Πρωταθλητισμός&σοσιαλισμός

Σήμερα θα παρεκκλίνουμε σε αρκετά θεωρητικά μονοπάτια και αύριο (θέλω να πιστεύω) θα ξαναπιάσουμε το νήμα της σκέψης και θα το επιστρέψουμε εκεί από όπου ξεκινήσαμε χτες (συν μία εβδομάδα) ολοκληρώνοντας την τριλογία.


Ο πρωταθλητισμός δεν χωράει ως έννοια στον σοσιαλισμό. Αυτό δεν είναι κοινός τόπος για όλους, οπότε ας το επαναδιατυπώσουμε στρογγυλεμένο. Ο πρωταθλητισμός είναι πολύ διαφορετικό πράγμα από τον αθλητισμό. Σε αυτό μάλλον θα συμφωνήσουμε όλοι.


Υπάρχει μάλιστα και μια προχωρημένη άποψη (που διεκδικεί για τον εαυτό της τον τίτλο της μαρξιστικής με αρκετά φροϋδικά παρακλάδια) η οποία δαιμονοποιεί τον αθλητισμό και δεν θεωρεί ότι θα έπρεπε να υπάρχει στην ιδανική κοινωνία. Ο λόγος είναι ότι βάζει σε καλούπια και περιορίζει την ελεύθερη κίνηση και την αντίστοιχη ανάγκη που νιώθει το παιδί.

Εδώ ακριβώς κολλάνε τα φροϋδικά παρακλάδια. Γιατί το παιδί βάζοντας εμπόδια σε αυτή του την επιθυμία να κινείται ακατάπαυστα και ακανόνιστα, δημιουργεί απωθημένα, καταλήγει να κινείται νευρικά για να ξεσπάσει, νιώθει ενοχές και μερικές φορές αυτοτιμωρείται όταν δεν κινείται σύμφωνα με τους κανόνες που τέθηκαν και πάει λέγοντας.

Εγώ θεωρώ υπερβολική αυτή την άποψη. Γενικά πιστεύω ότι το παιδί -που με μια ευρύτερη έννοια σημαίνει αυτόν που παίζει και υπό αυτή την έννοια γινόμαστε όλοι μας παιδιά όταν αθλούμαστε- αποκομίζει μεγαλύτερη ικανοποίηση όταν υπάρχει κάποιος σκοπός που νοηματοδοτεί τις κινήσεις και την όλη προσπάθεια. Ακόμα και σε πιο αυθόρμητες "μορφές σωματικής έκφρασης" όπως ο χορός, που θεωρητικά αφήνει μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων, υπάρχουν συγκεκριμένες κινήσεις και χορευτικές φιγούρες, που δεν αναιρούν τη δυνατότητα για αυτοσχεδιασμό και ελεύθερη έκφραση.


Ωστόσο, η ακραία αυτή θεώρηση έχει αναμφισβήτητα κάποιες ενδιαφέρουσες προεκτάσεις (προσωπικά με προβλημάτισε αρκετά, και ως ένα βαθμό με κλόνισε). Ένα μεγάλο κομμάτι της μπορούμε να το δανειστούμε και να το μεταφέρουμε αυτούσιο στην κριτική μας για τον πρωταθλητισμό.
Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις στον πρωταθλητισμό, όπου οι υψηλές απαιτήσεις του υπαγορεύουν στους αθλητές μια ασκητική ζωή, γεμάτη στερήσεις και τους δημιουργούν ενοχές πχ για κάποιες ανθρώπινες απολαύσεις, ή για το ίδιο τους το σώμα, που δεν ανταποκρίνεται επαρκώς στις υπεράνθρωπες αυτές απαιτήσεις.

