Σάββατο 31 Μαΐου 2014

Σώπασε κυρα-Δέσποινα

Την περασμένη κυριακή, η εφημερίδα «δημοκρατία» νομίζω πρόσφερε στους αναγνώστες της μια σημαία του βυζαντίου, με αφορμή την επέτειο της άλωσης της πόλης, πιθανότατα για να τους προειδοποιήσει για τον άμεσο κίνδυνο που διέτρεχε η πατρίδα, αν αλώσουν την εξουσία «τα σκυλιά, οι αριστεροί» -να ‘ταν κιόλας- και να φτιάξουν τζαμί στο κέντρο της αθήνας, όπως έγινε δηλ η αγια-σοφιά. Νομίζω βέβαια πως αυτή είναι η σημαία του βασιλείου της τραπεζούντας, που την πήραν αργότερα οι παλαιολόγοι και ότι ως τότε οι βυζαντινοί είχαν, όπως κι οι ρωμαίοι, απλά έναν αετό ως έμβλημα. Αλλά κι έτσι να είναι, ας μην αφήσουμε μια ασήμαντη λεπτομέρεια να χαλάσει μια τόσο ωραία ιστορία, τρισχιλιόχρονη και ελληνοχριστιανική. Παρόλα αυτά η «δημοκρατία» έμεινε ένα κλικ πίσω σε γραφικότητα από την πιο σκληρή «ελεύθερη ώρα» που προετοίμαζε τους δικούς της αναγνώστες για εμφύλιο πόλεμο, προσφέροντας ένα καλτ αντικομμουνιστικό πόνημα της δεκαετίας του 40’ με τον τρομερό τίτλο «πώς θα γίνει ο τρίτος γύρος».

Οι ιστορίες κι οι αφηγήσεις που έχουν σωθεί για την άλωση της πόλης, προσφέρονται για μια σειρά συνειρμούς με τα καθ’ ημάς στο κομμουνιστικό κίνημα κι όχι μόνο επειδή οι διάφορες μεταξύ μας διαφωνίες κι αντιπαραθέσεις φαίνονται πολλές φορές σχολαστικές βυζαντινολογίες στον απλό κόσμο. Η ύπαρξη της κερκόπορτας μπορεί να αμφισβητείται ιστορικά, αλλά καταδεικνύει σε συμβολικό επίπεδο τους εχθρούς στα ενδότερα σε ρόλο πέμπτης φάλαγγας ή τις εσωτερικές αντιφάσεις που αλώνουν το κάστρο από μέσα. Ο μύθος του μαρμαρωμένου βασιλιά στην κόκκινη μηλιά παρουσιάζει συγκλονιστικές ομοιότητες με την ταρριχευμένη μούμια του λένιν και το μαυσωλείο στην κόκκινη πλατεία. Και το έκτο δάχτυλο της λαϊκής ιδεοληψίας  για τον εξαδάχτυλο παλαιολόγο που την έχασε (την πόλη) και τον εξαδάχτυλο τάχα κοκό (που θα την ξαναπάρει, μετατρέπεται σε προχωρημένη τριχόπτωση και φαλάκρα. Ο φαλακρός βλαδίμηρος την οικοδόμησε (η σοβιετία), ο καραφλός πράκτωρ γκόρμπι της αστικής τάξης τη διέλυσε και καραφλός θε να την πάρει πίσω. Αλλά αυτός δεν πρόκειται να είναι προφανώς ο ζιουγκάνοφ του κουκουρούκου, αν και θα ήταν αρκετά καλός ως πρόεδρος στα διαγγέλματα.

Μπορούν επίσης να γίνουν διάφοροι συνειρμοί σε θρησκευτικό-εκκλησιαστικό επίπεδο –που κι αυτό με τη σειρά του αντανακλούσε βαθύτερες κοινωνικές σχέσεις. Το σχίσμα των δύο εκκλησιών το 1054 θυμίζει εξωτερικά το σινοσοβιετικό σχίσμα στη δεκαετία του 60’ και τις οικουμενικές συνόδους των κκ που συντάσσονταν με το πατριαρχείο της μόσχας, για να καταδικάσουν διάφορες παρεκκλίσεις κι αιρέσεις της κομμουνιστικής ορθοδοξίας. Ενώ η εικονομαχία στα χρόνια των ίσαυρων μεταξύ των δύο αντικρουόμενων πλευρών (εικονομάχοι κι εικονολάτρες) θυμίζουν φαινομενικά τη διαμάχη γύρω από τη φυσιογνωμία του κκε και τα ‘κονίσματα, όπως τα έλεγε ο χαρίλαος.

