Περιπλανήσεις στην Μπογκοτά

Και γιατί δηλ να την πούμε μπογκοτά; Λόγω χρώματος κι εγκληματικότητας; Δεν είναι λίγο ρατσιστικό αυτό; Και γιατί να μην την πούμε καράκας;

Μα δεν έχω ιδέα πώς είναι η μπογκοτά και το καράκας, συμβατικά τη λέμε έτσι. Και πιο πολύ αναφέρομαι στην πρώτη εντύπωση που αποκομίζει ένας ανυποψίαστος που έρχεται, ας πούμε από την επαρχία. Μια σφισσα πχ με είχε πάρει τηλέφωνο και μου ‘χε πει αυθόρμητα, έλα είμαι κοντά στα λημέρια σου, στην μπογκοτά· κι έτσι καθιερώθηκε. Κι ένας άλλος φίλος ερχόταν με το κτελ και συνεννοηθήκαμε να πάω να τον πάρω από εκεί που θα τον αφήσει το λεωφορείο, στάση ομόνοια, πριν φτάσει στο πεδίο του άρεως. Και τον βρίσκω σε μια γωνιά· απέναντι κάτι αφρικανούλες που έκαναν πεζοδρόμιο, λίγο πιο πάνω τα άδεια βλέμματα που συγκεντρώνει ο οκανα, κι αυτός στη μέση, κολλημένος σε έναν τοίχο, να μην κάνει ούτε βήμα, ώσπου να πάω να τον πιάσω από το χεράκι και να φύγουμε. Δε σου λέω πως ήταν τα τρία χειρότερα λεπτά της ζωής του. Ήταν όμως οι πρώτες εντυπώσεις από την πόλη και θα του μείνουν αξέχαστες.

Πρέπει να ζήσεις λίγο καιρό στην όμορφη μπογκοτά, όχι για να συνηθίσεις στην εικόνα και να αναισθητοποιηθείς –γιατί συμβαίνει κι αυτό- αλλά για να καταλάβεις πως δεν υπάρχουν πολλά πράγματα να φοβηθείς στην πραγματικότητα, όσο κι αν η ανάγκη σπρώχνει καμιά φορά τους φτωχοδιαβόλους σε πράξεις απελπισίας και παίρνουν κι εσένα τα σκάγια. Προσωπικά έχω αγριευτεί πολύ περισσότερο με το χαφιεδότσουρμο που κάθε 17 νοέμβρη πολιορκεί το πολυτεχνείο και τους γύρω δρόμους και δε σε αφήνει να το πλησιάσεις εύκολα. Κι έτσι σε βάζουν στο κλίμα, όχι μόνο της επετείου, αλλά κι εκείνων των ημερών του 73’. Θέλω να πω δηλ πως συνήθως οι περιοχές που αστυνομοκρατούνται είναι αυτές που έχουν ούτως ή άλλως πολύ χαμηλά ποσοστά εγκληματικότητας, κλοπών, διαρρήξεων, κτλ. Κι η παρουσία της αστυνομίας εκεί δεν έχει το νόημα να νιώσεις ασφαλής να κυκλοφορείς, αλλά να τρομοκρατήσουν τον κόσμο και να τον κλείσουν στα σπίτια του. Αυτό το λέω για όσους συνδέουν την ασφάλεια με τον μπάτσο της γειτονιάς, λες και μπορεί ποτέ να νιώσει πραγματικά ασφαλής ένας ανασφάλιστος ή όσοι ζουν καθημερινά με τις ανασφάλειες που προκαλεί η ανεργία, ο βασικός μισθός των πεντακοσίων ευρώ, κτλ.

Αυτό που φοβούνται οι περισσότεροι είναι μάλλον η φτώχια, η εξαθλίωση κι οι βρώμικες τρώγλες ως εικόνα από τα προσεχώς, από το δικό τους μέλλον, και προσπαθούν να την απωθήσουν, λες και μεταδίδεται δια της επαφής, σαν κολλητική ασθένεια. Μαζί με το φόβο όμως φωλιάζει μέσα τους ως συμπλήρωμα κι η αδιαφορία, πιο πολύ σαν άμυνα του οργανισμού για να αντέξει όσα βλέπει γύρω του, τις εκρηκτικές αντιθέσεις και την ακραία δυστυχία, περίπου όπως συνηθίζει και τις φρικτές εικόνες στα δελτία ειδήσεων, παύοντας να αντιδρά στο επαναλαμβανόμενο ερέθισμα, οπότε του μένει κουσούρι η απάθεια για τους γύρω του και γενικώς.