Ο πρωταθλητισμός σκοτώνει την χαρά της συμμετοχής που πρεσβεύει το αθλητικό ιδεώδες και την αντικαθιστά με την χαρά της νίκης. Εισάγει στον αθλητισμό την έννοια του ανταγωνισμού και της πάση θυσία νίκης. Στόχος δεν είναι πλόεν η αποοκόμιση χαράς από τη συμμετοχή στο παιχνίδι, ή η υπέρβαση από τον αθλητή των ορίων του και του εαυτού του, αλλά η υπέρβαση του αντιπάλου. Κι αυτή επιδιώκεται με κάθε μέσο, θεμιτό ή αθέμιτο, όπως συμβαίνει σε κάθε τομέα όπου υπεισέρχεται ο ανταγωνισμός.
Υπάρχουν εκπληκτικές ομοιότητες με το προτσές ανταλλαγής εμπορευμάτων, δηλ το εμπόριο, το οποίο δίνει πολύ γλαφυρά ο Κάουτσκι στο βιβλίο του για την καταγωγή του χριστιανισμού, όπου εξηγεί ότι το εμπόριο ήταν συνδεμένο με την απάτη και την κλεψιά από την πρώτη στιγμή της εμφάνισής του στην ιστορία. Και όλοι ξέρουμε σήμερα ότι το επίπεδο του ανταγωνισμού και της απάτης στον κόσμο της αγοράς και των εμπορευμάτων, έχει προχωρήσει πολύ από τα πρωτόγονα τεχνάσματα με το ζύγι, πχ.
Κατά συνέπεια η επίκληση του ευ αγωνίζεσθαι και της άμιλλας, είναι οπωσδήποτε θέμα αθλητικής παιδείας, αλλά ειδικά στις σημερινές συνθήκες, είναι πιστεύω εξίσου αφελής με τις σύγχρονες επικλήσεις προς τους καπιταλιστές να μειώσουν τις τιμές και την αισχροκέρδεια. Στην καλύτερη των περιπτώσεων ευσεβής πόθος και τίποτα παραπάνω.

Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε επί μακρόν να επιχειρμηατολογούμε για τα αρνητικά στοιχεία του πρωταθλητισμού (πχ στη διαμόρφωση της προσωπικότητας στις παιδικές ηλικίες, όπου ευνοείται η καλλιέργεια εγωισμού και μια ακραία ατομιστική αντικοινωνική στάση, "μικρόβιο" από το οποίο δεν είναι απαλλαγμένα τα ομαδικά αθλήματα).
Το συμπέρασμά μας όμως δεν θα άλλαζε εντυπωσιακά. Η φύση του πρωταθλητισμού δεν συνάδει με τα ιδανικά που πρεσβεύει η σοσιαλιστική κοινωνία. Και αν αυτό είναι θέμα προς συζήτηση, είναι βέβαιο ότι ο πρωταθλητισμός δε μπορεί να αποκτήσει διαφορετικό περιεχόμενο όσο υπάρχει καπιταλισμός. Και αυτό κατά τη γνώμη μου συμπεριλαμβάνει και την περίοδο συνύπαρξης (ειρηνικής ή μη) του -απερχόμενου- καπιταλισμού και της κοινωνία του μέλλοντος, της σοσιαλιστικής.

Κλείνω αυτό το μέρος με μια σύντομη υπόμνηση της αλήθειας ότι ούτε η αρχαιότητα και το περίφημο -θεωρητικά άσπιλο τότε- ολυμπιακό ιδεώδες ήταν απαλλαγμένη από τις σύγχρονες πληγές του πρωταθλητισμού (ντόπινγκ, δωδροδοκία κριτών κτλ). Η εικόνα των ανιδιοτελών αθλητών που αγωνίζονταν για έναν κοτινο και την ολυμπιακή δόξα είναι απτηλή, για την ακρίβεια ένας από τους μεγαλύτερους μύθους που αφορούν τους "ένδοξους αρχαίους ημών προγόνους".
Το αναφέρω αυτό ως ιστορική "απόδειξη" ότι οι σύγχρονες μάστιγες του αθλητισμού δεν είναι αποκλειστικά γνωρίσματα της σημερινής εποχής, του καπιταλισμού και του εμπορευματοποιημένου αθλητισμού. Συνδέονται εν γένει με την πρωταθλητισμό και τον ανταγωνισμό μεταξύ των αθλητών...