Goodbye Budapest

Ταξιδιωτικές σκέψεις του Μώμου από τη Ρουμανία

Συνέχεια με το δεύτερο και τελευταίο μέρος.

Την ημέρα της επίσκεψής μου στο «Παλάτι του Κοινοβουλίου» πραγματοποιούνταν στη Ρουμανία βουλευτικές εκλογές. Αυτό είναι κάτι που το έμαθα συμπτωματικά από Έλληνα γνωστό μου που εντελώς τυχαία βρισκόταν στο Βουκουρέστι την ίδια περίοδο και τον οποίο φιλοξενούσαν φίλοι του Ρουμάνοι. Η αλήθεια είναι πως δεν υπήρχε απολύτως κανένας άλλος τρόπος να το καταλάβεις. Όταν δε, ρώτησα για επιβεβαίωση τον Ρεσεψιονίστ του ξενοδοχείου όπου διέμενα, εκείνος πρώτα πήρε ένα ύφος τύπου: «Να τι είχα ξεχάσει να κάνω σήμερα» και ύστερα με ενημέρωσε σχετικά. Ούτε αφίσες, ούτε συνθήματα, ούτε καν φωνές μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων. Οι περισσότεροι αντί για τα αποτελέσματα παρακολουθούσαν ποδόσφαιρο, ενώ όποιον ρωτούσες σχετικά η απάντηση περιείχε απαξίωση για τον θεσμό. Πράγματι η αποχή ξεπέρασε σε όλη τη Ρουμανία το 60% ενώ μέσα στο Βουκουρέστι υπολογίζεται πως ψήφισε μόνο ένας στους τρεις. 

Το πολιτικό σύστημα της Ρουμανίας είναι Ημιπροεδρική Δημοκρατία, πράγμα που σημαίνει πως πραγματοποιούνται και Προεδρικές και Βουλευτικές εκλογές και πως είναι ιδιαίτερα δύσκολο να σχηματιστούν μονοκομματικές κυβερνήσεις. Το ισχυρό κόμμα της χώρας είναι το Σοσιαλδημοκρατικό, το οποίο παρουσιάζεται περισσότερο ευρωσκεπτιστικό κι αμέσως μετά το Φιλελεύθερο το οποίο, όπως διαπίστωσα, τα Γερμανικά Μ.Μ.Ε. δεν είχαν κανένα πρόβλημα να το στηρίξουν ανοιχτά. Ο σημερινός Πρόεδρος της Ρουμανίας Κlaus Iohannis, προέρχεται από το δεύτερο κόμμα και ανήκει στη γερμανόφωνη μειονότητα της χώρας, που ζει στα εδάφη που ανήκαν παλαιότερα στην Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία. Η γερμανική του καταγωγή χρησιμοποιήθηκε από το κόμμα του για να επισημανθεί ο οργανωτικός του χαρακτήρας, ενώ το Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα τον κατηγόρησε πάνω-κάτω ως πράκτορα των Γερμανών. Η συμβίωση στην εξουσία Φιλελεύθερου Προέδρου και Σοσιαλδημοκρατικής κυβέρνησης, (η οποία κατηγορείται συχνά για πελατειακές σχέσεις) δεν πήγε πολύ καλά καθώς περιόριζε και τους δυο. Ως από μηχανής θεός, πριν από περίπου ένα χρόνο, ξέσπασε ένα μεγάλο σκάνδαλο στη χώρα με αφορμή μια πυρκαϊά σε νυχτερινό κέντρο (κόστισε τη ζωή σε 60 ανθρώπους) το οποίο οδήγησε στην παραίτηση της κυβέρνησης και στην αντικατάσταση της από κυβέρνηση τεχνοκρατών. Ως Παπαδήμας των Ρουμάνων ορίστηκε ο Dacian Cioloș ο οποίος φυσικά είχε υπάρξει Επίτροπος της Ε.Ε. κι ο οποίος αποτέλεσε ιδανικό συνεργάτη για τον Πρόεδρο Iohannis. Όμως στις βουλευτικές εκλογές του Δεκέμβρη το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα ξανακέρδισε την πλειοψηφία και τα πράγματα μάλλον ξαναμπερδεύονται λίγο.

