίνουν όλοι δεκαθλητές (όχι όμως πρωταθλητές στο δέκαθλο, υπάρχει διαφορά). Το να γίνει όμως κανείς πρωταθλητής, απαιτεί περαιτέρω συστηματική ενασχόληση και κατά τη γνώμη μου είναι απλώς κοινωνικά άχρηστο.
Τα υπόλοιπα θα τα δούμε στην πράξη που σχεδόν πάντα ξεπερνά τελικά τη φαντασία μας και τις δυνατότητές της...
Η μέρα εκείνη δε θα αργήσει κτλ
Μικρά κεχαριτωμένα
Θα είμαι λιτός σαν σε 5λεπτη τοποθέτηση σε όβα (όπως εμπνευσμένα ονόμασε κάποιος σύντροφος το ιστολόγιό του) (που δεν θα είμαι, αλλά το λέω για να με αφήσουν να μιλήσω).
Δημοψηφίσματος το ανάγνωσμα.
Μερικές πρώτες εκτιμήσεις της ολομέλειας της ΚΕ του μπλοκ για το αποτέλεσμα.
Η ελαφρά πτώση της συμμετοχής δεν κρίνεται ανησυχητική δεδομένου ότι είναι αποτέλεσμα της δικής μου μειωμένης συμμετοχής και της έλλειψης εκτεταμένης νοθείας (αυτή τη φορά ψήφισα κανονικά, άπαξ). Αν συνεχιστεί ωστόσο το φαινόμενο θα ληφθούν άμεσα χωρίς δισταγμό τα απαραίτητα διοικητικά μέτρα για την εξάλειψή του.
Οι υπεράριθμες υποψηφιότητες θυμίζουν τα πρώτα χρόνια της περεστρόικα, όταν και απωθημένα χρόνων ξεχείλισαν σα λάβα (που έκαψε βέβαια τους ίδιους τους σοβιετικούς, αλλά αυτό δεν το ήξεραν τότε) και έβαζε υποψηφιότητα ο κάθε πικραμένος (πολλοί μάλιστα εξελέγησαν).
Αυτό μου υπενθυμίζει με τη σειρά του ότι σε λίγες μέρες συμπληρώνονται 15 χρόνια από την ωμή αντικοινοβουλευτική γελτσινική επέμβαση (απεκδύθηκε νωρίτερα από κάθε προσδοκία τον δημοκρατικό του μανδύα) και τον βομβαρδισμό του κτιρίου του ανωτάτου σοβιέτ, θεσμός που επιζούσε ακόμη και μας χάρισε το κύκνειο άσμα του που μάλλον ήταν ρέκβιεμ.
Μοιάζει απίθανο, αλλά σοβιέτ υπήρξαν (τυπικά βέβαια) (αλλά γιατί, πότε ήταν ουσιαστικά; θα ρωτήσει εύστοχα ο κακεντρεχής αναγνώστης) έστω και για λίγο μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ το 91. Κάτι που μεταξύ πολλών άλλων, μπορεί να μας δείξει πόσο κούφιο, κενό περιεχομένου είναι το σύνθημα "σοβιέτ χωρίς μπολσεβίκους"...
Σε μια δεύτερη ανάγνωση οι πολλές υποψηφιότητες είναι παγίδα για να μπερδέψει και να εγκλωβίσει τον μέσο ψηφοφόρο (όπως τα πολλά ΚΚ υπάρχουν για να μπερδεύεται στο παραβάν ο μέσος μαθουσάλας κομμουνιστής ψηφοφόρος με πρεσβυωπία. έτσι εξηγούν πολιτικά πολλοί σύντροφοι την μεγάλη αύξηση του ποσοστού του κκε μ-λ στις τελευταίες εκλογές).
Το κόλπο αυτό το έμαθα στον στρατό. Στην αρχή όσοι είναι υποψήφιοι για δόκιμοι (ευτυχώς κόπηκα λόγω βάρους) απαντάν σε ένα ψυχολογικό τεστ με ένα σωρό ανούσιες ερωτήσεις -μερικές μάλιστα επαναλαμβάνονται τακτικά για να δουν αν είσαι ανισόρροπος, ή αν συμπληρώνεις το τεστ για πλάκα. Το τεστ αυτό υποτίθεται ότι το περνάν όσοι είναι να μπουν σε μυστικές υπηρεσίες, σώματα και λοιπές δημοκρατικές δυνάμεις.
Συμπληρώνοντας ανυποψίαστος τα κουτάκια με ναι ή όχι, καλείσαι να απαντήσεις σε τρομερές ερωτήσεις του στιλ: "ο μπαμπάς σου ήταν καλός άνθρωπος"; Οπότε σου έρχεται να τους βρίσεις γιατί ο μπαμπάς σου καλός ή κακός, πάντως ζει ακόμα, δεν πεθανε (εκ των υστέρων σκεφτόμουν ότι η ερώτηση θα μου την έδινε ακόμα περισσότερο αν ο πατέρας μου είχε όντως πεθάνει). Το θέμα είναι ότι οι περισσότερες ερωτήσεις (που σιγά μην τις κοιτάν όλες) είναι φρου-φρού και περιτύλιγμα για να δουν τι θα απαντήσεις σε αυτές που όντως τους ενδιαφέρουν, που είναι διάσπαρτες ανάμεσα σε 500 άλλες άσχετες.
Εγώ λοιπόν την πάτησα γιατί είχα την ειλικρίνεια να τους γράψω ότι δεν μου αρέσει ιδιαίτερα να κάνω μπάνιο (αν δε μιλάμε για θάλασσα) προσέχοντας ιδιαίτερα την διατύπωση, που με ρωτούσε αν μου αρέσει κι όχι αν κάνω συχνά (όχι ότι στην πράξη αλλάζει κάτι θεαματικά, αλλά έχει διαφορά όσο να 'ναι). Έτσι είχα την κορυφαία ερώτηση από τον λοχαγό μου αν έχω κάποιο πρόβλημα με το μπάνιο -είχε πάντως το τακτ να την κάνει ιδιαιτέρως- ενώ μετά έμαθα ότι κάποιοι άλλοι είχαν αντίστοιχες όμορφες συζητήσεις γιατί είχαν γράψει ότι στο σχολείο έκαναν συχνά κοπάνες (το οποίο τους κατέτασσε αυτομάτως στη λίστα υπόπτων για μαντραπήδα).
Πού κολλάνε τώρα όλα αυτά;
Οι πολλές επιλογές είναι κι αυτές παγίδα. Οι περισσότερες είναι πολιτικά ορθές (sic) και αποδεκτές καθότιν αναφέρονται σε μεγάλες μορφές του κινήματος. Μέσα σε όλες όμως υπάρχουν διάσπαρτες και δυο-τρεις επιλογές ζονκ που όποιος τις διάλεξε καλό θα είναι να φορέσει κάτι ζεστό για εκεί που θα πάει.
Έτσι τα τρία άτομα που διάλεξαν τον μάκη πέτσα κερδίζουν εξ ημισείας μια θέση στην καρδιά μου μαζί με μια θέση στο στρατόπεδο εργασίας της γειτονιάς τους (όταν γίνει η ταυτότητά τους γνωστή κι η λαϊκή εξουσία πραγματικότητα).
Παρά την προβοκάτσια, δε στάθηκε βέβαια δυνατό να χαλκευτεί η λαϊκή θέληση που ανέδειξε στην πρώτη θέση ένα γνήσιο τέκνο της μπρεζνιεφικής περιόδου, που ανδρώθηκε στα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια ως γραμματέας της κνε και έκτοτε η ηγετική του παρουσία μας συντροφεύει ανελλιπώς. Ο λόγος για τον σπύρο χαλβατζή.
Όταν τον βλέπει στην τηλεόραση η μάνα μου ασκεί εποικοδομητική κριτική εκτός οργάνων λέγοντας ότι "μέχρι να πει αυτό που θέλει γεννάνε δέκα γύφτισσες". Ωστόσο δεν αποτελεί αξιόπιστο δείγμα γιατί, αν και πιστή οπαδός του κόμματος -κατεβαίνει μαζί του και στα ψηφοδέλτια της εσακ στους καθηγητές-, το 91 απογοητεύτηκε, ιδιώτευσε κι έχει μένει μακριά από τη φωτιά, το τσεκούρι και το σφυρηλάτημα της ταξικής πάλης. Γενικεύει έτσι τις υποκειμενικές της εμπειρίες και αναπαράγει μιζέρια και ηττοπάθεια.
Εμένα πάλι από τον χαλβατζή μου έχει μείνει μια φράση από ένα άρθρο-τομή σε έναν κυριακάτικο -που θα ζήλευε κι ο σουσλόφ- όπου ανέλυε την ανάγκη για τη "δουλειά μυρμηγκιού από τους κομμουνιστές" (το δουλειά με "ει" γιατί γραμματικά ανήκει στις εξαιρέσεις και πολιτικά οπορτουνίζω λίγο).
Εγώ πεθαινω για τέτοιες ωραίες φράσεις και αναλύσεις που συμβάλλουν στην παραπέρα ανάπτυξη της θεωρίας του μαρξισμού. Μετά από τον λένιν που εξήγησε γιατί οι εργάτες έχουν σε σχέση με τους αστούς διανοούμενους το πλεονέκτημα της πειθαρχίας που τη διδάσκονται μέσα στο εργοστάσιο, ο χαλβατζής ανέδειξε πέρα από τον βιομηχανικό εργάτη και το πρότυπο του μέρμηγκα που ενσαρκώνει το όραμα της ολόπλευρα αναπτυσσόμενης προσωπικότητας και της μελλοντικής κοινωνίας.
Εν τω μεταξύ τρέχει καινούρια ψηφοφορία και ερωτήσεις για τυχόν απορίες, ή τοποθετήσεις για τις υποψηφιότητες είναι καλοδεχούμενες.
Ζήτω η δημοκρατία των σοβιέτ...
Υγ: τη διαφήμιση του ΤΤ BAΝΚ εκεί στη προμετωπίδα του ριζοσπάστη -προς στιγμήν νόμισα ότι πάει μαζί με το "προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε"- γιατί ακριβώς την έχουμε φάτσα κάρτα και μάλιστα σε καθημερινή βάση;
Εκτός από εμάς κοσμεί και κάποια άλλα φύλλα με βασικό κοινό χαρακτηριστικό την χαμηλή κυκλοφορία. Όσοι είναι ικανοί για φτηνούς, χυδαίους, αντικομμουνιστικούς συνειρμούς, θα τους έχουν κάνει ήδη φαντάζομαι...
Υγ2: ο χουρμουζιάδης δεν ξέρω γιατί δεν είναι πια στα ψηφοδέλτια του κόμματος -κρίμα πάντως- αλλά από αυτό το σημείο μέχρι το να κάνει εμφάνιση στο 4Ε του παπαδαριού υπάρχει μεγάλη απόσταση.
Το ταχυδρομικό ταμιευτήριο και το πάμε στοίχημα πρωτοσέλιδες διαφημίσεις στον ρίζο, ο χουρμουζιάδης στο 4Ε...
Η δευτέρα παρουσία ante portas...
(Tι, δηλ πριν τον κομμουνισμό);
Δημοψηφίσματος το ανάγνωσμα.
Μερικές πρώτες εκτιμήσεις της ολομέλειας της ΚΕ του μπλοκ για το αποτέλεσμα.
Η ελαφρά πτώση της συμμετοχής δεν κρίνεται ανησυχητική δεδομένου ότι είναι αποτέλεσμα της δικής μου μειωμένης συμμετοχής και της έλλειψης εκτεταμένης νοθείας (αυτή τη φορά ψήφισα κανονικά, άπαξ). Αν συνεχιστεί ωστόσο το φαινόμενο θα ληφθούν άμεσα χωρίς δισταγμό τα απαραίτητα διοικητικά μέτρα για την εξάλειψή του.
Οι υπεράριθμες υποψηφιότητες θυμίζουν τα πρώτα χρόνια της περεστρόικα, όταν και απωθημένα χρόνων ξεχείλισαν σα λάβα (που έκαψε βέβαια τους ίδιους τους σοβιετικούς, αλλά αυτό δεν το ήξεραν τότε) και έβαζε υποψηφιότητα ο κάθε πικραμένος (πολλοί μάλιστα εξελέγησαν).
Αυτό μου υπενθυμίζει με τη σειρά του ότι σε λίγες μέρες συμπληρώνονται 15 χρόνια από την ωμή αντικοινοβουλευτική γελτσινική επέμβαση (απεκδύθηκε νωρίτερα από κάθε προσδοκία τον δημοκρατικό του μανδύα) και τον βομβαρδισμό του κτιρίου του ανωτάτου σοβιέτ, θεσμός που επιζούσε ακόμη και μας χάρισε το κύκνειο άσμα του που μάλλον ήταν ρέκβιεμ.
Μοιάζει απίθανο, αλλά σοβιέτ υπήρξαν (τυπικά βέβαια) (αλλά γιατί, πότε ήταν ουσιαστικά; θα ρωτήσει εύστοχα ο κακεντρεχής αναγνώστης) έστω και για λίγο μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ το 91. Κάτι που μεταξύ πολλών άλλων, μπορεί να μας δείξει πόσο κούφιο, κενό περιεχομένου είναι το σύνθημα "σοβιέτ χωρίς μπολσεβίκους"...
Σε μια δεύτερη ανάγνωση οι πολλές υποψηφιότητες είναι παγίδα για να μπερδέψει και να εγκλωβίσει τον μέσο ψηφοφόρο (όπως τα πολλά ΚΚ υπάρχουν για να μπερδεύεται στο παραβάν ο μέσος μαθουσάλας κομμουνιστής ψηφοφόρος με πρεσβυωπία. έτσι εξηγούν πολιτικά πολλοί σύντροφοι την μεγάλη αύξηση του ποσοστού του κκε μ-λ στις τελευταίες εκλογές).
Το κόλπο αυτό το έμαθα στον στρατό. Στην αρχή όσοι είναι υποψήφιοι για δόκιμοι (ευτυχώς κόπηκα λόγω βάρους) απαντάν σε ένα ψυχολογικό τεστ με ένα σωρό ανούσιες ερωτήσεις -μερικές μάλιστα επαναλαμβάνονται τακτικά για να δουν αν είσαι ανισόρροπος, ή αν συμπληρώνεις το τεστ για πλάκα. Το τεστ αυτό υποτίθεται ότι το περνάν όσοι είναι να μπουν σε μυστικές υπηρεσίες, σώματα και λοιπές δημοκρατικές δυνάμεις.
Συμπληρώνοντας ανυποψίαστος τα κουτάκια με ναι ή όχι, καλείσαι να απαντήσεις σε τρομερές ερωτήσεις του στιλ: "ο μπαμπάς σου ήταν καλός άνθρωπος"; Οπότε σου έρχεται να τους βρίσεις γιατί ο μπαμπάς σου καλός ή κακός, πάντως ζει ακόμα, δεν πεθανε (εκ των υστέρων σκεφτόμουν ότι η ερώτηση θα μου την έδινε ακόμα περισσότερο αν ο πατέρας μου είχε όντως πεθάνει). Το θέμα είναι ότι οι περισσότερες ερωτήσεις (που σιγά μην τις κοιτάν όλες) είναι φρου-φρού και περιτύλιγμα για να δουν τι θα απαντήσεις σε αυτές που όντως τους ενδιαφέρουν, που είναι διάσπαρτες ανάμεσα σε 500 άλλες άσχετες.
Εγώ λοιπόν την πάτησα γιατί είχα την ειλικρίνεια να τους γράψω ότι δεν μου αρέσει ιδιαίτερα να κάνω μπάνιο (αν δε μιλάμε για θάλασσα) προσέχοντας ιδιαίτερα την διατύπωση, που με ρωτούσε αν μου αρέσει κι όχι αν κάνω συχνά (όχι ότι στην πράξη αλλάζει κάτι θεαματικά, αλλά έχει διαφορά όσο να 'ναι). Έτσι είχα την κορυφαία ερώτηση από τον λοχαγό μου αν έχω κάποιο πρόβλημα με το μπάνιο -είχε πάντως το τακτ να την κάνει ιδιαιτέρως- ενώ μετά έμαθα ότι κάποιοι άλλοι είχαν αντίστοιχες όμορφες συζητήσεις γιατί είχαν γράψει ότι στο σχολείο έκαναν συχνά κοπάνες (το οποίο τους κατέτασσε αυτομάτως στη λίστα υπόπτων για μαντραπήδα).
Πού κολλάνε τώρα όλα αυτά;
Οι πολλές επιλογές είναι κι αυτές παγίδα. Οι περισσότερες είναι πολιτικά ορθές (sic) και αποδεκτές καθότιν αναφέρονται σε μεγάλες μορφές του κινήματος. Μέσα σε όλες όμως υπάρχουν διάσπαρτες και δυο-τρεις επιλογές ζονκ που όποιος τις διάλεξε καλό θα είναι να φορέσει κάτι ζεστό για εκεί που θα πάει.
