Το βιβλίο της δημοσιογράφου, Φραγκίσκας Μεγαλούδη, "στη χώρα των Κιμ" είναι ένας πραγματικός θησαυρός που καλύπτει ένα τεράστιο κενό σωστής κι έγκυρης ενημέρωσης για όσα συμβαίνουν στην Κορέα και το οποίο αξίζει να παρουσιαστεί ξεχωριστά -κάτι που θα γίνει στο προσεχές μέλλον. Εδώ επιλέγω να παρουσιάσω-αναπλάσω μερικά σημεία-αποσπάσματα που αφορούν αυτό που σημειώνω και στον τίτλο της ανάρτησης: την ιστορική διαδρομή της ΛΔ Κορέας και κάποια συμπεράσματα που απορρέουν για την κοινωνική φύση της.
Μετά το διαχωρισμό της κορεατικής χερσονήσου στον 38ο παράλληλο, το βόρειο τμήμα της χώρας έδωσε έμφαση στην αγροτική παραγωγή, για να εξασφαλίσει την αυτάρκειά της, αφού μόλις το 19% του εδάφους της ήταν καλλιεργήσιμο. Οι αρχές της χώρας στηρίχτηκε στη συμμαχία της με την Κίνα και τη Σοβιετική Ένωση για να εκπονήσει αρδευτικά έργα μεγάλης κλίμακας και να καλύψει τα κενά εισάγοντας τεχνολογία και καύσιμα. Μετά την ολοκλήρωση της αντεπανάστασης το 91', η κορεατική οικονομία δέχτηκε ένα τεράστιο πλήγμα, με αποτέλεσμα την εμφάνιση λιμού στα μέσα της δεκαετίας και δεκάδες χιλιάδες θύματα (που οι εκτιμήσεις των δυτικών ΜΜΕ πολλαπλασίασαν με τη συνήθη, επιστημονική μεθοδολογία τους).
Η Κορέα αντιμετώπιζε ήδη από τα μέσα της δεκαετίας προβλήματα ρευστότητας, που προσπάθησε να αντιμετωπίσει με εκτεταμένο δανεισμό από την Κίνα, τη Σοβιετική Ένωση αλλά κι από χώρες του ΟΟΣΑ. Η πετρελαϊκή κρίση του 1973 έφερε δραματική πτώση στις εξαγωγές της Κορέας και πολλές δυσκολίες στην εξυπηρέτηση των δανείων. Τη δεκαετία του 80', η ΕΣΣΔ -που αντιμετώπιζε σοβαρά, οικονομικά προβλήματα- άρχισε να απαιτεί τις πληρωμές των δικών της δανείων, αλλά η Κορέα που αδυνατούσε να πληρώσει ακόμα και τους τόκους, κήρυξε στάση πληρωμών. Οι δυτικοί δανειστές της είχαν ήδη συνασπιστεί σε ένα κοινό μέτωπο και το 87', 140 ευρωπαϊκές τράπεζες κήρυξαν τη χώρα σε κατάσταση χρεωκοπίας, αποκλείοντας την πρόσβασή της στις διεθνείς αγορές.
Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης επιδείνωσε δραματικά την κατάσταση, ιδίως στον τομέα του επισιτισμού, της ενέργειας και των εξαγωγών. Η κυβέρνηση ξεκίνησε το 91' μια καμπάνια με την οποία καλούσε το λαό να μειώσει τα γεύματά του, για να μην εξαντληθούν τα αποθέματα τροφής, ενώ προσπάθησε να προσελκύσει ξένους επενδυτές, χωρίς τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Το 94', η κυβέρνηση παραδέχεται ανοιχτά με ραδιοφωνικό διάγγελμα τις σοβαρές διατροφικές ελλείψεις, ενώ ο Κιμ Γιονγκ-ιλ απευθύνει έκκληση στο λαό να ολοκληρώσει την "επίπονη πορεία" (επεισόδιο από τον ανταρτοπόλεμο κατά των Ιαπώνων, που για τις αρχές συμβολίζει τον αγώνα να διατηρηθούν τα σοσιαλιστικά ιδεώδη κι υπό τις πιο δύσκολες συνθήκες, αλλά στη συλλογική μνήμη του λαού έχει ταυτιστεί με τις κακουχίες του λιμού). Οι καταστροφικές πλημμύρες του 95' καταστρέφουν μεγάλες εκτάσεις γης, κι αναγκάζουν την κυβέρνηση να απευθύνει έκκληση για διεθνή ανθρωπιστική βοήθεια -καθώς δεν έχει τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει μόνη της την κατάσταση. Η διεθνής κοινότητα και κυρίως οι ΗΠΑ άσκησαν τη λεγόμενη "διπλωματία του φαγητού", χρησιμοποιώντας την επισιτιστική βοήθεια ως εργαλείο πολιτικής πίεσης και αποσκοπώντας σε καθεστωτικές αλλαγές, που ήταν και ο ευσεβής τους πόθος.
Η Κίνα παρέμεινε βασικός σύμμαχος και στήριγμα της Κορέας, άρχισε όμως να απαιτεί πληρωμές για κάθε αποστολή δημητριακών.
Παράλληλα με την κατάρρευση του συστήματος διανομής τροφίμων, διαλύεται ο κοινωνικός ιστός. Η ικανότητα της κυβέρνησης να αντιμετωπίσει την κρίση δεν αμφισβητείται ανοιχτά, αλλά ο απλός κόσμος βρίσκει διάφορους τρόπους επιβίωσης, παρακάμπτοντας τον κρατικό μηχανισμό. Βασικά αγαθά και τρόφιμα ανταλλάσσονται σε κάθε γειτονιά, αρχικά αυθόρμητα κι αργότερα οργανωμένα, σε μικρές αγορές, που οι αρχές δεν τολμούσαν να αγγίξουν. Οι αγορές αυτές είχαν εδραιωθεί, όταν ομαλοποιήθηκε η κατάσταση και μαζί τους δημιουργείται σταδιακά μια νέα προνομιούχος "μεσαία τάξη".