Οι Φιλελεύθεροι κατηγορούν τους Σοσιαλδημοκράτες από λαϊκιστές (προφανώς) και νεοκομμουνιστές μέχρι ρατσιστές και εθνικιστές. Αιτία αυτών των χαρακτηρισμών είναι η συμμετοχή στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα πρώην στελεχών του Κομμουνιστικού Κόμματος (το οποίο είναι παράνομο μέχρι σήμερα) και ο έντονα πατριωτικός του λόγος, προίκα από την εποχή της «ανεξάρτητης Ρουμανίας» του Τσαουσέσκου. Όσο για την κατηγορία περί ρατσισμού, αυτή έχει να κάνει με την επίθεση του κόμματος κατά του Προέδρου Iohannis με αφορμή τις γερμανικές του ρίζες. Όλοι αυτοί οι χαρακτηρισμοί όμως λειτουργούν μάλλον υπέρ του Κεντροαριστερού κόμματος. Ο πατριωτικός λόγος και η ταύτιση του όρου «εθνική ανεξαρτησία» με την περίοδο Τσαουσέσκου και την «Αριστερά» από την άλλη, δεν έχει αφήσει χώρο ακόμα ώστε να βγει στο προσκήνιο η Ακροδεξιά, δεν ξέρω όμως μέχρι πότε.

Όλη αυτή η αντιπαράθεση μεταξύ των κομμάτων φαίνεται να αφήνει αδιάφορη την πλειοψηφία των ψηφοφόρων. Η χώρα θεωρείται η δεύτερη φτωχότερη της Ε.Ε. (πρώτη η Βουλγαρία), με τον κατώτερο μισθό να έχει ανέβει τελευταία περίπου στα 200€ και τον μέσο μισθό να υπολογίζεται στα 400€, ενώ 25%-30% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Ανάσα φαίνεται να δίνει η κυκλοφορία του μαύρου χρήματος, παράλληλα με τα μέτρα φορολογικής ελάφρυνσης που πάρθηκαν (π.χ ο Φ.Π.Α. στα τρόφιμα έπεσε από 24% σε 9%) και έδειξαν να τονώνουν πρόσκαιρα την οικονομία. Αυτή η ακραία φτώχεια δεν γίνεται αμέσως αισθητή σε κάποιον επισκέπτη, καθώς το βιοτικό επίπεδο στο Βουκουρέστι είναι κατά πολύ υψηλότερο του μέσου όρου της χώρας. Η επαρχία εντούτοις φαίνεται να ζει συνθήκες τρίτου κόσμου. 