Έτσι τα τρία άτομα που διάλεξαν τον μάκη πέτσα κερδίζουν εξ ημισείας μια θέση στην καρδιά μου μαζί με μια θέση στο στρατόπεδο εργασίας της γειτονιάς τους (όταν γίνει η ταυτότητά τους γνωστή κι η λαϊκή εξουσία πραγματικότητα).
Παρά την προβοκάτσια, δε στάθηκε βέβαια δυνατό να χαλκευτεί η λαϊκή θέληση που ανέδειξε στην πρώτη θέση ένα γνήσιο τέκνο της μπρεζνιεφικής περιόδου, που ανδρώθηκε στα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια ως γραμματέας της κνε και έκτοτε η ηγετική του παρουσία μας συντροφεύει ανελλιπώς. Ο λόγος για τον σπύρο χαλβατζή.
Όταν τον βλέπει στην τηλεόραση η μάνα μου ασκεί εποικοδομητική κριτική εκτός οργάνων λέγοντας ότι "μέχρι να πει αυτό που θέλει γεννάνε δέκα γύφτισσες". Ωστόσο δεν αποτελεί αξιόπιστο δείγμα γιατί, αν και πιστή οπαδός του κόμματος -κατεβαίνει μαζί του και στα ψηφοδέλτια της εσακ στους καθηγητές-, το 91 απογοητεύτηκε, ιδιώτευσε κι έχει μένει μακριά από τη φωτιά, το τσεκούρι και το σφυρηλάτημα της ταξικής πάλης. Γενικεύει έτσι τις υποκειμενικές της εμπειρίες και αναπαράγει μιζέρια και ηττοπάθεια.
Εμένα πάλι από τον χαλβατζή μου έχει μείνει μια φράση από ένα άρθρο-τομή σε έναν κυριακάτικο -που θα ζήλευε κι ο σουσλόφ- όπου ανέλυε την ανάγκη για τη "δουλειά μυρμηγκιού από τους κομμουνιστές" (το δουλειά με "ει" γιατί γραμματικά ανήκει στις εξαιρέσεις και πολιτικά οπορτουνίζω λίγο).
Εγώ πεθαινω για τέτοιες ωραίες φράσεις και αναλύσεις που συμβάλλουν στην παραπέρα ανάπτυξη της θεωρίας του μαρξισμού. Μετά από τον λένιν που εξήγησε γιατί οι εργάτες έχουν σε σχέση με τους αστούς διανοούμενους το πλεονέκτημα της πειθαρχίας που τη διδάσκονται μέσα στο εργοστάσιο, ο χαλβατζής ανέδειξε πέρα από τον βιομηχανικό εργάτη και το πρότυπο του μέρμηγκα που ενσαρκώνει το όραμα της ολόπλευρα αναπτυσσόμενης προσωπικότητας και της μελλοντικής κοινωνίας.
Εν τω μεταξύ τρέχει καινούρια ψηφοφορία και ερωτήσεις για τυχόν απορίες, ή τοποθετήσεις για τις υποψηφιότητες είναι καλοδεχούμενες.
Ζήτω η δημοκρατία των σοβιέτ...
Υγ: τη διαφήμιση του ΤΤ BAΝΚ εκεί στη προμετωπίδα του ριζοσπάστη -προς στιγμήν νόμισα ότι πάει μαζί με το "προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε"- γιατί ακριβώς την έχουμε φάτσα κάρτα και μάλιστα σε καθημερινή βάση;
Εκτός από εμάς κοσμεί και κάποια άλλα φύλλα με βασικό κοινό χαρακτηριστικό την χαμηλή κυκλοφορία. Όσοι είναι ικανοί για φτηνούς, χυδαίους, αντικομμουνιστικούς συνειρμούς, θα τους έχουν κάνει ήδη φαντάζομαι...
Υγ2: ο χουρμουζιάδης δεν ξέρω γιατί δεν είναι πια στα ψηφοδέλτια του κόμματος -κρίμα πάντως- αλλά από αυτό το σημείο μέχρι το να κάνει εμφάνιση στο 4Ε του παπαδαριού υπάρχει μεγάλη απόσταση.
Το ταχυδρομικό ταμιευτήριο και το πάμε στοίχημα πρωτοσέλιδες διαφημίσεις στον ρίζο, ο χουρμουζιάδης στο 4Ε...
Η δευτέρα παρουσία ante portas...
(Tι, δηλ πριν τον κομμουνισμό);
Σάββατο 20 Σεπτεμβρίου 2008
Εραστές της τέχνης
Κλείνουμε την τριλογία πιάνοντας το νήμα για να το ξαναφέρουμε εκεί απ' όπου ξεκινήσαμε.
Τι ακριβώς ζητάμε και διεκδικούμε από το ρυάκι του μετώπου που λέγεται αθλητισμός;
Να μείνει έξω από τα πλοκάμια της εμπορευματοποίησης, με άλλα λόγια να είναι ερασιτεχνικός.
Είναι όμως δυνατό κάτι τέτοιο στον καπιταλισμό;
Εμένα μου θυμίζει τις ρομαντικές προσεγγίσεις για τον παλιό καλό καιρό, που το εμπόριο έμπαινε λιγότερο στις ζωές μας και οι σχέσεις μας ήταν πιο ανθρώπινες. Δε γίνεται όμως να ξαναφέρουμε πίσω το παρελθόν. Άσε που σχεδόν πάντα στην πραγματικοτητα ήταν πιο πεζό απ' όσο το έχουμε εξιδανικεύσει στις αναμνήσεις μας.
Περισσότερο από αυτό όμως η ουσία είναι αλλού.
Άντε και γίνεται ερασιτεχνικός ο αθλητισμός και καταργείται ο επαγγελματικός χαρακτήρας των πρωταθλημάτων. Τι ακριβώς καταφέρνουμε;
Επί της ουσίας όχι πολλά πράγματα. Τα οικονομικά συμφέροντα συνεχίζουν να υπάρχουν και να λυμαίνονται τον χώρο. Απλά τους βάζουμε ένα φραγμό, τα δυσκολεύουμε. Στην ουσία έχουμε μια κατάσταση που πατάει σε δυο βάρκες, η οποία είναι αφύσικη και δεν μπορεί να διατηρηθεί επ' αόριστον. Ή θα πάψουν να υπάρχουν οικονομικά συμφέροντα (δηλ μέχρι να ανακαλυφθεί κάποιος άλλος τρόπος για να γίνει αυτό, επανάσταση και σοσιαλισμός) ή ο αθλητισμός θα είναι ψευδεπίγραφα ερασιτεχνικός και αργά ή γρήγορα θα πετάξει από πάνω του το περίβλημα που τον περιορίζει.
Το παράδειγμα του ερασιτεχνικού αθλητισμού στην χώρα μας είναι πολύ διδακτικό.
Βρωμιές και λαμογιές του επαγγελματισμού στο ποδόσφαιρο πχ υπήρχαν και πριν το 79 που έγινε το πρωτάθλημα και τυπικά επαγγελματικό. Οι ερασιτεχνικοί σύλλογοι κρατάν δέσμιους τους αθλητές τους μέχρι να τους πουλήσουν για να βγάλουν χρήματα, ή τους ντοπάρουν για να τους φέρουν μετάλλια και επομένως χρήματα. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων τους έχουν κακοπληρωμένους και ανασφάλιστους και τους εκμεταλλεύονται κανονικά (έτσι οι αθλητές συνήθως συμφωνούν με την επαγγελματοποίηση και την έχουν ως κύριο αίτημά τους).
Δεν είναι παντού έτσι, όμως αυτός είναι ο κανόνας.
Δε μπορεί να μπαίνει λοιπόν ως σύνθημα "ερασιτεχνικός αθλητισμός" γενικά και αόριστα. Πρέπει να εξηγήσουμε και τι ερασιτεχνισμό εννοούμε.
Σε δεύτερη ανάγνωση βλέπω ότι γίνομαι λίγο μ-λ και αγωνιστικές κινήσεις, που λένε ότι σε αυτό το σύστημα δε μπορεί να υπάρξει παιδεία για τα λαϊκά συμφέροντα και έχουν δίκιο, αυτό όμως δε σημαίνει ότι δεν παλεύεις και στο σήμερα για κάποιες κατακτήσεις που θα λειτουργήσουν σαν παρακαταθήκη.
Υπάρχει παρόλα αυτά μια βασική διαφορά. Να παλεύεις για πραγματικά ερασιτεχνικό αθλητισμό αφήνοντας στην άκρη τον πρωταθλητισμό, είναι περίπου σα να παλεύεις για λαϊκή παιδεία αφήνοντας στο απυρόβλητο τα φροντιστήρια και τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Κι όπως ακριβώς λέμε ότι η ουσία στην ίδρυση ιδιωτικών είναι ότι θα κάνει και τα δημόσια να λειτουργούν με ιδιωτικο-οικονομικά κριτήρια, κάτι παρόμοιο ισχύει τηρουμένων των αναλογιών και στην περίπτωση του αθλητισμού.
Εξάλλου αρκεί μια απλή ετυμολογική ανάλυση των λέξεων για να καταλάβουμε κάποια πράγματα. Ερασιτεχνισμός σημαίνει αγάπη για την τέχνη, για το άθλημα. Πρωταθλητισμός είναι αυτό που λέει η αμερικανιά: ο πρώτος είναι τα πάντα, ο δεύτερος είναι τίποτα.
Βέβαια το μέτωπο στον αθλητισμό ούτε μάταιο, ούτε άσκοπο είναι, και πρέπει να ανοιχτεί. Πρέπει όμως να δούμε ποιο μπορεί να είναι το περιεχόμενο της δράσης και της απεύθυνσής του (δεν είμαι σίγουρος ότι αυτή η λέξη είναι "σωστά ελληνικά" αλλά τι να κάνουμε).
Σκόρπιες σκέψεις σχετικά ως ελάχιστη συνεισφορά που έχω να κάνω είναι οι εξής:
-επιμονή στον παράγοντα θέαμα, τον οποίο σκοτώνει η σκοπιμότητα. Και η σκοπιμότητα είναι η πεμπτουσία του πρωταθλητισμού. Όσο τελειωμένος οπαδός κι αν είναι κάποιος αυτό το καταλαβαίνει εύκολα και συμφωνεί γιατί τον αφορά άμεσα.
-επανεξέταση της στάσης μας στο θέμα των συνδέσμων. Σύνδεσμοι οπαδών, όπως αυτός της λιβόρνο στην ιταλία, ή αυτός στη δεκαετία του 40 που αναφέρεται στο βιβλίο των μπογιόπουλου-μήλακα για το ποδόσφαιρο, σπάνε προκαταλήψεις και έτοιμα σχήματα που υπάρχουν για το (προσοχή ακολουθεί sic) συνδεσμιακό κίνημα...
-ζύμωση και κριτική υποστήριξη σε λαϊκά μέτωπα και διοικητικά μοντέλα αλά μπαρτσελόνα με οπαδούς-μέλη.
Όχι επειδή έχουμε καμιά αυταπάτη για λαϊκό καπιταλισμό με γενικές συνελεύσεις μετόχων κτλ. Αλλά πιο πολύ για να αρχίζει να μπαίνει ο κόσμος στη λογική ότι πρέπει να πάρει την κατάσταση στα χέρια του και να αφήσει τον καναπέ του. Αν το καταλάβει από ένα θέμα που -κακώς, ωστόσο- τον απασχολεί τόσο πολύ όσο η ομάδα του, τόσο το καλύτερο.
Ακανθώδη ζητήματα προς εξέταση στα οποία κι εγώ έχω απορίες είναι τα κάτωθι:
-εθνικισμός και αθλητισμός.
Ο αθλητισμός μπορεί να ενώνει λαούς και διαφορετικές κουλτούρες, αλλά δυνατότερη εμπέδωση της εθνικής συνείδησης (αφεντικά και δούλοι έλληνες είμαστε ούλοι) από αυτή που γίνεται μέσω των εθνικών ομάδων δύσκολα μπορεί να βρεθεί.
-μεταγραφές στον σοσιαλισμό.
Χυδαίο παράδειγμα: ο ροναλντίνιο, αν είχαμε σοσιαλισμό, θα έπαιζε ακόμα στις φαβέλες της γειρονιάς του και στην κόπα καμπάνα και δεν θα μαθαίναμε ποτέ το χαμόγελό του αλά τζοκόντα. Στον αντίποδα, αν έπαιρε μεταγραφή για να βρεθεί στο κορυφαίο επίπεδο μαζί με τους καλύτερους, θα ήταν σα να έχουμε συγκέντρωση και συσσώρευση ποδοσφαιρικού κεφαλαίου σε μερικά μόνο χέρια και ομάδες. Που δεν συνάδει με τις αρχές της σοσιαλιστικής οικοδόμησης...
Χυδαία επισήμανση: στο σοσιαλισμό που γνωρίσαμε, αυτό το έλυναν με μεταγραφές στην ομάδα του στρατού, της αστυνομίας, των σιδηροδρομικών και πάει λέγοντας. Ε, δεν πάει έτσι όμως...
-τσάμπιονς λιγκ: εξηγείστε στο μέσο οπαδό ότι θα πρέπει να ξεχάσει την χρυσοφόρα διοργάνωση που έχει γίνει πάρτι οικονομικών συμφερόντων και τον έχετε χάσει για πάντα από το μέτωπο και τον αγώνα...
Τελικά θα το σπάσω στα δύο το τρίτο μέρος γιατί μου βγαίνει μεγάλο. Στο επόμενο η ανάλυση για τα ολυμπιακά μετάλλια...
Τι ακριβώς ζητάμε και διεκδικούμε από το ρυάκι του μετώπου που λέγεται αθλητισμός;
Να μείνει έξω από τα πλοκάμια της εμπορευματοποίησης, με άλλα λόγια να είναι ερασιτεχνικός.
Είναι όμως δυνατό κάτι τέτοιο στον καπιταλισμό;
Εμένα μου θυμίζει τις ρομαντικές προσεγγίσεις για τον παλιό καλό καιρό, που το εμπόριο έμπαινε λιγότερο στις ζωές μας και οι σχέσεις μας ήταν πιο ανθρώπινες. Δε γίνεται όμως να ξαναφέρουμε πίσω το παρελθόν. Άσε που σχεδόν πάντα στην πραγματικοτητα ήταν πιο πεζό απ' όσο το έχουμε εξιδανικεύσει στις αναμνήσεις μας.
Περισσότερο από αυτό όμως η ουσία είναι αλλού.
Άντε και γίνεται ερασιτεχνικός ο αθλητισμός και καταργείται ο επαγγελματικός χαρακτήρας των πρωταθλημάτων. Τι ακριβώς καταφέρνουμε;
Επί της ουσίας όχι πολλά πράγματα. Τα οικονομικά συμφέροντα συνεχίζουν να υπάρχουν και να λυμαίνονται τον χώρο. Απλά τους βάζουμε ένα φραγμό, τα δυσκολεύουμε. Στην ουσία έχουμε μια κατάσταση που πατάει σε δυο βάρκες, η οποία είναι αφύσικη και δεν μπορεί να διατηρηθεί επ' αόριστον. Ή θα πάψουν να υπάρχουν οικονομικά συμφέροντα (δηλ μέχρι να ανακαλυφθεί κάποιος άλλος τρόπος για να γίνει αυτό, επανάσταση και σοσιαλισμός) ή ο αθλητισμός θα είναι ψευδεπίγραφα ερασιτεχνικός και αργά ή γρήγορα θα πετάξει από πάνω του το περίβλημα που τον περιορίζει.
Το παράδειγμα του ερασιτεχνικού αθλητισμού στην χώρα μας είναι πολύ διδακτικό.
Βρωμιές και λαμογιές του επαγγελματισμού στο ποδόσφαιρο πχ υπήρχαν και πριν το 79 που έγινε το πρωτάθλημα και τυπικά επαγγελματικό. Οι ερασιτεχνικοί σύλλογοι κρατάν δέσμιους τους αθλητές τους μέχρι να τους πουλήσουν για να βγάλουν χρήματα, ή τους ντοπάρουν για να τους φέρουν μετάλλια και επομένως χρήματα. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων τους έχουν κακοπληρωμένους και ανασφάλιστους και τους εκμεταλλεύονται κανονικά (έτσι οι αθλητές συνήθως συμφωνούν με την επαγγελματοποίηση και την έχουν ως κύριο αίτημά τους).
Δεν είναι παντού έτσι, όμως αυτός είναι ο κανόνας.
Δε μπορεί να μπαίνει λοιπόν ως σύνθημα "ερασιτεχνικός αθλητισμός" γενικά και αόριστα. Πρέπει να εξηγήσουμε και τι ερασιτεχνισμό εννοούμε.
Σε δεύτερη ανάγνωση βλέπω ότι γίνομαι λίγο μ-λ και αγωνιστικές κινήσεις, που λένε ότι σε αυτό το σύστημα δε μπορεί να υπάρξει παιδεία για τα λαϊκά συμφέροντα και έχουν δίκιο, αυτό όμως δε σημαίνει ότι δεν παλεύεις και στο σήμερα για κάποιες κατακτήσεις που θα λειτουργήσουν σαν παρακαταθήκη.