Συνδετικός κρίκος με τα δικά μας ζητήματα είναι κατά μία έννοια και η δίτομη επισκόπηση της βυζαντινής ιστορίας του τηλέμαχου λουγγή, που πέρασε από σαράντα κύματα μέχρι να βγει στην τελική του μορφή, αλλά κατά τη γνώμη μου ήταν μάλλον κατώτερο των προσδοκιών στο δεύτερο σκέλος της, αφενός λόγω της μακρόχρονης αναμονής που ανέβασε πολύ ψηλά τον πήχη τους, αφετέρου λόγω αντικειμενικών δυσκολιών, καθώς, όπως παραδέχεται εισαγωγικά κι ο λουγγής, όταν ξεκινούσε τη συγγραφή της στη δεκαετία με τις βάτες, πίστευε πως η ολοκλήρωσή της βάση προγραμματισμού θα ήταν καρπός συλλογικής προσπάθειας και δεν μπορούσε προφανώς να φανταστεί και να προβλέψει όσα θα ακολουθούσαν στο δυναμικό του κόμματος και του κμε.



Περισσότερο απ’ όλα πάντως η ιστορίας της άλωσης και η κατάσταση που επικρατούσε στο εσωτερικό της πόλης και το στρατόπεδο των υπερασπιστών της, με τους ενωτικούς που φαίνονταν στα μάτια του απλού κόσμου σαν ενδοτικοί και τους ανθενωτικούς, που υπονόμευαν ανοιχτά την άμυνα της πόλης, γιατί προτιμούσαν να τη δουν υποταγμένη στους τούρκους, παρά στον πάπα, θυμίζει συνειρμικά τη σημερινή εικόνα της ευρώπης, με μια άλλη ένωση, όχι των εκκλησιών, αλλά την ευρωπαϊκή και τα δύο (θεωρητικά) αντιμαχόμενα στρατόπεδα, που συμπληρώνουν το ένα το άλλο: των ενωτικών και των ευρωσκεπτικιστών. Κανένα από τα δύο όμως δεν προσφέρει πραγματική διέξοδο και σωτηρία για το λαό της πόλης.

Τους πιο ενδιαφέροντες συνειρμούς ωστόσο του προσφέρει η κομμούνα της θεσσαλονίκης, όπως την ονομάζει ο ιστορικός κορδάτος με τον συνήθως απολαυστικά ωμό υλισμό του. Θυμάμαι μάλιστα ένα σφο που είχε προτείνει κάποτε την κομμούνα ως θέμα μιας προφεστιβαλικής εκδήλωσης που έπρεπε να ετοιμάσουμε, αλλά ήταν αντικειμενικά έξω από την εμβέλεια των δικών μας δυνατοτήτων. Κι ένας άλλος σφος έλεγε γελώντας να αξιοποιήσουμε και τα φύλλα από το αρχείο του ριζοσπάστη της εποχής. Οι ζηλωτές μπορεί να μην είχαν βέβαια ριζοσπάστη κι εφημερίδα, υπήρχε όμως ένα οργανωμένο (ας το πούμε) κόμμα, που στηριζόταν πολύ στους ναυτεργάτες κι υπήρχε μάλιστα και ένας δημοφιλής επικεφαλής τους, που ήταν κάτι σαν τον αντίστοιχο τσιμπόγλου εκείνων των χρόνων.

Ο κορδάτος προειδοποιεί πως δεν πρέπει να συγχέουμε τους ζηλωτές με τους κομμουνιστές, ούτε το καθεστώς τους με κάποια εκδοχή πρώιμου κομμουνισμού –αν και ο ίδιος το αποκαλεί, σχηματικά ίσως, λαϊκή δημοκρατία. Η κομμούνα των ζηλωτών μοιάζει περισσότερο μάλλον με τις πρώτες αστικές επαναστάσεις στις εμπορικές ιταλικές πόλεις, την προσωρινή τους επικράτησε και την ήττα τους. Αν και όπως τα διηγείται ο κορδάτος {που προσπαθεί να βγάλει άκρη από τις πηγές των αντιπάλων –γιατί οι λαοί γράφουν την ιστορία, αλλά οι νικητές τη συγγράφουν} η περιβόητη μεσαία τάξη δε στάθηκε συνεπής, όπως τα λαϊκά στρώματα, στην υπεράσπιση της εξουσίας των ζηλωτών, γιατί σταδιακά άρχισαν να θίγονται και τα δικά της συμφέροντας –όπως ακριβώς δηλ στις αστικές επαναστάσεις του 19ου αιώνα.

