Άξιον εστί

Εν όψει της μεγάλης συναυλίας που αφιερώνεται στα 90χρονα του μίκη θεοδωράκη, η κε του μπλοκ μπήκε στον πειρασμό να ξεφυλλίσει ξανά το βιβλίο «ο πολιτικός Θεοδωράκης» και να συνεχίσει το αφιέρωμα που είχε αφήσει στη μέση, αντιγράφοντας και αναπαράγοντας μερικές χαρακτηριστικές γραπτές τοποθετήσεις του.

Αρχικά, πρέπει να γίνει σαφές πως οι τοποθετήσεις αυτές καταλήγουν πολλές φορές να αυτοαναιρούνται. Ο Θεοδωράκης έχει υποστηρίξει κατά καιρούς σχεδόν τα πάντα, και είναι μέσα σε κάθε περίπτωση, καθώς έχει πει κάτι, αλλά και το αντίθετό του. Για παράδειγμα στη σελίδα 402 του βιβλίου (οι παραπομπές θα γίνονται στο συγκεκριμένο βιβλίο, κι όχι σε άλλα παλιότερα έργα του από τα οποία μπορεί να αντιγράφονται τα αποσπάσματα) μπορεί να δει κανείς τα εξής πολύ ενδιαφέροντα:

Κι έτσι εξηγείται η πλήρης πολιτική μου απομόνωση, δεδομένης της αλλεργίας των αστικών κομμάτων απέναντι στον σταλινισμό, (που σε τελευταία ανάλυση φαίνεται πως εξακολουθεί να ταράζει τον ύπνο τους και μ’ αυτόν εξομοιώνουν αυτούς που δεν μπορούν να ελέγξουν με καμιά δύναμη όπως εμένα), τον οποίο κατάφεραν με την προπαγάνδα τους να εξισώσουν με τον χιτλερισμό. Ενώ υπήρξε το απολύτως αντίθετό του. Άλλωστε αυτός, ο σταλινισμός, είναι που εξόντωσε το φασισμό-χιτλερισμό και θα έκοβε το χέρι όλων αυτών που στο όνομα του «ελεύθερου κόσμου» λεηλατούν σήμερα τις ελπίδες των ανθρώπων. Έτσι επίσης εξηγείται η σφοδρότητα των χτυπημάτων που δέχτηκα απ’ την Αριστερά, ιδιαίτερα την κομμουνιστική. Ποια ήταν όμως αυτή η νέα κομμουνιστική αριστερά; Αυτή που διαμορφώθηκε πρώτα στη Μόσχα και μετά σε όλο τον κόσμο επί Χρουτσώφ και μετά κηρύσσοντας ανελέητο πόλεμο στους σταλινικούς και στο σταλινισμό; Και όπως αποδείχτηκε, η πολιτική του ουσιαστικού συμβιβασμού, που εγκαινιάστηκε, οδήγησε σε αλυσσιδωτές διασπάσεις ολοένα προς τα δεξιότερα, ολοένα και σε μεγαλύτερους συμβιβασμούς, έως ότου τα λεγόμενα κατ’ ευφημισμόν κομμουνιστικά κόμματα κάθε είδους, αφού χρησιμοποιήθηκαν σαν δεκανίκια για την άνοδο κυρίως στην Ευρώπη της πιο επικίνδυνης μεταμφίεσης του καπιταλισμού, των λεγόμενων σοσιαλιστών (Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία), τελικά εξαφανίστηκαν, σκόρπισαν στους τέσσερις ανέμους.

Τώρα εξηγείται και η σχέση η δική μου με την εξουσία του ΚΚΕ μετά το 1974. Μας ένωνε ο ηρωικός-επαναστατικός κομμουνισμός. Μας χώριζαν οι σκοπιμότητες της μεταχρουτσωφικής πολιτικής. Ενώ τέλος έχυναν δηλητήριο ανάμεσά μας όλοι αυτοί οι περαστικοί επισκέπτες που νόμιζαν πως γίνεται κομμουνιστής με μια απλή βεβαίωση ενός συνοικιακού ληξιαρχείου. Πόσοι και πόσοι, αλήθεια απ’ αυτή τη φουρνιά τη μεταχουντική, δε βρήκαν τελικά τη θέση τους στην αντίπερα όχθη, χωρίς αιδώ, αφού πρώτα χρησιμοποίησαν το βήμα του ΚΚΕ για να αναδειχτούν.

