Αρνητικοί συσχετισμοί

Το λεύκωμα “αρνητικοί συσχετισμοί” του Πάνου Ζάχαρη κυκλοφορεί εδώ και λίγες μέρες από τις εκδόσεις “Τόπος” στα βιβλιοπωλεία, περιλαμβάνοντας λίγες επιλεγμένες γελοιογραφίες της τελευταίας τριετίας που δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα “το Ποντίκι” και στο δικό μας ηλεκτρονικό περιοδικό, το “Ατέχνως”.

Το να σκιαγραφείς και να γελοιογραφείς κάτω από αρνητικούς συσχετισμούς, μοιάζει κάπως με το δύσκολο καθήκον της αγωνιστικής δράσης σε μη επαναστατικές συνθήκες. Αλλά και με το γέλιο που (μας) δίνει διέξοδο από μια μίζερη καθημερινότητα, που παραμένει πεισματικά ίδια και απαράλλαχτη, όσο δεν παίρνουμε εμείς πρωτοβουλία να την αλλάξουμε.

Στο προλογικό σημείωμα της έκδοσης, ο Χρίστος Χαραλαμπόπουλος, παρομοιάζει τους σκιτσογράφους με τερματοφύλακες που “παρατηρούν, καταγράφουν και προετοιμάζονται για τη στιγμή που θα τους χρειαστούν” ενώ “κάθε σκίτσο τους είναι μια απόκρουση, αντίδραση, σωτήρια κι αναγκαία, γιατί χωρίς αυτήν δεν υπάρχει σύνθεση και ζωή δίχως σύνθεση, είναι μισή”.

Αλλά το βασικό για έναν τερματοφύλακα, είναι να έχει καλές εξόδους (από την εστία του, την ΕΕ, το σύστημα και όχι εξόδους του Μεσολογγίου), να είναι αποφασισμένος για αυτές και να μην τις αφήνει στου δρόμου τα μισά, μπες-βγες κι ήξεις-αφήξεις. Στο άλμπουμ του Πάνου Ζάχαρη, υπάρχει μια ειδική ενότητα για τη μεγάλη ιδέα της καπιταλιστικής Ευρωλάνδης, τη λυκοσυμμαχία, που “δεν πρέπει” να εγκαταλείψουμε, για να… μη μας φάει ο λύκος.

Μόνο που ένας τερματοφύλακας-σκιτσογράφος μπορεί απλώς να μας προσφέρει μικρές καθημερινές (δι)εξόδους κι όχι τη νίκη στο πιάτο. Γι’ αυτήν πρέπει εμείς μόνοι μας να παλέψουμε. Αυτό ακριβώς αναδεικνύει η τελευταία θεματική ενότητα του άλμπουμ, που εστιάζει στις δικές μας ευθύνες. Κανείς δε γίνεται πρόβατο επί σφαγή, χωρίς τη δική του συναίνεση. Όταν δηλαδή φοβάται ακόμα και να βελάξει, μη τυχόν προκληθεί νευρικότητα στις αγορές από την αντίδρασή του -όπως το προβατάκι στο εξώφυλλο της έκδοσης.

Θυμάμαι πως ο υπάλληλος του βιβλιοπωλείου, όπου ζήτησα το αλμπουμάκι, θυμόταν την έκδοση αλλά όχι το ράφι στο οποίο βρισκόταν, και ψάχνοντας στον υπολογιστή, πληκτρολογούσε στην αρχή λάθος, ανορθόγραφα, τον τίτλο, πιστεύοντας ενδόμυχα πως θα υπήρχε κάποιο λογοπαίγνιο με το πρόβατο στο εξώφυλλο και τον τίτλο: “αρνι-τικοί συσχετισμοί” ή κάτι αντίστοιχο. Κι ίσως να είχε δίκιο, γιατί τα πρόβατα που προσπαθούν να αποφύγουν το λύκο της ΕΕ είναι συχνό μοτίβο στα σκίτσα του Ζάχαρη, χωρίς να είναι όμως αθώα του αίματος, ακόμα κι αν πρόκειται για το δικό τους, τη δική τους σφαγή, εφόσον στοιχίζονται στη λογική “σφάξε με αγά μου να αγιάσω” και αποφεύγουν συνειδητά το μαζικό αγώνα, για να μη γίνουν “κοπάδι”.

Γιατί αρνητικοί συσχετισμοί; Γιατί το άλμπουμ πάει ενάντια στο ρεύμα και τις συλλογικές αυταπάτες μιας χώρας, όπου κάποιοι μαγεύτηκαν με τις 17 ώρες (διαπραγμάτευσης) που συγκλόνισαν τον κόσμο. Κι οι άλλοι μισοί τους “αντιπολιτεύονται” από τη σκοπιά του γαλάζιου “σανσεξ στόρι” . Ή ακόμα χειρότερα υψώνοντας φράχτες στα σύνορα, που “μποδίζουν τους ανθρώπους να βαδίσουν” και στρώνουν το έδαφος για το νεοναζί ζόμπι που πλανάται κάτω από την Ευρώπη.

“Και γιατί να αγοράσω το άλμπουμ, αφού έχω δει ήδη τα περισσότερα σκίτσα του στο διαδίκτυο;” μπορεί εύλογα να αναρωτηθεί κανείς. Όχι, δεν είναι μόνο για να στηρίξει την προσωπική δουλειά του Πάνου και το πρώτο προσωπικό του λεύκωμα, ούτε γιατί είναι φίλος και σύντροφος, και δημοσίευσε εδώ μερικά σκίτσα.

Είναι γιατί τα σκίτσα του μοιάζουν με ένα άλμπουμ πολιτικών αναμνήσεων, που το ξεφυλλίζεις και θυμάσαι διάφορες στιγμές και ψηφίδες της τελευταίας τριετίας. Τόσο εύστοχα που αποδίδουν και συμπυκνώνουν το κλίμα των ημερών, αλλά αρκούντως διαχρονικά για να μην τα καταπιεί, σαν κινούμενη άμμος, η επικαιρότητα και ο εφήμερος χαρακτήρας της.

Αξίζει να το πάρει κανείς για τον εαυτό του, γιατί ποτέ δεν μπορείς να είσαι σίγουρος ότι δε σου έχει ξεφύγει κάτι από τη σατανική έμπνευση του σκιτσογράφου, που κρύβεται -σαν το διάβολο- στις λεπτομέρειες (πχ στο όνομα του “Συριζαίου πολιτευτή” Άρης Τερίδης, που αγανακτεί υποκριτικά με τον εαυτό του και τις δικές του δηλώσεις).

Ή ως δώρο για φίλους, ακόμα και τους λιγότερο μυημένους, σαν ένα πακέτο πολιτικών προκηρύξεων στην ελκυστική συσκευασία των σκίτσων, με αιχμηρά μηνύματα που εντυπώνονται πολύ πιο εύκολα από ό,τι μια βαριά ανάλυση, ένα τσιτάτο ή ένα σύνθημα.

Κλείνουμε με την ανυπόμονη ευχή να είναι καλοτάξιδο το λεύκωμά του, τόσο που να πειστεί να βγάλει σύντομα και δεύτερο (πχ με την πετυχημένη σειρά του Working Dead ή κάποια από τα εξίσου πετυχημένα μοντάζ του). Και με τον επίλογο που διάλεξε ο Ζάχαρης για τη δική του έκδοση, δανειζόμενος έναν άκρως επίκαιρο στίχο του Μανόλη Αναγνωστάκη:

Κι όχι αυταπάτες προπαντός.

Δημοσιεύτηκε στο Ατέχνως