Τι να κάναμε

Ήταν δεδομένο πως απ’ τη στιγμή που το κκε δε δέχτηκε να μπει άκριτα στο τσουβάλι του «όχι νέτο-σκέτο», χωρίς αστερίσκους, από τη στιγμή που δεν υπέκυψε στο εκβιαστικό δίλημμα «λαιμητόμος ή καρμανιόλα» και δεν έπαιξε το παιχνίδι της κυβέρνησης, θα έμπαινε στο στόχαστρο των επικοινωνιακών της μηχανισμών και των επαγγελματιών του τουίτερ, που θα χρησιμοποιούσαν τα πάντα: από την αποχή του 46’, το ζαχαριάδη και το… τραγικό λάθος «τι πλαστήρας τι παπάγος», μέχρι το πολυφορεμένο και διαχρονικό «ψάλτης της δεξιάς και του συστήματος» κι άλλα τέτοια, ωραία πασοκικά. Για την ακρίβεια, τα είχαν έτοιμα, πακεταρισμένα κι άρχισαν να τα ξετυλίγουν πριν καν διαφανεί κι ανακοινωθεί η στάση του κόμματος, για να έχει ήδη φτιαχτεί κλίμα. Άλλωστε έχουν κάνει δουλειά υποδομής και ενεργοποιούν κατά το δοκούν εξαρτημένα αντανακλαστικά, με κάποιες απλές λέξεις: ηγεσία του περισσού, προδοσία, τραγικά λάθη, δογματικός σεχταρισμός, κοκ. Στα παραπάνω σοβαρά επιχειρήματα να προσθέσω επίσης πως δύο αρνήσεις (και στις δύο προτάσεις) ισοδυναμούν με κατάφαση· και το ντεμέκ ψαγμένο ρητορικό ερώτημα «τι θα έκανε το σημερινό κκε στο δημοψήφισμα για το βασιλιά, το 74;», που δείχνει βαθιά ιστορική γνώση και την ικανότητα να συγκρίνουμε μήλα με πορτοκάλια, γιατί και τα δύο είναι κόκκινα, εκτός από τα πορτοκάλια.

Αυτό το τελευταίο είναι παρμένο από τον καλό λύκο του αρκά κι έχει τρομερή σημειολογική δύναμη ως προς τις αντιθέσεις των ιμπεριαλιστών και τις καλές προθέσεις κάποιων δυνάμεων που ψάχνουν να βρουν τον καλύτερο δυνατό σύμμαχο, για να τον εξανθρωπίσουν και να στοιχηθούν πίσω του –καλή ώρα όπως τώρα στο δημοψήφισμα, κι ας είναι ματαιοπονία να ψάχνεις τον καλό ιμπεριαλιστή λύκο –πιο ουτοπικό ίσως κι απ’ το να βρεις όντως ένα χορτοφάγο (ου μην και vegan) τσακάλι (ζάχαρης-εε.)

Αυτό το παράδειγμα όμως με κατατάσσει εμμέσως στους υπερασπιστές του γνωστού σκιτσογράφου του μπόμπολα (που πέρασε λίγο στο ντούκου, λόγω της επικαιρότητας που έτρεχε). Την ίδια στιγμή, στο μέτωπο του «καθαρού όχι» συντάσσονται οι χρυσαυγίτες κι οι ανελ με την κυβερνώσα αριστερά, αλλά αυτή είναι μια απλή λεπτομέρεια, που είναι κρίμα να χαλάσει έναν τόσο ωραίο συλλογισμό. Θα αποκτούσε ωστόσο στρατηγική σημασία αν για κάποιο λόγο συνέπιπταν κάπου, για κάποιο θέμα (πχ ότι η γη γυρίζει) με το κκε.

