Περί ιδιοκτησίας

Ο Προυντόν θα έλεγε για την ιδιοκτησία πως "είναι κλοπή" με φωνή Φίλιππα Συρίγου από τα παλιά. Αλλά μετά θα ονειρευόταν (ο Προυντόν, όχι ο Συρίγος) λαϊκές τράπεζες και ομοσπονδιακό, εναλλακτικό εμπόριο, αποδεικνύοντας την έλλειψη σοβαρότητάς του.
Κι ο Ρουσώ θα πρόσθετε απλοϊκά πως όλα άρχισαν όταν ο πρώτος άνθρωπος που επιχείρησε να περιφράξει τη γη ως κτήση του, δεν εμποδίστηκε από τους υπόλοιπους.

Τα αστικά συντάγματα χτίζονται γύρω από την υπεράσπισή της, που είναι ο βασικός τους άξονας, ιερός κι απαραβίαστος όρος κάθε ταξικής κοινωνίας.

Ο αστικός τρόπος ζωής αποθεώνει την ιδιοκτησία και τον καταναλωτισμό, που βασίζεται στην αγορά και την κατοχή αντικειμένων. Πολλοί γεμίζουν τα κενά της ζωής τους, αποκτώντας διάφορα προϊόντα που χάνουν σύντομα την "αξία χρήσης" της πρόσκαιρης ευχαρίστησης που προσφέρουν και πρέπει γρήγορα να αντικατασταθούν από άλλα καινούρια (ρούχα, παπούτσια, αμάξια, γκατζετάκια).
Και σύντομα αποκτάμε την ίδια ματιά-συμπεριφορά απέναντι στους ανθρώπους. Θέλουμε να μας ανήκουν, να τους υποτάσσουμε και να τους θεωρούμε δεδομένους, να τους κατακτάμε -πχ ερωτικά- κι όχι να μα πλουτίζουν με την παρουσία τους και τη συντροφιά τους. Κι όπως είναι φανερό, αυτό ξεφεύγει από την αντίθεση μονογαμίας-πολυγαμίας, αφού μπορεί να διέπει και τις δύο περιπτώσεις: οι κτήσεις και οι κατακτήσεις -οι άνθρωποι ως κτήματα ή ως εμπορεύματα μιας χρήσης.

Ο φροϋδομαρξιστής Έριχ Φρομ είχε στηλιτεύσει αυτή τη νοοτροπία, που καλλιεργείται συστηματικά ως όρος ύπαρξης του συστήματος, στη μελέτη του με τον εύγλωττο τίτλο "να έχεις ή να είσαι;". Όσο περισσότερο αλλοτριωνόμαστε από το σύστημα, τόσο μετράμε την αξία ενός ατόμου με βάση τις κτήσεις του κι όχι τις ιδιότητες-προτερήματά του.

Είναι τόσο βαθιά ριζωμένη στον καπιταλιστικό τρόπο ζωής η έννοια και η λογική της ιδιοκτησίας, που ο Λένον στους στίχους του Imagine κάνει μια πολύ εύστοχη κι ενδιαφέρουσα διαβάθμιση σε κάθε στροφή.

Imagine there 's no heaven ---> it's easy if you try
Imagine there 's no countries ---> it isn't hard to do
αλλά
Imagine no possessions ---> I wonder if you can

Είναι εύκολο -ή τέλος πάντων όχι δύσκολο, αν προσπαθήσουμε- να φανταστούμε μια κοινωνία-ζωή χωρίς παράδεισο και κόλαση ή χωρίς κράτη. Χωρίς ιδιοκτησία όμως; Αναρωτιέμαι αν μπορείς...

Ο σοσιαλισμός ως ανώριμη βαθμίδα του κομμουνισμού έρχεται να καταργήσει την ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, που ανήκουν στο κράτος, εξ ονόματος όλης της κοινωνίας (αυτή είναι μια μερική ή τυπική κοινωνικοποίηση -δηλ κρατικοποίηση- έως ότου πάψει η ανάγκη ύπαρξης ενός διευθυντικού μηχανισμού, πάνω από την κοινωνία). Στο ενδιάμεσο μιλάμε για ένα μισο-κράτος, όπως το έλεγε ο Ένγκελς και για... "μισο-εμπορεύματα" (ισχύει ο νόμος της αξίας, αλλά δεν είναι κυρίαρχος).

