Η Πολωνία και εμείς

Τις προάλλες ένας σφος μου ζήτησε να του δώσω, αν γνωρίζω, μια λίστα σχετικά με την Πολωνία, από την εποχή του Πιλσούδσκι ως τις ανατροπές του 89' και κατά προτίμηση (όχι απαραίτητα) από τη δική μας σκοπιά, αφού την άλλη (που είναι βασικά μία μες στην πολλαπλότητά της) μπορείς να τη βρεις παντού, εύκολα. Κι επειδή η συλλογική δουλειά φέρνει σχεδόν πάντα καλύτερα αποτελέσματα από έναν κόκορα που λαλεί να ξημερώσει, προέκυψε αυτή η ανάρτηση. Η κε του μπλοκ σημειώνει ενδεικτικά μια πρόχειρη λίστα από την ελληνική βιβλιογραφία (αυτήν ξέρω, αυτήν εμπιστεύομαι που λέει το σλόγκαν) κι οι σφοι αναγνώστες μπορούν να τη συμπληρώσουν με ό,τι παραπάνω γνωρίζουν.

Αφορμή για τη σημερινή ανάρτηση, θα μπορούσε να είναι κι αυτή η είδηση για την πολωνική κυβέρνηση που δεν περιορίζεται στην απαγόρευση των κομμουνιστικών συμβόλων, αλλά σκοπεύει να ποινικοποιήσει ακόμα και την ιστορική μνήμη.

Έχουμε και λέμε λοιπόν, καταρχάς για το στρατιωτικό νόμο του 81'.
Η επίσημη θέση του κόμματος εκφράστηκε τότε από τον εκκολαπτόμενο θεωρητικό και ιδεολογικό στέλεχος της ΚΕ, Νίκο Κοτζιά. Δεν έχω πρόχειρο το βιβλιαράκι, για να παραθέσω κάνα μαργαριτάρι-απόσπασμα, αλλά είναι σίγουρο πως ο ίδιος θα αποκήρυσσε τα γραφόμενά του και τα συμπεράσματα στα οποία κατέληγε τότε, ενώ κι εμείς τα διαβάζουμε κριτικά και μάλλον δε θα τα προσυπογράφαμε πλήρως, καθώς έχουμε διαφορετική θεωρητική οπτική σε κάποια ζητήματα σοσιαλισμού και πτυχές της πείρας της οικοδόμησης.

Αξίζει να σημειωθεί τότε πως κατά τα Πολωνικά, ο κομματικός μηχανισμός δέχτηκε ένα σημαντικό πλήγμα, καθώς σύμφωνα με τα απομνημονεύματά του, στο "προχωρώντας και αναθεωρώντας" (ίσως ο μοναδικός που φέρει με τόση περηφάνια τον τίτλο του αναθεωρητή -μαζί με το Ραφαηλίδη, αλλά από τελείως διαφορετική σκοπιά), ο Νίκος Μπίστης αποχώρησε από το κόμμα, αμέσως μετά από τα γεγονότα στην Πολωνία, που δε θα μπορούσε να σταθεί και να τα δικαιολογήσει στο Δικηγορικό Σύλλογο. Να πώς κατέληξε στα 31 προς 32 του στο εσωτερικού, αρχίζοντας τη μεγάλη καριέρα του πολιτικού γυρολόγου.
Ο Κοτζιάς θα ακολουθούσε μια επταετία (και μια Αλλαγή) αργότερα, αλλά δε θα έφτανε ούτε τις μισές ομάδες, μέχρι να πάρει κάποιον (υπουργικό) τίτλο.

Ο Μπιτσάκης που έκανε παρόμοια διαδρομή, σε διαφορετικούς χρόνους βέβαια, από το ΚΚΕ στο Ναρ και από εκεί στην αγκαλιά του (νέου) ΠαΣοΚ και τις αυταπάτες της ΠΦΑ, έγραψε το 91' το βιβλίο "ένα φάντασμα πλανάται", που έμοιαζε περισσότερο με αλμανάκ-χρονικό και συλλογή άρθρων ή ως μια εσπευσμένη (και μάλλον εμπορική) αγωνία να τοποθετηθεί στα γεγονότα όσο αυτά εξελίσσονταν (έχοντας σαφώς κριθεί), με συνέπεια να αναπαραγάγει αρκετά αστικά κλισέ του συρμού, παρά να προχωρήσει σε μια θεωρητική ερμηνεία της πραγματικότητας.

Ένα από τα πρώτα κεφάλαια του βιβλίου είναι αφιερωμένο στις εξελίξεις στην Πολωνία και τις υπόλοιπες ΛΔ/ΣΔ, που έχει τουλάχιστον χρήσιμα ιστορικά στοιχεία κι ενδιαφέρουσες παραθέσεις από τον Τύπο. Το εντυπωσιακό είναι πως είκοσι χρόνια μετά, προχώρησε στην επανέκδοση του βιβλίου, χωρίς να νιώσει την ανάγκη να προσθέσει ή να αλλάξει τίποτα (παρά μόνο να αφαιρέσει το κεφάλαιο της κριτικής στο ΚΚΕ, που σήμερα θα εξέθετε μάλλον τον ίδιο). Θα μου πεις βέβαια, τι πιο εντυπωσιακό από τη δική του οβιδιακή μεταμόρφωση και μετακίνηση προς το Σύριζα -αν και μετά το δημοψήφισμα αγνοούνται τα ίχνη του. Ή μήπως όχι...;

Πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία δίνει και το βιβλίο "η νίκη" του Πίτερ Σβαρτς που εντάσσει την Πολωνία και την αδρή χρηματοδότηση της Αλληλεγγύης από τη Δύση, στα πλαίσια της συνολικής στρατηγικής των ΗΠΑ, κατά τη δεκαετία με τις βάτες, να πετύχουν καίρια, αποφασιστικά ρήγματα στο σοσιαλιστικό συνασπισμό.

