Η σημερινή μέρα θα απαιτούσε ίσως, τιμής ένεκεν, ένα πασοκικό κείμενο, αλλά η κε του μπλοκ προτίμησε να αντιγράψει και να δημοσιεύσει ένα απόσπασμα από το πολύ ενδιαφέρον και χρήσιμο βιβλίο του Αναστάση Γκίκα (του τμήματος Ιστορίας της κετουκε) "Οι Έλληνες στη διαδικασία οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ", ένα απόσπασμα που αναφέρεται στο σοβιετικό, σωφρονιστικό σύστημα, για το οποίο έχουν γραφτεί πάρα πολλά, αλλά σε ελάχιστα από αυτά μπορεί να βρει κανείς τα παρακάτω στοιχεία (εδώ παρατίθεται το πρώτο μέρος, και πιθανότατα τις επόμενες μέρες θα ακολουθήσει και το δεύτερο, που συμπληρώνει τη σχετική υποενότητα)
Τη δεκαετία του 1930 το σοβιετικό ποινικό σύστημα αποτελούνταν από ένα σωφρονιστικό δίκτυο, το οποίο περιελάμβανε: 1. τις φυλακές, 2 τα στρατόπεδα εργασίας (Gulag), 3. τις "αποικίες εργασίας", και 4. τις ειδικές ανοικτές ζώνες. Ο σοβιετικός πολίτης ο οποίος κρινόταν προφυλακιστέος στελνόταν κατά κανόνα σε μια κανονική φυλακή, ενώ παράλληλα πραγματοποιούνταν οι σχετικές έρευνες για να διαπιστωθεί εάν είναι αθώος ή ένοχος. Στην περίπτωση που η δικαστική αρχή αποφαινόταν καταδικαστικά, τότε ο κατηγορούμενος θα μπορούσε ενδεχομένως -ανάλογα και με τη σοβαρότητα της ποινικής πράξης- να πληρώσει ένα πρόστιμο, ή να φυλακιστεί ή, πολύ πιο σπάνια, να αντιμετωπίσει την ποινή της εκτέλεσης. Ένα πρόστιμο μπορούσε να είναι ένα δεδομένο ποσοστό επί των αμοιβών του για μια καθορισμένη χρονική περίοδο. Εκείνοι που καταδικάζονταν σε φυλάκιση στέλνονταν σε κάποια φυλακή, της οποία ο βαθμός ασφάλειας ποίκιλε ανάλογα με την παράβαση.
Όσοι καταδικάζονταν σε ποινές αναγκαστικής εργασίας με διάρκεια λιγότερη του ενός έτους δε μεταφέρονταν καν σε φυλασσόμενες ποινικές εγκαταστάσεις. Οι καταδικασθέντες δε στερούνταν την ελευθερία τους. Εξέτιαν την ποινή τους στον τόπο εργασίας όπου απασχολούνταν και στο παρελθόν, ή σε συγκεκριμένες παραγωγικές μονάδες οι οποίες έπρεπε να απέχουν το μάξιμουμ 10 χιλιόμετρα από τον τόπο κατοικίας τους. Στην ασυνήθιστη περίπτωση που ο υπόδικος καλούνταν να εκτίσει την ποινή του σε χώρο εργασίας βρισκόμενο πέραν του ορίου των 10 χιλιομέτρων, το κράτος αναλάμβανε τα έξοδα μετακίνησης. Το ποσοστό παρακράτησης επί του μισθού τους δεν υπερέβαινε το 25%. Αυτού του είδους οι ποινές αντιπροσώπευαν το 48% του συνόλου των ποινών που επιβλήθηκαν το 1935 από τα σοβιετικά δικαστήρια.