Παρόλα αυτά μια σύντομη αναφορά στα πεπραγμένα της επταετίας των ζηλτών (1342-49), αρκεί για να τους φέρει πιο μπροστά (ακόμα και με τα σημερινά μέτρα για το τι είναι προοδευτικό και τι όχι) από διάφορες επίδοξες αριστερές κυβερνήσεις, που είναι ζήτημα αν θα τα βάλουν πχ με την εκκλησία και την αμύθητη περιουσία της, για να προχωρήσουν έστω σε έναν εκσυγχρονισμό αστικού τύπου.

Από τους κατήγορους των ζηλωτών ξέρουμε τα εξής: κατάσχεσαν τις περιουσίες των ευγενών, που πήραν εχθρική στάση  και συνεργάζονταν με τον καντακουζηνό. Ακόμα υποχρέωσαν όλους εκείνους τους ευγενείς, που έμειναν μέσα στη θεσσαλονίκη να δώσουν μέρος από τον πλούτο τους, για να συντηρηθούν οι φτωχοί κι οι στρατιώτες. Πήραν από τις εκκλησίες και τα μοναστήρια τους θησαυρούς τους, για να θρέψουν και να οπλίσουν τους στρατιώτες της δημοκρατικής πολιτείας. Καθιέρωσαν άμεσες εισφορές για τα έξοδα του πολέμου. Κατάργησαν τη γερουσία, που ήταν θεσμός αντιδραστικός και όργανο των ευγενών. Προνόμια δεν υπήρχαν πια. Όλοι οι πολίτες ήταν ίσοι μπροστά στο νόμο και είχαν τα ίδια δικαιώματα. Ούτε η ηλικία έπαιζε κανένα ρόλο. Οι νέοι από τα 18 και πάνω μπορούσαν να διοριστούν σε κρατικές θέσεις και να έχουν γνώμη στις λαϊκές συνελεύσεις. Αναδιοργάνωσαν τη δικαιοσύνη και οι δικαστές εκλέγονταν από το λαό. Όλοι οι παλιοί νόμοι και θεσμοί, που προστάτευαν και κατοχύρωναν την προνομιακή θέση των ευγενών, των πλουτοκρατών και του κλήρου καταργήθηκαν. Ακόμα εξισώθηκαν με τους ντόπιους κι οι ξένοι κάτοικοι, που ανήκανε στα κατώτερα στρώματα του πληθυσμού και πήγαν με το μέρος των ζηλωτών.

Εκκρεμούν κάποιες συνειρμικές σκέψεις περί ακμής, παρακμής, βαρβάρων και αδύναμου κρίκου, αλλά ας τις κρατήσουμε κάβα για κάποια άλλη φορά έχοντας τη βαθιά πεποίθηση και γνώση, βάση του διαλεκτικού υλισμού, πως…
πάλι με χρόνια με καιρούς, πάλι δικά μας θα ‘ναι

8 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Ενα απο τα πιο ενδιαφεροντα στοιχεια αυτης της ιστοριας, ειναι οτι την εξεγερση των ζηλωτων την κατεπνιξε η αρχουσα ταξη του βυζαντιου με τη βοηθεια των "μισητων εχθρων" οθωμανων τουρκων. Μαλιστα, για πρωτη φορα στην ιστορια περνα στα βαλκανια τουρκικος στρατος 20000 ανδρων (μεχρι τοτε οι τουρκοι ειχαν πολυ μικροτερη παρουσια), ο οποιος χρησιμοποιηθηκε για να σφαχτει ο εξεγερμενος λαος. Η ιστορια διδασκει τελεια το πού ειναι διατεθειμενη να φτασει μια αρχουσα ταξη, οταν νιωθει οτι απειλειται απο μεσα και ποιον θεωρει πραγματικο εθχρο της. Οι λαοι ακομα να διδαχτουν. Αυτη η αναρτηση κι αυτο το σχολιο θα μπορουσε με καποιο τροπο (που πιθανο μονο στο κεφαλι μου υπαρχει) να ειναι η συνεχεια του "συντροφε μου σε γελασαν", με βαση την τροπη που πηρε η κουβεντα σε κεινη την αναρτηση.

