Σημειώσεις για την Ουκρανία

Δε θεωρώ απαραίτητο να εισηγείται κανείς κάθε φορά επί παντός επιστητού ως ειδικός, πόσο μάλλον αν δεν έχει κάτι ουσιαστικό και πρωτότυπο να προσθέσει σε όσα έχουν ήδη γραφτεί κι ειπωθεί. Κατά συνέπεια, δε θεώρησα σκόπιμο να ανεβάσω κάτι για τις δραματικές εξελίξεις των τελευταίων ημερών στην ουκρανία, όχι προφανώς γιατί δε με απασχολούν αλλά γιατί δεν κατέχω επαρκώς το ζήτημα για να κάνω μια ουσιαστική ανάλυση ή κάποιο σημαντικό σχόλιο. Όσα ακολουθούν λοιπόν είναι απλές σημειώσεις εν είδει προσωπικού ημερολογίου και εν μέρει δεν αποτελούν πρωτότυπες σκέψεις, αλλά στοιχεία κι επισημάνσεις που αλίευσα σε άλλες γωνιές του διαδικτύου. Αν εμπλουτιστούν βέβαια από τις παρατηρήσεις των σφων αναγνωστών, τόσο το καλύτερο.

Η λύση που φαίνεται να προωθείται στην ουκρανία και φαντάζει σαν έσχατη διέξοδος απ’ το κουβάρι των αντιθέσεων είναι μια μορφή διάσπασής της μεταξύ του δυτικού «φιλοευρωπαϊκού» τμήματος της χώρας και του νοτιο-ανατολικού κομματιού με την έντονη παρουσία ρωσόφωνου πληθυσμού και μια ομοσπονδιοποίησή της, περίπου στα πρότυπα του κυπριακού· σε μια παράξενη συγκυρία, με έντονη σημειολογία αλλά καθόλου συγκυριακό, συμπτωματικό χαρακτήρα, όπου το κυπριακό ανακινείται εκ νέου με τη μετεξέλιξη κι ουσιαστική επαναφορά του σχεδίου ανάν μέχρι να υποκύψουν οι κουμπάροι στα εκβιαστικά διλήμματα και να συναινέσουν στην ‘επίλυση’ που τους προσφέρουν. Όπως ακριβώς δηλ με τα διάφορα επαναλαμβανόμενα ευρωδημοψηφίσματα, μέχρι να βγει στην κάλπη το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Οι εξελίξεις είναι ιδιαίτερα αντιφατικές. Οι αντικυβερνητικοί διαδηλωτές συγκεντρώνονται στην πλατεία της ανεξαρτησίας, αλλά παραμένουν εγκλωβισμένοι στη λογική της επιλογής του καλύτερου ιμπεριαλιστή. Οι ουκρανοί φασίστες απορρίπτουν τον ‘ευρωσκεπτικισμό’ τον ευρωπαίων ομοϊδεατών τους, εκφράζοντας ένα μαχητικό ‘ρωσοσκεπτισκισμό’ και το ευρωπαϊκό όραμα, χωρίς φτιασιδώματα. Οι εθνικές αντιθέσεις διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο σε μια χώρα, που δεν έχει ανεπτυγμένη εθνική ταυτότητα-συνείδηση και πλούσια ιστορία σαν αυτόνομο κράτος. Και το εθνικιστικό αφιόνι που στη βοσνία πάσχιζε να καλύψει τεχνητά το εκρηκτικό κοινωνικό τοπίο, ερμηνεύοντας όλες τις εξελίξεις υπό αυτό το πρίσμα. Εδώ αγκαλιάζει «αυθόρμητα» τις μάζες και συμπυκνώνει συμβολικά στο δίπολο δύση-ρωσία βασικές κοινωνικές αντιθέσεις. Το πρόβλημα φυσικά δεν είναι τα διλήμματα που βάζει επιτακτικά η ίδια  ζωή, αλλά να διαβάσουμε σωστά τη συγκυρία, τον χαρακτήρα της εποχής και τη βασική της αντίθεση για να απαντήσουμε στα σωστά ερωτήματα, να μην παγιδευτούμε σε εκβιαστικά ψευδοδιλήμματα.

Η αλήθεια αγαπάει να κρύβεται (κρύπτεσθαι φιλεί) όπως έλεγαν στην αρχαία ελλάδα και δε βρίσκεται πάντα στα επιφαινόμενα και τη μορφή με την οποία εκδηλώνονται κάποιες αντικειμενικές τάσεις. Το ουκρανικό κκ πχ είναι μάλλον ενταγμένο στο φιλορωσικό μπλοκ, χωρίς να έχει δώσει, ως όφειλε, μια πραγματική εναλλακτική στο λαό. Ακόμα και τα δύο αντίμαχα στρατόπεδα όμως παρουσιάζουν αρκετές αντινομίες με την εικόνα που περνάει προς τα έξω. Ο φιλορώσος πρόεδρος γιανουκόβιτς δε διέκοψε οριστικά τις διαπραγματεύσεις για τη διαδικασία σύνδεσης της χώρας με την εε, ούτε έχει πετύχει μια καλύτερη, προνομιακή τιμή από τους ρώσους, πχ για το φυσικό αέριο. Οι αμερικάνοι από την άλλη φροντίζουν για την επάνοδο του γιουτσένκο, του αντιπολιτευόμενου ηγέτη της αρεσκείας τους, χωρίς να δίνουν δεκάρα για την «ευρωπαϊκή προοπτική» της ουκρανίας –όπως προκύπτει κι από διπλωματικές διαρροές, που δε διαψεύστηκαν επί της ουσίας.