Στις αποικίες εργασίας και στα Gulag στέλνονταν εκείνοι που είχαν διαπράξει σοβαρές παρατυπίες (ανθρωποκτονία, ληστεία, βιασμός, οικονομικά αδικήματα, κλπ), καθώς επίσης και ένα μεγάλο ποσοστό εκείνων που καταδικάζονταν για αντεπαναστατικές δραστηριότητες. Παραβάτες του ποινικού δικαίου, οι οποίοι καταδικάζονταν σε κάθειρξη μεγαλύτερη των 3 ετών μπορούσαν επίσης ενδεχομένως να σταλούν στα Gulag. Έχοντας τελέσει μέρος της ποινής του σε κάποιο Gulag, ένας φυλακισμένος μπορούσε στη συνέχεια να μεταφερθεί σε μια αποικία εργασίας ή σε μια ειδική ανοικτή ζώνη.
Τα Gulag ήταν ιδιαίτερα εκτενείς περιοχές όπου οι φυλακισμένοι ζούσαν και εργάζονταν υπό στενή επίβλεψη. Σε αυτά εξέτιαν τις ποινές τους όσοι κρίνονταν ένοχοι για σοβαρά εγκλήματα του ποινικού δικαίου, για αντεπαναστατικές ενέργειες ή για αδικήματα γενικά για τα οποία προβλέπονταν ποινές κάθειρξης άνω των τριών ετών. Ο αριθμός τους το 1940 ήταν 53.
Την ίδια χρονιά υπήρχαν επίσης 425 αποικίες εργασίας. Αυτές ήταν πολύ μικρότερες μονάδες από τα Gulag και χαρακτηρίζονταν από ένα πολύ πιο ελεύθερο καθεστώς κράτησης με λιγότερη επίβλεψη. Εκεί στέλνονταν κρατούμενοι με μικρότερες ποινές, που είχαν διαπράξει τις λιγότερο σοβαρές εγκληματικές ή πολιτικές παραβάσεις. Εργάζονταν ελεύθερα στα εργοστάσια ή τους αγρούς και αποτελούσαν μέρος της κοινωνίας των πολιτών. Στις περισσότερες περιπτώσεις, το σύνολο των αμοιβών που κέρδιζε από την εργασία του παρέμενε στο φυλακισμένο, ο οποίος από αυτή την άποψη αντιμετωπιζόταν όπως ο οποιοσδήποτε άλλος εργαζόμενος.
Τέλος, οι ειδικές ανοιχτές ζώνες ήταν γενικά γεωργικές περιοχές που προορίζονταν κυρίως για εκείνους που είχαν αποκουλακοποιηθεί κατά τη διάρκεια της κολεκτιβοποίησης. Ένας αριθμός εκ των καταδικασθέντων που βρίσκονταν ένοχοι για δευτερεύουσες εγκληματικές ή πολιτικές παραβάσεις εξέτιαν επίσης τις ποινές τους στις περιοχές αυτές.
Ενδεικτικός των σχετικά χαλαρών μέτρων φύλαξης των έγκλειστων στα Gulag και τις αποικίες εργασίας είναι ο αναλογικά μεγάλος αριθμός των αποδράσεων: μόνο την περίοδο 1934-1939 απέδρασαν συνολικά 311.926 άτομα. Στη συνέχεια τα μέτρα φύλαξης βελτιώθηκαν σημαντικά.
Η Έκθεση για τις "Συνθήκες στην Ποινική Αποικία Εργασίας του Nizhni Novgorod", την οποία συνέταξαν οι Σύμβουλοι του Προεδρείου του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ Kiselev και Novikov, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη βαρύτητα που προσέδιδε η σοβιετική εξουσία στην ποιότητα του σωφρονιστικού συστήματος της χώρας. Εκτός από τις αυστηρές συστάσεις που γίνονται γύρω από τις συνθήκες διαμονής, σίτισης και εργασίας των κρατούμενων, έκπληξη προκαλεί η αναφορά στην εκπαιδευτική-πολιτιστική δραστηριότητα του ιδρύματος. Ακολούθως, υπογραμμίζεται η αναγκαιότητα για αύξηση του ήδη υπάρχοντος αριθμού συνδρομητών σε εφημερίδες και περιοδικά, για την επέκταση της Λέσχης των κρατούμενων, καθώς και για τη διεύρυνση των προγραμμάτων κατά του αναλφαβητισμού, όπως και άλλων μαθημάτων διαφόρων κατευθύνσεων που διδάσκονταν στην Αποικία*.