Υπάρχει παρόλα αυτά μια βασική διαφορά. Να παλεύεις για πραγματικά ερασιτεχνικό αθλητισμό αφήνοντας στην άκρη τον πρωταθλητισμό, είναι περίπου σα να παλεύεις για λαϊκή παιδεία αφήνοντας στο απυρόβλητο τα φροντιστήρια και τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Κι όπως ακριβώς λέμε ότι η ουσία στην ίδρυση ιδιωτικών είναι ότι θα κάνει και τα δημόσια να λειτουργούν με ιδιωτικο-οικονομικά κριτήρια, κάτι παρόμοιο ισχύει τηρουμένων των αναλογιών και στην περίπτωση του αθλητισμού.
Εξάλλου αρκεί μια απλή ετυμολογική ανάλυση των λέξεων για να καταλάβουμε κάποια πράγματα. Ερασιτεχνισμός σημαίνει αγάπη για την τέχνη, για το άθλημα. Πρωταθλητισμός είναι αυτό που λέει η αμερικανιά: ο πρώτος είναι τα πάντα, ο δεύτερος είναι τίποτα.
Βέβαια το μέτωπο στον αθλητισμό ούτε μάταιο, ούτε άσκοπο είναι, και πρέπει να ανοιχτεί. Πρέπει όμως να δούμε ποιο μπορεί να είναι το περιεχόμενο της δράσης και της απεύθυνσής του (δεν είμαι σίγουρος ότι αυτή η λέξη είναι "σωστά ελληνικά" αλλά τι να κάνουμε).
Σκόρπιες σκέψεις σχετικά ως ελάχιστη συνεισφορά που έχω να κάνω είναι οι εξής:
-επιμονή στον παράγοντα θέαμα, τον οποίο σκοτώνει η σκοπιμότητα. Και η σκοπιμότητα είναι η πεμπτουσία του πρωταθλητισμού. Όσο τελειωμένος οπαδός κι αν είναι κάποιος αυτό το καταλαβαίνει εύκολα και συμφωνεί γιατί τον αφορά άμεσα.
-επανεξέταση της στάσης μας στο θέμα των συνδέσμων. Σύνδεσμοι οπαδών, όπως αυτός της λιβόρνο στην ιταλία, ή αυτός στη δεκαετία του 40 που αναφέρεται στο βιβλίο των μπογιόπουλου-μήλακα για το ποδόσφαιρο, σπάνε προκαταλήψεις και έτοιμα σχήματα που υπάρχουν για το (προσοχή ακολουθεί sic) συνδεσμιακό κίνημα...
-ζύμωση και κριτική υποστήριξη σε λαϊκά μέτωπα και διοικητικά μοντέλα αλά μπαρτσελόνα με οπαδούς-μέλη.
Όχι επειδή έχουμε καμιά αυταπάτη για λαϊκό καπιταλισμό με γενικές συνελεύσεις μετόχων κτλ. Αλλά πιο πολύ για να αρχίζει να μπαίνει ο κόσμος στη λογική ότι πρέπει να πάρει την κατάσταση στα χέρια του και να αφήσει τον καναπέ του. Αν το καταλάβει από ένα θέμα που -κακώς, ωστόσο- τον απασχολεί τόσο πολύ όσο η ομάδα του, τόσο το καλύτερο.
Ακανθώδη ζητήματα προς εξέταση στα οποία κι εγώ έχω απορίες είναι τα κάτωθι:
-εθνικισμός και αθλητισμός.
Ο αθλητισμός μπορεί να ενώνει λαούς και διαφορετικές κουλτούρες, αλλά δυνατότερη εμπέδωση της εθνικής συνείδησης (αφεντικά και δούλοι έλληνες είμαστε ούλοι) από αυτή που γίνεται μέσω των εθνικών ομάδων δύσκολα μπορεί να βρεθεί.
-μεταγραφές στον σοσιαλισμό.
Χυδαίο παράδειγμα: ο ροναλντίνιο, αν είχαμε σοσιαλισμό, θα έπαιζε ακόμα στις φαβέλες της γειρονιάς του και στην κόπα καμπάνα και δεν θα μαθαίναμε ποτέ το χαμόγελό του αλά τζοκόντα. Στον αντίποδα, αν έπαιρε μεταγραφή για να βρεθεί στο κορυφαίο επίπεδο μαζί με τους καλύτερους, θα ήταν σα να έχουμε συγκέντρωση και συσσώρευση ποδοσφαιρικού κεφαλαίου σε μερικά μόνο χέρια και ομάδες. Που δεν συνάδει με τις αρχές της σοσιαλιστικής οικοδόμησης...
Χυδαία επισήμανση: στο σοσιαλισμό που γνωρίσαμε, αυτό το έλυναν με μεταγραφές στην ομάδα του στρατού, της αστυνομίας, των σιδηροδρομικών και πάει λέγοντας. Ε, δεν πάει έτσι όμως...
-τσάμπιονς λιγκ: εξηγείστε στο μέσο οπαδό ότι θα πρέπει να ξεχάσει την χρυσοφόρα διοργάνωση που έχει γίνει πάρτι οικονομικών συμφερόντων και τον έχετε χάσει για πάντα από το μέτωπο και τον αγώνα...
Τελικά θα το σπάσω στα δύο το τρίτο μέρος γιατί μου βγαίνει μεγάλο. Στο επόμενο η ανάλυση για τα ολυμπιακά μετάλλια...
Παρασκευή 19 Σεπτεμβρίου 2008
Απαράδεκτοι
Για τους περίπου συνομήλικους της γενιάς μου (απόφοιτοι, νεο-άνεργοι, και ημιαπασχολούμενοι δηλ και βάλτε όσα ευρώ θέλετε ο καθένας) η σειρά αυτή είναι χρυσή, πιθανότατα η καλύτερη στην ιστορία της ελληνικής τηλεόρασης.
Τιμώμενο πρόσωπο αυτού του σημειώματος είναι ο Σπύρος Παπαδόπουλος ο οποίος ενσάρκωνε έναν συμπαθέστατο παλαιοκομμουνιστή (το καλύτερο είδος, δυστυχώς υπό εξαφάνιση τη σήμερον) που μολονότι μετεξελισσόταν σε μικροαστό ολκής (προφητικό και για την μετέπειτα προσωπική πορεία του εν λόγω ηθοποιού), μολονότι είχε χάσει το μπούσουλα με τις εξελίξεις (σημειωτέον η σειρά πρωτοβγήκε το σωτήριο έτος 1991 στην τηλεόραση), παρέμενε ωστόσο συναισθηματικά κολλημένος στα παλιά: στο κόμμα, το πολυτεχνείο, στους αγώνες που είχε κάνει.
Συχνά-πυκνά τα θυμόταν όλα αυτά και τον έπιανε η διάθεση για πολιτικές αναλύσεις, οπότε η αντιμετώπιση από τους γύρω του ήταν αυτή που ο καθένας μας λίγο-πολύ έχει ζήσει και ξέρει μες σε παρέες: χάχανα, χαβαλέ, βαρεμάρα, αδιαφορία, μέχρι και ανοιχτό κράξιμο αν σε έχουν αρκετό θάρρος οι υπόλοιποι (ή και γιαούρτι όταν ο σπύρος πήγε σε μια κατάληψη κι άρχισε τις αναλύσεις για να συνδέσει συνειδητό και αυθόρμητο -sic-).
Το πιο τραγικό για μένα -σημείο των καιρών κι αυτό- είναι ότι τις αντιδράσεις αυτές δεν τις βλέπω μόνο στους απ' έξω, αλλά τις βιώνω σε παρέες με συντρόφους (που αν έχεις τέτοιους τι να τους κάνεις τους -ταξικούς- εχθρούς). Τουλάχιστον δεν έχω φάει γιαούρτι μέχρι στιγμής...
Παραθέτω μερικά χαρακτηριστικά στιγμιότυπα με τα οποία ταυτίστηκα, ή γέλασα αρκετά (εγκεφαλικά) και τα θεώρησα έξυπνα.
Πρώτο σκηνικό:
κλέβουν το αμάξι του σπύρου, πηγαίνει όλη η παρέα σε τηλεπαιχνίδι για να πάρουν το δώρο που ήταν αυτοκίνητο, η παρουσιάστρια (και μην ξεχνάτε: σας αγαπώ) μαρία αλιφέρη κάνει την ερώτηση ποιος είναι ο στάλιν, οι υπόλοιποι άκρα του τάφου σιωπή, οπότε απαντά ο σπύρος: διάδοχος του λένιν στην ηγεσία του ΚΚΣΕ.
Ο γιάννης -νομίζω- στο καπάκι λέει: τόσα χρόνια κομμουνιστής, πρώτη φορά του χρησίμεψε...
Σχόλιο:
Εγώ δεν συμφωνώ με αυτό, αλλά είμαι σίγουρος ότι κάποιοι συμπαίκτες μου όταν παίζουμε τρίβιαλ σκέφτονται ακριβώς το ίδιο πράγμα...
(παρεμπιπτόντως και παρενθετικά, να πω ότι αν παίζαμε τρίβιαλ εγώ τυπικά δεν θα την έπαιρνα σωστή την απάντηση. Ο λένιν δεν υπήρξε -ποτέ και πουθενά που λένε- γραμματέας του ΠΠΚ. Αυτό το πόστο δεν υπήρχε μέχρι το 22, οπότε αναδείχτηκε ο Στάλιν...)
Δεύτερο σκηνικό:
είναι το επεισόδιο με τις τσόντες, που άφησε εποχή με τη φράση: την παπαρήγα την καλή (για όσους "ανιστόρητους", ήταν η κωδική φράση για να ζητήσεις διακριτικά πορνό από το βίντεο κλαμπ). Ο σπύρος αφού έχει μείνει με το... πουλί στο χέρι (κυριολεκτικά) την πρώτη φορά που ήθελε τσόντα για να φτιαχτεί και αντ' αυτού του βγήκε η αλέκα (τι έγινε ρε παιδιά; τι γυρεύει η συντρόφισσα εδώ πέρα;) κι αφού τη δεύτερη φορά γίνεται ρεζίλι μπροστά σε έναν παλιό και άτεγκτο σύντροφο (που φέρνει λίγο στον γόντικα) γιατί η δήμητρα έχει αλλάξει τις κασέτες και του βγαίνει τσόντα, δοκιμάζει και τρίτη φορά για να φτιαχτεί και πάλι.
Αλλά ενώ είναι όλα έτοιμα, η κασέτα του βγαίνει και πάλι λόγος της παπαρήγα, οπότε ο σπύρος με τη κλασική γκαντεμιά του κομμουνιστή βάζει τα κλάματα:
-Γιατί ρε γαμώτο... παντού με κυνηγάει αυτό το κόμμα...
Σχόλιο:
Άφωνος...
Τρίτο σκηνικό (και φαρμακερό) νομίζω από το ίδιο επεισόδιο:
ο σπύρος λέει ότι αυτός δεν είναι για τέτοια πράγματα (μόνιμη επωδός του, άσχετα που τελικά πάντα τα κάνει) γιατί έχει από πίσω του ένα παρελθόν, ένα πολυτεχνείο (έχω και τις πεποιθήσεις μου... λέει ένας φοβερός στίχος του άσιμου), όλα αυτά για τα οποία αγωνιστήκαμε...
-Ποια όλα; ρωτάει ο βλάσης
-Εεε... ε, να όλα αυτά;
-Ποια;
-Αυτά...
-Ε, ποια; (χαρακτηριστική η φωνή του μπονάτσου)
-Ε, να ρε παιδί μου, το ένα, το άλλο, από δω από εκεί...
Σχόλιο:
Ξέρω, είναι λίγο αστική προπαγάνδα, αλλά δεν είναι λίγες οι φορές που νιώσαμε όπως ο οβελίξ, που ρωτάει τον αστερίξ να του πει γιατί πλακώνονται. Ο αστερίξ του λέει ότι δεν ευκαιρεί να του εξηγήσει πάνω στον καβγά κι ο οβελίξ απαντάει: εντάξει, αλλά να μου εξηγήσεις μετά. Είναι ωραία να ξέρεις γιατί παλεύουμε...
Λίγο μετά το στρώνει. Ο σπύρος λέει ότι θα καλέσει για φαγητό έναν παλιό σύντροφο από το κόμμα (τον άτεγκτο στον οποίο έγινε ρεζίλι με την παπαρήγα την καλή) και λέει ότι είναι καλό να τα έχεις καλά με το κόμμα γιατί έχει προσβάσεις...
-Πού; τον ρωτάει ο βλάσης.
(Δευτερόλεπτο αμηχανίας)...
-Ξέρω εγώ, πουθενά, έτσι το λέω...
Σχόλιο:
Ακριβώς...
Πες τα χρυσόστομε!
Όσο για την κλασική του ατάκα: τι έγινε ρε παιδιά; μας την πέσανε;
Νομίζω ότι δεν υπάρχει φράση που να συμπυκνώνει πιο εύστοχα την ιδεολογική σύγχυση του κομμουνιστή της εποχής με τα γεγονότα που ζούσε, όπου μας την έπεφταν κανονικά και αγρίως.
Εδώ 20 χρόνια μετά και ακόμα να το λύσουμε τι ακριβώς έγινε...
Υγ: μετά από όλα αυτά ο σπύρος παπαδόπουλος (που στο σίριαλ ενσάρκωνε ουσιαστικά τον εαυτό του) ακολούθησε ακραίο οπορτουνιστικό κατήφορο, με στροφή στο πασοκ, τις κρατικές διαφημίσεις (αλησμόνητη η διαφήμιση: με το ευρώ καλύτερα, που καθόταν στο λαιμό όλων μας), τα σίριαλ όπου το έπαιζε ερωτύλος και τα τηλεπαιχνίδια. Όταν σταμάτησε να περνάει η μπογιά του ξανάκανε "ποιοτική στροφή" με το -αλά σεμίνα- στην υγειά μας...
Υγ 2: υπήρξαν δύο λόγοι για την αγρανάπαυση και την καθυστερημένη επανεμφάνιση. Ο ένας ότι βλέπω στο διαδίκτυο (αυτό το υποκατάστατο ζωής και ζωντανή απόδειξη της θεωρίας του χάους) παλιά επεισόδια από τους απαράδεκτους, αλλά και από την ονειρεμένη φρουτοπία (όπου μεταξύ άλλων ξεχωρίζει το αμίμητο σύνθημα: άνθρωποι-ψυγεία, η ίδια συμμορία κατά το εοκ και νατο, το ίδιο συνδικάτο της εποχής).
Ο δεύτερος ότι έχουμε ανοίξει διαδικτυακό διάλογο με τον Γιώργο Ρούση, πολύ καλό μαρξιστή και άνθρωπο εν γένει -μαζί πάνε αυτά- με αφορμή ένα κείμενο για το βιβλίο του "ο Λένιν για τη γραφειοκρατία". Όλα αυτά λαμβάνουν διαδικτυακή χώρα στην παρακάτω ηλεκτρονική διεύθυνση που είναι το ιστολόγιο του σ. άθλιου (και όχι άθλιου συντρόφου):
http://a8liothtes.wordpress.com/
Το κείμενο είναι παλιό κι έχει φύγει πίσω-πισω, αλλά μπορείτε να πατήσετε στα πρόσφατα σχόλια που στη συντριπιτική τους πλειοψηφία αναφέρονται στο συγκεκριμένο κειμενο και να βγείτε εκεί.
Αξιζει τον κόπο (και τον χρόνο που απαιτείται για να διαβαστούν όλα τα σχόλια).
Όχι μόνο είναι βαθιά και γόνιμη η ανταλλαγή απόψεων (πράγμα διόλου αυτονόητο όταν μπλέκουν πολλοί κομμουνιστές μαζί), αλλά πραγματοποιείται και ένα όνειρο της ώριμης νεότητάς μας με την επικοινωνία με τον σ. Ρούση, ο οποίος αν και ήδη από το 89 είναι εκτός στέκεται κριτικά πλάι στο κόμμα.
Τιμώμενο πρόσωπο αυτού του σημειώματος είναι ο Σπύρος Παπαδόπουλος ο οποίος ενσάρκωνε έναν συμπαθέστατο παλαιοκομμουνιστή (το καλύτερο είδος, δυστυχώς υπό εξαφάνιση τη σήμερον) που μολονότι μετεξελισσόταν σε μικροαστό ολκής (προφητικό και για την μετέπειτα προσωπική πορεία του εν λόγω ηθοποιού), μολονότι είχε χάσει το μπούσουλα με τις εξελίξεις (σημειωτέον η σειρά πρωτοβγήκε το σωτήριο έτος 1991 στην τηλεόραση), παρέμενε ωστόσο συναισθηματικά κολλημένος στα παλιά: στο κόμμα, το πολυτεχνείο, στους αγώνες που είχε κάνει.
