Θανάτω θάνατον πατήσας

Θυμάμαι πως όταν ήμουν μικρός, είχα πάθει ένα μικρό σοκ στην Τρίτη Δημοτικού, μόλις κατάλαβα πως δεν αρκεί να μαθαίνουμε κάποια πράγματα, αλλά πρέπει να τα αποστηθίζουμε κιόλας. Άλλο να ρουφάς γνώσεις σαν σφουγγάρι λόγω ηλικίας, κι άλλο να γίνεται ξεσκονόπανο το μυαλό για να αποθηκεύσει άχρηστες γνώσεις, σκουριασμένες κι αραχνιασμένες.

Πιο σοκαριστικό ήταν πως έπρεπε να αποστηθίζουμε επιπλέον το μάθημα των θρησκευτικών και όχι μόνο την ιστορία, που είχε σίγουρα πιο ενδιαφέρουσες ιστορίες, με αληθινούς ήρωες ή πιο ωραίους μύθους -αν μιλάμε σε επίπεδο μυθολογίας. Και εμείς είχαμε ιστορία με κατακλυσμό, που πρέπει να υπάρχει σε όλους τους αρχαίους λαούς, αλλά δε μείναμε σε αυτό. Φτιάξαμε λαούς μπερμπάντηδες, με ανθρώπινα πάθη, αντί για ανώτερα όντα-τιμωρούς, με περιούσιους φτωχούς λαούς, κοκ.

Κι ακόμα πιο σοκαριστικό ήταν πως έπρεπε να αποστηθίζουμε προσευχές-μακρινάρια, σε μια γλώσσα που κανείς μας δεν καταλάβαινε, κι όχι μόνο τα απλά συμβατικά μαθήματα, όπου αρκούσε να γράψεις κάτι σαν τις προσευχές που ήδη ήξερες -άγιος ο θεός, άγιος ισχυρός- να εισακουστούν από το δάσκαλο και να σε ελεήσει με καλό βαθμό για τα κλισέ που του έγραψες.

Κι ακόμα πιο πολύ ότι μετά το Πάσχα έπρεπε να μαθαίνουμε και να λέμε καινούριες προσευχές, που ήταν... αουτσάιντερ, κι όχι το πασίγνωστο "πατερημών" (όπως λέει σε ένα κείμενο που διδαχτήκαμε, αυτό το "πατ" το καταλάβαινα από το ξύλο που έτρωγα σπίτι, το "ερημών" είναι που με μπέρδευε τι μπορεί να σημαίνει).

Κι έτσι, ενώ έχω καταφέρει -χωρίς προσπάθεια- να συγκρατήσω διάφορες άχρηστες λεπτομέρειες και εγκυκλοπαιδικές γνώσεις, που χρησιμεύουν συνήθως στα σταυρόλεξα ή στο τρίβιαλ και ελάχιστα ως καθόλου στην πραγματική ζωή, για κάποια δουλειά, πρόσφατα συνειδητοποίησα πως το συρταράκι της μνήμης όπου αποθήκευα αυτές τις προσευχές που λέμε μετά το Πάσχα είναι σχεδόν κενό. Μόνο η αρχή από το "αναστάς ο Ιησούς από του τάφου..." μου ερχόταν, κι αυτή πιθανότατα επειδή μου θυμίζει τον Αναστάς Μικογιάν του ΚΚΣΕ.

Αναστάς ο Μικογιάν από του τάφου...

Εκεί να δεις χαρά και τι θα 'χαμε να τον ρωτήσουμε... Κι ας συμπορεύτηκε μάλλον με το Νικήτα.