Σε άλλα σημεία όμως, θα βρει κανείς εκ διαμέτρου αντίθετες εκτιμήσεις.

Με αυτούς τους πολλούς και ανώνυμους δε θα μπορούσα ποτέ να χωρίσω. Να πω, ότι δεν ανήκω στην ίδια οικογένεια. Θα έπρεπε να βγουν από τις φυλακές να ορθοποδήσουν. Θα έπρεπε η ηγεσία του ΚΚΕ να μπει στη Βουλή, να έχει γραφεία, αυτοκίνητα, μηχανισμούς, να μπει στην Κυβέρνηση, να μας δείξει το αλαζονικό πρόσωπο του εξουσιαστή, για να μπορέσουμε να πούμε επιτέλους αυτό που σκεφτόμασταν από τον Μάρτιο του 1949 και το είχαν κλειδαμπαρωμένο μέσα μας, ότι δηλαδή από τη στιγμή που λείπει το οξυγόνο της Δημοκρατίας, στην ουσία δεν προσπαθούν να κάνουν τίποτε άλλο παρά να αναπαράγουν και μάλιστα στο όνομα της Αριστεράς και της προόδου, έναν ακόμα ολοκληρωτισμό, σαφώς χειρότερο από τους προηγούμενους, γιατί αυτός εμεταλλεύεται τα αγνότερα και ιερότερα αισθήματα και όνειρα των ανθρώπων για να οικοδομήσει την εξουσία του.

Τα πράγματα για μένα ήσαν σαφή. Δεν μπορεί να είναι ούτε να λέγεται Αριστερά η παράταξη που δε σέβεται τη Δημοκρατία, ούτε μέσα στο Κόμμα ούτε μέσα στην Κοινωνία. Όμως, όπως η Εκκλησία, που είχε χρεωθεί την Ιερά Εξέταση, τελικά μονοπώλησε τον Χριστιανισμό, το ίδιο και η καινούργια Εκκλησία –το Κόμμα- χρεωμένο με εκατομμύρια θυμάτων και με δάκρα λαών ολόκληρων, τελικά μονοπωλεί την Αριστερά. (σελίδα 47)

Που γίνονται ακόμα πιο σαφείς σε αυτό το απόσπασμα:

Ο δογματικός γραφειοκρατισμός συνδέεται με τη σταλινική περίοδο διακυβέρνησης. Είναι δημιούργημά της. Στο όνομά του πραγματοποιήθηκαν όλες οι εκτροπές από το δρόμο του Λενινισμού. Ταυτόχρονα, σαν μεθοδολογία και σαν πράξη, δημιούργησε τα πλαίσια –τους μηχανισμούς- για την επιβολή της λαθεμένης γραμμής αυτής της περιόδου. Το 20ό Συνέδριο είχε το ιστορικό θάρρος να δει αυτοκριτικά τα λάθη του παρελθόντος. Γκρέμισε τη σταλινική μυθολογία. Τα χρόνια που ακολούθησαν όμως, απόδειξαν ότι το χειρουργικό νυστέρι δεν έφτασε στο βάθος του καρκινώματος. Δεν έθιξε το μηχανισμό των μηχανισμών!

Ειδικά αυτή η παράγραφος για το διάστηα μετά τη διάσπαση του 68’, μπορεί να θυμίσει συνειρμικά τη διαβόητη ατάκα του ζίζεκ για τους νεκρούς που ξέχασαν να πεθάνουν.

Ο δογματικός γραφειοκρατισμός έκανε την εκλογή του! Δεν μπόρεσε να πάει με τους ζωντανούς που ήθελαν να οικοδομήσουν ένα ζωντανό κόμμα κατ’ εικόνα και ομοίωση του λαού και της εποχής μας. Προτίμησε μια μικρή ομάδα ξεπερασμένη από το χρόνο και την εποχή, ξεκομμένη εντελώς από την πραγματικότητα, όμως κομμένη και ραμμένη όπςω φαίνεται, πάνω στα μέτρα και τις ανάγκες ενός αναχρονιστικού καθοδηγητικού συστήματος. (σελίδα 231-2)

Θυμάστε μήπως το κείμενο με το οποίο ανακοίνωνε την ίδρυση του ποταμιού ο σταύρος θεοδωράκης; Διαβάστε και το επόμενο απόσπασμα, για να βρείτε τι σας θυμίζει...