Στις αρχές του ΄90 δεν φαινόταν πως η Ρουμανία θα έφτανε σε αυτό το επίπεδο φτώχειας. Μια χώρα με μηδενικό χρέος και με υποδομές σαν τις δικές της, θα περίμενε κανείς πως θα πρωταγωνιστούσε. Όμως η διάλυση του κράτους έφερε ως διάδοχη λύση, στα πλαίσια της αυτορρύθμισης της αγοράς, την εμφάνιση της μαφίας, που θα έπαιζε τον ρόλο του συντονιστή, από κοντά και η πολιτική διαφθορά. Νέος υπερδανεισμός ακολούθησε και οι υποδομές απαξιώθηκαν ώστε να πουληθούν σε καλύτερες τιμές. «Οι ίδιοι που βομβάρδιζαν διαδοχικά τις εγκαταστάσεις πετρελαίου στον Β΄ Π.Π., ήρθαν μετά να τις αγοράσουν» μου είπε χαρακτηριστικά ένας Ρουμάνος. Η νοσταλγία για το παρελθόν είναι παραπάνω από έντονη. Έρευνες δείχνουν πως μόνο το 34% πιστεύει πως ζει καλύτερα από ότι πριν το ’90 ενώ συχνά πυκνά ο Τσαουσέσκου φιγουράρει πρώτος στη λίστα δημοφιλίας των Προέδρων. Διαβάζοντας ελληνικά σάιτ επενδυτικού ενδιαφέροντος είδα πως υπάρχει ένας κάποιος ενθουσιασμός για την πρόοδο της Ρουμανίας. Μελετώντας όμως καλύτερα τη σχετική αρθρογραφία διαπίστωσα πως έχει εφευρεθεί η ύπαρξη 2 Ρουμανιών, χωρίς φυσικά να γίνεται αναφορά σε ταξικά χαρακτηριστικά. Οι αρθρογράφοι έχουν διαχωρίσει τους Ρουμάνους λοιπόν σε κατηγορίες όμοιες με εκείνες που συνήθως διαχωρίζονται πολιτιστικά οι Τούρκοι (Ευρωπαίοι-Ανατολίτες). Βλέπουμε έτσι να μιλάνε για Ευρωπαίους Ρουμάνους που είναι περίπου 6.000.000 (συν 2.000.000 οι μετανάστες Ρουμάνοι του εξωτερικού) και είναι αυτοί που έχουν βιοτικό επίπεδο κοντά στο ευρωπαϊκό και για Βαλκάνιους Ρουμάνους (περίπου 14.000.000) που δεν μπορούν να προσαρμοστούν γιατί είναι Βλαχοβαλκάνιοι (κυριολεκτικά είναι). Όλες οι επενδύσεις λοιπόν στοχεύουν στους πρώτους και οι δεύτεροι ας πάνε να πνιγούν, αφού αντιμετωπίζονται σαν να μην υπάρχουν. Τελευταία ελπίδα των ντόπιων θεωρείται ο τουρισμός στον οποίο φαίνεται να έχουν ρίξει όλο τους το βάρος. Πράγματι οι περιοχές με τουριστικό ενδιαφέρον βρίσκονται σε πολύ καλύτερη κατάσταση, ενώ οι τιμές των ακινήτων στα Καρπάθια κοντά στον Πύργο του Δράκουλα είναι υψηλές. Όμως δεν πωλούνται μόνο ακίνητα που προορίζονται για κατοικία ή για επιχειρηματική δραστηριότητα, πωλούνται κι εκείνα που αποτελούν τα ίδια τουριστική ατραξιόν.

Το κάστρο του Δράκουλα

Την τελευταία ημέρα πριν φύγω φρόντισα να συμμετάσχω σε μια εκδρομή στο κάστρο του Πέλες, που αποτελούσε τη θερινή κατοικία των Γερμανών Βασιλιάδων της Ρουμανίας και φυσικά στο κάστρο που αποδίδεται στον Βλαντ τον Ανασκολοπιστή. Την παρέα του εκδρομικού λεωφορείου λοιπόν, εκτός από την ελληνική παρουσία και τον Ρουμάνο ξεναγό, συμπλήρωναν δυο άγνωστοι μεταξύ τους Αμερικάνοι και μια Ταϋλανδέζα που εξ’αρχής προσπαθούσε να προσκολληθεί άγαρμπα στον έναν Αμερικάνο. Αφού ξεκινήσαμε ο ξεναγός μας ενημέρωσε μεταξύ σοβαρού κι αστείου ότι τα κάστρα που θα επισκεφτούμε πωλούνται σε περίπτωση που ενδιαφερόμαστε. Εγώ φυσικά δεν αντέδρασα σε αυτό, καθώς εάν δεν δω πρώτα δεν αγοράζω. Η διαδρομή ήταν όμορφη κι ο ξεναγός που βρισκόταν σε περίεργη, για το πρωϊνό της ώρας, καλή διάθεση, δεν σταμάτησε στιγμή να μιλάει. Εκτός των πληροφοριών που ήταν απαραίτητες για το ταξίδι, είχε προβεί σε ένα σόου δυτικοφιλίας, τέτοιου μεγέθους που για μια στιγμή πίστεψα πως οι δυο Αμερικάνοι ήταν πράκτορες της ΣΙΑ σε μυστική αποστολή κι εκείνος το είχε μάθει. Αφού έβρισε τον Πούτιν και τραγούδησε όλο το αγγλόφωνο ρεπερτόριο που έπαιζε το ραδιόφωνο, ενημερώνοντας μας παράλληλα για τον τίτλο και τη χρονολογία κάθε τραγουδιού (σαν τον πιτσιρικά από το «Η Λέξη που δε λες» μόνο που ο Ρουμάνος φίλος μας τις είπε όλες) φτάσαμε στο πρώτο κάστρο.