Ο ιμπεριαλισμός δείχνει θαυμαστή τακτική ευελιξία και δεν έχει κανένα ιδεολογικό πρόβλημα να συνεργαστεί με ανοιχτά ναζιστικές οργανώσεις, όσο του είναι χρήσιμες. Εξάλλου διαθέτει πλούσια πείρα αντίστοιχων συνεργασιών, με δικτάτορες, μπανανοκράτορες και μουτζαχεντίν, προτού κηρύξει δημοκρατική σταυροφορία εναντίον τους –όταν πάψουν να εξυπηρετούν τα συμφέροντά τους. Την ίδια θαυμαστή ελαστικότητα παρουσιάζουν και τα κριτήρια του αστικού τύπου-τηλεόρασης, που εκθειάζουν τη δράση των διαδηλωτών, χωρίς να θυμηθούν το «ιερό κι απαραβίαστο» μονοπώλιο του κράτους στην χρήση βίας.

Η σημερινή εικόνα παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με την «αντεπανάσταση από τα κάτω» της διετίας 89-91’ στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, που ενθουσίαζε ανέκαθεν το αλάνθαστο πολιτικό αντι-ιμπεριαλιστικό κριτήριο των δεξιών αριστεριστών. Η κίνηση των μαζών είναι το παν, ο τελικός τους σκοπός δεν είναι τίποτα, θα βρεθεί στην πορεία των πραγμάτων και της συνειδητοποίησης του κόσμου. Το πιο εντυπωσιακό είναι πως η λαϊκή βάση του «φιλοευρωπαϊκού μπλοκ» πορεύεται με τις ίδιες ακριβώς αυταπάτες για τον παράδεισο του δυτικού κόσμου, που είχαν αυτοί οι πληθυσμοί πριν από είκοσι χρόνια. Έκτοτε όμως έχουν μεσολαβήσει πολλά και η βιτρίνα της ανεπτυγμένης δύσης έχει αποδειχτεί εξαιρετικά εύθραυστη, για να πλασάρεται ως πρότυπο.

Το γκρέμισμα του αγάλματος του λένιν στο κίεβο ήταν ένα ορόσημο για την ουσία των αντιδράσεων και την εξέλιξη των διαδηλώσεων. Όποιος ομνύει στο λένιν και το σφυροδρέπανο δεν είναι απαραίτητα κομμουνιστής, γιατί τα ράσα δεν κάνουν τον παπά, όπως φαίνεται ίσως και στην περίπτωση του ουκραινικού κκ. Όποιος όμως καταδιώκει και καταστρέφει τα κομμουνιστικά σύμβολα, δεν είναι απλά κι αόριστα «αντιρώσος», είναι αντικομμουνιστής. Κι όπου ευδοκιμεί ο αντικομμουνισμός, ο φασισμός είναι το λογικό παρεπόμενο.

Σήμερα τα δόντια της δημοκρατικής εε κάνουν ακόμα πιο αισθητή την χρεοκοπία των ευρωπαϊκών οραμάτων. Κι η ιμπεριαλιστική διελκυστίνδα με τις ηπα και τη ρωσία, τονίζει την απουσία της εσσδ στο διεθνές προσκήνιο. Αν σήμερα παρακολουθούμε με μια δόση αμηχανίας τις εξελίξεις, δεν είναι επειδή πάλιωσαν οι αναλύσεις μας για τον ιμπεριαλισμό και τα μεθοδολογικά μας εργαλεία· ούτε (μόνο) επειδή βιώνουμε από πρώτο χέρι τις συνέπειες της ένταξης της ελλάδας στη λυκοσυμμαχία κι απορούμε με τον ουκρανικό λαό που θέλει να μπει στη στρούγκα· αλλά ακριβώς εξαιτίας αυτής της απουσίας, που αφήνει έρμαιο τους λαούς στους ενδοϊμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς να παλεύει και να αντιδρά κάτω από ξένες (πρωτίστως με την ταξική έννοια) σημαίες.

Στον επίλογο της ανάρτησης μένει μια μικρή απογοήτευση για τη συμμετοχή της τζένης μπότση (πρωταγωνίστρια στη φαντασία του αποστόλη της ελληνοφρένειας και πολλών εφήβων της εποχής) στο ομαδικό σποτάκι αλληλεγγύης στην ουκρανία, όπου δεν ήξερες με τι να πρωτογελάσεις: με τους συμμετέχοντες και την αναμφίβολη καλλιτεχνική τους ποιότητα ή με αυτά που τους έλεγαν να πουν. Αλλά κι η απορία για τις πιθανές αντιδράσεις κάποιων «μαοϊκών», όταν βλέπουν τους φασίστες επικεφαλής του ‘δημοκρατικού αντιρωσικού αγώνα’.

Παρεμπιπτόντως, η οακκε κήρυξε καμπάνια οικονομικής ενίσχυσης, για να μπορέσει να κατέβει στις ευρωεκλογές και βασίζεται στη στήριξη όσων την κατάλαβαν και την αγάπησαν. Γιατί για έναν κούτελο ζούμε στην κοινωνία σήμερον.