Από τα μέσα της περασμένης δεκαετίας, οι αρχές ξεκινούν συστηματικές προσπάθειες να χτυπήσουν το ανεπίσημο εμπόριο, κι όσους πλούτισαν από αυτό, αλλά χωρίς μεγάλη επιτυχία. Οι πρώτες απόπειρες να απαγορευτεί η πώληση σιτηρών στις ιδιωτικές αγορές, βρίσκει σοβαρές αντιστάσεις κι εφαρμόζεται επιλεκτικά. Το 07', η κυβέρνηση ελπίζει ότι με το μέτρο της απαγόρευσης της εργασίας των νέων γυναικών (μέχρι 40 ετών) στις αγορές, θα τις αποδιοργανώσει, αφού δε θα υπάρχουν άτομα να τις στελεχώσουν. Αλλά οι πολίτες δείχνουν μεγάλη προσαρμοστικότητα και συνεχίζουν να κινούν τα νήματα του εμπορίου, χωρίς να γίνονται εύκολα αντιληπτοί από τις αρχές.
Η κυβέρνηση προχωρά σε διάφορα μέτρα, όπως την απαγόρευση της καθημερινής λειτουργίας των αγορών, το κλείσιμο των κεντρικών αγορών στις μεγάλες πόλεις, αλλά καταφέρνει να αλλάξει απλώς τη μορφή τους, αφού οι μνήμες του λιμού είναι νωπές και οι αγορές φαντάζουν ως δίχτυ ασφαλείας, που κανείς δεν προτίθεται να εγκαταλείψει εύκολα.
Το πιο σοβαρό μέτρο που ανακοινώνει προσωπικά ο Κιμ-Γιονγκ-ιλ (με τις συμβουλές του τότε προστατευόμενου και κουνιάδου του, Jang-Sung-taek, (που τέσσερα χρόνια θα εκτελούνταν από τον Κιμ Γιονγκ-Ουν με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας) είναι η νομισματική μεταρρύθμιση του γουόν, κι η υποτίμησή του, που είχε ως στόχο να πατάξει το ανεπίσημο εμπόριο, τιμωρώντας όσους είχαν συσσωρεύσει πλούτο από εμπορικές δραστηριότητες.
Ο ξένος τύπος της εποχής (2009) ξόδεψε πολύ μελάνι, περιγράφοντας το "χάος που προκάλεσε η μεταρρύθμιση", τους πανικόβλητους πολίτες, κτλ, κι άλλα πολλά που δε βασίζοντας σε προσωπικές μαρτυρίες, αλλά αφηγήσεις αντιφρονούντων, που ελέγχονται για την αξιοπιστία τους.
Η κυβέρνηση στόχευε στην επαναφορά του ελέγχου της οικονομίας στα χέρια του κράτους και την αποδυνάμωση της μεσαίας τάξης, προσπαθώντας να επιβραβεύσει όσους δεν είχαν αναμιχτεί σε εμπορικές δραστηριότητες. Έτσι, οι εργαζόμενοι στα κρατικά εργοστάσια -που δεν είδαν το μισθό τους να υποτιμάται- απέκτησαν ξαφνικά μεγάλη αγοραστική δύναμη και στράφηκαν σε 'επενδύσεις' στην αγορά, που είχε όμως πολλές ελλείψεις σε τρόφιμα και υλικά αγαθά.
Αυτό προκάλεσε πιθανότατα μαζική δυσαρέσκεια και έτσι, το Φλεβάρη του 2010, ο Κιμ Γιονγκ-Ιλ ζήτησε δημόσια συγνώμη για τη μεταρρύθμιση που "έγινε χωρίς τη σωστή προετοιμασία και προκάλεσε δεινά στους πολίτες". Σύμφωνα με το δυτικό τύπο, ο οικονομικός επικεφαλής του κόμματος, Pak Nam-gi, κατηγορήθηκε ως ο μοναδικός υπαίτιος και καθαιρέθηκε (ή εκτελέστηκε με βάση αναπόδεικτες φήμες).
Συνοψίζοντας, η μεταρρύθμιση του γουόν, άλλαξε την οικονομική διάρθρωση της χώρας και τις εσωτερικές οικονομικές δυναμικές της βορειοκορεατικής κοινωνίας, δεν πέτυχε όμως τον αρχικό της σκοπό. Σταδιακά, μετά το 2010 η κυβέρνηση εγκατέλειψε σταδιακά κάθε προσπάθεια ελέγχου των ανεπίσημων αγορών, αφήνοντας ουσιαστικά τη μεσαία τάξη να αναπτύσσεται, και τις ανεπίσημες εμπορικές δραστηριότητες (μαύρη αγορά) σχεδόν χωρίς κανέναν περιορισμό.
Σε άλλα κεφάλαια, η συγγραφέας αναφέρεται στο σύστημα των κρατικών μισθών (που δίνουν στους πολίτες πρόσβαση σε αγαθά, που στην αγορά έχουν πολλαπλάσια, απαγορευτική τιμή) και στη φύση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας στη χώρα, που έχει δύο μορφές. Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει τους μικροϊδιοκτήτες και τους μικροπωλητές στις ιδιωτικές αγορές, και δραστηριότητες που αγκαλιάζουν σχεδόν το 1/3 του πληθυσμού. Κι η δεύτερη αφορά τις θυγατρικές κρατικών επιχειρήσεων, ανήκουν σε ιδιώτες επενδυτές και λειτουργούν ως ένα είδος κρατικού εμπορικού εκπροσώπου, μιας γέφυρας που συνδέει το κράτος με την αγορά και τις ξένες -συνήθως κινέζικες- επιχειρήσεις.