Συχνά-πυκνά τα θυμόταν όλα αυτά και τον έπιανε η διάθεση για πολιτικές αναλύσεις, οπότε η αντιμετώπιση από τους γύρω του ήταν αυτή που ο καθένας μας λίγο-πολύ έχει ζήσει και ξέρει μες σε παρέες: χάχανα, χαβαλέ, βαρεμάρα, αδιαφορία, μέχρι και ανοιχτό κράξιμο αν σε έχουν αρκετό θάρρος οι υπόλοιποι (ή και γιαούρτι όταν ο σπύρος πήγε σε μια κατάληψη κι άρχισε τις αναλύσεις για να συνδέσει συνειδητό και αυθόρμητο -sic-).
Το πιο τραγικό για μένα -σημείο των καιρών κι αυτό- είναι ότι τις αντιδράσεις αυτές δεν τις βλέπω μόνο στους απ' έξω, αλλά τις βιώνω σε παρέες με συντρόφους (που αν έχεις τέτοιους τι να τους κάνεις τους -ταξικούς- εχθρούς). Τουλάχιστον δεν έχω φάει γιαούρτι μέχρι στιγμής...
Παραθέτω μερικά χαρακτηριστικά στιγμιότυπα με τα οποία ταυτίστηκα, ή γέλασα αρκετά (εγκεφαλικά) και τα θεώρησα έξυπνα.
Πρώτο σκηνικό:
κλέβουν το αμάξι του σπύρου, πηγαίνει όλη η παρέα σε τηλεπαιχνίδι για να πάρουν το δώρο που ήταν αυτοκίνητο, η παρουσιάστρια (και μην ξεχνάτε: σας αγαπώ) μαρία αλιφέρη κάνει την ερώτηση ποιος είναι ο στάλιν, οι υπόλοιποι άκρα του τάφου σιωπή, οπότε απαντά ο σπύρος: διάδοχος του λένιν στην ηγεσία του ΚΚΣΕ.
Ο γιάννης -νομίζω- στο καπάκι λέει: τόσα χρόνια κομμουνιστής, πρώτη φορά του χρησίμεψε...
Σχόλιο:
Εγώ δεν συμφωνώ με αυτό, αλλά είμαι σίγουρος ότι κάποιοι συμπαίκτες μου όταν παίζουμε τρίβιαλ σκέφτονται ακριβώς το ίδιο πράγμα...
(παρεμπιπτόντως και παρενθετικά, να πω ότι αν παίζαμε τρίβιαλ εγώ τυπικά δεν θα την έπαιρνα σωστή την απάντηση. Ο λένιν δεν υπήρξε -ποτέ και πουθενά που λένε- γραμματέας του ΠΠΚ. Αυτό το πόστο δεν υπήρχε μέχρι το 22, οπότε αναδείχτηκε ο Στάλιν...)
Δεύτερο σκηνικό:
είναι το επεισόδιο με τις τσόντες, που άφησε εποχή με τη φράση: την παπαρήγα την καλή (για όσους "ανιστόρητους", ήταν η κωδική φράση για να ζητήσεις διακριτικά πορνό από το βίντεο κλαμπ). Ο σπύρος αφού έχει μείνει με το... πουλί στο χέρι (κυριολεκτικά) την πρώτη φορά που ήθελε τσόντα για να φτιαχτεί και αντ' αυτού του βγήκε η αλέκα (τι έγινε ρε παιδιά; τι γυρεύει η συντρόφισσα εδώ πέρα;) κι αφού τη δεύτερη φορά γίνεται ρεζίλι μπροστά σε έναν παλιό και άτεγκτο σύντροφο (που φέρνει λίγο στον γόντικα) γιατί η δήμητρα έχει αλλάξει τις κασέτες και του βγαίνει τσόντα, δοκιμάζει και τρίτη φορά για να φτιαχτεί και πάλι.
Αλλά ενώ είναι όλα έτοιμα, η κασέτα του βγαίνει και πάλι λόγος της παπαρήγα, οπότε ο σπύρος με τη κλασική γκαντεμιά του κομμουνιστή βάζει τα κλάματα:
-Γιατί ρε γαμώτο... παντού με κυνηγάει αυτό το κόμμα...
Σχόλιο:
Άφωνος...
Τρίτο σκηνικό (και φαρμακερό) νομίζω από το ίδιο επεισόδιο:
ο σπύρος λέει ότι αυτός δεν είναι για τέτοια πράγματα (μόνιμη επωδός του, άσχετα που τελικά πάντα τα κάνει) γιατί έχει από πίσω του ένα παρελθόν, ένα πολυτεχνείο (έχω και τις πεποιθήσεις μου... λέει ένας φοβερός στίχος του άσιμου), όλα αυτά για τα οποία αγωνιστήκαμε...
-Ποια όλα; ρωτάει ο βλάσης
-Εεε... ε, να όλα αυτά;
-Ποια;
-Αυτά...
-Ε, ποια; (χαρακτηριστική η φωνή του μπονάτσου)
-Ε, να ρε παιδί μου, το ένα, το άλλο, από δω από εκεί...
Σχόλιο:
Ξέρω, είναι λίγο αστική προπαγάνδα, αλλά δεν είναι λίγες οι φορές που νιώσαμε όπως ο οβελίξ, που ρωτάει τον αστερίξ να του πει γιατί πλακώνονται. Ο αστερίξ του λέει ότι δεν ευκαιρεί να του εξηγήσει πάνω στον καβγά κι ο οβελίξ απαντάει: εντάξει, αλλά να μου εξηγήσεις μετά. Είναι ωραία να ξέρεις γιατί παλεύουμε...
Λίγο μετά το στρώνει. Ο σπύρος λέει ότι θα καλέσει για φαγητό έναν παλιό σύντροφο από το κόμμα (τον άτεγκτο στον οποίο έγινε ρεζίλι με την παπαρήγα την καλή) και λέει ότι είναι καλό να τα έχεις καλά με το κόμμα γιατί έχει προσβάσεις...
-Πού; τον ρωτάει ο βλάσης.
(Δευτερόλεπτο αμηχανίας)...
-Ξέρω εγώ, πουθενά, έτσι το λέω...
Σχόλιο:
Ακριβώς...
Πες τα χρυσόστομε!
Όσο για την κλασική του ατάκα: τι έγινε ρε παιδιά; μας την πέσανε;
Νομίζω ότι δεν υπάρχει φράση που να συμπυκνώνει πιο εύστοχα την ιδεολογική σύγχυση του κομμουνιστή της εποχής με τα γεγονότα που ζούσε, όπου μας την έπεφταν κανονικά και αγρίως.
Εδώ 20 χρόνια μετά και ακόμα να το λύσουμε τι ακριβώς έγινε...
Υγ: μετά από όλα αυτά ο σπύρος παπαδόπουλος (που στο σίριαλ ενσάρκωνε ουσιαστικά τον εαυτό του) ακολούθησε ακραίο οπορτουνιστικό κατήφορο, με στροφή στο πασοκ, τις κρατικές διαφημίσεις (αλησμόνητη η διαφήμιση: με το ευρώ καλύτερα, που καθόταν στο λαιμό όλων μας), τα σίριαλ όπου το έπαιζε ερωτύλος και τα τηλεπαιχνίδια. Όταν σταμάτησε να περνάει η μπογιά του ξανάκανε "ποιοτική στροφή" με το -αλά σεμίνα- στην υγειά μας...
Υγ 2: υπήρξαν δύο λόγοι για την αγρανάπαυση και την καθυστερημένη επανεμφάνιση. Ο ένας ότι βλέπω στο διαδίκτυο (αυτό το υποκατάστατο ζωής και ζωντανή απόδειξη της θεωρίας του χάους) παλιά επεισόδια από τους απαράδεκτους, αλλά και από την ονειρεμένη φρουτοπία (όπου μεταξύ άλλων ξεχωρίζει το αμίμητο σύνθημα: άνθρωποι-ψυγεία, η ίδια συμμορία κατά το εοκ και νατο, το ίδιο συνδικάτο της εποχής).
Ο δεύτερος ότι έχουμε ανοίξει διαδικτυακό διάλογο με τον Γιώργο Ρούση, πολύ καλό μαρξιστή και άνθρωπο εν γένει -μαζί πάνε αυτά- με αφορμή ένα κείμενο για το βιβλίο του "ο Λένιν για τη γραφειοκρατία". Όλα αυτά λαμβάνουν διαδικτυακή χώρα στην παρακάτω ηλεκτρονική διεύθυνση που είναι το ιστολόγιο του σ. άθλιου (και όχι άθλιου συντρόφου):
http://a8liothtes.wordpress.com/
Το κείμενο είναι παλιό κι έχει φύγει πίσω-πισω, αλλά μπορείτε να πατήσετε στα πρόσφατα σχόλια που στη συντριπιτική τους πλειοψηφία αναφέρονται στο συγκεκριμένο κειμενο και να βγείτε εκεί.
Αξιζει τον κόπο (και τον χρόνο που απαιτείται για να διαβαστούν όλα τα σχόλια).
Όχι μόνο είναι βαθιά και γόνιμη η ανταλλαγή απόψεων (πράγμα διόλου αυτονόητο όταν μπλέκουν πολλοί κομμουνιστές μαζί), αλλά πραγματοποιείται και ένα όνειρο της ώριμης νεότητάς μας με την επικοινωνία με τον σ. Ρούση, ο οποίος αν και ήδη από το 89 είναι εκτός στέκεται κριτικά πλάι στο κόμμα.
Παρασκευή 12 Σεπτεμβρίου 2008
Πρωταθλητισμός&σοσιαλισμός
Σήμερα θα παρεκκλίνουμε σε αρκετά θεωρητικά μονοπάτια και αύριο (θέλω να πιστεύω) θα ξαναπιάσουμε το νήμα της σκέψης και θα το επιστρέψουμε εκεί από όπου ξεκινήσαμε χτες (συν μία εβδομάδα) ολοκληρώνοντας την τριλογία.
Ο πρωταθλητισμός δεν χωράει ως έννοια στον σοσιαλισμό. Αυτό δεν είναι κοινός τόπος για όλους, οπότε ας το επαναδιατυπώσουμε στρογγυλεμένο. Ο πρωταθλητισμός είναι πολύ διαφορετικό πράγμα από τον αθλητισμό. Σε αυτό μάλλον θα συμφωνήσουμε όλοι.
Υπάρχει μάλιστα και μια προχωρημένη άποψη (που διεκδικεί για τον εαυτό της τον τίτλο της μαρξιστικής με αρκετά φροϋδικά παρακλάδια) η οποία δαιμονοποιεί τον αθλητισμό και δεν θεωρεί ότι θα έπρεπε να υπάρχει στην ιδανική κοινωνία. Ο λόγος είναι ότι βάζει σε καλούπια και περιορίζει την ελεύθερη κίνηση και την αντίστοιχη ανάγκη που νιώθει το παιδί.
Εδώ ακριβώς κολλάνε τα φροϋδικά παρακλάδια. Γιατί το παιδί βάζοντας εμπόδια σε αυτή του την επιθυμία να κινείται ακατάπαυστα και ακανόνιστα, δημιουργεί απωθημένα, καταλήγει να κινείται νευρικά για να ξεσπάσει, νιώθει ενοχές και μερικές φορές αυτοτιμωρείται όταν δεν κινείται σύμφωνα με τους κανόνες που τέθηκαν και πάει λέγοντας.
Εγώ θεωρώ υπερβολική αυτή την άποψη. Γενικά πιστεύω ότι το παιδί -που με μια ευρύτερη έννοια σημαίνει αυτόν που παίζει και υπό αυτή την έννοια γινόμαστε όλοι μας παιδιά όταν αθλούμαστε- αποκομίζει μεγαλύτερη ικανοποίηση όταν υπάρχει κάποιος σκοπός που νοηματοδοτεί τις κινήσεις και την όλη προσπάθεια. Ακόμα και σε πιο αυθόρμητες "μορφές σωματικής έκφρασης" όπως ο χορός, που θεωρητικά αφήνει μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων, υπάρχουν συγκεκριμένες κινήσεις και χορευτικές φιγούρες, που δεν αναιρούν τη δυνατότητα για αυτοσχεδιασμό και ελεύθερη έκφραση.
Ωστόσο, η ακραία αυτή θεώρηση έχει αναμφισβήτητα κάποιες ενδιαφέρουσες προεκτάσεις (προσωπικά με προβλημάτισε αρκετά, και ως ένα βαθμό με κλόνισε). Ένα μεγάλο κομμάτι της μπορούμε να το δανειστούμε και να το μεταφέρουμε αυτούσιο στην κριτική μας για τον πρωταθλητισμό.
Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις στον πρωταθλητισμό, όπου οι υψηλές απαιτήσεις του υπαγορεύουν στους αθλητές μια ασκητική ζωή, γεμάτη στερήσεις και τους δημιουργούν ενοχές πχ για κάποιες ανθρώπινες απολαύσεις, ή για το ίδιο τους το σώμα, που δεν ανταποκρίνεται επαρκώς στις υπεράνθρωπες αυτές απαιτήσεις.
Ο πρωταθλητισμός σκοτώνει την χαρά της συμμετοχής που πρεσβεύει το αθλητικό ιδεώδες και την αντικαθιστά με την χαρά της νίκης. Εισάγει στον αθλητισμό την έννοια του ανταγωνισμού και της πάση θυσία νίκης. Στόχος δεν είναι πλόεν η αποοκόμιση χαράς από τη συμμετοχή στο παιχνίδι, ή η υπέρβαση από τον αθλητή των ορίων του και του εαυτού του, αλλά η υπέρβαση του αντιπάλου. Κι αυτή επιδιώκεται με κάθε μέσο, θεμιτό ή αθέμιτο, όπως συμβαίνει σε κάθε τομέα όπου υπεισέρχεται ο ανταγωνισμός.
Υπάρχουν εκπληκτικές ομοιότητες με το προτσές ανταλλαγής εμπορευμάτων, δηλ το εμπόριο, το οποίο δίνει πολύ γλαφυρά ο Κάουτσκι στο βιβλίο του για την καταγωγή του χριστιανισμού, όπου εξηγεί ότι το εμπόριο ήταν συνδεμένο με την απάτη και την κλεψιά από την πρώτη στιγμή της εμφάνισής του στην ιστορία. Και όλοι ξέρουμε σήμερα ότι το επίπεδο του ανταγωνισμού και της απάτης στον κόσμο της αγοράς και των εμπορευμάτων, έχει προχωρήσει πολύ από τα πρωτόγονα τεχνάσματα με το ζύγι, πχ.
Κατά συνέπεια η επίκληση του ευ αγωνίζεσθαι και της άμιλλας, είναι οπωσδήποτε θέμα αθλητικής παιδείας, αλλά ειδικά στις σημερινές συνθήκες, είναι πιστεύω εξίσου αφελής με τις σύγχρονες επικλήσεις προς τους καπιταλιστές να μειώσουν τις τιμές και την αισχροκέρδεια. Στην καλύτερη των περιπτώσεων ευσεβής πόθος και τίποτα παραπάνω.
Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε επί μακρόν να επιχειρμηατολογούμε για τα αρνητικά στοιχεία του πρωταθλητισμού (πχ στη διαμόρφωση της προσωπικότητας στις παιδικές ηλικίες, όπου ευνοείται η καλλιέργεια εγωισμού και μια ακραία ατομιστική αντικοινωνική στάση, "μικρόβιο" από το οποίο δεν είναι απαλλαγμένα τα ομαδικά αθλήματα).
Το συμπέρασμά μας όμως δεν θα άλλαζε εντυπωσιακά. Η φύση του πρωταθλητισμού δεν συνάδει με τα ιδανικά που πρεσβεύει η σοσιαλιστική κοινωνία. Και αν αυτό είναι θέμα προς συζήτηση, είναι βέβαιο ότι ο πρωταθλητισμός δε μπορεί να αποκτήσει διαφορετικό περιεχόμενο όσο υπάρχει καπιταλισμός. Και αυτό κατά τη γνώμη μου συμπεριλαμβάνει και την περίοδο συνύπαρξης (ειρηνικής ή μη) του -απερχόμενου- καπιταλισμού και της κοινωνία του μέλλοντος, της σοσιαλιστικής.
Κλείνω αυτό το μέρος με μια σύντομη υπόμνηση της αλήθειας ότι ούτε η αρχαιότητα και το περίφημο -θεωρητικά άσπιλο τότε- ολυμπιακό ιδεώδες ήταν απαλλαγμένη από τις σύγχρονες πληγές του πρωταθλητισμού (ντόπινγκ, δωδροδοκία κριτών κτλ). Η εικόνα των ανιδιοτελών αθλητών που αγωνίζονταν για έναν κοτινο και την ολυμπιακή δόξα είναι απτηλή, για την ακρίβεια ένας από τους μεγαλύτερους μύθους που αφορούν τους "ένδοξους αρχαίους ημών προγόνους".
Το αναφέρω αυτό ως ιστορική "απόδειξη" ότι οι σύγχρονες μάστιγες του αθλητισμού δεν είναι αποκλειστικά γνωρίσματα της σημερινής εποχής, του καπιταλισμού και του εμπορευματοποιημένου αθλητισμού. Συνδέονται εν γένει με την πρωταθλητισμό και τον ανταγωνισμό μεταξύ των αθλητών...
