Στιγμιότυπα ενός διαζυγίου

Το ορατό ενδεχόμενο ενός BRexit φέρνει παραπλεύρως στο προσκήνιο κάποια θεωρητικά ζητήματα περί κρίκων και σοσιαλιστικής μετάβασης (που θα τα δούμε σε επόμενα σημειώματα), καθώς και μια σειρά ποιοτικά χαρακτηριστικά για την αποτίμησή του.

Ανεξάρτητα από την εκτίμηση περί ψευδοδιλήμματος ή μη ουσιαστικού διακυβεύματος (τουλάχιστον όχι αυτό που δηλώνεται) στο δημοψήφισμα, που μπορεί να έχει κανείς, η μεθοδευμένη πίεση που ασκήθηκε από μεγάλο τμήμα της βρετανικής αστικής τάξης και διεθνώς υπέρ της παραμονής στην ΕΕ, ήταν αναγνωρίσιμη κι εν μέρει πρωτοφανής, όχι τόσο ως προς την ουσία της και την έντασή της, αφού στην Ελλάδα* ζήσαμε από πρώτο χέρι παρόμοιες καταστάσεις και δε μας προκαλούν εντύπωση πχ οι έμμεσες εργοδοτικές συστάσεις για την πολιτική της εταιρίας και την (πιο) σωστή επιλογή ή τα οπαδικά αφιερώματα για τις επιπτώσεις στον αθλητισμό και τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσουν οι αγγλικές, ποδοσφαιρικές ομάδες (με τη συμμετοχή παικτών που ως τώρα λογίζονταν ως κοινοτικοί). Αλλά ως προς τα μέσα που μεταχειρίστηκε και την αδίστακτη αξιοποίηση -αν όχι ενορχήστρωση- μιας δολοφονίας πολιτικού από το δικό τους στρατόπεδο και των αυθόρμητων συναισθημάτων που προκαλούσε στην κοινή γνώμη.

Από μια άποψη λοιπόν, η ανθεκτικότητα των ψηφοφόρων σε αυτήν την τρομακτική πίεση είναι ενθαρρυντική και δείχνει θετικά αντανακλαστικά. Αν η κυρίαρχη τάξη μπορεί να κινεί τα νήματα στο παρασκήνιο και να επιστρατεύει κάθε πιθανό αθέμιτο μέσο (από τον έλεγχο τραπεζικών κεφαλαίων στα καθ' ημάς έως τη δολοφονία της Κοξ), για να λυγίσει τις αντιστάσεις, παρόλα αυτά δεν ελέγχει πλήρως τις αντιδράσεις του κόσμου, για να τον κινεί σαν μαριονέτα.

Το άλλο καλό νέο της ημέρας είναι ότι η ΕΕ μπορεί να χάσει ακόμα κι από τις μπάμιες (ή κάτι άλλο αντίστοιχα αντιδημοφιλές) αν κονταροχτυπηθούν σε δημοψήφισμα. Η μεγάλη ευρωπαϊκή ιδέα δεν είναι εδραιωμένη ως θέσφατο στις συνειδήσεις των λαών.

Από την άλλη όμως, η θολή κι αντιφατική εναντίωση στην ΕΕ δεν είναι απαραίτητα απαλλαγμένη από την αστική επίδραση ή μη ελεγχόμενη από το σύστημα. Είναι χαρακτηριστικό νομίζω πως όσοι έχουν επαφές με φίλους και σφους που ζούνε στην Αγγλία, θα δουν κόσμο "σοκαρισμένο" όχι επειδή δε βγήκε το Bremain, αλλά με τα ξενοφοβικά, συντηρητικά αντανακλαστικά που φαίνεται να πλειοψηφούν και να δίνουν το τόνο στο στρατόπεδο του BRexit.

Ένα βασικό επιχείρημα εναντίον της ΕΕ πχ ήταν τα χρήματα που δίνει η Βρετανία στα κοινοτικά όργανα (για το φτωχό ευρωπαϊκό νότο, κτλ) ενώ θα μπορούσε να τα διαθέσει για τη βελτίωση του συστήματος υγείας της. Το ωραίο της υπόθεσης είναι πως αυτά τα έλεγαν πχ βουλευτές που ψήφισαν την κατεδάφιση των δομών του λεγόμενου κοινωνικού κράτους και τώρα φαίνονταν να κόπτονται γι' αυτό.

Αν πάντως είναι λάθος να χαρίζουμε ελαφρά τη καρδία, 17 εκ. ψηφοφόρους στο Φάρατζ και το ακροδεξιό κόμμα του (που δεν έχει ούτε το 1/4 αυτής της εκλογικής επιρροής), νομίζω πως εξίσου σημαντικό λάθος είναι να ανακαλύπτουμε με το ζόρι μια μορφή προοδευτικής, αντιιμπεριαλιστικής συνείδησης σε αυτό το ανομοιογενές σώμα. Χώρια που θα ήταν μάλλον φαιδρό να παρουσιαστεί ως αντιιμπεριαλιστική μια λογική ανάκτησης της χαμένης βρετανικής κυριαρχίας απ' την ιμπεριαλιστική ΕΕ.

Κρατώντας αποστάσεις από το σχήμα ντόμινο, του πύργου που καταρρέει, κτλ, εντύπωση προκαλεί το σενάριο δημοψηφίσματος στη Σκωτία (που ψήφισε υπέρ της παραμονής) για απόσχιση από το ΗΒ (Ηνωμένο Βασίλειο) και επανένωσης της Β. Ιρλανδίας (που ψήφισε επίσης υπέρ) με τους υπόλοιπους Ιρλαδνούς, προκειμένου να παραμείνουν στις τάξεις της ΕΕ! Ένα κατά βάση σωστό δηλ αίτημα, σε μια καταστροφική, αντιλαϊκή προοπτική.

