Η έννοια της αριστεράς σήμερα

Σήμερα η κε του μπλοκ δημοσιεύει ένα απόσπασμα από το βιβλίο του σπύρου χαλβατζή "η συνέχεια, το κκε στη σύγχρονη εποχή", γραμμένο το 1992, σε μια πολύ δύσκολη περίοδο για το κόμμα. Το θέμα του κεφαλαίου είναι η σύγχρονη έννοια της αριστεράς και παραμένει επίκαιρο ως τις μέρες μας.  Κι ίσως αν λέγαμε προεκλογικά μερικά πράγματα με τον ίδιο τρόπο, να είχαμε γλιτώσει μια ανόητη συζήτηση  και τη σύγχυση που προκαλούσε σε έναν κόσμο.

Η έννοια της αριστεράς σήμερα είναι συνολικά συγκεχυμένη. Υπάρχουν σοβαρές αιτίες, από τις οποίες πολλές είναι αντικειμενικές, που οδήγησαν στη σύγχυση. Διάφορες μικροαστικές πολιτικές δυνάμεις επιδιώκουν συστηματικά να συσκοτίσουν αυτή την έννοια, η οποία στο παρελθόν είχε εντελώς σαφή και συγκεκριμένα όρια. Οι σοσιαλδημοκράτες και οι αστοί, εκμεταλλευόμενοι τη ανατροπή που σημειώθηκε στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, προσπαθούν να εντείνουν τη ασάφεια και να «επεκτείνουν» τα όρια της αριστεράς, ταυτίζοντάς την με σοσιαλδημοκρατικές κυρίως απόψεις. Η λαθροχειρία είναι ανάγκη να αποκαλυφθεί. Είναι ασφαλώς πολύ δύσκολη αυτή η προσπάθεια. Όχι όμως αδύνατη.

Στην ελληνική κοινωνία οι αντιλήψεις, τα ιδανικά και τα οράματα της αριστεράς, η δράση της, οι κοινωνικοί και πολιτικοί αγώνες της δεν είναι ευκαιριακοί. Ό,τι πέτυχε με τους αγώνες του το αριστερό και προοδευτικό κίνημα στη ελλάδα, το πέτυχε με την πρωτοπόρα συμβολή και δράση των κομμουνιστών. Αυτό λειτουργούσε στη συνείδηση του λαού, στο να θεωρεί ότι το κουκουέ εκπροσωπεί την αριστερά. Από την άλλη η πολύχρονη παρανομία του κουκουέ οδήγησε πλατιές εργατικές και λαϊκές δυνάμεις, να ταυτίζουν τελικά σε μεγάλο βαθμό την έννοια της αριστεράς με το κκε. Στα χρόνια της δεκαετίας του 50’ και του 60’, συχνά τα όρια ανάμεσα στους αγωνιστές της προδικτατορικής εδα και των κομμουνιστών δεν ήταν πολύ ευδιάκριτα.

Σήμερα η λαθροχειρία που επιχειρείται είναι να προσδιοριστούν τα όρια και οι αντιλήψεις, όχι προς τα αριστερά, αλλά προς το κέντρο, προς τη σοσιαλδημοκρατία σε αντιπαράθεση με το κουκουέ. Ασφαλώς άλλο είναι αριστερός κι άλλο κομμουνιστής. Όμως οι μαχητές της αριστεράς αντικειμενικά κλίνουν προς το κουκουέ και δε μπορεί να αντιμετωπίζονται αντιπαραθετικά προς τους κομμουνιστές. Ο αριστερός διακρίνεται από ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά. Έχει σταθερή αντιιμπεριαλιστική συνείδηση. Αντιπαλεύει με συνέπεια, όχι μόνο ιδεολογικά, αλλά και με την πρακτική συμμετοχή στους οικονομικούς και πολιτικούς αγώνες, τις επεμβάσεις του ιμπεριαλισμού σε όλα τα επίπεδα. Δε μπορεί να ανεχτεί να επιβάλει ο ιμπεριαλισμός τη «νέα τάξη πραγμάτων». Να καταδυναστεύει μικρούς κι αδύναμους λαούς και χώρες. Να εκμεταλλεύεται ληστρικά και καταστροφικά τους φυσικούς χώρους του πλανήτη σε κάθε γωνιά της γης. Να ακολουθεί την πολιτική των κανονιοφόρων, για να υποτάσσει τις αγωνιστικές δυνάμεις που εναντιώνονται στην πολιτική αυτή.