Ο πρωταθλητισμός δεν χωράει ως έννοια στον σοσιαλισμό. Αυτό δεν είναι κοινός τόπος για όλους, οπότε ας το επαναδιατυπώσουμε στρογγυλεμένο. Ο πρωταθλητισμός είναι πολύ διαφορετικό πράγμα από τον αθλητισμό. Σε αυτό μάλλον θα συμφωνήσουμε όλοι.
Υπάρχει μάλιστα και μια προχωρημένη άποψη (που διεκδικεί για τον εαυτό της τον τίτλο της μαρξιστικής με αρκετά φροϋδικά παρακλάδια) η οποία δαιμονοποιεί τον αθλητισμό και δεν θεωρεί ότι θα έπρεπε να υπάρχει στην ιδανική κοινωνία. Ο λόγος είναι ότι βάζει σε καλούπια και περιορίζει την ελεύθερη κίνηση και την αντίστοιχη ανάγκη που νιώθει το παιδί.
Εδώ ακριβώς κολλάνε τα φροϋδικά παρακλάδια. Γιατί το παιδί βάζοντας εμπόδια σε αυτή του την επιθυμία να κινείται ακατάπαυστα και ακανόνιστα, δημιουργεί απωθημένα, καταλήγει να κινείται νευρικά για να ξεσπάσει, νιώθει ενοχές και μερικές φορές αυτοτιμωρείται όταν δεν κινείται σύμφωνα με τους κανόνες που τέθηκαν και πάει λέγοντας.
Εγώ θεωρώ υπερβολική αυτή την άποψη. Γενικά πιστεύω ότι το παιδί -που με μια ευρύτερη έννοια σημαίνει αυτόν που παίζει και υπό αυτή την έννοια γινόμαστε όλοι μας παιδιά όταν αθλούμαστε- αποκομίζει μεγαλύτερη ικανοποίηση όταν υπάρχει κάποιος σκοπός που νοηματοδοτεί τις κινήσεις και την όλη προσπάθεια. Ακόμα και σε πιο αυθόρμητες "μορφές σωματικής έκφρασης" όπως ο χορός, που θεωρητικά αφήνει μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων, υπάρχουν συγκεκριμένες κινήσεις και χορευτικές φιγούρες, που δεν αναιρούν τη δυνατότητα για αυτοσχεδιασμό και ελεύθερη έκφραση.
Ωστόσο, η ακραία αυτή θεώρηση έχει αναμφισβήτητα κάποιες ενδιαφέρουσες προεκτάσεις (προσωπικά με προβλημάτισε αρκετά, και ως ένα βαθμό με κλόνισε). Ένα μεγάλο κομμάτι της μπορούμε να το δανειστούμε και να το μεταφέρουμε αυτούσιο στην κριτική μας για τον πρωταθλητισμό.
Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις στον πρωταθλητισμό, όπου οι υψηλές απαιτήσεις του υπαγορεύουν στους αθλητές μια ασκητική ζωή, γεμάτη στερήσεις και τους δημιουργούν ενοχές πχ για κάποιες ανθρώπινες απολαύσεις, ή για το ίδιο τους το σώμα, που δεν ανταποκρίνεται επαρκώς στις υπεράνθρωπες αυτές απαιτήσεις.
Ο πρωταθλητισμός σκοτώνει την χαρά της συμμετοχής που πρεσβεύει το αθλητικό ιδεώδες και την αντικαθιστά με την χαρά της νίκης. Εισάγει στον αθλητισμό την έννοια του ανταγωνισμού και της πάση θυσία νίκης. Στόχος δεν είναι πλόεν η αποοκόμιση χαράς από τη συμμετοχή στο παιχνίδι, ή η υπέρβαση από τον αθλητή των ορίων του και του εαυτού του, αλλά η υπέρβαση του αντιπάλου. Κι αυτή επιδιώκεται με κάθε μέσο, θεμιτό ή αθέμιτο, όπως συμβαίνει σε κάθε τομέα όπου υπεισέρχεται ο ανταγωνισμός.
Υπάρχουν εκπληκτικές ομοιότητες με το προτσές ανταλλαγής εμπορευμάτων, δηλ το εμπόριο, το οποίο δίνει πολύ γλαφυρά ο Κάουτσκι στο βιβλίο του για την καταγωγή του χριστιανισμού, όπου εξηγεί ότι το εμπόριο ήταν συνδεμένο με την απάτη και την κλεψιά από την πρώτη στιγμή της εμφάνισής του στην ιστορία. Και όλοι ξέρουμε σήμερα ότι το επίπεδο του ανταγωνισμού και της απάτης στον κόσμο της αγοράς και των εμπορευμάτων, έχει προχωρήσει πολύ από τα πρωτόγονα τεχνάσματα με το ζύγι, πχ.
Κατά συνέπεια η επίκληση του ευ αγωνίζεσθαι και της άμιλλας, είναι οπωσδήποτε θέμα αθλητικής παιδείας, αλλά ειδικά στις σημερινές συνθήκες, είναι πιστεύω εξίσου αφελής με τις σύγχρονες επικλήσεις προς τους καπιταλιστές να μειώσουν τις τιμές και την αισχροκέρδεια. Στην καλύτερη των περιπτώσεων ευσεβής πόθος και τίποτα παραπάνω.
Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε επί μακρόν να επιχειρμηατολογούμε για τα αρνητικά στοιχεία του πρωταθλητισμού (πχ στη διαμόρφωση της προσωπικότητας στις παιδικές ηλικίες, όπου ευνοείται η καλλιέργεια εγωισμού και μια ακραία ατομιστική αντικοινωνική στάση, "μικρόβιο" από το οποίο δεν είναι απαλλαγμένα τα ομαδικά αθλήματα).
Το συμπέρασμά μας όμως δεν θα άλλαζε εντυπωσιακά. Η φύση του πρωταθλητισμού δεν συνάδει με τα ιδανικά που πρεσβεύει η σοσιαλιστική κοινωνία. Και αν αυτό είναι θέμα προς συζήτηση, είναι βέβαιο ότι ο πρωταθλητισμός δε μπορεί να αποκτήσει διαφορετικό περιεχόμενο όσο υπάρχει καπιταλισμός. Και αυτό κατά τη γνώμη μου συμπεριλαμβάνει και την περίοδο συνύπαρξης (ειρηνικής ή μη) του -απερχόμενου- καπιταλισμού και της κοινωνία του μέλλοντος, της σοσιαλιστικής.
Κλείνω αυτό το μέρος με μια σύντομη υπόμνηση της αλήθειας ότι ούτε η αρχαιότητα και το περίφημο -θεωρητικά άσπιλο τότε- ολυμπιακό ιδεώδες ήταν απαλλαγμένη από τις σύγχρονες πληγές του πρωταθλητισμού (ντόπινγκ, δωδροδοκία κριτών κτλ). Η εικόνα των ανιδιοτελών αθλητών που αγωνίζονταν για έναν κοτινο και την ολυμπιακή δόξα είναι απτηλή, για την ακρίβεια ένας από τους μεγαλύτερους μύθους που αφορούν τους "ένδοξους αρχαίους ημών προγόνους".
Το αναφέρω αυτό ως ιστορική "απόδειξη" ότι οι σύγχρονες μάστιγες του αθλητισμού δεν είναι αποκλειστικά γνωρίσματα της σημερινής εποχής, του καπιταλισμού και του εμπορευματοποιημένου αθλητισμού. Συνδέονται εν γένει με την πρωταθλητισμό και τον ανταγωνισμό μεταξύ των αθλητών...
Πέμπτη 11 Σεπτεμβρίου 2008
Το δάκρυ του Μίσα
Όταν μιλάμε για ολυμπιακούς αγώνες, ο χρόνος για μας μοιάζει να έχει σταματήσει σε αυτό το δάκρυ (και από μια άποψη καλά κάνει). Ενώ θα αρκούσε να προχωρούσαμε 4 χρόνια μόλις, στο κιτσαριό του μάρκετινγκ του λος άνχελες, για να ζήσουμε το τέλος της αθωότητας και της όποιας αυταπάτης για ολυμπιακό ιδεώδες μας γλύκαινε ακόμα.
Να μιλάει κανείς τη σήμερον για ολυμπιακούς αγώνες χωρίς εμπορευματοποίηση είναι εξίσου χιμαιρικό με μια Ευρωπαϊκή Ένωση των λαών ενάντια στα μονοπώλια.
Για τους ολυμπιακούς αγώνες ισχύει περίπου αυτό που έλεγε ο λένιν για τις Ενωμένες πολιτείες της ευρώπης.
Ή θα είναι σοσιαλιστικοί, ή αντιδραστικοί.
Ακόμα και η Κούβα να αναλάμβανε τους ολυμπιακούς δεν θα αποτελούσε εξαίρεση στον κανόνα.
Το σενάριο βέβαια είναι ακραίο κι αν κάποτε γινόταν πραγματικότητα οι χώρες που θα μποϊκοτάριζαν τους αγώνες θα ήταν μάλλον περισσότερες από τις συμμετέχουσες. Ας κάνουμε όμως μια υπόθεση εργασίας.
Αν τους έπαιρνε τους ολυμπιακούς η κούβα, για τους ίδιους λόγους πάνω-κάτω θα τους ήθελε. Λίγο συνάλλαγμα (που της είναι πολύτιμο), προώθηση εμπορικών σχέσεων, διαφήμιση του νησιού, τουρισμός.
Μια κίνηση στο εποικοδόμημα, λίαν εποικοδομητική, για να χτυπηθεί η σκληρή, εξοντωτική -οικονομική- βάση του εμπάργκο.
Κατά τα άλλα δε νομίζω ότι θα μπορούσε να κάνει επί της ουσίας κάτι το διαφορετικό. Και δεν ξέρω αν θα το ήθελε κιόλας. Το πολύ-πολύ να διαφοροποιούνταν σε συμβολικό επίπεδο (κυρίως στις τελετές λήξης και έναρξης).
Κι όμως εμείς, εν πλήρη σοβαρότητα, βάζουμε στο λαό το σύνθημα να παλέψει για ολυμπιακούς χωρίς εμπορευματοποίηση.
Τι ακριβώς σημαίνει αυτό; Πώς το φανταζόμαστε μέσα στα πλαίσια του καπιταλισμού; Να πάψουν οι αθλητές να κάνουν συμβόλαια με εταιρείες αθλητικής ένδυσης πχ;
Ακόμα και οι ομάδες της θρυλικής CCCP είχαν συμβόλαια με την adidas.
Και τι ακριβώς μπορούν να κάνουν οι λαοί για αυτό; Να μποϊκοτάρουν τους χορηγούς που δε σέβονται το ολυμπιακό ιδεώδες;
Είναι δυνατόν στον καπιταλισμό να μην αντιμετωπίζεται ο αθλητισμός ως εμπόρευμα;
Αν είναι έτσι, μου στέκει καλύτερα η "αριστερίστικη" θέση για πλήρη κατάργηση των ολυμπιακών, του πανηγυριού της ντόπας και του μάρκετινγκ.
Είπαμε και πριν για την Κούβα.
Το οποίο μου θυμίζει ένα ντόρο που είχε γίνει για μια θετική και καλά ψήφο που είχε δώσει το κκε στο κοινοβούλιο για την ανάληψη των ολυμπιακών. Η δικαιολογία που άκουσα από την πλευρά μας σχετικά (αν και δεν ήταν από επίσημη πηγή) ήταν ότι υπερψηφίσαμε γενικά και αόριστα τη δυνατότητα μιας χώρας να αναλάβει τους ολυμπιακούς και όχι τη συγκεκριμένη ανάληψη με βάση τον φάκελο του αθήνα 2004, την οποία αργότερα καταψηφίσαμε.
(Δηλ αν είχε άλλα χαρακτηριστικά ο φάκελος μπορεί και να τον ψηφίζαμε -απ' ό,τι κατάλαβα τουλάχιστον).
Το σκεπτικό -που άκουσα- ήταν ότι πρέπει οποιαδήποτε χώρα να μπορεί να αναλάβει τους ολυμπιακούς, πχ μια περιφερειακή, μικρή χώρα κι όχι μόνο οι μεγάλες καπιταλιστικές.
Γιατί να μη μπορεί να αναλάβει τους ολυμπιακούς η κούβα πχ;
Ακαταμάχητο επιχείρημα και σκεπτικό! (ξαναλέω, αν ήταν όντως αυτό).
Είχα να ακούσω παρόμοια ανάλυση από την εποχή του παπανδρεϊκού πασοκ και την αντίθεση ανεπτυγμένου, βιομηχανικού βορρά - καθυστερημένου, αγροτικού νότου μέσα στα πλαίσια της ΕΟΚ...
Το τελευταίο χτύπημα μου ήρθε από τον τελευταίο οδηγητή, που σωστά νιώθει την ανάγκη να απαντήσει στην ανεκδιήγητη αυγή και τα μαργαριτάρια περί "αντι-ιμπεριαλιστικού εθνικισμού" και "εθνικό συνανήκειν εν έτει 2004". Στο σπίτι του κρεμασμένου δε μιλάνε για σχοινί.
Αλλά αυτό εν μέρει ισχύει και αντιστρόφως...
Γιατί η κοινωνική συναίνεση και η εργασιακή ειρήνη ήταν δυστυχώς υπαρκτές πριν και κατά τη διάρκεια των ολυμπιακών. Κι ο καθένας πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες που του αντιστοιχούν για αυτό.
Η αντίσταση που προβλήθηκε ήταν πολύ κατώτερη των περιστάσεων. Τους εργάτες τους εκμεταλλεύτηκαν αγρίως οι διοργανωτές, τις ευκαιρίες για αντίδραση εμείς όχι.
Διατάραξη της εργασιακής ειρήνης θα ήταν πχ η κήρυξη κάποιας απεργίας, ή κάποια εργατική κινητοποίηση εν μέσω του οργίου των πολυεθνικών και των θανατηφόρων εργατικών ατυχημάτων. Πέρα από το καθήκον υπήρχε και μια χρυσή ευκαιρία για απόσπαση κατακτήσεων με το ισχυρό διαπραγματευτικό όπλο των προθεσμιών που πίεζαν.
Ωστόσο δεν έγινε καμία απεργιακή κινητοποίηση, μολονότι στο συνδικάτο οικοδόμων -και των συναφών επαγγελμάτων- οι συσχετισμοί ήταν ταξικοί και φιλολαϊκοί...
Τα γεφύρια της άρτας χτίστηκαν και στέριωσαν κανονικά όπως προβλέπει ο μύθος και το πράγμα πέρασε σχετικά αδιαμαρτύρητα εν μέσω χλιδής και εθνικής υπερηφάνειας...
Υστερόγραφα:
1.Σε κάποια φάση πρέπει να μας απασχολήσει σοβαρά η κριτική που ασκείται "εξ αριστερών" στην ΕΣΣΔ που εγκατέλειψε μετά τον βήτα παγκόσμιο τη διοργάνωση σπαρτακιάδων και συναφών ερασιτεχνικών διεθνών διοργανώσεων και άρχισε να συμμετέχει κανονικά στους ολυμπιακούς, δίνοντάς τους τρόπον τινά νομιμοποίηση.
Σύμφωνα με μία άποψη αυτή ήταν η συμβολική επιβεβαίωση της ειρηνικής συνύπαρξης σε αθλητικό επίπεδο και της εγκατάλειψης της επαναστατικής προοπτικής. Από μερικούς μάλιστα συνδέεται με τη "λογική συνδιαλλαγής" που υπαγόρευσε η συμφωνία της γιάλτας και με τη συμμετοχή των σοβιετικών στο νεοσύστατο ΟΗΕ -κι ενώ η προπολεμική κοινωνία των εθνών είχε χρεωκοπήσει.
2. Το θέμα μας έχει κι άλλο ζουμί. Η συνέχεια πιθανότατα αύριο.
3. όλα τα λεφτά ο τίτλος στις μέσα σελίδες στο χτεσινό φύλλο του ρίζου, σε άρθρο προαναγγελία για το φεστιβάλ.
"πραγματικά πλούσιο το πρόγραμμα" στο... τάδε μέρος.
Δηλαδή τις άλλες φορές δεν είναι πραγματικά πλούσιο και κοροϊδεύουμε τον κόσμο;
Να μιλάει κανείς τη σήμερον για ολυμπιακούς αγώνες χωρίς εμπορευματοποίηση είναι εξίσου χιμαιρικό με μια Ευρωπαϊκή Ένωση των λαών ενάντια στα μονοπώλια.
Για τους ολυμπιακούς αγώνες ισχύει περίπου αυτό που έλεγε ο λένιν για τις Ενωμένες πολιτείες της ευρώπης.
Ή θα είναι σοσιαλιστικοί, ή αντιδραστικοί.
Ακόμα και η Κούβα να αναλάμβανε τους ολυμπιακούς δεν θα αποτελούσε εξαίρεση στον κανόνα.
Το σενάριο βέβαια είναι ακραίο κι αν κάποτε γινόταν πραγματικότητα οι χώρες που θα μποϊκοτάριζαν τους αγώνες θα ήταν μάλλον περισσότερες από τις συμμετέχουσες. Ας κάνουμε όμως μια υπόθεση εργασίας.