Θα μπορούσε να γίνει αναφορά σε πολλά ακόμα σημεία (το πλούσιο υπέδαφος της Κορέας και τις σχέσεις με τη γειτονική Κίνα, τις ειδικές ζώνες, κτλ), αλλά έχουμε αρκετά στοιχεία για να πάμε στον επίλογο του βιβλίου και κάποιες εκτιμήσεις της Μεγαλούδη, που σημειώνει ότι ο καπιταλισμός είναι ήδη παρών στη ΛΔ της Κορέας.
Η διαπίστωση της Μεγαλούδη με τη δική μου υπογράμμιση είναι σαφής -κι έχει σημασία πως δεν την κάνει από τη δική μας οπτική γωνία, με την οποία προφανώς δεν ταυτίζεται, όπως φαίνεται από το παραπάνω απόσπασμα.
Σκοπός του βιβλίου δεν είναι να κάνω μια εκτεταμένη ανάλυση για το πολιτικό μέλλον της Βόρειας Κορέας (σ.σ.: χρησιμοποιεί συμβατικά αυτήν την ονομασία στο βιβλίο). Τα θέμα που προκύπτουν από μια πιθανή ένωση με το νότο ή μια απότομη κατάρρευση είναι πολύπλοκα και θα χρειαζόταν ένας δεύτερος τόμος για να τα αναλύσω. Θέλω όμως να επαναλάβω την πάγια θέση μου, ότι μια απότομη αλλαγή καθεστώτος ή μια κατάρρευση δε θα βελτιώσει τα ανθρώπινα δικαιώματα αλλά θα καταστρέψει εκατοντάδες χιλιάδες ζωές ακόμα. Το πλούσιο υπέδαφος της χώρας αλλά και οι άπειρες δυνατότητες για αξιοποίηση της γης, που θα αγοραστεί πάμφθηνα -ιδίως πολλές περιοχές-φιλέτα μέσα στην Πιονγκ Γιανγκ- θα αποτελέσουν πόλο έλξης για δεκάδες επενδυτές-καρχαρίες, που θα μυρίσουν φρέσκο αίμα. Και αυτή δε θα είναι συνταγή ανάπτυξης αλλά καταστροφής. Κάτι που δυστυχώς το έχουμε ήδη δει να συμβαίνει πολλές φορές.
Και ας μην ξεχνάει κανείς ότι, σε μια άτακτη κατάρρευση, οι προοπτικές για το πού θα μπορούσε να καταλήξει το πυρηνικό οπλοστάσιο της χώρας είναι εφιαλτικές.
Φαντάζομαι ήδη το επιχείρημα πολλών: και τι προτείνεις; να κλείσουμε τα μάτια στις παρεμβάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, για να μην έρθει ο καπιταλισμός στη χώρα; Το ερώτημα αυτό βασίζεται σε μια εσφαλμένη παραδοχή, διότι όπως πιστεύω ότι έγινε κατανοητό από το βιβλίο, ο καπιταλισμός έχει ήδη εμφανιστεί στη Βόρεια Κορέα. Το θέμα λοιπόν δεν είναι αν θα έρθει ή όχι η ελεύθερη οικονομία, αλλά ποιος θα θέσει τους όρους με τους οποίους θα εφαρμοστεί. Μια κατάρρευση θα σημαίνει τουλάχιστον δύο γενιές ακόμα χαμένες. Οι γενιές αυτές έχουν περισσότερες ελπίδες επιβίωσης στο υπάρχον σύστημα της χώρας, παρά σε μια έξωθεν επιβαλλόμενη δικτατορία.
Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ένα τεράστιο ζήτημα, το οποίο όμως μόνο αν αναλυθεί ψύχραιμα θα αντιμετωπιστεί. Χωρίς να μακρηγορήσω, καθώς το θέμα αυτό δεν εξαντλείται σε δύο παραγράφους και εδώ κάνω απλά μια σύντομη αναφορά, θα επαναλάβω ότι η μοναδική οδός παραμένει η ενεργή διπλωματία της διεθνούς κοινότητας με την Πιονγκ Γιανγκ και η αποδοχή της τωρινής της ηγεσίας.
(...) Το ερώτημα που τίθεται -και που μάλλον θα μείνει αναπάντητο- είναι αν υπάρχει τέτοια διάθεση και από τις δύο μεριές, ή αν απλά προτιμούν να παίζουν ένα επικίνδυνο παιχνίδι, περιμένοντας να δουν ποιος τελικά θα χάσει την ψυχραιμία του πρώτος. Με τις επερχόμενες εκλογές στις ΗΠΑ το 2016, και την πιθανή επικράτηση των συντηρητικών κύκλων, και με το πυρηνικό πρόγραμμα της Βόρειας Κορέας να εξελίσσεται, ο δρόμος προς τη διπλωματική λύση προβλέπεται μακρύς και δύσκολος.
Η κε του μπλοκ θεωρεί αυτονόητο πως απευθύνεται σε νοήμονες αναγνώστες, που δε θα συνάγουν από τα παραπάνω ότι δε χρειάζεται να υπερασπιστούμε την Κορέα από τις ιμπεριαλιστικές βλέψεις και τα ασύστολα ψεύδη της δυτικής προπαγάνδας, που αναπαράγουν άκριτα και τα ελληνικά ΜΜΕ -και τα οποία αναλύονται και στο βιβλίο της Μεγαλούδη. αΚι επιφυλάσσεται για μια πιο αναλυτική παρουσίαση αυτού του άκρως ενδιαφέροντος βιβλίου, στο προσεχές μέλλον.
14 σχόλια:
Δεν θα πω ότι αυτά που γράφει η κυρία Μεγαλούδη δεν είναι σημαντικά και άξια προσοχής.
Μέχρις εκεί όμως !
Έτσι πρέπει να τα δει κανείς.
Από κει και πέρα, ας σκεφτούμε ότι η παραπάνω κυρία ήταν στην ΛΔ Κορέας ως υπάλληλος του ΟΗΕ - Οργανισμός που μόνο φιλικός προς την ΛΔΚ δεν είναι.