Πιστεύω επίσης πως αν ήμουν δάσκαλος, όπως κάθε διορατικός νέος της γενιάς μας, που σκέφτηκε το μέλλον του με μπόλικο ελεύθερο χρόνο, χωρίς ανεργία, κι έπρεπε να διδάξω οπωσδήποτε στην τάξη το μάθημα των θρησκευτικών, πιθανότατα θα έβαζα τα παιδιά να ζωγραφίσουν, περνώντας δημιουργικά την ώρα τους, για να το αποφύγω. Κι αν έπρεπε να κάνω κάτι για τα μάτια του κόσμου και των πιστών γονιών, μάλλον θα διάλεγα να τους μεταφράσω στα νέα ελληνικά τις ακατανόητες προσευχές που μαθαίνουν να παπαγαλίζουν, για να ξέρουν τι λένε περίπου και να μην τους είναι σαν ξένη γλώσσα. Κι ίσως μια μέρα, όταν μεγαλώσουν, κρίνουν μόνοι τους την αλήθεια για αυτές.

Να ξέρουν τουλάχιστον τι είναι αυτό το "πατερημόν" τα έρμα, που τα φυλάει ο φόβος -όπως έλεγαν οι βοσκοί για τα ζωντανά του κοπαδιού τους- και τα οδηγεί στη θρησκευτική πίστη.

Ο Μικογιάν δεν είναι όμως ο μόνος προφανής συνειρμός -και πόσοι τον ξέρουν εξάλλου σήμερα, για να (τους) είναι προφανής ο συνειρμός; Υπάρχουν μερικές πολύ ενδιαφέρουσες προεκτάσεις.

Κάποιοι θα σκεφτούν το θαύμα της επ-ανάστασης (δε λέω, τρομερό λογοπαίγνιο, αλλά ξεχείλωσε προ πολλού) και την προσδοκία της δευτέρας παρουσίας που την θεωρούν κάτι μακρινό -μακριά από εμάς κι όπου θέλει ας είναι- χωρίς να αναγνωρίζουν καν την πρώτη παρουσία του υπαρκτού σοσιαλισμού και το φάντασμά του που πλανάται πάνω από τα κεφάλια τους, αλλά δεν μπορούν να το ξορκίσουν.

Δείγμα κι αυτό πως η μεταφυσική σκέψη θεοποιεί "ρεαλιστικά" το υπάρχον, τον υπαρκτό καπιταλισμό, πιστεύει δογματικά ότι μπορεί να τον μεταρρυθμίσει για να τον κρατήσει αιώνια στη ζωή -σαν βρικόλακα που απορροφά την υπεραξία της εργατικής μας δύναμης- κι απορρίπτει ως ουτοπική χίμαιρα κάθε προσπάθεια ή σκέψη για μια διαφορετική οργάνωση της κοινωνίας.

Αλλά είναι και κάτι ακόμα.

Θανάτω θάνατον πατήσας, λένε οι πιστοί αυτές τις μέρες.

Θάνατος (μαύρος αδερφός) να γίνω αθάνατος τραγουδούσαν στο βουνό οι αντάρτες, χωρίς να έχουν γλυκιές αυταπάτες για μεταθανάτια ζωή, παρά μόνο πίστη στην αθανασία του αγώνα τους, που δε θα πάψει να αναπτύσσεται ώσπου να βρει δικαίωση, και θα τον συνεχίζουν διαρκώς νέοι πολεμιστές που θα στρατεύονται στην υπόθεσή του.

Έπεσαν για τη ζωή, λέει ένας υπέροχος διαλεκτικός τίτλος μιας έκδοσης της Σύγχρονης Εποχής -που βγάζει αυτές τις μέρες κάτι αντίστοιχο για τα στελέχη του ΚΚΕ και της Κεντρικής του Επιτροπής, από τον Παπαρήγα στον Μπελογιάννη και τον Πλουμπίδη, που έδωσαν απλόχερα τη ζωή τους στο κίνημα, για να στεριώσει η κοινωνία του μέλλοντος.