Αν τους έπαιρνε τους ολυμπιακούς η κούβα, για τους ίδιους λόγους πάνω-κάτω θα τους ήθελε. Λίγο συνάλλαγμα (που της είναι πολύτιμο), προώθηση εμπορικών σχέσεων, διαφήμιση του νησιού, τουρισμός.
Μια κίνηση στο εποικοδόμημα, λίαν εποικοδομητική, για να χτυπηθεί η σκληρή, εξοντωτική -οικονομική- βάση του εμπάργκο.
Κατά τα άλλα δε νομίζω ότι θα μπορούσε να κάνει επί της ουσίας κάτι το διαφορετικό. Και δεν ξέρω αν θα το ήθελε κιόλας. Το πολύ-πολύ να διαφοροποιούνταν σε συμβολικό επίπεδο (κυρίως στις τελετές λήξης και έναρξης).
Κι όμως εμείς, εν πλήρη σοβαρότητα, βάζουμε στο λαό το σύνθημα να παλέψει για ολυμπιακούς χωρίς εμπορευματοποίηση.
Τι ακριβώς σημαίνει αυτό; Πώς το φανταζόμαστε μέσα στα πλαίσια του καπιταλισμού; Να πάψουν οι αθλητές να κάνουν συμβόλαια με εταιρείες αθλητικής ένδυσης πχ;
Ακόμα και οι ομάδες της θρυλικής CCCP είχαν συμβόλαια με την adidas.
Και τι ακριβώς μπορούν να κάνουν οι λαοί για αυτό; Να μποϊκοτάρουν τους χορηγούς που δε σέβονται το ολυμπιακό ιδεώδες;
Είναι δυνατόν στον καπιταλισμό να μην αντιμετωπίζεται ο αθλητισμός ως εμπόρευμα;
Αν είναι έτσι, μου στέκει καλύτερα η "αριστερίστικη" θέση για πλήρη κατάργηση των ολυμπιακών, του πανηγυριού της ντόπας και του μάρκετινγκ.
Είπαμε και πριν για την Κούβα.
Το οποίο μου θυμίζει ένα ντόρο που είχε γίνει για μια θετική και καλά ψήφο που είχε δώσει το κκε στο κοινοβούλιο για την ανάληψη των ολυμπιακών. Η δικαιολογία που άκουσα από την πλευρά μας σχετικά (αν και δεν ήταν από επίσημη πηγή) ήταν ότι υπερψηφίσαμε γενικά και αόριστα τη δυνατότητα μιας χώρας να αναλάβει τους ολυμπιακούς και όχι τη συγκεκριμένη ανάληψη με βάση τον φάκελο του αθήνα 2004, την οποία αργότερα καταψηφίσαμε.
(Δηλ αν είχε άλλα χαρακτηριστικά ο φάκελος μπορεί και να τον ψηφίζαμε -απ' ό,τι κατάλαβα τουλάχιστον).
Το σκεπτικό -που άκουσα- ήταν ότι πρέπει οποιαδήποτε χώρα να μπορεί να αναλάβει τους ολυμπιακούς, πχ μια περιφερειακή, μικρή χώρα κι όχι μόνο οι μεγάλες καπιταλιστικές.
Γιατί να μη μπορεί να αναλάβει τους ολυμπιακούς η κούβα πχ;
Ακαταμάχητο επιχείρημα και σκεπτικό! (ξαναλέω, αν ήταν όντως αυτό).
Είχα να ακούσω παρόμοια ανάλυση από την εποχή του παπανδρεϊκού πασοκ και την αντίθεση ανεπτυγμένου, βιομηχανικού βορρά - καθυστερημένου, αγροτικού νότου μέσα στα πλαίσια της ΕΟΚ...
Το τελευταίο χτύπημα μου ήρθε από τον τελευταίο οδηγητή, που σωστά νιώθει την ανάγκη να απαντήσει στην ανεκδιήγητη αυγή και τα μαργαριτάρια περί "αντι-ιμπεριαλιστικού εθνικισμού" και "εθνικό συνανήκειν εν έτει 2004". Στο σπίτι του κρεμασμένου δε μιλάνε για σχοινί.
Αλλά αυτό εν μέρει ισχύει και αντιστρόφως...
Γιατί η κοινωνική συναίνεση και η εργασιακή ειρήνη ήταν δυστυχώς υπαρκτές πριν και κατά τη διάρκεια των ολυμπιακών. Κι ο καθένας πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες που του αντιστοιχούν για αυτό.
Η αντίσταση που προβλήθηκε ήταν πολύ κατώτερη των περιστάσεων. Τους εργάτες τους εκμεταλλεύτηκαν αγρίως οι διοργανωτές, τις ευκαιρίες για αντίδραση εμείς όχι.
Διατάραξη της εργασιακής ειρήνης θα ήταν πχ η κήρυξη κάποιας απεργίας, ή κάποια εργατική κινητοποίηση εν μέσω του οργίου των πολυεθνικών και των θανατηφόρων εργατικών ατυχημάτων. Πέρα από το καθήκον υπήρχε και μια χρυσή ευκαιρία για απόσπαση κατακτήσεων με το ισχυρό διαπραγματευτικό όπλο των προθεσμιών που πίεζαν.
Ωστόσο δεν έγινε καμία απεργιακή κινητοποίηση, μολονότι στο συνδικάτο οικοδόμων -και των συναφών επαγγελμάτων- οι συσχετισμοί ήταν ταξικοί και φιλολαϊκοί...
Τα γεφύρια της άρτας χτίστηκαν και στέριωσαν κανονικά όπως προβλέπει ο μύθος και το πράγμα πέρασε σχετικά αδιαμαρτύρητα εν μέσω χλιδής και εθνικής υπερηφάνειας...
Υστερόγραφα:
1.Σε κάποια φάση πρέπει να μας απασχολήσει σοβαρά η κριτική που ασκείται "εξ αριστερών" στην ΕΣΣΔ που εγκατέλειψε μετά τον βήτα παγκόσμιο τη διοργάνωση σπαρτακιάδων και συναφών ερασιτεχνικών διεθνών διοργανώσεων και άρχισε να συμμετέχει κανονικά στους ολυμπιακούς, δίνοντάς τους τρόπον τινά νομιμοποίηση.
Σύμφωνα με μία άποψη αυτή ήταν η συμβολική επιβεβαίωση της ειρηνικής συνύπαρξης σε αθλητικό επίπεδο και της εγκατάλειψης της επαναστατικής προοπτικής. Από μερικούς μάλιστα συνδέεται με τη "λογική συνδιαλλαγής" που υπαγόρευσε η συμφωνία της γιάλτας και με τη συμμετοχή των σοβιετικών στο νεοσύστατο ΟΗΕ -κι ενώ η προπολεμική κοινωνία των εθνών είχε χρεωκοπήσει.
2. Το θέμα μας έχει κι άλλο ζουμί. Η συνέχεια πιθανότατα αύριο.
3. όλα τα λεφτά ο τίτλος στις μέσα σελίδες στο χτεσινό φύλλο του ρίζου, σε άρθρο προαναγγελία για το φεστιβάλ.
"πραγματικά πλούσιο το πρόγραμμα" στο... τάδε μέρος.
Δηλαδή τις άλλες φορές δεν είναι πραγματικά πλούσιο και κοροϊδεύουμε τον κόσμο;
Τετάρτη 10 Σεπτεμβρίου 2008
Σταλινικό καλτ
Δεν θα μπορούσε φυσικά παρά να υπάρξει άμεση απάντηση στο προηγούμενο ποστ, την οποία βάση του νόμου περί μμε, δημοσιεύουμε στο ίδιο ακριβώς σημείο.
Τον απρίλη του 1924, ο Στάλιν έγραφε:
"Είναι δυνατόν να πετύχουμε την ελική νίκη του σοσιαλισμού σε μία μόνη χώρα, χωρίς τις συνδυασμένες προσπάθειες των εργατών μερικών αναπτυγμένων οικονομικά χωρών;
Όχι, δεν είναι δυνατόν..."
Τι να πρωτοθαυμάσει κανείς και πού να πρωτοσταθεί;
Στην ημερομηνία (χωρίς ημέρα είναι σκέτο μηνία;); Οι... "θέσεις του Απρίλη" του συντρόφου Ιωσήφ είναι λίγους μόλις μήνες πριν το λανσάρισμα της επεξεργασίας για σοσιαλισμό σε μία μόνο χώρα που έγινε μέσα στον ίδιο χρόνο.
Ή μήπως στην ακαταμάχητη επιχειρηματολογία, που είναι το αγαπημένο "λογοτεχνικό ύφος" του Στάλιν και το χρησιμοποιεί συχνά-πυκνά σε διάφορα έργα του;
Είναι μήπως έτσι; (ωχ λες;) Όχι, δεν είναι (λυπάμαι χάσατε, τζάμπα ελπίζατε).
Τρέχα γύρευε τώρα το γιατί.
Ας προβούμε όμως στην απαραίτητη ιστορική αποκατάσταση.
Ο σύντροφος με το μουστάκι δε σταματάει σε αυτό το ξερό "όχι" τον συλλογισμό του, αλλά τον συνεχίζει παρακάτω και τον τεκμηριώνει με επιχειρήματα. Δεν το κάνει βέβαια σε όλες τις περιπτώσεις, αλλά τι να κάνουμε -που έλεγε κι ο λένιν-, αυτό τον ηγέτη έχουμε, αυτόν αγαπήσαμε και ως ένα βαθμό προσωπολατρέψαμε.
Επίσης, ο προσεκτικός αναγνώστης θα έχει ήδη προσέξει ότι ο Στάλιν δε μιλάει παρά μόνο για την τελική νίκη του σοσιαλισμού σε μία μόνο χώρα και όχι για την αρχική επικράτηση της επανάστασης σε μια χώρα και την οικοδόμηση το σοσιαλισμού.
Σε αυτή την περίπτωση είναι πολύ σημαντικό να ορίσουμε τι ακριβώς σημαίνει σοσιαλισμός, τελική νίκη και οικοδόμηση. Επειδή όμως μπορεί να μας πάρει μέχρι το πρωί και σε συμφωνία να μη φτάσουμε, ας δώσουμε το λόγο στον ίδιο τον στάλιν:
"Οι προσπάθειες μιας χώρας είναι αρκετές για την ανατροπή της αστικής τάξης. Αυτό είναι που μας διδάσκει η ιστορία της επανάστασής μας. Για την τελική νίκη του σοσιαλισμού, για την οργάνωση της σοσιαλιστικής παραγωγήης, οι προσπάθειες μιας χώρας, ειδικά μιας αγροτικής χώρας όπως η δική μας, δεν είναι αρκετές. Για να το πετύχουμε αυτό χρειαζόμαστε τις προσπάθειες του προλεταριάτου αρκετών αναπτυγμένων χωρών. Αυτό είναι το κύριο χαρακτηριστικό της λενινιστικής θεωρίας για την προλεταριακή επανάσταση".
Χμ, μάλιστα...
Ώστε τελική νίκη του σοσιαλισμού είναι η οργάνωση της σοσιαλιστικής παραγωγής. Δεν ξέρω αν αυτό είναι σωστό, ξέρω πάντως σίγουρα ότι ο Στάλιν αναίρεσε πολλές φορές στη συνέχεια αυτό που είχε γράψει...
Αν υποθέσουμε όμως ότι αυτό το σημείο είναι κάπως σκοτεινό, υπάρχει κι ένα άλλο που το φωτίζει καθαρά και ξάστερα. Ας δώσουμε το λόγο και πάλι στο σύντροφο με το μουστάκι για ένα τελειωτικό χτύπημα:
"Το κράτος θα διατηρηθεί σε μας ακόμα και την περίοδο του κομμουνισμού; Ναι, θα διατηρηθεί, εάν δεν διαλυθεί η καπιταλιστική περικύκλωση, εάν δεν περιοριστεί ο κίνδυνος των ένοπλων επιθέσεων από το εξωτερικό" (!!!...!!!)
Ώστε κομμουνισμός σε μία χώρα ήταν το σωστό σύνθημα; Και μάλιστα υπό συνθηκες καπιταλιστικής περικύκλωσης; Ιντερεσάντε...
Νομίζω ότι τα σχόλια περισσεύουν. Η μόνη απορία που έχω είναι γιατί λέγαμε φαντασμένο τον χρουτσόφ που μιλούσε το 60 για πέρασμα στον κομμουνισμό; Και τι θα έπρεπε να πούμε κατ' αντιστοιχία σε αυτή την περίπτωση;
Αυτή τη μνημειώδη φράση τη βρίσκουμε στο κείμενο του Domenico Losurdo στο οποίο αναφερθήκαμε και στο χτεσινό σημείωμα και η υποσημείωση μας παραπέμπει στα Ζητήματα Λενινισμού, αλλά σε ξενόγλωσση έκδοση (θα το ψάξω εν καιρώ να το βρω και στην ελληνική). (Τα πρώτα αποσπάσματα του στάλιν είναι από αφιέρωμα της ΔΕΑ για τον Οκτώβρη σε άρθρο του Μήτσου Γκορίτσα με παραπομπή στην ξενόγλωσση ιστοσελίδα marxists.org.. Οι υπογραμμίσεις είναι δικές μου).
Ο Losurdo ασκεί μετριοπαθή κι ανώδυνη κριτική, από αρκετά "φιλοσταλινική σκοπιά" και σε άλλα σημεία, όχι στη θέση-μαργαριτάρι περί ύπαρξης κράτους στον κομμουνισμό.
Λέει πχ ότι το κράτος πέρα από τη λειτουργία της εσωτερικής καταστολής απέναντι στα υπολείμματα της εγχώριας άρχουσας τάξης (που σταδιακά εξαλείφεται) και τον εξωτερικό ταξικό εχθρό (που είναι πιο μακροχρόνια και διατηρείται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα) επιτελεί επιπρόσθετα και μια τρίτη λειτουργία, το -κατά τον στάλιν- "έργο της οικονομικής οργάνωσης και το πολιτιστικό μορφωτικό έργο των οργάνων του κράτους μας".
Δεχόμενοι αυτή τη διεύρυνση του λενινιστικού ορισμού του κράτους (όργανο ταξικής κυριαρχίας και καταπίεσης στα χέρια της εκάστοτε άρχουσας τάξης) που στο κάτω-κάτω πατάει σε μια εμπειρία και δεν είναι καθόλου αυθαίρετη, μπορούμε να κατανοήσουμε ως ένα βαθμό τη (δυσπρόσιτη η αλήθεια είναι) λογική μιας άλλης σουρεαλιστικής ρήσης του στάλιν σύμφωνα με την οποία επεδίωκε: "περισσότερο κράτος για να μην υπάρχει κράτος".
Όμως ό,τι παραχώρηση κι αν κάνουμε, όση καλή διάθεση κι αν έχουμε, αυτά τα περί κομμουνιστικού κράτους δε σώζονται με καμία δύναμη.
Κατόπιν τούτου σύντροφοι, ας βροντοφωνάξουμε όλοι μαζί.
Ζήτω η κομμουνιστική, κρατική κοινωνία και το πανανθρώπινο αγαθό του κρατισμού.
Τον απρίλη του 1924, ο Στάλιν έγραφε:
"Είναι δυνατόν να πετύχουμε την ελική νίκη του σοσιαλισμού σε μία μόνη χώρα, χωρίς τις συνδυασμένες προσπάθειες των εργατών μερικών αναπτυγμένων οικονομικά χωρών;
Όχι, δεν είναι δυνατόν..."
Τι να πρωτοθαυμάσει κανείς και πού να πρωτοσταθεί;
Στην ημερομηνία (χωρίς ημέρα είναι σκέτο μηνία;); Οι... "θέσεις του Απρίλη" του συντρόφου Ιωσήφ είναι λίγους μόλις μήνες πριν το λανσάρισμα της επεξεργασίας για σοσιαλισμό σε μία μόνο χώρα που έγινε μέσα στον ίδιο χρόνο.
Ή μήπως στην ακαταμάχητη επιχειρηματολογία, που είναι το αγαπημένο "λογοτεχνικό ύφος" του Στάλιν και το χρησιμοποιεί συχνά-πυκνά σε διάφορα έργα του;
Είναι μήπως έτσι; (ωχ λες;) Όχι, δεν είναι (λυπάμαι χάσατε, τζάμπα ελπίζατε).
Τρέχα γύρευε τώρα το γιατί.
Ας προβούμε όμως στην απαραίτητη ιστορική αποκατάσταση.
Ο σύντροφος με το μουστάκι δε σταματάει σε αυτό το ξερό "όχι" τον συλλογισμό του, αλλά τον συνεχίζει παρακάτω και τον τεκμηριώνει με επιχειρήματα. Δεν το κάνει βέβαια σε όλες τις περιπτώσεις, αλλά τι να κάνουμε -που έλεγε κι ο λένιν-, αυτό τον ηγέτη έχουμε, αυτόν αγαπήσαμε και ως ένα βαθμό προσωπολατρέψαμε.