Το κλίμα ήταν αρνητικό αλλά εγώ συνέχιζα τις συναυλίες μου οπότε το 62, μεταξύ των συναυλιών, ήταν και μια που έδωσα στο Ναύπλιο στην ίδια βαρειά ατμόσφαιρα, διότι έρχονταν αποφασισμένοι να τα δώσουν όλα, να ταυτιστούν απόλυτα με τα διαδραματιζόμενα, ιδιαίτερα με τους στίχους και τη μουσική. Την άλλη μέρα κατέβηκα στην παραλία, ήταν έρημη, είχε ένα καφενεδάκι στο μώλο, κάθησα μόνος μου και παρήγγειλα ένα μέτρο και την ώρα που περίμενα το γκαρσόνι ήρθαν δυο νεαροί κύριοι, συστήθηκαν –θυμάμαι το όνομα του ενός ήταν ο Δημήτρης Δρούζας- είπαν ότι είναι νέοι δικηγόροι από το Ναύπλιο οι οποίοι εργάζονται στην Αθήνα, παρακολούθησαν τη συναυλία μου, γνώριζαν ό,τι κάνω και μου έθεσαν το ερώτημα «έχετε συνειδητοποιήσει κ. Θεοδωράκη το ρόλο που διαδραματίζετε αυτή τη στιγμή;» Λέω, ποιο ρόλο; «Δεν καταλάβατε ότι αυτή τη στιγμή δεν είστε μόνο μουσικός, αλλά ένας πολιτικός ηγέτης; Εμείς έτσι σας βλέπουμε. Κι αυτή τη στιγμή δημιουργείται ένα κίνημα πολιτικό το οποίο μας εκφράζει, διότι δεν αναπαράγετε τα λόγια κανενός κόμματος, είστε μόνος σας, υπερασπίζεστε τη δημοκρατία, υπερασπίζεστε το έργο σας τη μουσική που μας αρέσει, την ελληνική ποίηση, το Ρίτσο, αυτά είναι τα ιδανικά τα δικά μας». Και πράγματι έτσι ήταν. «Σας ευχαριστώ πολύ, αυτό δεν το είχα σκεφτεί ακόμα, διότι καταλαβαίνετε είναι τόσα πολλά τα εμπόδια, τόσες οι μάχες που δίνω καθημερινά που δε μου έτυχε να σκεφτώ κάτι τέτοιο διότι, ομολογώ ότι μετά όσα έχω υποστεί στο παρελθόν ήρθα αποφασισμένος να κάνω στην Ελλάδα μουσική και μόνο μουσική. Τίποτε άλλο».

Αυτός ήταν ο σπινθήρας, διότι αμέσως μετά συναντηθήκαμε στην Αθήνα (...) (σελίδα 61)

Ο (δικαιολογημένος ως ένα βαθμό) εγωκεντρισμός που συναντάται σε αρκετούς καλλιτέχνες, εδώ αποκτά σαφή πολιτική διάσταση.