Πύργος του Πέλες

Φτιαγμένο στα τέλη του 19ου αιώνα, το κάστρο Πέλες περιέχει όλες τις ανέσεις μιας σύγχρονης κατοικίας κι ακόμα παραπάνω (από κεντρική θέρμανση μέχρι home cinema) χωρίς να έχει χάσει τη λειτουργικότητα του. Κοίταξα τι ψιλά έχω, δεν έβγαιναν να το αγοράσω και τα ξανάβαλα στις τσέπες για να συνεχίσουμε προς το κάστρο του Βλαντ Τσέπες. Γύρω από το κάστρο του Δράκουλα, που δεν ήταν ακριβώς δικό του καθώς ο ίδιος πέρασε τα παιδικά του χρόνια ως αιχμάλωτος του Σουλτάνου και τα επόμενα ως Διοικητής της Βλαχίας, έχει στηθεί μια μικρή τουριστική βιομηχανία. Κανονικά μέρος των εσόδων αυτής της βιομηχανίας θα έπρεπε να στέλνετε στους απογόνους του Μπραμ Στόκερ, του οποίου το βιβλίο στηρίζει από σπόντα την οικονομία ενός ολόκληρου έθνους.

Από τον Πύργο του Βλαντ

Φεύγοντας από εκεί κατευθυνθήκαμε προς την τουριστική πόλη του Μπρασόφ, όπου ανταλλάσσοντας ταξιδιωτικές εμπειρίες με τους συνταξιδιώτες μου έμαθα πως ο Τζόρνταν από το Οχάιο, στην βαλκανική του περιοδεία, εντυπωσιάστηκε από τις Σέρβες (για το Κόσοβο όμως δεν λέτε τίποτα), ο Μπομπ από τη Βοστόνη, εντυπωσιάστηκε από τον υπερβολικό φιλοαμερικανισμό των Αλβανών (Α κάτι πάτε να πείτε), ενώ την Ταϋλανδέζα (το όνομα της δεν το θυμάμαι) δεν τη ρωτήσαμε καν γιατί ήταν φανερό πως είχε εντυπωσιαστεί από τον Τζόρνταν από το Οχάιο. Αφού καθησύχασα τον Μπομπ πως στην Ελλάδα δεν θα αντιμετωπίσει τον ίδιο φιλοαμερικανισμό, (τουλάχιστον τα προηγούμενα χρόνια) κι αφού του έκανα μια συνοπτική αναφορά στη Χούντα και τον Εμφύλιο, αναχωρήσαμε.