Επίσης, ο προσεκτικός αναγνώστης θα έχει ήδη προσέξει ότι ο Στάλιν δε μιλάει παρά μόνο για την τελική νίκη του σοσιαλισμού σε μία μόνο χώρα και όχι για την αρχική επικράτηση της επανάστασης σε μια χώρα και την οικοδόμηση το σοσιαλισμού.
Σε αυτή την περίπτωση είναι πολύ σημαντικό να ορίσουμε τι ακριβώς σημαίνει σοσιαλισμός, τελική νίκη και οικοδόμηση. Επειδή όμως μπορεί να μας πάρει μέχρι το πρωί και σε συμφωνία να μη φτάσουμε, ας δώσουμε το λόγο στον ίδιο τον στάλιν:
"Οι προσπάθειες μιας χώρας είναι αρκετές για την ανατροπή της αστικής τάξης. Αυτό είναι που μας διδάσκει η ιστορία της επανάστασής μας. Για την τελική νίκη του σοσιαλισμού, για την οργάνωση της σοσιαλιστικής παραγωγήης, οι προσπάθειες μιας χώρας, ειδικά μιας αγροτικής χώρας όπως η δική μας, δεν είναι αρκετές. Για να το πετύχουμε αυτό χρειαζόμαστε τις προσπάθειες του προλεταριάτου αρκετών αναπτυγμένων χωρών. Αυτό είναι το κύριο χαρακτηριστικό της λενινιστικής θεωρίας για την προλεταριακή επανάσταση".
Χμ, μάλιστα...
Ώστε τελική νίκη του σοσιαλισμού είναι η οργάνωση της σοσιαλιστικής παραγωγής. Δεν ξέρω αν αυτό είναι σωστό, ξέρω πάντως σίγουρα ότι ο Στάλιν αναίρεσε πολλές φορές στη συνέχεια αυτό που είχε γράψει...
Αν υποθέσουμε όμως ότι αυτό το σημείο είναι κάπως σκοτεινό, υπάρχει κι ένα άλλο που το φωτίζει καθαρά και ξάστερα. Ας δώσουμε το λόγο και πάλι στο σύντροφο με το μουστάκι για ένα τελειωτικό χτύπημα:
"Το κράτος θα διατηρηθεί σε μας ακόμα και την περίοδο του κομμουνισμού; Ναι, θα διατηρηθεί, εάν δεν διαλυθεί η καπιταλιστική περικύκλωση, εάν δεν περιοριστεί ο κίνδυνος των ένοπλων επιθέσεων από το εξωτερικό" (!!!...!!!)
Ώστε κομμουνισμός σε μία χώρα ήταν το σωστό σύνθημα; Και μάλιστα υπό συνθηκες καπιταλιστικής περικύκλωσης; Ιντερεσάντε...
Νομίζω ότι τα σχόλια περισσεύουν. Η μόνη απορία που έχω είναι γιατί λέγαμε φαντασμένο τον χρουτσόφ που μιλούσε το 60 για πέρασμα στον κομμουνισμό; Και τι θα έπρεπε να πούμε κατ' αντιστοιχία σε αυτή την περίπτωση;
Αυτή τη μνημειώδη φράση τη βρίσκουμε στο κείμενο του Domenico Losurdo στο οποίο αναφερθήκαμε και στο χτεσινό σημείωμα και η υποσημείωση μας παραπέμπει στα Ζητήματα Λενινισμού, αλλά σε ξενόγλωσση έκδοση (θα το ψάξω εν καιρώ να το βρω και στην ελληνική). (Τα πρώτα αποσπάσματα του στάλιν είναι από αφιέρωμα της ΔΕΑ για τον Οκτώβρη σε άρθρο του Μήτσου Γκορίτσα με παραπομπή στην ξενόγλωσση ιστοσελίδα marxists.org.. Οι υπογραμμίσεις είναι δικές μου).
Ο Losurdo ασκεί μετριοπαθή κι ανώδυνη κριτική, από αρκετά "φιλοσταλινική σκοπιά" και σε άλλα σημεία, όχι στη θέση-μαργαριτάρι περί ύπαρξης κράτους στον κομμουνισμό.
Λέει πχ ότι το κράτος πέρα από τη λειτουργία της εσωτερικής καταστολής απέναντι στα υπολείμματα της εγχώριας άρχουσας τάξης (που σταδιακά εξαλείφεται) και τον εξωτερικό ταξικό εχθρό (που είναι πιο μακροχρόνια και διατηρείται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα) επιτελεί επιπρόσθετα και μια τρίτη λειτουργία, το -κατά τον στάλιν- "έργο της οικονομικής οργάνωσης και το πολιτιστικό μορφωτικό έργο των οργάνων του κράτους μας".
Δεχόμενοι αυτή τη διεύρυνση του λενινιστικού ορισμού του κράτους (όργανο ταξικής κυριαρχίας και καταπίεσης στα χέρια της εκάστοτε άρχουσας τάξης) που στο κάτω-κάτω πατάει σε μια εμπειρία και δεν είναι καθόλου αυθαίρετη, μπορούμε να κατανοήσουμε ως ένα βαθμό τη (δυσπρόσιτη η αλήθεια είναι) λογική μιας άλλης σουρεαλιστικής ρήσης του στάλιν σύμφωνα με την οποία επεδίωκε: "περισσότερο κράτος για να μην υπάρχει κράτος".
Όμως ό,τι παραχώρηση κι αν κάνουμε, όση καλή διάθεση κι αν έχουμε, αυτά τα περί κομμουνιστικού κράτους δε σώζονται με καμία δύναμη.
Κατόπιν τούτου σύντροφοι, ας βροντοφωνάξουμε όλοι μαζί.
Ζήτω η κομμουνιστική, κρατική κοινωνία και το πανανθρώπινο αγαθό του κρατισμού.
Τρίτη 9 Σεπτεμβρίου 2008
Τροτσκιστικό καλτ
Επιμένω στην ίδια πηγή -δηλ το αφιέρωμα της Ουτοπίας στην οκτωβριανή επανάσταση- από όπου αντλούμε νέο πολύ ενδιαφέρον υλικό.
"Αναλαμβάνοντας το αξίωμα του επιτρόπου του λαού για τις Εξωτερικές Υποθέσεις, ο Τρότσκι διακηρύσσει: "Θα εκδώσω κάποια επαναστατική διακήρυξη προς τους λαούς του κόσμου και μετά θα το κλείσω το μαγαζί" (!!!)
Ο συγγραφέας σχολιάζει ότι αν επικρατούσε η παγκόσμια επανάσταση το πρώτπ υπουργείο που θα καθίστατο περιττό είναι αυτό το πρακτικό. Και σημειώνει: "Μπροστά σε αυτή την τόσο ενθουσιώδη προοπτική, η πραγματικότητα και το πολιτικό σχέδιο που υπαγόρευαν οι συνθήκες του Μπρεστ Λιτόφσκ έμοιαζαν μέτρια και εκφυλισμένα".
Τον Μπουχάριν δεν μπορούμε να τον χρεώσουμε σε κάποια μπουχαρινο-τροτσκιστική κλίκα. Οπωσδήποτε όμως είχε παρόμοια -και ίσως ακόμα πιο ακραία- προσέγγιση στο θέμα του Μπρεστ Λιτόφσκ. Στο ίδιο άρθρο βρίσκουμε ότι έχει γράψει τα εξής:
"Τι κάνουμε αυτή τη στιγμή; Μετασχηματίζουμε το κόμμα σε ένα σωρό κοπριάς (!!) (...) Λέγαμε πάντοτε ότι αργά ή γρήγορα η ρωσική επανάσταση θα ερχόταν σε σύγκορουση με το διεθνές κεφάλαιο. Αυτή η στιγμή έφτασε".
Αν στα μάτια κάποιων αυτό φαντάζει τυχοδιωκτισμός ο Μπουχάριν φέρεται να πιστεύει ότι "προς το συμφέρον της παγκόσμιας επανάστασης, είναι απαραίτητο να αποδεχτούμε ακόμα και την πιθανότητα απώλειας της σοβιετικής εξουσίας, που αυτή τη στιγμή (και όσο δεν έρχεται η παγκόσμια επανάσταση, όπως καταλαβαίνω ότι εννοεί) γίνεται καθαρά τυπική". Αργότερα ο μπουχάριν προχωράει σε μια μετριοπαθή (αυτο)κριτική για το κλίμα που επικρατούσε εκείνη την περίοδο. Στα 1924 συγκεκριμένα, δηλ πολύ πριν από τις δίκες της Μόσχας και χωρίς κανένα καταναγκασμό για να ομολογήσει...
Οι υπογραμμίσεις (και οι παρενθέσεις με τα θαυμαστικά) είναι δικές μου.
Το κείμενο είναι του ιταλού Domenico Losurdo και η υποσημείωση ειδικά στην φοβερή δήλωση του τρότσκι περί μαγαζιού παραπέμπει στην ιστορία της σοβιετικής ένωσης του Καρ, που εξ όσων γνωρίζω είναι "σεσημασμένος" τροτσκιστής.
Το αρνητικό σε αυτή την ιδέα του τροτσκισμού δεν είναι η ιδέα αυτή καθεαυτή. Σε τελική ανάλυση είναι καθ' όλα σωστό και μαρξιστικό ότι η τελική νίκη (η υπογράμμιση έχει σημασία) του σοσιαλισμού θα επέρθει σε παγκόσμια κλίμακα. Και δεν είναι σωστό να παρερμηνεύουμε αυτή τη θέση και να παρουσιάζουμε μια καρικατούρα της -πχ για ταυτόχρονη επανάσταση- για να την αντιμετωπίσουμε ευκολότερα θεωρητικά.
Το λάθος κατά τη γνώμη μου -εντελώς περιληπτικά- είναι ότι ο τρότσκι αναφέρει την επανάσταση στις προηγμένες καπιταλιστικές χώρες της δυτ. ευρώπης, ως τη μοναδική ρεαλιστική προοπτική για την επιβίωση και τη νίκη της ρωσικής επανάστασης.
Αυτή την άποψη την ασπάζονταν όλοι οι μαρξιστές τα πρώτα χρόνια της επανάστασης (από τον Λένιν και τη Ρόζα Λούξεμπουργκ μέχρι και τον ίδιο τον Στάλιν!).
Οι όροι όμως με τους οποίους έμπαινε το ζήτημα μετά την ήττα του γερμανικού -κυρίως- προλεταριάτου το 23', ήταν οπωσδήποτε πολύ διαφορετικοί.
Αντίθετα οι τροτσκιστές επιμένοντας στην ίδια άποψη και τραβώντας την ως τις τελικές της συνέπειες, έμοιαζαν να προσεγγίζουν -κατά τη γνώμη μου- από την ανάποδη την ιδεολογική αφετηρία των μενσεβίκων.
Ότι δηλ στη ρωσία δεν είναι ώριμες οι συνθήκες για σοσιαλιστική επανάσταση κι ότι ένα επαναστατικό εγχείρημα πριν την ολοκλήρωση της φάσης του αστικοδημοκρατικού εκσυγχρονισμού θα ήταν πρόωρο.
Μια άποψη που δεν απέχει αρκετά από το ότι η ρωσική επανάσταση είχε λόγο ύπαρξης και πιθανότητες επιβίωσης μόνο ως προάγγελος της διεθνούς επανάστασης και της νίκης της στις χώρες της δυτικής ευρώπης, που υποστηρίζουν οι τροτσκιστές.
Από αυτήν ακριβώς την άποψη είναι που δικαιολογούνται -αν όχι δικαιώνονται- οι κατηγορίες που προσάπτουμε στον τροτσκισμό για ηττοπάθεια (έλλειψη πίστης στην οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην εσσδ) και τυχοδιωκτισμό (επιμονή για εξαγωγή της επανάστασης).
Το θέμα όμως δεν εξαντλείται έτσι εύκολα...
"Αναλαμβάνοντας το αξίωμα του επιτρόπου του λαού για τις Εξωτερικές Υποθέσεις, ο Τρότσκι διακηρύσσει: "Θα εκδώσω κάποια επαναστατική διακήρυξη προς τους λαούς του κόσμου και μετά θα το κλείσω το μαγαζί" (!!!)
Ο συγγραφέας σχολιάζει ότι αν επικρατούσε η παγκόσμια επανάσταση το πρώτπ υπουργείο που θα καθίστατο περιττό είναι αυτό το πρακτικό. Και σημειώνει: "Μπροστά σε αυτή την τόσο ενθουσιώδη προοπτική, η πραγματικότητα και το πολιτικό σχέδιο που υπαγόρευαν οι συνθήκες του Μπρεστ Λιτόφσκ έμοιαζαν μέτρια και εκφυλισμένα".
Τον Μπουχάριν δεν μπορούμε να τον χρεώσουμε σε κάποια μπουχαρινο-τροτσκιστική κλίκα. Οπωσδήποτε όμως είχε παρόμοια -και ίσως ακόμα πιο ακραία- προσέγγιση στο θέμα του Μπρεστ Λιτόφσκ. Στο ίδιο άρθρο βρίσκουμε ότι έχει γράψει τα εξής:
"Τι κάνουμε αυτή τη στιγμή; Μετασχηματίζουμε το κόμμα σε ένα σωρό κοπριάς (!!) (...) Λέγαμε πάντοτε ότι αργά ή γρήγορα η ρωσική επανάσταση θα ερχόταν σε σύγκορουση με το διεθνές κεφάλαιο. Αυτή η στιγμή έφτασε".
Αν στα μάτια κάποιων αυτό φαντάζει τυχοδιωκτισμός ο Μπουχάριν φέρεται να πιστεύει ότι "προς το συμφέρον της παγκόσμιας επανάστασης, είναι απαραίτητο να αποδεχτούμε ακόμα και την πιθανότητα απώλειας της σοβιετικής εξουσίας, που αυτή τη στιγμή (και όσο δεν έρχεται η παγκόσμια επανάσταση, όπως καταλαβαίνω ότι εννοεί) γίνεται καθαρά τυπική". Αργότερα ο μπουχάριν προχωράει σε μια μετριοπαθή (αυτο)κριτική για το κλίμα που επικρατούσε εκείνη την περίοδο. Στα 1924 συγκεκριμένα, δηλ πολύ πριν από τις δίκες της Μόσχας και χωρίς κανένα καταναγκασμό για να ομολογήσει...
Οι υπογραμμίσεις (και οι παρενθέσεις με τα θαυμαστικά) είναι δικές μου.
Το κείμενο είναι του ιταλού Domenico Losurdo και η υποσημείωση ειδικά στην φοβερή δήλωση του τρότσκι περί μαγαζιού παραπέμπει στην ιστορία της σοβιετικής ένωσης του Καρ, που εξ όσων γνωρίζω είναι "σεσημασμένος" τροτσκιστής.
Το αρνητικό σε αυτή την ιδέα του τροτσκισμού δεν είναι η ιδέα αυτή καθεαυτή. Σε τελική ανάλυση είναι καθ' όλα σωστό και μαρξιστικό ότι η τελική νίκη (η υπογράμμιση έχει σημασία) του σοσιαλισμού θα επέρθει σε παγκόσμια κλίμακα. Και δεν είναι σωστό να παρερμηνεύουμε αυτή τη θέση και να παρουσιάζουμε μια καρικατούρα της -πχ για ταυτόχρονη επανάσταση- για να την αντιμετωπίσουμε ευκολότερα θεωρητικά.
Το λάθος κατά τη γνώμη μου -εντελώς περιληπτικά- είναι ότι ο τρότσκι αναφέρει την επανάσταση στις προηγμένες καπιταλιστικές χώρες της δυτ. ευρώπης, ως τη μοναδική ρεαλιστική προοπτική για την επιβίωση και τη νίκη της ρωσικής επανάστασης.
Αυτή την άποψη την ασπάζονταν όλοι οι μαρξιστές τα πρώτα χρόνια της επανάστασης (από τον Λένιν και τη Ρόζα Λούξεμπουργκ μέχρι και τον ίδιο τον Στάλιν!).
Οι όροι όμως με τους οποίους έμπαινε το ζήτημα μετά την ήττα του γερμανικού -κυρίως- προλεταριάτου το 23', ήταν οπωσδήποτε πολύ διαφορετικοί.
Αντίθετα οι τροτσκιστές επιμένοντας στην ίδια άποψη και τραβώντας την ως τις τελικές της συνέπειες, έμοιαζαν να προσεγγίζουν -κατά τη γνώμη μου- από την ανάποδη την ιδεολογική αφετηρία των μενσεβίκων.
Ότι δηλ στη ρωσία δεν είναι ώριμες οι συνθήκες για σοσιαλιστική επανάσταση κι ότι ένα επαναστατικό εγχείρημα πριν την ολοκλήρωση της φάσης του αστικοδημοκρατικού εκσυγχρονισμού θα ήταν πρόωρο.
Μια άποψη που δεν απέχει αρκετά από το ότι η ρωσική επανάσταση είχε λόγο ύπαρξης και πιθανότητες επιβίωσης μόνο ως προάγγελος της διεθνούς επανάστασης και της νίκης της στις χώρες της δυτικής ευρώπης, που υποστηρίζουν οι τροτσκιστές.