Και που σίγουρα σε ένα βιβλίο, θα καταθέτει και τις προσωπικές της πολιτικές τάσεις - όσο κι αν θελήσει να τις κρατήσει κάπως κρυφές.
Προσπαθώ να πω ότι απόλυτα αντικειμενικά αυτά που γράφει δεν μπορεί να είναι. Και αυτή η άποψη είναι ... αντικειμενική!
Φυσικά, μεγάλο το θέμα της ΛΔΚ - δεν μπορεί να αναλυθεί ούτε καν να "πιαστεί" στα πλαίσια ενός ποστ ή ενός σχολίου!
υ.γ.: Γενικά, το συγκεκριμένο άρθρο σου, πολύ καλό! Δίνει αφορμές για σκέψεις.
Αν θυμάμαι καλά -γιατί έχει περάσει λίγος καιρός που διάβασα το βιβλίο- ο σύζυγός της είχε αυτή την επαγγελματική θέση κι όχι η ίδια. Αλλά μπορεί να κάνω και λάθος, ή να είχε και αυτή μια παρεμφερή θέση.
Αντικειμενική σίγουρα δεν είναι και το παραδέχεται κι η ίδια ότι επηρεάζεται από την προσωπική της οπτική, την κοσμοθεωρία, κτλ.
Αφενός όμως καλύπτει ένα βασικό κενό ενημέρωσης που υπάρχει για τη σύγχρονη Κορέα.
Αφετέρου, χωρίς να είναι κομμουνίστρια, καταρρίπτει μια σειρά χοντροκομμένους δυτικούς μύθους για την Κορέα, κι έχει δεχτεί τη σφοδρή επίθεση διάφορων αστικών παπαγάλων για αυτό.
Στις τηλεοπτικές της εμφανίσεις, το βασικό που κάνει είναι να εξηγεί και να στήνει ένα τείχος απέναντι στους εύκολους πλην διαδεδομένους μύθους αυτής της προπαγάνδας.
Μπορείς να δεις ένα παράδειγμα εδώ
https://www.youtube.com/watch?v=SZbS1LQV_TI
Το βιβλιο της Φρανκισκα Μεγαλουδη εχει προσεχτει πολυ απο τον οικο που εκδοθηκε και "ιδεολογικα" και αλλιως ως προς την αντικειμενικοτητα του .Δεν λεω παραπανω ...
στο κλείσιμο του βιβλίου που παρατίθεται στην ανάρτηση η συγγραφέας φαίνεται λίγο πολύ να τοποθετεί το ζήτημα ως μια επιλογή που έχει να κάνει η ΛΔΚ μεταξύ του δρόμου προς τον καπιταλισμό που ακολούθησε η ΕΣΣΔ, με τις "δυο γενιές χαμένες",
σε αντίθεση με αυτόν που ακολούθησαν στην Κίνα από το 89 και έπειτα.
Ωστόσο, εξίσου χρήσιμο φαίνεται το συμπέρασμα της συγγραφέως για τη χρησιμότητα του πυρηνικού προγράμματος της ΛΔΚ. εκτιμά πως το προγράμμα συνδέεται με ενεργειακές ανάγκες αλλά και ως διαπραγματευτικό χαρτί της χώρας ικανό να της εξασφαλίσει, αν χρειαστεί, ακόμη και την ίδια της την ύπαρξη!
Ένα παράδειγμα: μόλις σήμερα ο πρόεδρος των ΗΠΑ επανέλαβε ότι θέλει να αποκλείσει τη βορειοκορεατική πυρηνική απειλή, βασιζόμενος στον κινεζικό παράγοντα, ακόμη κι αν αυτό μπορούσε να γίνει σε βάρος της εμπορικής διαμάχης που έχει δεσμευθεί να έχει με τον ασιατικό οικονομικό κολοσσό. "Ειλικρινά, νομίζω ότι η Βόρεια Κορέα είναι ίσως σημαντικότερη από το εμπόριο. Το εμπόριο είναι πολύ σημαντικό, αλλά σε σχέση με έναν ολοκληρωτικό πόλεμο με εν δυνάμει εκατομμύρια νεκρούς, θα έλεγα ότι το εμπόριο περνά σε δεύτερη θέση"
επομένως, η ΛΔΚ φαίνεται ήδη παγιδευμένη σε μια ιμπεριαλιστική διαμάχη η οποία α) από άποψη ισχύος την προσπερνά β) τα αντιτιθέμενα μέρη την επικαλούνται και τη χρησιμοποιούν κατα πως τα βολεύει
και προκύπτουν έτσι ερωτήματα όπως: α) αν το πυρηνικό της πρόγραμμα ολοκληρωθεί επιτυχώς ειναι ικανό να λύσει σε όφελος της ΛΔΚ την πιο πάνω εξίσωση; β) αν δεν ολοκληρωθεί, ειναι δυνατόν η "εγκατάλειψή" του να επιφέρει ανταλλάγματα ικανά να καλυτερεύσουν το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού;
γ) θέλει πράγματι η Κίνα να ολοκληρώσει η ΛΔΚ το πυρηνικό της προγράμμα επιτυχώς;
σε κάθε περίπτωση το βιβλίο πράγματι δείχνει ιδιαίτερα επεξεργασμένο σε οτι αφορά το ιδεολογικό του αποτύπωμα.
Μπορεί να καταρρίπτει μια σειρά ψεύδη και ανακρίβειες αναφορικά με τη ΛΔΚ, ωστόσο επιλέγει με έμφαση να αναπαράγει "αφόρητες" αλήθειες όπως οι ειδικές οικονομικές ζώνες ή να ασχολείται εκτενώς αλλά χωρίς ουσιαστικό συμπέρασμα με ένα είδος πορνείας που απλά περιγράφεται αλλά μένει σε ιδιαίτερα "θολά νερά"!