Πού θεωρεις οτι ειναι κατωτερο το δευτερο μερος της επισκοπησης απο το πρωτο? Για μενα ειναι λιγο δυσκολο να το εντοπισω, γιατι πρωτα διαβασα το δευτερο.

sniper

Ανώνυμος είπε...

η συνεργασια αυτη των κυριαρχων τα ξεων φανηκε και στην παρισινη κομ μουνα το 1871 οταν η γερμανικη αστικη ταξη νικητρια στον πολεμο απελευθερωσε 100000 γαλλους αιχμαλωτους ωστε να μπορεσει να φτιαξει στρατο η κυβερνηση του θιερσου στις βερσαλλιες για να συντριψει την κομμουνα. Το ιδιο συνεβη και το 1918 1921 με την επεμβαση 15 χωρων στην ρωσια για να χτυπησουνε τους μπολσεβικους ενω λιγο πριν ητανε αντιπαλοι στον 1ο παγκοσμιο πολεμο. Αυτα ειναι διδαγματα και οποιος ειναι καλοπ ροαιρετος τα καταλαβαινει. οι υπο λοιποι οπως παντα το τυρι κουμπαρε ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

Παπουτσωμενος Γατος είπε...

Απολιθωμα,το βιβλιο του Λουγγη αξιζει?Εψαχνα πριν μερικους μηνες βιβλια για το Βυζαντιο,και μου χε κανει εντυπωση που ειχε βγαλει και η ΣΕ βιβλιο.Το δευτερο μερος σε τι πασχει?Και μενα μου χε κανει εντυπωση το κενο 15(!!) ετων αναμεσα στα 2 βιβλια.

Ανώνυμος είπε...

Πολυ σωστος παναγιωτη. Θυμαμαι μια συζητηση που ειχαμε με το απολιθωμα και τον σοβιετικο κυριουλη, στην οποια ο καθηγητης μας ειπε οτι ειναι
νομος η αστικη ταξη μιας χωρας να συνθηκολογει με τον εξωτερικο "εχθρο", προκειμενου να μεινει αθικτη η εξουσια της στο εσωτερικο. Παρισινη κομμουνα, επαναστατημενη ρωσια και ελλαδα της τριπλης κατοχης ειναι χτυπητα παραδειγματα. Η ιστορια των ζηλωτων ειναι ενα απο τα πολλα προκαπιταλιστικα ιστορικα παραδειγματα, που δειχνει ακριβως αυτο.

Κι ερχεσαι στο 2014 κι ακους οτι, αφου η αστικη σου ταξη ειναι υποτελης στον ξενο παραγοντα (100 ελληνες εφοπλιστες μολις εσκασαν στα γελια), ειναι καθηκον της εργατικης ταξης και των υπολοιπων λαικων στρωματων να υπερασπιστουν την πατριδα (την πατριδα ποιου?). Φαντασου τι θα λενε αν ξεσπασει κανας πολεμος, οι συνθηκες ειναι καταλληλες και οι κομμουνιστες θυμισουν στο λαο το καθηκον του, να τον μετατρεψει σε εμφυλιο και να παρει την εξουσια. Εχουμε να δουμε καραβανια σοσιαλσωβινιστων. Κι αυτοι θα ειναι η φαρσα των προ εκατονταετιας συναδελφων τους, θα το παιζουν και λενινιστες. Λενινιστικα θα συνεργαζονται με τους ναζι στο λιντσαρισμα μας.

sniper

Ανώνυμος είπε...