Έχει νομίζω σημασία να δηλώσω ότι εξακολουθώ να πιστεύω ότι το έργο και η δράση μου αποτελούν στοιχεία θετικά και ωφέλιμα στον αγώνα των προοδευτικών μας δυνάμεων. Έτσι καταλήγω στο συμπέρασμα ότι από την άποψη αυτή, θα έπρεπε το ίδιο το Κίνημα να φροντίζει ώστε τα ωφέλη αυτά όχι μόνο να συντηρούνται αλλά και να μεγαλώνουν. Εδώ πρέπει να πω με μεγάλη μου λύπη ότι ενώ ο αντίπαλος με είδε σωστά και αποφάσισε την «εξόντωσή» μου, οι δικοί μας υπέυθυνοι δεν είχαν τον καιρό να ασχοληθούν με σοβαρότητα με το πρόβλημα αυτό. Και όχι μόνο αυτό αλλά φτάσαμε στο σημείο, να υπάρχει ακόμα και ευθυγράμμιση της επίθεσης! (Βλέπε σχετικό λιβελλογράφημα της Επιθεώρησης Τέχνης). Έτσι το κίνημα της κουλτούρας στο βαθμό που το εκπροσωπώ περνά στις μέρες μας στιγμές κρίσιμες, για να μην πω απελπιστικές. Αυτά ως προς την τέχνης και την κουλτούρα. Όσον αφορά τον πολιτικό στίβο, εδώ η φθορά και η δολιοφθορά υπήρξε ακόμα πιο έντονη και πιο αποτελεσματική. Είναι φανερό πια ότι καμιά οργανωμένη πολιτική δύναμη δε με θέλει για ηγέτη της ελληνικής νεολαίας –δηλαδή αυτό που με είχε κάνει η ζωή, οι αγώνες, οι ιδέες και οι θέσεις μου μέσα στη ΔΝΛ. Το ολοκληρωμένο σχήμα (του δημιουργού, του οραματιστή και του αγωνιστή) που αποτελούν (μπροστά στα μάτια της ελληνικές νεολαίας) ένα συγκεκριμένο παράδειγμα και όχι μια συνηθισμένη υπόσχεση, και που σε τελευταία ανάλυση ήταν μια δύναμη που ανήκε στο κίνημα (μιας και την έπλασα από το Κίνημα για το Κίνημα!) βάλθηκαν όλοι ανεξαιρέτως να την καταστρέψουν! Όμως αυτή η ειδική θέση μου μέσα στο κίνημα μου δίνει και ορισμένες ειδικές ευθύνες. Ποτέ δε μου έλειψε το ηθικό θάρρος. Γι’ αυτό σας δηλώνω επίσημα ότι δε θα παραιτηθώ ποτέ από την προσπάθειά μου. (σελίδα 124)

Κλείνουμε την ανάρτηση με δύο εξίσου χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τη μεταπολιτευτική περίοδο και το διάστημα που ο μίκης συμπορεύτηκε με το κουκουέ.

Οι χειρισμοί της ηγετικής ομάδας του ΚΚΕ στο θέμα της υποψηφιότητας Σαρτζετάκη (και όχι μόνο) και η κάμψη της εκλογικής ισχύος στις εκλογές του Ιουνίου επηρέασαν το Θεοδωράκη να δημοσιοποιήσει γραπτά τις ανησυχίες του στο Χ. Φλωράκη:

Θα σου πω ότι δεν το φροντίζει καλά το Κόμμα όταν υπάρχει ένας αγωνιστής σαν και μένα που είχε να σας δώσει και θέλει να σας δώσει 100 και σεις παίρνετε μόνο 10 και με το ζόρι. Όπως σου είπα είμαι ένα τάνκερ και σεις με κλείσατε στη λίμνω των Ιωαννίνων να κάνω μανούβρες γύρω από τον εαυτό μου. Από τα 1978 έως σήμερα πέρασαν 7 ολόκληρα χρόνια. Είχατε όλο το καιρό να με γνωρίσετε από κοντά. Να με ψάξετε. Να με δοκιμάσετε. Και να με αξιοποιήσετε. Για το καλό του κόμματος και του λαού μας. Γιατί δεν το κάνατε; (σελίδα 343)

Κι ένα μικρό υστερόγραφο, όπου ο μίκης γράφει πως του είχαν υποσχεθεί ότι θα είναι σαν ισότιμο μέλος του πγ της κετουκε!

Βγήκα ξανά βουλευτής στη Β’ Πειραιά, ενώ η υπόσχεση ότι θα ήμουν ισότιμο μέλος του ΠΓ δεν τηρήθηκε, είχα μόνο επαφή προσωπική με τον Φλωράκη. (σελίδα 324)

Σημειώνω εμφατικά πως τα παραπάνω έχουν ως βασικό σκοπό να καταδείξουν τις αντιφάσεις που διαπερνούν τον πολιτικό θεοδωράκη, και που πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη πριν από οποιαδήποτε προσέγγιση-εκτίμηση των θέσεων που παίρνει κατά καιρούς.

(Συνεχίζεται...)