κάτι τέτοιες αλήθειες μπορεί να μην αποτελούν ιδιαίτερο πρόβλημα για όσους δεν πιστεύει οτι η ΛΔΚ οικοδομεί σοσιαλισμό.
σε ένα άλλο ακροατήριο, όμως, όχι αντικομμουνιστικό, είναι ικανές, να αναπαράγουν, εξ αντικειμένου, "φοβικά σύνδρομα" για το αν τελικά και με ποιό τρόπο μπορεί να οικοδομηθεί σοσιαλισμός ή συγκρίσεις μεταξύ καπιταλισμών Δύσης και στην Ανατολής. εξ αντικειμένου, αναπαράγεται και το ιδεολόγημα της "απομόνωσης", άσχετα βέβαια αν αυτο αντιφάσκει με τον καπιταλισμό που ήδη υπάρχει στη ΛΔΚ!
τέλος, χρονικά, τυχαίνει να συμπίπτει με μια νεότερη γενιά δημοσιογραφικών ερωτημάτων προς τα στελέχη του κόμματος για το πως θα γίνει η κοινωνικοποίηση των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής την οποία διακηρύττει και αλλα συναφή...
Ειχα διαβασει οταν πρωτοεκδοθηκε το βιβλιο της και θα εκανα και εγώ τις ιδιες παρατηρήσεις με εσενα. Ενα πράγμα που θα ηθελα να προσθέσω και δεν αναφέρεις ειναι ποιες ειναι η δυνατοτητες της Ελλάδας. Ενα εμπάργκο το θεωρώ δεδομένο σε περιπτωση επαναστασης. Το θεμα ειναι αν η οποια εξωτερική πιεση ασκηθει στην ελλάδα μπορει να μας ανακόψει τον δρόμο. Ειναι πιστευω ενδεικτικο οτι συσσωρευση κεφαλαιου και εμπόριο αρχισε να εμφανιζετε (οπως αναφερει) με τον λιμό που ακολουθησε.
Να προσθεσω ακομα οτι μου φαινεται πολύ ποιο δύσκολο να αντιμετωπιστεί μια τετοια κατασταση οταν πρωτοπαιρνεις την εξουσία σε σχεση με το να εισαι ηδη για χρονια.
χαμογελο
Σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα: δεν έχω διαβάσει το βιβλίο, αλλά στο λινκ αυτό
https://www.youtube.com/watch?v=6tmJGJuKTRo
μετά το 23:57, δίνει μια διαφορετική τοποθέτηση από αυτή που θα περιοριζόταν σε ένα απλώς μέσο διαπραγμάτευσης.
Ευρύτερα, θα είχα να πω, ότι η γενική θεώρηση ενός "τοπικού" ζητήματος ως ζητήματος εμπλοκής του χ ή ψ "τόπου" σε ιμπεριαλιστικούς (ή γενικότερα διεθνείς) ανταγωνισμούς που τον υπερβαίνουν, είναι πάντοτε ελλιπής όταν δεν υπολογίζει την ειδική θέση, τις εσωτερικές ανάγκες και τον ενεργό ρόλο του τόπου αυτού στην διαμόρφωση ή αποτύπωση των ευρύτερων ανταγωνισμών που τον αφορούν.
Βέβαια πέρα από αυτή τη γενική άποψη δεν είμαι σε θέση να γίνω εν προκειμένω περισσότερο συγκεκριμένος.
Και κάποιες σκέψεις σχετικά με το "επίκεντρο" της ανάρτησης:
Έχω τη γνώμη ότι η θέση "ο καπιταλισμός έχει ήδη εμφανιστεί στη Βόρεια Κορέα" δεν οδηγεί αυτόματα σε μια θέση του είδους: "Η Βόρεια Κορέα είναι καπιταλιστική χώρα". Μπαίνει ένα ερώτημα ποιες σχέσεις κυριαρχούν και αν κυριαρχούν κάποιες ή απλώς "συνυπάρχουν".
Επίσης, η πολιτική στάση απέναντι σε περιπτώσεις ενίσχυσης των καπιταλιστικών σχέσεων όπως στην περίπτωση της Β. Κορέας αλλά και αλλού, απαιτεί και μια εκτίμηση για το βαθμό αναγκαιότητας ή όχι υπό τον οποίο βαθμό πραγματοποιείται αυτή η ενίσχυση. Χωρίς αυτή την εκτίμηση, και χωρίς διαχωρισμό ανάμεσα στον πραγματικό βαθμό αναγκαιότητας και το βαθμό ιδεολογικοποίησης αυτής της ενίσχυσης, δεν μπορεί στην πραγματικότητα να χαραχτεί μια αποτελεσματική πολιτική γραμμή, με θετική επίδραση στις διεθνείς σχέσεις.
Επίσης, κατά τη γνώμη μου, δεν ταυτίζονται (ιδεολογικά, οικονομικά, πολιτικά, πρακτικά) σαν θέματα η ενίσχυση των καπιταλιστικών σχέσεων και η ενίσχυση των απλών εμπορευματικών σχέσεων.
Παραμένει για μένα ζήτημα ανοιχτό: Μήπως οι πραγματικές, συγκεκριμένες συνθήκες επιβάλλουν ένα βαθμό υποχώρησης σε μεμονωμένες σοσιαλιστικές χώρες όπως η Β. Κορέα την ίδια στιγμή που επίσης οι πραγματικές συνθήκες επιβάλλουν την εγκαθίδρυση και ενίσχυση των σοσιαλιστικών σχέσεων, την απαλλοτρίωση των μονοπωλίων, πχ στη Βενεζουέλα - και γιατί να βγάλουμε έξω από αυτή την πραγματική αναγκαιότητα και τη χώρα μας;
Τέλος, γύρω από τις "παραβιάσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων" - στα οποία εδώ αναφέρομαι "με την καλή έννοια" κι όχι από την άποψη του σχετικού πολιτικού εμπορίου-, είναι σημαντικό να διατηρούμε την πεποίθηση για την ικανότητα του σοσιαλισμού (ενάντια σε κάθε ίχνος αντίληψής του σαν κατάστασης πολιτικά παθητικής και αδρανούς) να επιλύει τέτοια ζητήματα, ολόπλευρα, και στις δικές του βάσεις κι όχι στη βάση όπου αυτά τα δικαιώματα δεν μπορεί παρά "αφετηριακά", "καταστατικά", να είναι παραβιασμένα δηλαδή στη βάση της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης.