Οπότε προκύπτει εύλογα το ερώτημα: εμείς με ποιον είμαστε σφοι;
Κι από την άλλη, το ίδιο ερώτημα προς τους... μαέστρους της τακτικής και τους οπαδούς της θεωρίας της αποδυνάμωσης.
Τι είναι πιο σημαντικό: να αποδυναμωθεί η ιμπεριαλιστική Βρετανία με την απόσχιση, ή να μη δυναμώσει η ιμπεριαλιστική ΕΕ, εγκολπώνοντας εκ νέου στις τάξεις της Σκωτία και Β. Ιρλανδία;

Παρεμπιπτόντως, χρειάζεται μια προσεκτική, στατιστική ανάλυση κι αποτίμηση του αποτελέσματος, με βάση το γεωγραφικό χάρτη και άλλους ποιοτικούς δείκτες. Πέρα από το διαχωρισμό βορρά-νότου και τη διαφοροποίηση Σκωτίας και Β. Ιρλανδίας, υπάρχει η επικράτηση του Bremain σε νεολαία, Λονδίνο κι άλλα αστικά κέντρα, και η αντιστροφή της τάσης αυτής σε παραδοσιακές εργατουπόλεις. Εξίσου ενδιαφέρουσα είναι η διαφοροποίηση στο εσωτερικό των δύο μεγάλων κομμάτων, όχι μόνο στη βάση τους, αλλά και σε επίπεδο βουλευτών-στελεχικού δυναμικού.

Αυτός ο εσωτερικός διαχωρισμός φαίνεται να αντανακλά και το "διχασμό" της βρετανικής αστικής τάξης, που ομολογώ πως υποτίμησα στην αναφορά μου στο προηγούμενο σημείωμα. Η δική μου εκτίμηση εξακολουθεί να είναι πως το δημοψήφισμα παραμένει ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί στα χέρια της βρετανικής αστικής τάξης, για να παζαρέψει καλύτερους όρους συμμετοχής στην ΕΕ. Σε αυτό το πλαίσιο θα μπορούσαν να ερμηνευτούν πχ κάποιες αντιδράσεις αξιωματούχων της ΕΕ, που θέλουν να επισπεύσουν τις διαδικασίες που προβλέπει το άρθρο 50 για την έξοδο-αποδέσμευση ενός κράτους-μέλους, προκειμένου να δείξουν αταλάντευτη στάση, πυγμή κι αποφασιστικότητα έναντι οποιασδήποτε βρετανικής αξίωσης. Ή οι δηλώσεις του Γιούνκερ ότι έτσι κι αλλιώς δεν ήταν πολύ δυνατός ο έρωτας μεταξύ ΕΕ και Βρετανίας (που θυμίζει λίγο τα ερωτικά παιχνιδάκια: -Φεύγω. -Εντάξει φύγε! -Θα φύγω! -Μα στάσου, πού πας;). Ή ακόμα κι η παραίτηση Κάμερον, που κερδίζει ίσως λίγο χρόνο με τις εκλογές.

Εν τω μεταξύ κάποιοι λένε ότι αυτός τουλάχιστον προτίμησε να παραιτηθεί, παρά να εφαρμόσει ένα πρόγραμμα που δεν τον εξέφραζε πολιτικά, σε αντίθεση πχ με την ασυνέπεια λόγων και έργων του Τσίπρα. Ναι, αλλά ποιος ακριβώς λέει πως ο Σύριζα δε συμφωνεί με το πρόγραμμα που εφαρμόζει; Και γιατί να του δώσουμε τέτοια παράσημα, που δεν τα αξίζει;

Από την άλλη βέβαια, δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο μιας τέτοιας όξυνσης των ενδομονοπωλιακών αντιθέσεων στη Βρετανία, που να είναι το ερμηνευτικό κλειδί για αυτήν την εξέλιξη. Όπως λέει κι η ανακοίνωση του ΚΚΕ:
Το γεγονός ότι τέθηκε τόσο έντονα το ζήτημα της αποχώρησης μιας χώρας από την ΕΕ -και μάλιστα του μεγέθους της Βρετανίας- οφείλεται αφ’ ενός στις εσωτερικές αντιθέσεις στην ΕΕ και την ανισομετρία των οικονομιών της και αφ’ ετέρου στη διαπάλη ανάμεσα στα ιμπεριαλιστικά κέντρα, που οξύνθηκε σε συνθήκες οικονομικής ύφεσης. Αυτοί οι παράγοντες ενισχύουν το λεγόμενο ευρωσκεπτικισμό, αποσχιστικές τάσεις, αλλά και τάσεις που επιδιώκουν αλλαγή της πολιτικής διαχείρισης της ΕΕ και της Ευρωζώνης.
Για να προσθέσει πιο κάτω: Οι οικονομικές και πολιτικές διεργασίες που δρομολογούνται, τόσο σε επίπεδο της Μ. Βρετανίας, όσο και της ΕΕ, τα παζάρια που θα ακολουθήσουν για τη θέση της βρετανικής αστικής τάξης την επόμενη μέρα, μπορεί να καταλήξουν σε νέες προσωρινές συμφωνίες της ΕΕ με τη Βρετανία.

Σε αντίθεση δηλ με αυτήν του ΚΚΒ, που κινείται σε διαφορετικό μήκος κύματος, υπεραισιόδοξο και κάπως μονόπλευρο, κατά τη γνώμη μου.

Αλλά περισσότερα για το κόμμα και το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, στο αυριανό σημείωμα.