9.17 οπως ακριβως τα λες ειναι και το εχουνε κανει ξανα οι ιδεολογικοι τους προγονοι στην ελλαδα του 1944. Εχει στο 2ο τομο της ιστοριας στην σελ. 618 την ομιλια του Γ.ΣΙΑΝΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΕΑ ΤΟ 1944 που εξηγει γιατι δεν μπορουμε να κανουμε σοσιαλισμο ειναι η επιτομη της αυτοκτονιας οσες φορες το βλεπω μου φευγει το κεφαλι. Τα ιδια και στην ιταλια με την στροφη στο ΣΑΛΕΡΝΟ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

Μπρεζνιεφικό απολίθωμα είπε...

Με μια κάποια καθυστέρηση, απαντώ για να μην απαντήσω τίποτα επί της ουσίας. Έχουν περάσει αρκετά χρόνια από τότε που διάβασα τον πρώτο τόμο και το μόνο που μπορώ να συγκρίνω είναι απλώς η γενική αίσθηση που μου άφησε ο καθένας, καλή ή όχι και τόσο καλή. Ο δεύτερος τόμος δε μου άφησε την ίδια καλή αίσθηση με τον πρώτο. Πέρα από αυτό το πρόχειρο σχόλιο, δεν μπορώ να πω κάτι περισσότερο, χωρίς σημειώσεις και να έχω το βιβλίο μπροστά μου. Θυμάμαι όμως ότι μου άφηνε κάποια κενά και την εντύπωση ότι πάσχει από αντιφάσεις που μου θύμισαν με τη σειρά τους ένα κομμάτι από την παλιά ιστορία της τρίτης λυκείου για τη γαλλική επανάσταση. Όταν είχε καλή σοδειά, έπεφτε η τιμή του σιταριού, φτώχια και δυστυχία για τους αγρότες. Την επόμενη χρονιά δεν είχε καλό καιρό κι όπως είναι φυσικό, οι αγρότες καταστρέφονται. Βρέξει-χιονίσει ο κοσμάκης την είχε βαμμένη. Δε λέω προφανώς ότι το βιβλίο του λουγγή έχει τέτοια κενά, το αναφέρω όμως ως παράδειγμα για την αίσθηση που μου άφηναν κάποια σημεία. Προφανώς και αξίζει το βιβλίο όμως, ανάλογα και με τα ενδιαφέροντα του καθενός

Παπουτσωμενος Γατος είπε...

Το αγορασα χθες και εχω διαβασει περιπου το 1/3.Δεν ειναι κακο,αλλα σε μεγαλο βαθμο(για μαρξιστικη πραγματεια) κανει αυτα που κατηγορει,δηλ. επικεντρωνεται σε μεγαλο βαθμο στα προσωπα και τις ιδεες τους,αντι για την ταξικη παλη.Το ιδιο παρατηρησα και στο βιβλιο του Μαιλη για το πολιτικο συστημα που βγηκε προσφατα.

Πιστευω πως περισσοτερο οφειλεται στις πηγες που υπαρχουν,παρα σε υποκειμενικη αδυναμια.Παντως,μονο και μονο που κανει εστω και μια ατελη προσπαθεια να εξηγηθει η Αυτοκρατορια μεσω του ιστορικου υλισμου,το κανει να ειναι μιλια μπροστα απο τα περισσοτερα συγγραματα πανω στο αντικειμενο.

Το συστηνω ανεπιφυλακτα σε οποιον ενδιαφερεται για εκεινη την ιστορικη περιοδο,και οποιος θελει κατι παραπανω,μπορει να ψαξει την τεραστια βιβλιογραφια που περιεχει το βιβλιο,τοσο αστων οσο και μαρξιστων ερευνητων.

Παπουτσωμενος Γατος είπε...

ΥΓ Εδω,να ριξω αλλο ενα γλυψιμο στην Συγχρονη Εποχη.Το βιβλιο ειναι πανω απο 350 σελιδες,με μαλακο εξωφυλλο,και μεσου μεγεθους,και κανει μολις 12 ευρω.Αλλοι εκδοτικοι οικοι,για βιβλιο ιδιου μεγεθους,σελιδων και βιβλιοδεσιας (πχ Πολις),θα σου επιαναν τον κ*λο ζητωντας ακομα και τα διπλασια λεφτα.

Το δε Κεφαλαιο,που ειναι 800 σελ. περιπου ο τομος,με σκληρο εξωφυλλο,το δινουν 24 ευρω,ενω αλλοι εκδοτικοι οικοι(αν το κυκλοφορουσαν) θα το εδιναν τουλαχιστον 40.