Άγη, κατά τη γνώμη μου θέτεις μερικά ζητήματα, που γενικά μιλώντας είναι σωστά, αλλά δεν μπαίνουν στη συγκεκριμένη ανάλυση. Η περιγραφή που δίνω πχ δεν αποτυπώνει μια απλή ειρηνική συνύπαρξη κοινωνικοποιημένων μέσων παραγωγής με ένα μικρό ιδιωτικό τομέα, αλλά μια πορεία με δυναμική, που βάζει -κατά τη συγγραφέα τουλάχιστον- το ερώτημα ποιο είδος μετάβασης είναι το πιο επωφελές, το μοντέλο της Κίνας ή της ΕΣΣΔ. Όσο για τις υποχωρήσεις μπορεί να είναι αφενός αναπόφευκτες, αφετέρου ανεκτές, όταν εντάσσονται σε ένα συνολικό στρατηγικό σχέδιο που θα τις αντέστρεφε. Και δεν έχω καταλάβει να υπάρχει κάτι τέτοιο.
Χαμόγελε, κάνε ένα λογαριασμό για να μη σου κόβει ως σπαμ τα σχόλια το μηχάνημα.
Ή όταν βλέπεις ότι δεν μπαίνει σχόλιό σου, χτύπα ένα μέιλ. Εγώ τα βλέπω εκ των υστέρων και τα αποχαρακτηρίζω.
Δε θέλω να παρασύρομαι σε μεγαλοστομίες, όπως μπορεί να φαντάζουν τα παρακάτω αν τους δώσει κανείς διάσταση όχι προβληματισμού αλλά τελικού συμπεράσματος, πάντως νομίζω ότι αν για τις περιπτώσεις που συζητάμε κάνουμε λόγο για συνολικό στρατηγικό σχέδιο, αυτό το σχέδιο δεν μπορεί να είναι κάτι σαν μια εσωτερική πολιτική με ορίζοντα δεκαετίας όπως η ΝΕΠ: σε 10 χρόνια εξηλεκτρισμός, αλλά πρόκειται για στρατηγικό σχέδιο που εναποτίθεται στην συνολική ανάπτυξη και τις κατακτήσεις του ΔΚΚ. Και εδώ μπαίνει το θέμα αν και πόσο μπορεί αυτή η προοπτική να γίνεται συνειδητή, αντί της σχάσης ανάμεσα σε οικονομικό "πραγματισμό" από τη μια και "καταγγελία" των υποχωρήσεων από την άλλη - που στο πλαίσιο μιας τέτοιας σχάσης η τελευταία μπορεί να μη διαφέρει και από μια "αριστερή" καταγγελία της ΝΕΠ στην εποχή της ενώ ο πρώτος θα "ακροβατεί" μεταξύ σοσιαλιστικής υποχώρησης και τοποθέτησής του υπό όρους ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών. Όσον αφορά την προκείμενη ανάλυση θα είχα απλώς να παρατηρήσω ότι η τοποθέτηση των ιδιωτικών μεγαλοεπενδύσεων στο παρονομαστή των κρατικών θυγατρικών δεν αφήνει απεριόριστο περιθώριο λόγου για καπιταλιστική επέλαση ας πούμε, ενώ και το δίλημμα απέχει στη μια του τουλάχιστον πλευρά από μετάβαση τύπου ΕΣΣΔ: στην περίπτωση της ΕΣΣΔ η εξωτερική απειλή δεν είχε τέτοια διάσταση ούτε υπήρχε μια επιθετική και ρεβανσιστική "Νότια ΕΣΣΔ" έτοιμη να καταβροχθίσει με ξένες πλάτες το σοσιαλιστικό βορρά. Ενώ και το ζήτημα της κινεζοποίησης μπορεί να αντιμετωπιστεί διττά: ελεγχόμενη εισαγωγή οικονομικής δραστηριότητας ή μετατροπή της Β. Κορέας σε μια "έκτη" κινέζικη καπιταλιστική οικονομική ζώνη; Σε κάθε περίπτωση πάντως τον πρώτο ρόλο στην επίλυση των αντιφάσεων έχει η υλοποίηση των καθηκόντων του κομμουνιστικού κινήματος στις καπιταλιστικές χώρες χωρίς αυτό να σημαίνει υποτίμηση της σημασίας οποιασδήποτε κρατικής πολιτικής. Ελπίζω ότι δεν παρασύρθηκα σε μεγαλοστομίες δυσανάλογες προς τη θέση ενός σχολίου εντός μιας ανάρτησης.
Άγη, έχω διάφορες μικρές ενστάσεις (πχ με την επιθετική Νότιο Κορέα, υπάρχουν κατά καιρούς και διάφορα βήματα προσέγγισης, που μπορεί ωστόσο να τα υπαγορεύει η ανάγκη) αλλά η βασική είναι πως στην Κορέα αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν -απ' όσο ξέρω και μπορώ να καταλάβω- αναφορές σε μαρξισμό-λενινισμό, σοσιαλιστική οικοδόμηση, πόσο μάλλον κομμουνιστική προοπτική και τα βήματα που απαιτούνται για να την προσεγγίσουν. Υπάρχουν διάφορες κατακτήσεις που την καθιστούν σαφώς διαφορετική από μια τυπική καπιταλιστική χώρα, αλλά είναι ζήτημα πόσο θα αντέξουν στο χρόνο κι αν υπάρχει κάποιο σχέδιο για την περαιτέρω ανάπτυξή τους.