*Άλλα στοιχεία που παρατίθενται στην έρευνα και αξίζει να αναφερθούν περιλαμβάνουν, α) το γεγονός πως η εργασία δεν ήταν υποχρεωτική (το 64,8% εργαζόταν, εξασφαλίζοντας και ένα επιπρόσθετο εισόδημα το οποίο είτε κρατούσαν είτε διέθεταν για αγορά διαφόρων αγαθών μέσα στην Αποικία -πέραν των βασικών που ήταν βέβαια δωρεάν) και β) πως σε ένα μεγάλο ποσοστό -περίπου το ένα τρίτο- των έγκλειστων ήταν άτομα που είχαν κριθεί προφυλακιστέοι αναμένοντας τελεσίδικη απόφαση της αρμόδιας δικαστικής αρχής. Βλέπε Έκθεση για τις "Συνθήκες στην Ποινική Αποικία Εργασίας του Nizhni Novgorod", 10 Αυγούστου 1932.
Το ποινικό σύστημα της ΕΣΣΔ σχολίασε ο Αμερικανός Δικαστής Leibowitz, οι εντυπώσεις του οποίου δημοσιεύτηκαν στο γνωστό περιοδικό Life τον Ιούνιο του 1959 και εμφανίζονται διαμετρικά αντίθετες σε σχέση με την παγιωμένη εικόνα στην υπάρχουσα βιβλιογραφία: "Τα Σοβιετικά επιτεύγματα σε αυτόν τον τομέα είναι τόσο εκπληκτικά που κάνουν τις αμερικανικές μεθόδους να φαντάζουν απαρχαιωμένες". Όπως αναφέρει ο ίδιος, η Ποινική Αποικία του Krukovd, μπορεί να διέθετε "μουντά, μη εντυπωσιακά κτίρια", ωστόσο, παρουσίαζε παράλληλα "ευφυή, ανθρώπινη, διορατική διοίκηση από πάνω ως κάτω... Οι τρόφιμοι... δεν είχαν εκείνη την καταπονημένη, ντροπιασμένη όψη ενός Αμερικανού τροφίμου... Πρέπει κανείς να γνωρίζει από πρώτο χέρι την αρρωστημένη ατμόσφαιρα του προαύλιου μιας μέσης αμερικανικής φυλακής προκειμένου να μπορέσει να εκτιμήσει αυτό που είδα και αυτό που ένιωσα καθώς παρατηρούσα αυτούς τους Ρώσους τρόφιμους... Έτρωγαν με άνεση: τέσσερα άτομα ανά τραπέζι και αρκετό φαγητό για όλους... Στην πραγματικότητα αμείβονται για την εργασία που εκτελούν στη φυλακή, όπως ακριβώς θα αμείβονταν για μια αντίστοιχη δουλειά έξω. Είναι δύσκολο να αναλογιστεί κανείς πόσο σημαντικό είναι αυτό το γεγονός από μόνο του... Αμείβονται και πληρώνουν για την ίδια τους την κράτηση... Το υπόλοιπο πηγαίνει προς υποστήριξη των οικογενειών τους...