Είναι πολύ λογικό λοιπόν αυτό το κλίμα να επηρεάζει εν μέρει και ένα τμήμα της βάσης μας, παρά τους σχετικά πιο ατσαλωμένους δεσμούς των τελευταίων χρόνων. Και δεν είναι πολύ εύκολο να πει κανείς ποιος επηρεάζεται από την προπαγάνδα του αντιπάλου και ποιος διαμορφώνει συνειδητά μια διαφορετική εκτίμηση σχετικά με τη γραμμή του άκυρου, θεωρώντας τακτικά πιο πρόσφορο το όχι· ούτε αυτά τα δύο βρίσκονται πάντα σε «καθαρή μορφή», είτε το ένα είτε το άλλο, χωρίς να μπλέκουν και μεταξύ τους. Κι είναι απολύτως λογικό η εκτίμηση κάθε σφου να καθορίζεται κι από όσα βλέπει στο περιβάλλον του, κρίνοντας όχι μόνο με βάση την αντικειμενική κατάσταση αλλά και την εικόνα που σχηματίζει ο κόσμος κι οι ψηφοφόροι του κόμματος, ποια τακτική μπορούν να καταλάβουν πιο εύκολα και να τους συσπειρώσει.

Η αλήθεια πάντως είναι πως καμία επιλογή δε θα ήταν εύκολη και δύσκολα θα περνούσε μαζικά και πλειοψηφικά στις μάζες. Όταν οι αστικές δυνάμεις επιλέγουν –και δεν υποχρεώνονται- να κάνουν ένα δημοψήφισμα, φροντίζουν να το διατυπώσουν έτσι που να δημιουργούν τεχνητή πόλωση γύρω από δύο βολικά κι ευνοϊκά για την κυριαρχία τους ενδεχόμενα, χωρίς περιθώρια για εναλλακτικές και ναι-όχι μεν αλλά. ΝΑΙ ή ΟΧΙ, άσπρο-μαύρο (όνειρα κάνω). Όσους αστερίσκους κι αν βάλεις, για να εξηγήσεις πλήρως το σκεπτικό σου (όχι και στις δύο προτάσεις, σε παλιά και νέα μνημόνια, στην εε, κτλ) η τηλεοπτική κοινή γνώμη έχει εκπαιδευτεί εδώ και χρόνια να φιλτράρει τις ενοχλητικές λεπτομέρειες που τα βάζουν να σκεφτεί και να κρατάει την «ουσία». Κι αν ξεκινήσει να λες στον κόσμο πως πρέπει να ακυρώσει με την ψήφο του το σχεδιασμό για μια νέα αντιλαϊκή συμφωνία με την τρόικα, έχει την «ικανότητα» να ακούει μόνο τις τρεις πρώτες συλλαβές του ρήματος και μετά σταματάει να επεξεργάζεται το μήνυμα:

-Δηλαδή άκυρο;

Το ίδιο ακριβώς που θα συνέβαινε και με το όχι (σε μνημόνια, εε, κτλ).

-Δηλαδή όχι!

Με βάση αυτό, κατανοώ την αμηχανία πολλών σφων που δεν είναι πεισμένοι για τη γραμμή άκυρο ή δε νιώθουν πως μπορούν να τη μεταφέρουν παραέξω. Η πίεση που ασκεί το εκβιαστικό δίλημμα και το πιθανό ενδεχόμενο να νικήσει οριακά το «ναι», ασκεί ακόμα μεγαλύτερη πίεση στον περίγυρο του κόμματος και ένα τμήμα των οπαδών. Προσωπικά όμως πιστεύω πως η ανάλυση της λογικής μας, θα ήταν ούτως ή άλλως δύσκολα, ανεξάρτητα από την ειδική μορφή με την οποία θα εκφραζόταν στο δημοψήφισμα.

Η οποία κατά τη γνώμη μου θα μπορούσε κάλλιστα να κυμαίνεται από το βρώμικο (όχι νέτο-σκέτο) όχι, μέχρι και την αποχή. Και υπάρχουν βάσιμα επιχειρήματα, για να υποστηριχθεί η κάθε επιλογή.