Αν εσύ βλέπεις κάτι διαφορετικό κι έχεις στοιχεία στα οποία βασίζεις αυτήν την αίσθηση, θα ήταν πολύ σημαντικό να τα μοιραστείς ή να κάνεις κάποια σχετική ανάρτηση -πιθανόν να την έχεις κάνει ήδη και απλώς να μου διαφεύγει εμένα.
Κατά τα άλλα, όχι δεν παρασύρθηκες, μια χαρά ενδιαφέρουσα συζήτηση γίνεται.
Δεν έχω στοιχεία, έχω υπόψη μου την "απλή απαρίθμηση των στοιχείων του οικονομικού συστήματος της Ρωσίας" από το Λένιν το 1922 (Πέντε χρόνια της ρώσικης επανάστασης και οι προοπτικές της παγκόσμιας επανάστασης, μάλλον τόμος 45 στα άπαντα) για την περίοδο πριν και στην αρχή της ΝΕΠ, με επίγνωση βέβαια ότι το "απλό" απλουστεύει και ότι το ζήτημα είναι στην πραγματικότητα πιο σύνθετο από την απαρίθμησή του. Ωστόσο αυτή η (λίγο πολύ γνωστή) απαρίθμηση έχει ως εξής: "Κατά τη γνώμη μου τα στοιχεία αυτά ήταν τα ακόλουθα: (1) η πατριαρχική, δηλαδή η πιο πρωτόγονη μορφή γεωργικής καλλιέργειας∙ (2) η μικροεμπορευματική παραγωγή (αυτή περιλαμβάνει την πλειονότητα των αγροτών οι οποίοι εμπορεύονται σιτηρά)∙ (3) ο ιδιωτικός καπιταλισμός∙ (4) ο κρατικός καπιταλισμός και (5) ο σοσιαλισμός. Όλα αυτά τα οικονομικά στοιχεία συνυπήρχαν εκείνο τον καιρό στη Ρωσία. (...)"
Παραθέτω το απόσπασμα για το καταρχήν ζήτημα: τι οικονομικό σύστημα έχει η ΛΔ Κορέας (θα μπορούσε το ίδιο να αφορά και την Κούβα). Και έχω την γνώμη ότι η καταρχήν απάντηση απαιτεί μια τέτοια μορφή. Από την άποψη μιας τέτοιας καταρχήν απάντησης, λοιπόν, δεν είναι χωρίς σημασία αυτό που αναφέρεται στην ανάρτηση ότι, δηλ., οι ιδιωτικές επενδύσεις πραγματοποιούνται με μορφή θυγατρικών των κρατικών επιχειρήσεων. Πράγματι λοιπόν "ο καπιταλισμός έχει ήδη εμφανιστεί στη Βόρεια Κορέα", μέσα όμως σε ποια γενική διάρθρωση;
Το δεύτερο κρίσιμο ερώτημα είναι το αν υπάρχει κάποιο σχέδιο στο οποίο εντάσσεται αυτή η υποχώρηση. Με τη ΝΕΠ (στη χώρα που αποτελούσε το 1/5 της γης) τα πράγματα ήταν "απλά": Ο εξηλεκτρισμός θα χρειαστεί περίπου μια δεκαετία, για κάθε εκχώρηση στα μονοπώλια των καπιταλιστικών χωρών θα έχουμε και μια αντίστοιχη παραγωγική ανάπτυξη του κρατικού-σοσιαλιστικού τομέα, και το τέλος αυτής της δεκαετίας θα αποτελεί τον πρώτο μεγάλο σταθμό στη δημιουργία των υλικών βάσεων της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Όμως αν αυτό, σαν σχέδιο, μπορούσε να ισχύει για τη χώρα του 1/5 της γης, μπορεί να ισχύει κάτι ανάλογο για την ΛΔ Κορέας (και για την Κούβα);
Εδώ το πρόβλημα δεν είναι νομίζω απλώς το ξεπέρασμα μιας ορισμένης οικονομικής καθυστέρησης, αλλά μαζί με αυτήν οι γενικοί διεθνείς συσχετισμοί που εξανάγκάζουν σε ορισμένες υποχωρήσεις. Και το σχέδιο που μπορεί να κάνει η καθεμιά από αυτές τις χώρες αφορά όχι τόσο ένα δικό της χρονοδιάγραμμα σαν αυτό περί ολοκλήρωσης πχ του εξηλεκτρισμού όπως στη ΝΕΠ, αλλά το να θέσει ένα όριο (στο μέτρο του αναγκαίου κλπ) στο βαθμό οικονομικής υποχώρησής της από τις σοσιαλιστικές σχέσεις.
Ενώ η ολοκλήρωση του κύκλου της υποχώρησης, εφόσον τα αίτια της δεύτερης βρίσκονται στους διεθνείς συσχετισμούς, συνδέεται με την ανατροπή αυτών των συσχετισμών για την οποία δεν μπορεί να μπει χρονοδιάγραμμα και η οποία σαν "σχέδιο" δεν μπορεί να είναι "σχέδιο" αυτών των χωρών, αλλά του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος και της ανάπτυξής του.
Από κεί και πέρα μπαίνει πράγματι το ερώτημα κατά πόσο στο εσωτερικό των ίδιων αυτών χωρών εντάσσεται όλη αυτή η ιστορία σε αυτή την προοπτική, ή μήπως πρόκειται για γενική ιδεολογική στροφή (που σίγουρα θα αναπτύσσονται και στοιχεία μιας τέτοιας), πχ για ιδεολογικοποίηση της "μικτής οικονομίας" όπου δηλαδή προϋποτίθεται η ύπαρξη των καπιταλιστικών σχέσεων χωρίς να συμβαίνει στην πραγματικότητα το ίδιο και για τις σοσιαλιστικές... Αυτό όμως είναι το πολιτικό-υποκειμενικό ζήτημα το οποίο πρέπει πρώτα να το έχουμε ξεχωρίσει από το οικονομικό-αντικειμενικό, αν μάλιστα θέλουμε πραγματικά να επιδράσουμε θετικά: Χωρίς σαφή εκτίμηση, "καθορισμό", ξεχώρισμα του αντικειμενικού στοιχείου δεν είναι δυνατή κάποια ουσιαστική θετική επίδραση στο υποκειμενικό πολιτικό-ιδεολογικό.