Σήμερα, που στην οικονομία κυριαρχούν τα μονοπώλια κι οι πολυεθνικές, δε νοείται αριστερός που να μην έχει σα βασική πολιτική του κατεύθυνση την αντιμονοπωλιακή πάλη με τη μια ή την άλλη μορφή. Ο αριστερός αγωνίζεται με συνέπεια ενάντια στην πολιτική των μονοπωλίων και των πολυεθνικών, όχι μόνο για τη βελτίωση των συνθηκών και του επιπέδου ζωής του –που είναι το πρώτο, το καθημερινό. Ο αγώνας του στρέφεται ενάντια στη συνολική λογική που περνά σήμερα το μονοπωλιακό κεφάλαιο. Ο αριστερός, λοιπόν, είναι ταυτισμένος με τους οικονομικούς αγώνες των εργαζομένων.

Δε λογίζεται αριστερός αυτός που δεν αμφισβητεί την πολιτική, την ιδεολογική, την οικονομική κυριαρχία της άρχουσας τάξης. Η αμφισβήτηση, η αντίθεση, η οργάνωση, η πάλη ενάντια στο καπιταλιστικό σύστημα συνολικά είναι γνωρίσματα του αριστερού. Ο αγώνας για την ανατροπή αυτού του συστήματος και για τη σοσιαλιστική αλλαγή της κοινωνίας, είναι η λογική κατάληξη της στάσης ζωής των αριστερών στην πατρίδα μας. Ο αριστερός διαμορφώνει σταθερά μια αγωνιστική συνείδηση, μια συνείδηση που ζητά να ανατρέψει το σύστημα. Το σύνθημα με το οποίο το πασόκ συσπείρωσε και αριστερές δυνάμεις από τη μεταπολίτευση και ύστερα ήταν το σύνθημα της αλλαγής. Οι αριστεροί μάχονταν για την αλλαγή. Η κατάσταση που είχε διαμορφωθεί μετά τη διάσπαση του 68’ οδήγησε απογοητευμένους αριστερούς σε αυτό το σύνθημα που το πασόκ, μαζί με άλλα, το κούρσεψε από τους κομμουνιστές. Αμφισβήτηση, αναζήτηση, οργάνωση, πάλη είναι στοιχεία του αριστερού αγωνιστή.

Η θέση του αριστερού αντικειμενικά, είναι να συμμετέχει δραστήρια στην πάλη του μαζικού λαϊκού κινήματος και πριν απ’ όλα στο συνδικαλιστικό κίνημα της εργατικής τάξης. Κι όχι μόνο να δραστηριοποιείται, αλλά να είναι πρωτοπόρος με ιδέες, με προτάσεις και κυρίως με ενωτικές πρωτοβουλίες για δράση. Είναι ανυποχώρητος ενάντια στη λαίλαπα του κεφαλαίου και της εξάρτησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι και στα πιο δύσκολα χρόνια, οι αριστεροί συγκέντρωναν την εμπιστοσύνη των εργατών, των άλλων εργαζομένων και των επαγγελματοβιοτεχνών στις αρχαιρεσίες των συνδικάτων και των συλλόγων. Ειδικά στην τοπική αυτοδιοίκηση αυτή η εμπιστοσύνη προς τους αριστερούς εκφραζόταν σε πολύ υψηλά ποσοστά. Αυτό το γεγονός έδειχνε και δείχνει και σήμερα την εκτίμηση των εργαζομένων και του λαού απέναντι στους αριστερούς.

Η γνώση, η μόρφωση, η μελέτη, η αναζήτηση είναι από τα γνωρίσματα και τα προτερήματα του αριστερού αγωνιστή.

Πρωτοπόροι στη δράση για την προστασία του περιβάλλοντος ήταν και παραμένουν οι άνθρωποι της αριστεράς. Ανέπτυσαν κι αναπτύσσουν αυξημένη αλληλεγγύη στο εργοστάσιο, στο σχολείο, στη διάρκεια της στρατιωτικής θητείας, σε κάθε μορφή κοινωνικής δραστηριότητας. Ήταν πάντα αυξημένο το ενδιαφέρον τους και η συμμετοχή τους στην πάλη για την ειρήνη, για την ύφεση και τον αφοπλισμό. Στα συνθήματά τους, η διεθνιστική αλληλεγγύη κρατούσε και κρατά ένα μεγάλο μέρος, ποσοτικά και ποιοτικά.

Όταν, λοιπόν, αυτά τα χαρακτηριστικά προσιδιάζουν στους αριστερούς, η αριστερά δε μπορεί παρά να εκφράζει αυτά τα οράματα, αυτές τις αντιλήψεις και την ανάλογη πολιτική πρακτική δραστηριότητα.