Εικόνες από το Μπρασόφ

Φεύγοντας για το Βουκουρέστι, εκμαίευσα από τον Σερμπάν, τον ξεναγό, πως είναι ψηφοφόρος των Φιλελευθέρων, πως υποστήριζε την αναγκαιότητα ύπαρξης κυβέρνησης τεχνοκρατών και πως λίγο πολύ όλοι θέλουμε τον Γερμανό μας. Φυσικά όταν ο μέσος μισθός είναι €400 κι εσύ βγάζεις μόνο από τα φιλοδωρήματα πάνω από €50-€60 την ημέρα, δεν θεωρείσαι ο μέσος Ρουμάνος. Από την άλλη όμως δεν σκεφτόταν το κόστος που είχε, μην έχοντας επαφή με το παιδί του, λόγω του ότι δούλευε σχεδόν είκοσι ώρες την ημέρα, όπως μας είχε παραπονεθεί νωρίτερα. Για εκείνον το πρόβλημα της Ρουμανίας είναι πως χρειάζεται βαθύτερες φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις όμως ο κόσμος είναι χαζός και θέλει τους κομμουνιστές. Στη συνέχεια τον ρώτησα για τον Άνχελ Ιορντανέσκου (τον Ντουμίτρου Ντουμιτρίου δεν τον είχε καν ακουστά).

Γύρος Θεσσαλονίκης

Περνώντας για μια τελευταία φορά από την Παλαιά Πόλη του Βουκουρεστίου, κοντοστάθηκα για λίγο μπροστά από το, συνεχώς γεμάτο, κατάστημα «GYROS THESSALONIKIS» που παίζει εικοσιτέσσερις ώρες την ημέρα Ράδιο Καλαμαριά από τα ηχεία και με τον Πασχάλη Τερζή να άδει για τον δικό του τον δρόμο, σκέφτηκα τον δικό μου, της επιστροφής κι εκείνον που πρέπει να χαραχτεί. Όμως ο πάγος της αδράνειας δεν λέει να σπάσει και εγκλωβισμένοι ανάμεσα στη νοσταλγία και τις ψευδαισθήσεις παριστάνουμε τους Μοιραίους. Το αμάρτημα των Ρουμάνων, είναι ίδιο με το δικό μας. Αμέτοχοι στις εξελίξεις, έρμαια στις διαθέσεις των δρώντων, έτοιμοι να δημιουργήσουμε δικτάτορες ακόμα κι εκεί που δεν ήταν να υπάρξουν, μέσω της απουσίας μας, διαπιστώνουμε κατόπιν εορτής όσα συμβαίνουν, τα λάθη που έγιναν ή τις ευκαιρίες που χάθηκαν. Και στη συνέχεια περιμένουμε και πάλι αμέτοχοι τα επόμενα λάθη που θα γίνουν, τις νέες ευκαιρίες που θα χαθούν και ποιος θα κάνει την αρχή, για να τον κρίνουμε.

Περιγιάλι χωρίς γιαλό

Φωτογραφικό παράρτημα

(κάποια κολλούσαν στο χτεσινό πρώτο μέρος, αλλά δεν μπήκαν στη θέση τους, λόγω βιασύνης της κε του μπλοκ)

Το εξώφυλλο του ΤΙΜΕ

Η αίθουσα του "Παλατιού" που χρησιμοποιήθηκε
στο ΑΜΗΝ του Γαβρά ως "Βατικανό"

Zona libera de neocommunism

Συναντήσεις του "ελεύθερου κόσμου" (Νίξον-Τσαουσέσκου)
Από τα αρχεία του Μώμου

Το μνημείο του Μάικλ Τζάκσον

Ο Ion Luca Caragiale. Το άγαλμα είχε αρχικά
το κεφάλι του Λένιν κι είχε προταθεί να μπει μπροστά
από το Casa Presei, τελικά όμως προτιμήθηκε άλλο κι
ο καλλιτέχνης έβαλε το κεφάλι του λογοτέχνη

Το μνημείο Caruta cu paiate προς τιμήν του παραπάνω λοτέχνη
(παρουσιάζονται ήρωες από τα έργα του)

Ο "Φαναριώτικος" ναός της Σταυροπόλεως στην Παλιά Πόλη

Η αψίδα του Θριάμβου

Το Σπίτι του Λαού

Η αίθουσα της ΚΕ εντός του

Το υπόγειό του