1924-25 1925-26
Σχολές 122 304
Εκπαιδευτικό προσωπικό 251 348
Κύκλοι μαθημάτων Πολιτικής 162 204
Κύκλοι μαθημάτων Θεάτ-Μουσικής 374 401
"" "" φυσικού πολιτισμού 279 393
Αριθμός σεμιναρίων 16.471 20.294
Τη δεκαετία του 1930 το σοβιετικό ποινικό σύστημα αποτελούνταν από ένα σωφρονιστικό δίκτυο, το οποίο περιελάμβανε: 1. τις φυλακές, 2 τα στρατόπεδα εργασίας (Gulag), 3. τις "αποικίες εργασίας", και 4. τις ειδικές ανοικτές ζώνες. Ο σοβιετικός πολίτης ο οποίος κρινόταν προφυλακιστέος στελνόταν κατά κανόνα σε μια κανονική φυλακή, ενώ παράλληλα πραγματοποιούνταν οι σχετικές έρευνες για να διαπιστωθεί εάν είναι αθώος ή ένοχος. Στην περίπτωση που η δικαστική αρχή αποφαινόταν καταδικαστικά, τότε ο κατηγορούμενος θα μπορούσε ενδεχομένως -ανάλογα και με τη σοβαρότητα της ποινικής πράξης- να πληρώσει ένα πρόστιμο, ή να φυλακιστεί ή, πολύ πιο σπάνια, να αντιμετωπίσει την ποινή της εκτέλεσης. Ένα πρόστιμο μπορούσε να είναι ένα δεδομένο ποσοστό επί των αμοιβών του για μια καθορισμένη χρονική περίοδο. Εκείνοι που καταδικάζονταν σε φυλάκιση στέλνονταν σε κάποια φυλακή, της οποία ο βαθμός ασφάλειας ποίκιλε ανάλογα με την παράβαση.
Όσοι καταδικάζονταν σε ποινές αναγκαστικής εργασίας με διάρκεια λιγότερη του ενός έτους δε μεταφέρονταν καν σε φυλασσόμενες ποινικές εγκαταστάσεις. Οι καταδικασθέντες δε στερούνταν την ελευθερία τους. Εξέτιαν την ποινή τους στον τόπο εργασίας όπου απασχολούνταν και στο παρελθόν, ή σε συγκεκριμένες παραγωγικές μονάδες οι οποίες έπρεπε να απέχουν το μάξιμουμ 10 χιλιόμετρα από τον τόπο κατοικίας τους. Στην ασυνήθιστη περίπτωση που ο υπόδικος καλούνταν να εκτίσει την ποινή του σε χώρο εργασίας βρισκόμενο πέραν του ορίου των 10 χιλιομέτρων, το κράτος αναλάμβανε τα έξοδα μετακίνησης. Το ποσοστό παρακράτησης επί του μισθού τους δεν υπερέβαινε το 25%. Αυτού του είδους οι ποινές αντιπροσώπευαν το 48% του συνόλου των ποινών που επιβλήθηκαν το 1935 από τα σοβιετικά δικαστήρια.
Στις αποικίες εργασίας και στα Gulag στέλνονταν εκείνοι που είχαν διαπράξει σοβαρές παρατυπίες (ανθρωποκτονία, ληστεία, βιασμός, οικονομικά αδικήματα, κλπ), καθώς επίσης και ένα μεγάλο ποσοστό εκείνων που καταδικάζονταν για αντεπαναστατικές δραστηριότητες. Παραβάτες του ποινικού δικαίου, οι οποίοι καταδικάζονταν σε κάθειρξη μεγαλύτερη των 3 ετών μπορούσαν επίσης ενδεχομένως να σταλούν στα Gulag. Έχοντας τελέσει μέρος της ποινής του σε κάποιο Gulag, ένας φυλακισμένος μπορούσε στη συνέχεια να μεταφερθεί σε μια αποικία εργασίας ή σε μια ειδική ανοικτή ζώνη.
Τα Gulag ήταν ιδιαίτερα εκτενείς περιοχές όπου οι φυλακισμένοι ζούσαν και εργάζονταν υπό στενή επίβλεψη. Σε αυτά εξέτιαν τις ποινές τους όσοι κρίνονταν ένοχοι για σοβαρά εγκλήματα του ποινικού δικαίου, για αντεπαναστατικές ενέργειες ή για αδικήματα γενικά για τα οποία προβλέπονταν ποινές κάθειρξης άνω των τριών ετών. Ο αριθμός τους το 1940 ήταν 53.