Η κρίση επέτεινε κάποιες ήδη υπαρκτές κι αντικειμενικές τάσεις και διεργασίες, προλεταριοποίησης και ραγδαίας φτωχοποίησης για τους ξεπεσμένους μικροαστούς της περιοχής (όσοι είχαν περισσότερα λεφτά την κοπάνησαν εγκαίρως μακριά από το κέντρο), ταχείας λουμπενοποίησης για της αττικής γης τους κολασμένους, που συγκεντρώνονται γύρω από την ομόνοια και στοιβάζονται κατά δεκάδες σε υπόγεια και σκοτεινά δωμάτια. Αλλά ο μέσος μικροαστός αρνείται να αντικρίσει κατάματα την πραγματικότητα και βρίσκει βολικό άλλοθι κι εξιλαστήριο θύμα στους μετανάστες και το παραεμπόριο για την κατάντια του κι όχι στα μεγάλα μονοπώλια και τους αντικειμενικούς νόμους κίνησης της καπιταλιστικής οικονομίας, που επιταχύνει τη συγκέντρωση κεφαλαίου σε λίγα χέρια. Τα καταστήματα στο κέντρο της αθήνας δεν κλείνουν από τους πλανόδιους μικροπωλητές, ούτε από τις διαδηλώσεις και τις πορείες. Και προφανώς δεν πρόκειται να παραμείνουν ανοιχτά, αν καταργηθεί η κυριακάτικη αργία και βγει ο κόσμος να κοιτάει βιτρίνες, σαν το κοριτσάκι με τα σπίρτα.

Κι οι μετανάστες που αποτελούν τα νέα τμήματα της εργατικής τάξης; Αυτοί είναι μια παράξενη λιγάκι ιστορία. Ένα μικρό κομμάτι τους μπορεί να οργανώνεται στα σωματεία ή να μας έχει μάθει από τις εξορμήσεις και να αναφωνούσε παλιά χαρούμενο «μαουρίκος, μαουρίκος» (που έχει μεγάλη αναγνωρισιμότητα στις τάξεις τους), όταν έβλεπε το σήμα του παμε. Αλλά αυτοί είναι μειοψηφία, κι η επαφή με το σύνολό τους καθίσταται πολύ δύσκολη υπόθεση, είτε λόγω κουλτούρας και γλώσσας, που δυσκολεύει αντικειμενικά την επικοινωνία, είτε και λόγω νοοτροπίας, γιατί κάποιοι πχ θεωρούν τους εαυτούς τους «προνομιούχους», εφόσον εργάζονται, σε σχέση και με τις συνθήκες που είχαν στην χώρα τους ή γιατί αντιμετωπίζουν την παραμονή τους εδώ σα μεταβατική κατάσταση και συγκεντρώνουν χρήματα για να φύγουν από την ελλάδα, οπότε δεν ενδιαφέρονται να αναπτύξουν πιο μόνιμους δεσμούς με τους δικούς μας.

Η τραγική ειρωνεία με αυτή την περιοχή του κέντρου είναι πως ένας παλιός προπολεμικός σχεδιασμός έφτιαξε όμορφη την αχαρνών, με δέντρα, πάρκα και φαρδιά πεζοδρόμια, για να μείνουν κατά μήκος της τα ευκατάστατα μεσοαστικά στρώματα, και άφησε στη μορία της τη λιοσίων, που είναι πιο κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό και προοριζόταν για τις φτωχές λαϊκές οικογένειες. Αλλά η ζωή είχε άλλα σχέδια και στην πορεία του χρόνου έφερε τα πράγματα τελείως διαφορετικά, ομογενοποιώντας βίαια τον πληθυσμό, το βιοτικό του επίπεδο και κάποιες ταξικές διαφοροποιήσεις. Σήμερα ο σχεδιασμός που φαίνεται να υπάρχει είναι η συνειδητή υποβάθμιση κάποιων περιοχών-φιλέτων του κέντρου, για να περιέλθουν συγκεκριμένοι χώροι, με φτηνό σχετικά αντίτιμο, στο υποπολλαπλάσιο της αξίας τους, στα χέρια αετονύχηδων και μεγάλων μονοπωλιακών ομίλων, ό,τι περίπου γίνεται δηλ με παιδεία, υγεία και το αλάνθαστο σύστημα: υποβάθμιση-ιδιωτικοποίηση.