Τα παραπάνω θα μπορούσε να αφορούν και την Κίνα, όμως εδώ η υποχώρηση, ή μάλλον η "μεγάλη στροφή", χρονολογείται από το 1979, σε συνθήκες διαφορετικές από τις σημερινές και αποτελεί διαφορετική ποιότητα και διαφορετικό κεφάλαιο προβληματισμού.
Εν πάση περιπτώσει ως προς το θέμα δεν σκόπευα με τα παραπάνω να πάρω θέση για ποτήρι "μισογεμάτο" ή "μισοάδειο", μάλλον προσπαθώ να πω "το ποτήρι είναι στη μέση".
Και σαν συμπέρασμα μπορεί να βγει ότι, αν το 1920 ήταν πρώτης γραμμής το καθήκον υπεράσπισης της ΕΣΣΔ, σήμερα (όπως και τότε βέβαια υπό τους συγκεκριμένους εκείνους όρους) είναι πρώτης γραμμής το καθήκον υπεράσπισης του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος και της ανάπτυξης του για την ανατροπή του καπιταλισμού, δηλ. την ανατροπή των διεθνών συσχετισμών που εξαναγκάζουν ΛΔ Κορέας (και Κούβα) σε υποχώρηση.
Τέλος, σχετικά με τη Νότια Κορέα, νομίζω ότι στην πολιτική της εναλλάσσεται "συνδυαστικά" η προσέγγιση και η πολεμική υστερία. Και, το χειρότερο, η πολιτική της είναι ενταγμένη σε αυτή των ΗΠΑ, πράγμα που δίνει και τον τελικό τόνο.
Τα παραπάνω, στο σύνολό τους, είναι σκέψεις όπως τις έχω.
Άγη, κατά τη γνώμη μου είναι τελείως διαφορετικό το απόσπασμα του Βλαδίμηρου που μιλάει για τις μορφές που έχουν επιβιώσει κατά το προτσές της μετάβασης, και τελείως διαφορετικό να μιλάμε για αναβίωση παλιών μορφών.
Το πρόβλημα δεν είναι αν το ποτήρι είναι στη μέση, αλλά αν αδειάζει, γεμίζει ή μένει στάσιμο. Και συνεπώς, αν υπάρχει επ' αυτού κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο, που κατά τη γνώμη μου πηγαίνει πολύ βαθύτερα απ' αυτό που λες, αλλιώς απλώς απουσιάζει.
Στα παραπάνω λοιπόν, αν και καταλαβαίνω πολύ καλά τη φύση των ενστάσεων, προβληματισμών και σκέψεων που βάζεις, νομίζω πως οι απαντήσεις είναι αρκετά καθαρές και δε βρίσκονται κάπου στη μέση. Και νομίζω πως αυτό φαίνεται κι από τα αποσπάσματα παραπάνω -όχι το καθένα ξεχωριστά, αλλά από τη συνολική κατάσταση που περιγράφουν.
Φταίω κι εγώ που έβαλα στην κουβέντα το ποτήρι με την τάδε έννοια.
Αφήνοντάς το (το ποτήρι) κατά μέρος:
Το απόσπασμα του Λένιν το έβαλα σαν δείγμα ορισμένης ανεπάρκειας μιας εκτίμησης όπως "ο καπιταλισμός έχει ήδη εμφανιστεί". Αυτό είναι γεγονός, αλλά δεν αποτελεί και "όλη" την εκτίμηση. Αν το πάρουμε αντίστροφα, θα μπορούσε κι ο Λένιν, αντί για αυτή την "απλή απαρίθμηση οικονομικών στοιχείων", να είχε αρκεστεί στη θέση: "ο σοσιαλισμός έχει ήδη εμφανιστεί στη Ρωσία".
Το απόσπασμα του Λένιν και το θέμα της ανάρτησης συνδέονται επίσης μεταξύ τους από το γεγονός ότι και το απόσπασμα αυτό είναι ενταγμένο (άπαντα τόμος 45 σελ. 278-295) στην ανάλυση μιας υποχώρησης (ΝΕΠ).
Βέβαια στην περίπτωση της Ρωσίας του 22 (όπου και χρονολογείται το κείμενο) η υποχώρηση πραγματοποιείται ενταγμένη σε ένα σχέδιο εξασφάλισης των βάσεων της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, ενώ στην περίπτωση της ΛΔ Κορέας η υποχώρηση προήλθε σαν αποτέλεσμα επικράτησης της αντεπανάστασης διεθνώς.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι λείπει ένα κοινό στοιχείο και μια αναλογία: η έλλειψη υλικών-οικονομικών βάσεων "καθαρού" σοσιαλισμού είναι και στις δυο περιπτώσεις η αιτία της υποχώρησης, ακόμα και παρόμοιες "συγκυρίες" έχουν προηγηθεί, όπως υπάρχουν και κοινά χαρακτηριστικά στη μορφή της υποχώρησης.
Αυτά είναι αντικειμενικά στοιχεία, που μόνο αν δεν παραγνωριστούν μπορεί να υπάρξει η οποιαδήποτε ουσιαστική ιδεολογική-πολιτική εκτίμηση και παρέμβαση.
Αλλά σταματάω εδώ γιατί νομίζω ότι αρχίζω να επαναλαμβάνομαι.
Δημοσίευση σχολίου