Την ίδια χρονιά υπήρχαν επίσης 425 αποικίες εργασίας. Αυτές ήταν πολύ μικρότερες μονάδες από τα Gulag και χαρακτηρίζονταν από ένα πολύ πιο ελεύθερο καθεστώς κράτησης με λιγότερη επίβλεψη. Εκεί στέλνονταν κρατούμενοι με μικρότερες ποινές, που είχαν διαπράξει τις λιγότερο σοβαρές εγκληματικές ή πολιτικές παραβάσεις. Εργάζονταν ελεύθερα στα εργοστάσια ή τους αγρούς και αποτελούσαν μέρος της κοινωνίας των πολιτών. Στις περισσότερες περιπτώσεις, το σύνολο των αμοιβών που κέρδιζε από την εργασία του παρέμενε στο φυλακισμένο, ο οποίος από αυτή την άποψη αντιμετωπιζόταν όπως ο οποιοσδήποτε άλλος εργαζόμενος.
Τέλος, οι ειδικές ανοιχτές ζώνες ήταν γενικά γεωργικές περιοχές που προορίζονταν κυρίως για εκείνους που είχαν αποκουλακοποιηθεί κατά τη διάρκεια της κολεκτιβοποίησης. Ένας αριθμός εκ των καταδικασθέντων που βρίσκονταν ένοχοι για δευτερεύουσες εγκληματικές ή πολιτικές παραβάσεις εξέτιαν επίσης τις ποινές τους στις περιοχές αυτές.
Ενδεικτικός των σχετικά χαλαρών μέτρων φύλαξης των έγκλειστων στα Gulag και τις αποικίες εργασίας είναι ο αναλογικά μεγάλος αριθμός των αποδράσεων: μόνο την περίοδο 1934-1939 απέδρασαν συνολικά 311.926 άτομα. Στη συνέχεια τα μέτρα φύλαξης βελτιώθηκαν σημαντικά.
Η Έκθεση για τις "Συνθήκες στην Ποινική Αποικία Εργασίας του Nizhni Novgorod", την οποία συνέταξαν οι Σύμβουλοι του Προεδρείου του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ Kiselev και Novikov, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη βαρύτητα που προσέδιδε η σοβιετική εξουσία στην ποιότητα του σωφρονιστικού συστήματος της χώρας. Εκτός από τις αυστηρές συστάσεις που γίνονται γύρω από τις συνθήκες διαμονής, σίτισης και εργασίας των κρατούμενων, έκπληξη προκαλεί η αναφορά στην εκπαιδευτική-πολιτιστική δραστηριότητα του ιδρύματος. Ακολούθως, υπογραμμίζεται η αναγκαιότητα για αύξηση του ήδη υπάρχοντος αριθμού συνδρομητών σε εφημερίδες και περιοδικά, για την επέκταση της Λέσχης των κρατούμενων, καθώς και για τη διεύρυνση των προγραμμάτων κατά του αναλφαβητισμού, όπως και άλλων μαθημάτων διαφόρων κατευθύνσεων που διδάσκονταν στην Αποικία*.
*Άλλα στοιχεία που παρατίθενται στην έρευνα και αξίζει να αναφερθούν περιλαμβάνουν, α) το γεγονός πως η εργασία δεν ήταν υποχρεωτική (το 64,8% εργαζόταν, εξασφαλίζοντας και ένα επιπρόσθετο εισόδημα το οποίο είτε κρατούσαν είτε διέθεταν για αγορά διαφόρων αγαθών μέσα στην Αποικία -πέραν των βασικών που ήταν βέβαια δωρεάν) και β) πως σε ένα μεγάλο ποσοστό -περίπου το ένα τρίτο- των έγκλειστων ήταν άτομα που είχαν κριθεί προφυλακιστέοι αναμένοντας τελεσίδικη απόφαση της αρμόδιας δικαστικής αρχής. Βλέπε Έκθεση για τις "Συνθήκες στην Ποινική Αποικία Εργασίας του Nizhni Novgorod", 10 Αυγούστου 1932.