Επί δημαρχίας τρίτση (χρατς-χρουτς) υπήρχε ένα σχέδιο πεζοδρόμησης κάποιων κάθετων σε κεντρικές οδικές αρτηρίες, αλλά έμεινε μισό κι ανέσωτο, γιατί σκόνταφτε στο ζήτημα του παρκαρίσματος και των περιορισμένων θέσεων για τους κατοίκους. Σήμερα έχει ανοίξει η συζήτηση για την πεζοδρόμηση της πανεπιστημίου, που δεν αφορά στενά το δήμο. Αλλά το (σχηματικό) δίλημμα «οικολογία ή αυτοκίνητο» είναι αρκετά φτωχό για να χωρέσει όλες τις παραμέτρους του, εφόσον δεν υπάρχει ένα συνολικό σχέδιο και μελέτη για υπόγειους, δωρεάν χώρους στάθμευσης, τα μέσα μαζικής μεταφοράς, κτλ.

Μιλήσαμε και παραπάνω για τις κοινωνικές αντιθέσεις που συσσωρεύονται και σιγοβράζουν. Και μπορεί να μη φτάνουν τις εικόνες του ρίο πχ με τις φαβέλες δίπλα στους πρόποδες ενός ουρανοξύστη, αλλά είναι εμφανείς και διαρκώς οξυνόμενες, με τους άστεγους να βρίσκουν καταφύγιο δίπλα σε κυριλέ, πρωτοκλασάτα στέκια και την εξαθλίωση να συνυπάρχει (ειρηνικά προς το παρόν, αλλά όχι για πολύ ακόμα) με την πιο προκλητική χλιδή, στο κολωνάκι και τα πέριξ της πάλαι ποτέ σκωμπίας.

Μιας και το αναφέραμε, η αντίθεση (ή μήπως ψευτοδίλημμα) εξαρχείων-κολωνακίου, αποτελεί ξεχωριστό κεφάλαιο που απαιτεί ειδική εξέταση των δύο πλατειών, οι οποίες δεν απέχουν μεταξύ τους περισσότερο από ένα τέταρτο περπάτημα, πρακτικά στο ύψος από την αρχή ως το τέλος της σόλωνος, που ‘ναι γεμάτη βιβλιοπωλεία. Σε κανένα από αυτά όμως δε θα βρεις τις θρυλικές εκδόσεις «οπορτούνα», που συναντήσαμε με μια παρέα σε ένα ουζερί-κολεκτίβα κάπου κοντά στο κλειστό του σπόρτινγκ. Κι αυτή είναι μια καινούρια μόδα που έχει κατακλύσει το κέντρο και τις γύρω συνοικίες με διάφορα καφενεία-κολεκτίβες κι εναλλακτικά στέκια, φτιαγμένα από κόσμο που βρίσκει κάποια «πολιτική» κι οικονομική διέξοδο από τις δυσκολίες της κρίσης. Κι είναι από τα λίγα ωραία πράγματα που ξεφυτρώνουν αυτό τον καιρό στην πόλη, μαζί με κάποια πολλά ωραία φαγάδικα μεταναστών (τούρκικα, βουλγάρικα, αφρικανικά) που δίνουν στην πόλη ένα πολυεθνικό χρώμα. Και δεν ξέρω εάν θες να προσθέσεις στα παραπάνω ότι μπορείς να κουρευτείς φτηνά ό,τι ώρα θελήσεις και να βρεις ανοιχτό κουρείο κάθε στιγμή της μέρας. Ούτε η νέα υόρκη τέτοια μεγαλεία..

Τα εξάρχεια βέβαια παραμένουν ένα διαρκές φεστιβάλ πολιτικής αφίσας (κυρίως των αναρχικών και δευτερευόντως όλων των άλλων) και καλλιτεχνικών γεγονότων-δραστηριοτήτων, αλλά έχουν χάσει μάλλον την παλιά τους αίγλη. Η εμβληματική τους πλατεία περιστοιχίζεται από αρκετά ακριβά και τρέντι μαγαζιά –πλην του ιστορικού φλοράλ και μερικών ακόμα- ενώ κουμάντο φαίνεται να κάνουν η πρέζα (που τώρα πάντως έχει πάει παρακάτω) κι άνθρωποι της νύχτας, που πουλάνε.. «κινηματική προστασία».