Η αποχή μοιάζει μια λογική στάση (που επέλεξαν έντιμα και τα μ-λ) σε ένα στημένο σκηνικό, όπου ο σύριζα θα χρησιμοποιήσει το «όχι» για διαπραγματευτικό χαρτί με τους εταίρους και το «ναι» για να γλιτώσει το πολιτικό κόστος της συμφωνίας. Ένα όχι που δεν οδηγεί σε καμία απολύτως ρήξη με το κυρίαρχο πλαίσιο –κάτι που ούτε καν σε φραστικό επίπεδο δε διακηρύσσει τώρα η κυβέρνηση. Η ανάγκη διαχωρισμού από μια τέτοια λογική δεν προκύπτει στη βάση μικροπολιτικών υπολογισμών, αλλά ως απαραίτητη επιλογή, που είναι ζόρικη αλλά αφήνει παρακαταθήκη για το άμεσο μέλλον και δεν ακυρώνει τη δύσκολη διαδρομή της τελευταίας τριετίας.

Στον αντίποδα, μπορεί να ήταν πιο εύκολο να εξηγήσουμε την ουσία των θέσεών μας, ξεκινώντας από το «όχι» (και να μην αναλωνόμαστε στο σύντομο τηλεοπτικό μας χρόνο στις ερωτήσεις για το «άκυρο», τα ειδικά ψηφοδέλτια, κτλ), που δε θα ξεσήκωνε τόσο έντονες αντιδράσεις, βοηθώντας να προχωρήσουμε και στο ζουμί της υπόθεσης. Μπορείτε να διαβάσετε και μια ανάλυση του 2310 που υποστηρίζει αυτή την επιλογή.

Όσο για την επιλογή του άκυρου, το βασικό πλεονέκτημα είναι πως πρόκειται για μια «ενεργητική αποχή», που δεν αδιαφορεί για το ερώτημα, δεν αρνείται να πάρει θέση, αλλά δε νομιμοποιεί κανένα από τους δύο πόλους του εκβιαστικού διλήμματος.

Επαναλαμβάνω πως κατά τη γνώμη μου οποιαδήποτε απ’ τις παραπάνω επιλογές θα ήταν λογική και θα μπορούσε να υποστηριχθεί πολιτικά. Το βασικό όμως δεν είναι να μπλέξουμε σε μια ατέρμονη και αγαπημένη συζήτηση, που συμπυκνώνεται συνήθως στο λογοπαίγνιο του τίτλου της ανάρτησης «τι να κάναμε». Αλλά να δούμε πώς μπορεί να αξιοποιηθεί ο λιγοστός χρόνος που απομένει.

Το παιχνίδι χοντραίνει επικίνδυνα με τον έλεγχο στις αναλήψεις και το αρκετά χαμηλό όριο των 60 ευρώ να διαμορφώνει εκρηκτικό κλίμα που μπορεί με τους απαραίτητους τηλεοπτικούς καταλύτες να γίνει (ελεγχόμενα) «ανεξέλεγκτο». Αλίμονο όμως αν αφήσουμε να δώσουν τον τόνο ο τραπεζικός πανικός και το δίπολο των διαδηλώσεων στο σύνταγμα: «μένουμε μνημόνιο» vs «μένουμε ευρώπη». Όπου το ΝΑΙ ψηφίζει για να μείνουμε στο ευρώ ενάντια στον ευρώδουλο σύριζα και το ΟΧΙ θέλει να απορρίψουμε τα μνημόνια, ψηφίζοντας εμμέσως υπέρ ενός αριστερού μνημονίου. Παράλογο; Δεν απαντάει, άρα λογικό…

Ο μόνος τρόπος να αλλάξει η ατζέντα και να σπάσει ο τρόμος κι η μεθοδευμένη καλλιέργειά του είναι στο δρόμο και την καθημερινή επαφή με τον κόσμο που αγωνιά όσο ποτέ για το μέλλον του κι ανοίγει κουβέντα από μόνος του.

Πέντε και μία, να μη χαθεί καμία –όπως θα έγραφε και ο ρίζος.