Σύντροφοι αγωνιστές που δεν αψήφησαν μόνο το θάνατο, αλλά τον περιγέλασαν, τον έκαναν να φαντάζει μικρός κι αδύναμος να τους λυγίσει και να σκυλεύσει τη δική τους αθανασία, να ντρέπεται για τη νίκη του και να την περιφέρει σαν πτώμα που αποσυντίθεται και σαπίζει -όπως το σύστημα της εκμετάλλευσης. Ήρωες που αποτελούν τη ζωντανή ιστορία του τόπου κι έχουν αφήσει παντού το αποτύπωμά τους, την παρακαταθήκη της θυσίας τους και του παραδείγματός τους. Κι αυτός είναι ο βασικός λόγος που τους τιμάμε, μακριά από λογικές πολιτικού μνημόσυνου και φτηνού, κομματικού πατριωτισμού.

Αλίμονο σε αυτόν που αναστατώνεται κάθε χρόνο τέτοιες μέρες με το θείο δράμα, αλλά αγνοεί το ανθρώπινο, σνομπάρει τους απλούς ανθρώπους που ανυψώθηκαν σε υπεράνθρωποι μέσα από τον αγώνα και τη θυσία τους, αγκαλιάζοντας όλη την ανθρωπότητα και την προοπτική της χειραφέτησής της από ό,τι την κρατάει δέσμια στο σύγχρονο μεσαίωνα.

Όπως είχε πει ο Μπελογιάννης στην απολογία του, οι θυσίες των κομμουνιστών στον αγώνα για μια καλύτερη ζωή μπορούν να συγκριθούν μόνο με αυτές των πρώτων χριστιανών, που διώκονταν για την πίστη τους. Με τη διαφορά πως εκείνοι πίστευαν πως θα δικαιωθούν στη μετά θάνατον ζωή, ενώ οι κομμουνιστές δεν είχαν τέτοια "παρηγοριά" και θυσιάζονταν με πλήρη ανιδιοτέλεια.

Αυτό δείχνει πόσο ζωντανοί είναι οι σύντροφοι και το παράδειγμά τους, ιδίως συγκριτικά με όσους διαφυλάσσουν τη μίζερη ζωούλα τους και την ευτελίζουν, την υποβιβάζουν σε "ζωή εν τάφω".

Αυτούς που μας προσάπτουν αφ' υψηλού μοιρολατρία κι εγκαρτέρηση στις δοκιμασίες, που θα μας δώσουν κάποτε την έφοδο στους ουρανούς και τη βασιλεία τους.

Που κρίνουν τα αλλότρια από τη δική τους αλλοτριωμένη συνείδηση, που θέλουν εδώ και τώρα μερεμέτια και ημίμετρα, εξοβελίζοντας στο επέκεινα και το πυρ της κολάσεως κάθε ριζική αλλαγή εκ βάθρων.

Που χλευάζουν τους αλύγιστους της ταξικής πάλης, γιατί δεν είχαν τη δική τους τακτική ευλυγισία (έτσι βαφτίζεται στις μέρες μας η οσφυοκαμψία). Τους υποβιβάζουν στο επίπεδο του θρησκόληπτου που έπεσε θύμα της πλάνης του, για να τους μειώσουν και να τους φέρουν στα δικά τους μέτρα.

Που θεωρητικοποιούν τη στάση τους, ψάχνοντας άλλοθι για την παθητικότητά τους, και πάνε χέρι-χέρι με το θρησκευτικό αφιόνι και τη μεταφυσική σκέψη πως τα πράγματα θα αλλάξουν μόνα τους, χωρίς θυσίες και χωρίς να βάλουμε εμείς το χέρι μας -μαζί με την Αθηνά κι όποιον άλλο θεό πιστεύει κανείς.

Που προσμένουν δειλοί και άβουλοι αντάμα κάποιο θάμα, αντί να γίνουν οι ίδιοι το θαύμα που καρτερούν. και δε θα χωρέσει ποτέ ο νους τους το θαύμα της ανάστασης του κινήματος από τις στάχτες του, από τη σπορά που άφησαν πίσω τους όσοι θυσιάστηκαν και καρπίζουν μέσα από αυτήν και τους αγώνες της.