Σε καμία περίπτωση τα στοιχεία αυτά δε μπορούν να συνυπάρξουν με απόψεις για μια ευρωπαϊκή αριστερά, η οποία θα προσεγγίζει τη σοσιαλδημοκρατία ή θα ακολουθεί ανάλογες πολιτικές επιλογές. Πρώην κομμουνιστικές δυνάμεις, που ακολουθούν τις αντιλήψεις των σοσιαλδημοκρατών ηγετών ή της σοσιαλιστικής διεθνούς συχνά υποτάσσονται σε αυτές και στρεβλώνουν την έννοια της αριστεράς. Επιδιώκουν να σύρουν τις αριστερές δυνάμεις και την πολιτική τους σε μια σοσιαλδημοκρατική πολιτική πρακτική.

Δε μπορεί όμως ο κόσμος της αριστεράς στην ελλάδα να ταυτίζεται με αντιλήψεις αντίθετες κι εχθρικές προς το σοσιαλισμό και τη σοσιαλιστική προοπτική. Αριστερά και πάλη για το σοσιαλισμό είναι για την ελληνική κοινωνία έννοιες σχεδόν ταυτόσημες. Αριστερός και αντικομμουνιστής δε νοείται.

Τη μεγαλύτερη σύγχυση στις γραμμές της αριστεράς φέρνουν πρώην κομμουνιστές, που επιχειρούν να μιλήσουν «αριστερά», αναμασώντας απόψεις, αντιλήψεις, προτάσεις που εκφράζουν ακόμα και ιδεολογικοί απολογητές της αστικής τάξης. ‘Εχουν τεράστια ευθύνη για τη διαστρέβλωση, για τη συκοφάντηση της έννοιας αριστερά.

Συναντάμε στην αρθρογραφία στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο, στα ερτζιανά και τα τηλεοπτικά κανάλια απόψεις κι από πρώην στελέχη του κομμουνιστικού κόμματος για την ανάγκη «ταξικής συνεργασίας», για «κοινωνική ειρήνη», για πάλη ενάντια στο σοσιαλιστικό δογματισμό, για την «ξύλινη γλώσσα» που χρησιμοποιούν οι κομμουνιστές. Ειδικά η αναφορά στην «ξύλινη γλώσσα» δεν έχει να κάνει με τη μορφή. Αφορά την ουσία των λέξεων, το περιεχόμενό τους, τις έννοιες. Αν δηλ αντικατασταθούν οι λέξεις «αστική τάξη» και «ολιγαρχία» με τη λέξη «συμφέροντα», δεν είναι «ξύλινη» η γλώσσα. Αν εξαφανιστούν οι λέξεις «εργάτης», «εργατική τάξη» τότε η γλώσσα θα είναι εύπλαστη. Αν η ιμπεριαλιστική πολιτική των ηπα, της γερμανίας, κτλ δεν αναφέρεται, τότε η γλώσσα θα είναι χαρούμενη.

Η αλήθεια όμως είναι ότι κάθε λέξη ανταποκρίνεται σε μια συγκεκριμένη έννοια. Αν μια έννοια δε μας βολεύει ή είναι καταδικασμένη στη συνείδηση του κόσμου, όποια λέξη και να χρησιμοποιήσουμε για την έννοια αυτή, τίποτα δεν αλλάζει. Απλώς κακοποιούνται οι έννοιες και η γλώσσα. Τότε είναι που γίνεται «ξύλινη» η γλώσσα.

Αλλάζοντας τη γλώσσα δεν αλλάζει η πραγματικότητα. Είναι αλήθεια ότι έχει στρεβλωθεί η ελληνική γλώσσα τα τελευταία χρόνια και ειδικά στην οκταετία διακυβέρνησης της χώρας από το πασόκ. Κι εμείς ως κόμμα έχουμε σοβαρές αδυναμίες στην καλύτερη αξιοποίηση της τόσο πλούσιας ελληνικής γλώσσας. Ωστόσο το κύριο δεν είναι αυτό, όσο κι αν είναι σοβαρό πρόβλημα. Είναι οι έννοιες που δίνει καθένας στις λέξεις που χρησιμοποιεί.

Τα προβλήματα συνεπώς που αντιμετωπίζει το εργατικό επαναστατικό κίνημα και το κουκουέ και σε αυτόν τον τομέα δεν είναι ούτε λίγα ούτε εύκολα. Η αποκατάσταση των εννοιών, και πριν απ’ όλα της έννοιας της αριστεράς και του αριστερού, πέφτει στους ώμους των ίδιων των αριστερών και των κομμουνιστών. Μέσα στη ζωή, μέσα στην πολιτική δραστηριότητα θα καταφέρνουν οι δυνάμεις αυτές να συμβάλουν στην εναρμόνιση των λέξεων με την πραγματικότητα.