Μεταξύ δυο επετείων

Όσοι γράφουν τακτικά στο διαδίκτυο, μοιάζουν πολλές φορές να κυνηγάν επετείους, με το ημερολόγιο στο χέρι, για να γεμίσουν τη στήλη "σαν σήμερα". Η οποία νομίζω πως έφτασε στην τελειότερη μορφή της, με τα δεκάλεπτα βιντεάκια της ΕΡΤ, που βλέπονταν καθημερινά ευχάριστα, με τη χαρακτηριστική μουσική στο σήμα έναρξης και την ιδιαίτερη φωνή του εκφωνητή -που είχα πάθει πολιτισμικό σοκ, όταν τον είχαν ακούσει σε διαφορετικά συμφραζόμενα, να περιγράφει έναν αγώνα του Ολυμπιακού, με το ίδιο ακριβώς ύφος και στιλ: φράση, παύση, ανάσα, περνάει αεροπλάνο

Σαν σήμερα λοιπόν, όλο και κάτι θα έχει γίνει, γιατί δεν υπάρχει μέρα άδεια στο καλεντάρι, αλλά βασικά είναι μια μέρα που μπαίνει ανάμεσα σε δύο σημαντικές επετείους, σαν συνδετικός κρίκος, το θάνατο του Ραφαηλίδη στις 8 του μηνός κι αυτόν του Κάππου στις 10, και μας δίνει αφορμή για έναν ιντριγκαδόρικο συσχετισμό.

Ο Ραφαηλίδης θεωρείται ο μεγάλος αιρετικός, αν και θα του πήγαινε καλύτερα ο τίτλος του μεγάλου αναθεωρητή, που δεν είχε πρόβλημα να τον αποδεχτεί. Διάβαζε κι αμφισβητούσε τα πάντα, για να τα αναπλάσει δημιουργικά, να τα σατιρίσει ή να τα εκλαϊκεύσει χοντροκομμένα, όπως έκανε και με τους κλασικούς, καταλήγοντας σε ένα (κάτι σαν) μαρξισμό (κάτι σαν το κάτι σαν σουτ του Μπέρι, που ήταν όμως άκρως αποτελεσματικό), χυδαίο κι εκλεπτυσμένο ταυτόχρονα.

Παρά τις θεωρητικές και τις πολιτικές του περιπλανήσεις όμως (που τον έφτασαν μέχρι τον Πάμπλο, τις παρυφές της 4ης διεθνούς και την Αλγερία) και τον... "ντροπαλό αντικομμουνισμό" του, όπως θα χαρακτήριζε ίσως ο Κάππος τα "αντισταλινικά χωρατά" σε κάποια γραπτά του, παρέμεινε πάντα κοντά στο Κόμμα, γιατί δε θα μπορούσε να είναι κάτι άλλο. Ένα κόμμα στο οποίο μπορείς να βρεις τα πάντα, ακόμα και κομμουνιστές, όπως έλεγε. Κι ίσως να μην είχε πολύ άδικο την περίοδο που τα έγραφε, που συνέπεσε με τη χειρότερη κρίση του κομμουνιστικού κινήματος και τη μετάλλαξη (εν μια νυκτί) πολλών "σφων", που το επόμενο πρωί ξυπνούσαν σοσιαλδημοκράτες.

Αλλά οι κομμουνιστές στο κόμμα αποδείχτηκαν πολύ περισσότεροι από ό,τι πίστευαν κάποιοι (και δεν εννοώ το Ραφαηλίδη) και κράτησαν το κόμμα όρθιο. Κι ένας από αυτούς τους κομμουνιστές, αν και δεν ήταν στο κόμμα (όχι από επιλογή του) κατά την κρίσιμη σύγκρουση με τους αναθεωρητές (που δεν είχαν σχέση με το δημιουργικό αναθεωρητισμό του Ραφαηλίδη), ήταν ο Κώστας Κάππος. Που αν ο Ραφαηλίδης ήταν ο μεγάλος αιρετικός, αυτός θα μπορούσε να είναι ο μεγάλος ορθόδοξος του κομμουνιστικού κινήματος, που έμεινε αταλάντευτος στις ιδέες του, ενάντια στο πολιτικό κύμα της αντεπανάστασης και δεν παρασύρθηκε από τη νόσο του αριστερού κυβερνητισμού -μηδέ όσο στην κακοκαιριά λυγάει το κυπαρίσσι. (Έχουμε το κουκουέ πολύ, πάρα πολύ αγαπήσει).

Αλλά αυτό δε σημαίνει πως έμενε προσκολλημένος σε δογματικές βεβαιότητες, δεν ήταν ανήσυχο πνεύμα και δεν "αναθεωρούσε" δημιουργικά κάποια σημεία, όπως στο βιβλίο του με την κριτική του σοβιετικού σχηματισμού, όπου διαχωρίζει πχ τη δικτατορία του προλεταριάτου από το σοσιαλισμό και το πολιτικό του εποικοδόμημα. Κάτι που κάνουν κι αρκετοί σοβιετικοί βέβαια, αλλά δεν είναι της παρούσης να το αναλύσουμε.

Θέλω να πω λοιπόν πως κανείς από τους δυο δε δικαιολογεί με αυστηρά τυπικά κριτήρια τον τίτλο που δώσαμε στην αρχή. Ο Ραφαηλίδης καταρχάς δε δέχεται την ορθή δόξα ως έννοια, που πηγαίνει πακέτο με τις αιρέσεις, και σίγουρα θα θύμωνε με οτιδήποτε αμφισβητούσε τη βασική ιδιότητά του ως κομμουνιστή ή έστω κομμουνίζοντα. Που αιρετικός ή μη, ήταν μια ζωή κοντά στο κόμμα και δε θα μπορούσε να είναι ποτέ κάπου αλλού.

Εκεί που ήταν δηλ κι ο Κώστας Κάππος -που φαινομενικά θα έπρεπε να τον βάλουμε στο άλλο άκρο από τον αιρετικό Ράφα. Κι ό,τι χαρακτηρισμό κι αν του έχουν κολλήσει οι αντίπαλοί του στο παρελθόν ("σταλινικό", δογματικό, κτλ) αυτός που τον περιγράφει απόλυτα είναι του κομμουνιστή. Που τον κέρδισε και τον διατήρησε με το σπαθί του, κι ας μην ήταν τα τελευταία χρόνια της ζωής του μέλος του κόμματος, από το οποίο δεν έφυγε ποτέ στην ουσία...