Κάποιες δυτικές σχολές παίρνουν την έννοια της κυριότητας (αντί της κατοχής-ιδιοκτησίας) για να τεκμηριώσουν με έναν τραβηγμένο συλλογισμό, πάνω στην ύπαρξη ενός διευθυντικού στρώματος, ότι στον υπαρκτό σοσιαλισμό υπήρχαν αστικές, εκμεταλλευτικές σχέσεις. Με άλλα λόγια, ναι μεν καταργήθηκε η ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, ως βασική πηγή εκμετάλλευσης, παραμένει όμως αυτή η τελευταία κι η υπεραξία, με κάποιον τρόπο (η αποδόμηση του οποίου δε θα μας απασχολήσει σε αυτήν την ανάρτηση).

Η αντικομμουνιστική υστερία έχει πατήσει κατά καιρούς στα πιο ταπεινά ένστικτα του όχλου, για να καρποφορήσει, με πιο τυπικό παράδειγμα τη διάδοση της φήμης πως οι κομμουνιστές θα έρθουν να μας πάρουν τα σπίτια και τις γυναίκες (που θεωρούνταν προφανώς κτήμα των ανδρών, με τον παρά τους και την κυρά τους) και γενικά όλο το βιος μας, δια της κοινοκτημοσύνης, καταργώντας κάθε ιδιοκτησία.

Είναι αυτό που σατίριζε ο -δικός μας τότε- Χάρρυ Κλυνν (που τώρα νομίζω πως έχει φτάσει στο σημείο να αρθρογραφεί στην Κόντρα του Κουρή -κι όχι του Γιώτη), στη δεκαετία με τις βάτες, σε έναν υποθετικό διάλογο με το Φλωράκη.

-Έλα εδώ ρε Χαρίλαε, τι ακριβώς θέλεις να μοιράσουμε δηλ με τον κομμουνισμό; Σπίτι δεν έχεις, αμάξι δεν έχεις... (δεν ήταν τότε και ο Βουτσάς να πεταχτεί "έχω και κότερο, πάμε μια βόλτα;"). Ε τι διάολο να μοιραστούμε τότε; Το ζάχαρό σου;

Η συνήθης παρανόηση την οποία αξιοποιεί η αστική προπαγάνδα είναι η σύγχυση της κοινωνικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής (και βασικά η κοινωνικοποίηση των μονοπωλίων) με την ιδιοκτησία γενικά.

Οι κομμουνιστές δεν έρχονται να καταργήσουν την ατομική ιδιοκτησία στα προσωπικά είδη του καθενός και να απαλλοτριώσουν τα σπίτια και τις περιουσίες (εκτός από κραυγαλέες περιπτώσεις ατομικού πλουτισμού). Αλλά να κοινωνικοποιήσουν τα εργοστάσια και τις επιχειρήσεις, για να τα κάνουν κτήμα της τάξης που τα δουλεύει και παράγει τον πλούτο. (Άλλο αν ταυτόχρονα προωθεί και διαμορφώνει ολοκληρωμένες προσωπικότητες και συνθήκες τέτοιες, όπου θα υποχωρεί το καταναλωτικό πρότυπο και τα υλικά κίνητρα).

Για αυτό και κάποιοι ακριβολόγοι μεταφραστές μαρξιστικών έργων, που δίνουν σημασία στη λεπτομέρεια, αποδίδουν με τον όρο "ιδιωτική ιδιοκτησία" την κατοχή μέσων παραγωγής, σε διάκριση με την ατομική ιδιοκτησία στα προσωπικά είδη του καθενός, κτλ.

Σε κάθε περίπτωση, η αστική κοινωνία που αποθεώνει την ιδιωτική ιδιοκτησία, είναι καταδικασμένη να βουλιάζει στην τραγική ειρωνεία και την "αυτοαναίρεση" των αξιών της, απαλλοτριώνοντας τις μικρότερες ιδιοκτησίες, στα πλαίσια της συνεχούς συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης κεφαλαίων και της ραγδαίας φτωχοποίησης του εργαζόμενου λαού. Γιατί είναι αν μη τι άλλο τραγική ιστορική ειρωνεία (σχεδόν διασκεδαστική, αν δεν αφορούσε τις δικές μας ζωές) να βλέπεις ένα σύστημα που διέδιδε τερατολογίες για τους κομμουνιστές, για να θωρακίσει την εξουσία του, να παίρνει τα σπίτια και τις πρώτες κατοικίες του κοσμάκη, να προσγειώνει απότομα στην πραγματικότητα (στα μυαλά και στη ζωή) μικροαστούς και ξεπεσμένους μεσοαστούς, που έπεσαν έξω στα σχέδιά τους και τους δημοσιολόγους-παπαγαλάκια του να ξιφουλκούν ενάντια στην ιδιοκατοίκηση και τα υψηλά ποσοστά της στην Ελλάδα, λες και είναι έγκλημα να βάλει/έχει κανείς ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι του.