Υπάρχει επίσης το "κουβεντιάζοντας στην Πολωνία" (ένα χρόνο μετά από το "κουβεντιάζοντας στο Κρεμλίνο) του Γιάννη Καψή, διευθυντή των Νέων τότε και πατέρα των δύο γνωστών, σύγχρονων Καψήδων. Μόνο που κάθε εποχή έχει το ΠαΣοΚ και τον Καψή που της αξίζει κι εκείνη την εποχή το φρεσκοεκλεγμένο ΠαΣοΚ έπαιζε περίτεχνα το φιλοσοβιετικό χαρτί κι ήταν η μόνη δυτική χώρα, αν δεν κάνω λάθος, που δεν είχε καταδικάσει την επιβολή στρατιωτικού νόμου και την κυβέρνηση του Γιαρουζέλσκι.

Αν ο Καψής κουβεντιάζει με τα υψηλόβαθμα στελέχη της κάθε πλευράς (εκτός από τους βασικούς πρωταγωνιστές, δηλ το Γιαρουζέλσκι και το Βαλέσα) το βιβλίο του Γ. Γάτου (Πολωνία από την αρχή) θυμάμαι να εστιάζει στην καθημερινότητα του πολωνικού λαού, που δε φαίνεται να επηρεάστηκε δραματικά από τον (κάπως ιδιότυπο και διαφορετικό από τα δικά μας δεδομένα) στρατιωτικό νόμο.

Στη σχετική βιβλιογραφία, μπορούμε να συμπεριλάβουμε και το κεφάλαιο για το Κατίν, από την μπροσούρα του Β. Σαμαρά -που δημοσιεύτηκε εδώ πριν από λίγες μέρες- καθώς και την πλούσια, σχετική αρθρογραφία (σε κομματικά έντυπα κι όχι μόνο).

Υπάρχει επίσης μια συλλογή λόγων κι ομιλιών του Γιαρουζέλσκι, που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Ειρήνη και σίγουρα δεν είναι το πιο συναρπαστικό ανάγνωσμα που υπάρχει, αλλά μπορεί να βρει κανείς πολλά κι ενδιαφέροντα πίσω από τις γραμμές και τις επίσημες διατυπώσεις. Υπόψη πως το συγκεκριμένο εκδοτικό είχε κι άλλες αντίστοιχες εκδόσεις, πχ για το Χόνεκερ, τον Ζίβκοφ, κτλ, και μάλιστα μία από αυτές (νομίζω του Χόνεκερ) είχε και πρόλογο από τον Ανδρέα -που ήξερε, όπως είπαμε, να παίζει πολύ καλά το φιλοσοβιετικό χαρτί.

Στα ελληνικά κυκλοφορεί και μια αυτοβιογραφία του Βαλέσα με τον τίτλο "ένας δρόμος ελπίδας" (η ελπίδα έρχεται, λέμε) που κυκλοφόρησε πριν από τις ανατροπές του 89', αλλά δεν έχει ενδιαφέρον και ζουμερά στοιχεία. Καθώς και (τουλάχιστον) μία συλλογή κειμένων, άρθρων και συνεντεύξεών του, όπως αυτή στην οποία παρουσιάζεται ένθερμος υπερασπιστής του σοσιαλισμού και της ανανέωσής του (σε ένα σχεδόν καλτ διαμαντάκι).

Στην ευρύτερη κατηγορία Πολωνία (χωρίς άμεση σχέση με το θέμα μας) θα έβαζα και το βιβλίο του θρυλικού σαγόνια Γιάτσεκ Γκμοχ, του μοναδικού προπονητή που οδήγησε στον τίτλο επαρχιακή ομάδα, "έξι χρόνια στο Ελλάντα", που σατιρίζει τη δική του αδυναμία να μάθε καλά ελληνικά, όσα χρόνια κι αν παρέμεινε στο Ελλάντα. Και το οποίο το είχα σταμπάρει κάποτε στο παλαιοπωλείο στη Βικτώρια, αλλά τσιγκουνεύτηκα τότε τα δύο ευρώ (λες να μην αξίζει, κτλ) και την επόμενη μέρα το είχε πάρει κάποιος άλλος.

Αυτή είναι μια πρώτη ενδεικτική λίστα, όπως είπαμε, που μπορεί να εμπλουτιστεί με τη δική σας συμβολή και τις προτάσεις σας, που μπορούν να συμπληρώσουν και το δικό μου κενό στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία. Κάθε βοήθεια ευπρόσδεκτη.