Το ποινικό σύστημα της ΕΣΣΔ σχολίασε ο Αμερικανός Δικαστής Leibowitz, οι εντυπώσεις του οποίου δημοσιεύτηκαν στο γνωστό περιοδικό Life τον Ιούνιο του 1959 και εμφανίζονται διαμετρικά αντίθετες σε σχέση με την παγιωμένη εικόνα στην υπάρχουσα βιβλιογραφία: "Τα Σοβιετικά επιτεύγματα σε αυτόν τον τομέα είναι τόσο εκπληκτικά που κάνουν τις αμερικανικές μεθόδους να φαντάζουν απαρχαιωμένες". Όπως αναφέρει ο ίδιος, η Ποινική Αποικία του Krukovd, μπορεί να διέθετε "μουντά, μη εντυπωσιακά κτίρια", ωστόσο, παρουσίαζε παράλληλα "ευφυή, ανθρώπινη, διορατική διοίκηση από πάνω ως κάτω... Οι τρόφιμοι... δεν είχαν εκείνη την καταπονημένη, ντροπιασμένη όψη ενός Αμερικανού τροφίμου... Πρέπει κανείς να γνωρίζει από πρώτο χέρι την αρρωστημένη ατμόσφαιρα του προαύλιου μιας μέσης αμερικανικής φυλακής προκειμένου να μπορέσει να εκτιμήσει αυτό που είδα και αυτό που ένιωσα καθώς παρατηρούσα αυτούς τους Ρώσους τρόφιμους... Έτρωγαν με άνεση: τέσσερα άτομα ανά τραπέζι και αρκετό φαγητό για όλους... Στην πραγματικότητα αμείβονται για την εργασία που εκτελούν στη φυλακή, όπως ακριβώς θα αμείβονταν για μια αντίστοιχη δουλειά έξω. Είναι δύσκολο να αναλογιστεί κανείς πόσο σημαντικό είναι αυτό το γεγονός από μόνο του... Αμείβονται και πληρώνουν για την ίδια τους την κράτηση... Το υπόλοιπο πηγαίνει προς υποστήριξη των οικογενειών τους...
ΠΙΝΑΚΑΣ Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΗΣ ΔΟΥΛΕΙΑΣ ΣΤΑ ΣΩΦΡΟΝΙΣΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΣΣΔ
1924-25 1925-26
Σχολές 122 304
Εκπαιδευτικό προσωπικό 251 348
Κύκλοι μαθημάτων Πολιτικής 162 204
Κύκλοι μαθημάτων Θεάτ-Μουσικής 374 401
"" "" φυσικού πολιτισμού 279 393
Αριθμός σεμιναρίων 16.471 20.294
3 σχόλια:
To βιβλίο είναι πολύ καλό και έχει πάρα πολλές πληροφορίες, ενώ αποδομεί και πολλούς αντικομμουνιστικούς μύθους (διώξεις Ελλήνων, Ουκρανικός λιμός, γκούλαγκ κλπ.)!
Ο συγγραφέας παραδέχεται ότι αυτά που ξέρουμε, και που έχουν ερευνηθεί από τα πρωτότυπα υλικά των αρχείων, είναι ακόμα λίγα καθώς ο όγκος είναι τεράστιος, ενώ μόνο μια αρχή μπορεί να πει κανένας ότι έχει γίνει!
Ιβάν Τζόνι
Όχι του «ποινικού» αλλά του «σωφρονιστικού», Μπρεζνιεφικό Απολίθωμα, στον τίτλο της ανάρτησης, γιατί άλλο το ποινικό κι άλλο το σωφρονιστικό σύστημα.
Παρατηρητικός
Μου το επισήμαναν κι άλλοι κι είναι σωστό, αλλά αυτός είναι ο τίτλος που δίνει ο ίδιος ο συγγραφέας στο βιβλίο.
Ιβάν, νομίζω πως πολλοί ακόμα μύθοι, μεγαλύτερης εμβέλειας, θα έχαναν το έδαφος κάτω από τα πόδια τους, αν είχαμε πρόσβαση στο αρχειακό υλικό εκείνων των χωρών.
Δημοσίευση σχολίου