Από αυτήν ακριβώς την άποψη είναι που δικαιολογούνται -αν όχι δικαιώνονται- οι κατηγορίες που προσάπτουμε στον τροτσκισμό για ηττοπάθεια (έλλειψη πίστης στην οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην εσσδ) και τυχοδιωκτισμό (επιμονή για εξαγωγή της επανάστασης).
Το θέμα όμως δεν εξαντλείται έτσι εύκολα...
Δευτέρα 8 Σεπτεμβρίου 2008
Σοβιέτ και Κόμμα
Αρχικά προέχει μια ιδεολογική μάχη μέχρις εσχάτων. Ενάντια σε όσους αρνούνται την αναγκαιότητα και το ρόλο της πρωτοπορίας στην επανάσταση. Ανεξάρτητα από ποια αφετηρία ξεκινάν (αναρχική, σοσιαλδημοκρατική, ή απροκάλυπτα αστική). Είναι ενδιαφέρον και χρήσιμο να αναλυθεί το γιατί, αλλά όχι επί του παρόντος.
Αφού κερδίσουμε αυτή τη μάχη, μπορούμε να κάνουμε ένα νέο συνέδριο των νικητών και να συζητήσουμε τι ακριβώς σημαίνει πρωτοπορία και ποιος είναι ο ρόλος της. Η αυτονόητη απάντηση είναι ότι η πρωτοπορία είναι το οργανωμένο και συνειδητό κομμάτι της εργατικής τάξης, με άλλα λόγια το κόμμα της.
Στην πράξη όμως δεν είναι τόσο απλό γιατί ο καθένας μπορεί να αυτοαναγορευτεί σε πρωτοπορία αλλά κανείς δεν έχει α πριόρι κατακτημένο αυτόν τον ρόλο. Στην ελλάδα πχ, πολλοί διεκδικούν αυτόν τον τίτλο, μόνο εμείς τον πλησιάζουμε με αξιώσεις, αλλά στην πράξη κανείς δεν μπορεί να περηφανευτεί ότι τον έχει κατακτημένο σε ικανοποιητικό βαθμό.
Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα είναι το πάρσιμο της εξουσίας. Ποιος την καταλαμβάνει και ποιο ακριβώς είναι το υποκείμενο που την ασκεί; Η εργατική τάξη, το κόμμα, ή η πρώτη μέσω του δεύτερου που είναι η οργανωμένη πρωτοπορία της;
Παρακάτω παραθέτω (ελαφρώς επιμελημένο -sic-) απόσπασμα από ένα κείμενο που καταπιάνεται με μια πολύ ενδιαφέρουσα πτυχή.
"Ξεκινώντας από την ήττα των επαναστάσεων στη δύση και την εφαρμογή της ΝΕΠ, δεν αλλάζει η πολιτική μορφή μετάβασης που παραμένει η δικτατορία του προλεταριάτου. Χάνει όμως αντικειμενικά βάρος η πλευρά της εξάπλωσης της προλεταριακής δημοκρατίας, που θεμελιώνεται πάνω στα σοβιέτ. Τα σοβιέτ οπωσδήποτε δεν καταργούνται, αλλά αναδιατάσσονται σε βάθος σε σχέση με το ρόλο που τους είχε αποδώσει ο Λένιν το 1919, ως θεμελίων των νέων θεσμών της σοσιαλιστικής δημοκρατίας.
(...) Αν τα σοβιέτ χάνουν τον αντικειμενικό κεντρικό τους ρόλο στο σύστημα της δικτατορίας του προλεταριάτου, ο λόγος μετατίθεται εξ ολοκλήρου στο κόμμα, ως βασική κινητήρια δύναμη της μετάβασης.
Στις ομιλίες και στις αναφορές πάνω στη δικτατορία του προλεταριάτου που εκφώνησε ο Λένιν στο πρώτο συνέδριο της Κομιντέρν και σε άλλες σημαντικές επίσημες συνεδριάσεις ανάμεσα στο 1919 και στο 1920, το κομμουνιστικό κόμμα δεν αναφέρεται σχεδόν ποτέ και κυρίως δεν καταδεικνύεται ως ένας από τους θεσμούς μέσω των οποίων αρθρώνεται η προλεταριακή δημοκρατία. Και αντιλαμβανόμαστε την αιτία αυτού του γεγονότος: το κόμμα είναι οπωσδήποτε καθοδηγητική δύναμη της μετάβασης, αλλά δεν είναι ένας από τους θεσμούς της, δεν έχει κληθεί από την αρχή να διαχειριστεί το κράτος.
Μόνο ως αποτέλεσμα της αναδιάταξης ακριβώς του σοβιετικού σχεδίου, (το κόμμα) αναλαμβάνει καθήκοντα αναπλήρωσης των νέων θεσμών της σοβιετικής δημοκρατίας καθιστάμενο αναπόφευκτα η βάση και η φέρουσα δομή της. Ρόλος ο οποίος, πολλά χρόνια αργότερα, στη δύση της σοβιετικής εμπειρίας, θα καταγραφεί και τυπικά στο "μπρεζνιεφικό" σύνταγμα του 1977 (άρθρο 6):
Το κομμουνιστικό κόμμα της Σοβιετικής Ένωσης είναι η δύναμη που καθοδηγεί και διοικεί τη σοβιετική κοινωνία, ο πυρήνας του πολιτικού της συστήματος, των κρατικών και κοινωνικών οργανώσεων".
Πρόκειται αναμφισβήτητα για μια "στρέβλωση", μια πραγματικότητα που μόλις το 1977 (στα πλαίσια του εορτασμού των 60χρονων ίσως) και μόνο από τον φάρο της επανάστασης Λεονίντ Ιλίτς κατοχυρώθηκε επίσημα.
Ο συγγραφέας ωστόσο, επισημαίνει πολύ σωστά ότι "την αναδιάταξη αυτή, ή τη μερική υποβάθμιση των σοβιέτ στη Ρωσία, δεν πρέπει να την ερμηνεύσουμε με βάση τη βούληση και τις συγκεντρωτικές καταχρηστικές πρακτικές που υπήρχαν στο μπολσεβίκικο κόμμα". "Δεν πρέπει να την αντιμετωπίσουμε ως ολοκληρωτική σύλληψη, έξω από την μαρξιστική και ειδικά τη λενινιστική-μπολσεβίκικη παράδοση", ούτε ως "ιστορία προδοσιών της λενινιστικής κληρονομιάς ή αναθεωρητισμών".
Όπως λέει χαρακτηριστικά: "είναι εύκολο να ερμηνεύεις την ιστορία βρίσκοντας κάθε φορά τον κακό της υπόθεσης, ακόμα κι αν αυτός υπάρχει".
Αντιθέτως, "πρέπει να ξαναγυρίσουμε στη μαρξική υλικότητα των αντικειμενικών συνθηκών, στο εσωτερικό των οποιών οι πρωταγωνιστές αυτής της ιστορίας βρέθηκαν να δρουν και να επιτελούν επιλογές τεράστιας σημασίας".
Η μετατόπιση του βάρους της εξουσίας στο κόμμα είναι "το αποτέλεσμα της πράξης αναπλήρωσης, που το κόμμα κλήθηκε να εκπληρώσει σε μια ιστορικά δοσμένη κατάσταση αδυναμίας των θεσμικών οργάνων της προλεταριακής δημοκρατίας" (σ.σ: ουδέν μονιμότερο της προσωρινής αναπλήρωσης βέβαια, όπως τελικά αποδείχτηκε), την οποία ο συγγραφέας αποδίδει "στην ανωριμότητα των παραγωγικών δυνάμεων που στο βαθμό που δεν μπορεί να ξεπεραστεί βουλησιαρχικά, ή με νομοθετικά διατάγματα εξελίσσεται σε αντικειμενικό, δομικό στοιχείο". Παράγοντα που δεν πρέπει να τον κρίνουμε μόνο με βάση τις μηχανές και την τεχνολογία, αλλά και "από την οπτική γωνία του επιπέδου της κουλτούρας και του πολιτισμού". Ειδικά από τη στιγμή που η βασικότερη παραγωγική δύναμη δεν είναι άλλη από τον ίδιο τον άνθρωπο -προσθέτω εγώ.
Το κείμενο είναι του ιταλού μαρξιστή andrea catone, διευθυντή του κέντρου μελετών για τα προβλήματα της μετάβασης στο σοσιαλισμό που και μόνο από τον τίτλο φαίνεται ότι τα σπάει (Θέλω να πω είναι αξιόλογο). Δημοσιεύτηκε στο αφιέρωμα της ουτοπίας για την οκτωβριανή επανάσταση το περασμένο φθινόπωρο.
Δε μπαίνει παρά μόνο ως εισαγωγή και σε καμία περίπτωση για να εξαντλήσει το θέμα. Εννοείται βέβαια ότι για να μπαίνει εδώ ο προβληματισμός που βάζει και η συλλογιστική του με εκφράζουν σε μεγάλο βαθμό. Εξάλλου δικές μου είναι και οι υπογραμμίσεις στο κείμενο (πάντα ήθελα να το γράψω κάπου αυτό).
Αφού κερδίσουμε αυτή τη μάχη, μπορούμε να κάνουμε ένα νέο συνέδριο των νικητών και να συζητήσουμε τι ακριβώς σημαίνει πρωτοπορία και ποιος είναι ο ρόλος της. Η αυτονόητη απάντηση είναι ότι η πρωτοπορία είναι το οργανωμένο και συνειδητό κομμάτι της εργατικής τάξης, με άλλα λόγια το κόμμα της.
Στην πράξη όμως δεν είναι τόσο απλό γιατί ο καθένας μπορεί να αυτοαναγορευτεί σε πρωτοπορία αλλά κανείς δεν έχει α πριόρι κατακτημένο αυτόν τον ρόλο. Στην ελλάδα πχ, πολλοί διεκδικούν αυτόν τον τίτλο, μόνο εμείς τον πλησιάζουμε με αξιώσεις, αλλά στην πράξη κανείς δεν μπορεί να περηφανευτεί ότι τον έχει κατακτημένο σε ικανοποιητικό βαθμό.
Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα είναι το πάρσιμο της εξουσίας. Ποιος την καταλαμβάνει και ποιο ακριβώς είναι το υποκείμενο που την ασκεί; Η εργατική τάξη, το κόμμα, ή η πρώτη μέσω του δεύτερου που είναι η οργανωμένη πρωτοπορία της;
Παρακάτω παραθέτω (ελαφρώς επιμελημένο -sic-) απόσπασμα από ένα κείμενο που καταπιάνεται με μια πολύ ενδιαφέρουσα πτυχή.
"Ξεκινώντας από την ήττα των επαναστάσεων στη δύση και την εφαρμογή της ΝΕΠ, δεν αλλάζει η πολιτική μορφή μετάβασης που παραμένει η δικτατορία του προλεταριάτου. Χάνει όμως αντικειμενικά βάρος η πλευρά της εξάπλωσης της προλεταριακής δημοκρατίας, που θεμελιώνεται πάνω στα σοβιέτ. Τα σοβιέτ οπωσδήποτε δεν καταργούνται, αλλά αναδιατάσσονται σε βάθος σε σχέση με το ρόλο που τους είχε αποδώσει ο Λένιν το 1919, ως θεμελίων των νέων θεσμών της σοσιαλιστικής δημοκρατίας.
(...) Αν τα σοβιέτ χάνουν τον αντικειμενικό κεντρικό τους ρόλο στο σύστημα της δικτατορίας του προλεταριάτου, ο λόγος μετατίθεται εξ ολοκλήρου στο κόμμα, ως βασική κινητήρια δύναμη της μετάβασης.
Στις ομιλίες και στις αναφορές πάνω στη δικτατορία του προλεταριάτου που εκφώνησε ο Λένιν στο πρώτο συνέδριο της Κομιντέρν και σε άλλες σημαντικές επίσημες συνεδριάσεις ανάμεσα στο 1919 και στο 1920, το κομμουνιστικό κόμμα δεν αναφέρεται σχεδόν ποτέ και κυρίως δεν καταδεικνύεται ως ένας από τους θεσμούς μέσω των οποίων αρθρώνεται η προλεταριακή δημοκρατία. Και αντιλαμβανόμαστε την αιτία αυτού του γεγονότος: το κόμμα είναι οπωσδήποτε καθοδηγητική δύναμη της μετάβασης, αλλά δεν είναι ένας από τους θεσμούς της, δεν έχει κληθεί από την αρχή να διαχειριστεί το κράτος.
Μόνο ως αποτέλεσμα της αναδιάταξης ακριβώς του σοβιετικού σχεδίου, (το κόμμα) αναλαμβάνει καθήκοντα αναπλήρωσης των νέων θεσμών της σοβιετικής δημοκρατίας καθιστάμενο αναπόφευκτα η βάση και η φέρουσα δομή της. Ρόλος ο οποίος, πολλά χρόνια αργότερα, στη δύση της σοβιετικής εμπειρίας, θα καταγραφεί και τυπικά στο "μπρεζνιεφικό" σύνταγμα του 1977 (άρθρο 6):
Το κομμουνιστικό κόμμα της Σοβιετικής Ένωσης είναι η δύναμη που καθοδηγεί και διοικεί τη σοβιετική κοινωνία, ο πυρήνας του πολιτικού της συστήματος, των κρατικών και κοινωνικών οργανώσεων".
Πρόκειται αναμφισβήτητα για μια "στρέβλωση", μια πραγματικότητα που μόλις το 1977 (στα πλαίσια του εορτασμού των 60χρονων ίσως) και μόνο από τον φάρο της επανάστασης Λεονίντ Ιλίτς κατοχυρώθηκε επίσημα.
Ο συγγραφέας ωστόσο, επισημαίνει πολύ σωστά ότι "την αναδιάταξη αυτή, ή τη μερική υποβάθμιση των σοβιέτ στη Ρωσία, δεν πρέπει να την ερμηνεύσουμε με βάση τη βούληση και τις συγκεντρωτικές καταχρηστικές πρακτικές που υπήρχαν στο μπολσεβίκικο κόμμα". "Δεν πρέπει να την αντιμετωπίσουμε ως ολοκληρωτική σύλληψη, έξω από την μαρξιστική και ειδικά τη λενινιστική-μπολσεβίκικη παράδοση", ούτε ως "ιστορία προδοσιών της λενινιστικής κληρονομιάς ή αναθεωρητισμών".
Όπως λέει χαρακτηριστικά: "είναι εύκολο να ερμηνεύεις την ιστορία βρίσκοντας κάθε φορά τον κακό της υπόθεσης, ακόμα κι αν αυτός υπάρχει".
Αντιθέτως, "πρέπει να ξαναγυρίσουμε στη μαρξική υλικότητα των αντικειμενικών συνθηκών, στο εσωτερικό των οποιών οι πρωταγωνιστές αυτής της ιστορίας βρέθηκαν να δρουν και να επιτελούν επιλογές τεράστιας σημασίας".
Η μετατόπιση του βάρους της εξουσίας στο κόμμα είναι "το αποτέλεσμα της πράξης αναπλήρωσης, που το κόμμα κλήθηκε να εκπληρώσει σε μια ιστορικά δοσμένη κατάσταση αδυναμίας των θεσμικών οργάνων της προλεταριακής δημοκρατίας" (σ.σ: ουδέν μονιμότερο της προσωρινής αναπλήρωσης βέβαια, όπως τελικά αποδείχτηκε), την οποία ο συγγραφέας αποδίδει "στην ανωριμότητα των παραγωγικών δυνάμεων που στο βαθμό που δεν μπορεί να ξεπεραστεί βουλησιαρχικά, ή με νομοθετικά διατάγματα εξελίσσεται σε αντικειμενικό, δομικό στοιχείο". Παράγοντα που δεν πρέπει να τον κρίνουμε μόνο με βάση τις μηχανές και την τεχνολογία, αλλά και "από την οπτική γωνία του επιπέδου της κουλτούρας και του πολιτισμού". Ειδικά από τη στιγμή που η βασικότερη παραγωγική δύναμη δεν είναι άλλη από τον ίδιο τον άνθρωπο -προσθέτω εγώ.
Το κείμενο είναι του ιταλού μαρξιστή andrea catone, διευθυντή του κέντρου μελετών για τα προβλήματα της μετάβασης στο σοσιαλισμό που και μόνο από τον τίτλο φαίνεται ότι τα σπάει (Θέλω να πω είναι αξιόλογο). Δημοσιεύτηκε στο αφιέρωμα της ουτοπίας για την οκτωβριανή επανάσταση το περασμένο φθινόπωρο.
Δε μπαίνει παρά μόνο ως εισαγωγή και σε καμία περίπτωση για να εξαντλήσει το θέμα. Εννοείται βέβαια ότι για να μπαίνει εδώ ο προβληματισμός που βάζει και η συλλογιστική του με εκφράζουν σε μεγάλο βαθμό. Εξάλλου δικές μου είναι και οι υπογραμμίσεις στο κείμενο (πάντα ήθελα να το γράψω κάπου αυτό).
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)