Απέναντι σε αυτό έχει ξεκινήσει με υγιή αντανακλαστικά μια πρωτοβουλία αντίδρασης, που θέλει να κρατήσει την πλατεία καθαρή από πρέζα κι εμπόρους ναρκωτικών. Η οριοθέτηση μιας καθαρής ζώνης ωστόσο καθορίζει και τα πολιτικά όρια της κίνησης, που δεν αντιμετωπίζει συνολικά το πρόβλημα, αλλά προσπαθεί κατά μία έννοια να το κρατήσει μακριά της. Και από αυτή την άποψη, στο δικό μου μυαλό τουλάχιστον, το σκεπτικό της προσεγγίζει ίσως, σε κάποιο επίπεδο αφαίρεσης, μερικές άλλες πρωτοβουλίες κατοίκων, σε κάποιες άλλες πλατείες, που θέλουν να τις κρατήσουν καθαρές από ό,τι θεωρούν αυτές πως μολύνει την ελληνική τους ψυχή και τα ιδανικά της καθαρής, λευκής φυλής. Δεν τους ταυτίζω προφανώς, γιατί πολλές φορές παρεξηγούνται και τα αυτονόητα, επισημαίνω ωστόσο τον παραλληλισμό και τις αναλογίες σε τελική ανάλυση.

Κι εφόσον πιάσαμε τις πλατείες που ορίζουν το κέντρο της αθήνας, ας σημειωθεί παρενθετικά το ζήτημα της ανάπλασής τους, που έχει καταντήσει ανέκδοτο, καθώς πολλές φορές καταλήγει να επιδεινώνει αντί να βελτιώνει την όψη και τη λειτουργικότητά τους. Το πλέον χαρακτηριστικό ίσως παράδειγμα είναι η ομόνοια. Ενώ στη βικτώρια (πλατεία κυριακού) έχουν καταστρέψει την παιδική χαρά (σπουδαία παιδική ανάμνηση όσων είναι στη δική μου γενιά, κάπου κοντά στα τριάντα), για να μην πηγαίνουν τα μικρά μεταναστόπουλα με τους γονείς τους και το μόνο που έχει μείνει όρθιο είναι κάποιο άγαλμα που με είδε από το πουλιοπουλικό άσμα και το στίχο του λευτέρη παπαδόπουλου, που έμενε στην περιοχή.

Στις δημοτικές εκλογές τώρα (σε ένα δήμο που πρακτικά ταυτίζεται με την α’ αθήνας) το σκηνικό είναι αρκετά ρευστό, αν κι οι κατευθυνόμενες δημοσκοπήσεις δίνουν σαφές αβάντζο στον καμίνη κι αφήνουν ανοιχτό ποιος θα είναι ο αντίπαλός του στο δεύτερο γύρο –κάποιες εξ αυτών μάλιστα φαίνεται να σπρώχνουν τον κασιδιάρη, ίσως γιατί τον θεωρούν ευκολότερο αντίπαλο για τον καμίνη, στα πλαίσια του δημοκρατικού τόξου.

Αν εξαιρέσεις πάντως το σοφιανό, που χτες έκανε έναν άκρως «αυτοδιοικητικό» λόγο, με πολλές αναφορές στα «τοπικά» ζητήματα (άντε και τον κωνσταντίνου) από τους υπόλοιπους συνδυασμούς την πιο.. σκληρή αντιπολίτευση στη δημοτική αρχή την κάνει το παναθηναϊκό κίνημα. Το οποίο είναι αυτό ακριβώς που λέει το όνομά του, τόσο καλτ όσο φαίνεται, έχει ως βασικό ζήτημα που το απασχολεί το γήπεδο της λεωφόρου (αν και λέει πως έχει και συνολικές προτάσεις για το δήμο) και βασικό εκλογικό του κέντρο το οινομαγειρείο απέναντι απ’ τη θύρα 13, που έχει πολύ ωραίο κρασί και κεφτεδάκια –αν έχεις λίγη υπομονή, γιατί οι βιαστικοί σερβίρονται αύριο. Κι ο ιδιοκτήτης του είναι υποψήφιος του συνδυασμού μαζί με γνωστούς παναθηναϊκούς, όπως ο διονυσίου κι η παλιά αθλήτρια ρούξι ντουμιτρέσκου. Τους διέφυγε όμως ο προδότης κριστόφ βαζέχα (που δεν τον λέμε βαρτζίχα, όπως είναι το κανονικό, για να κάνει παρήχηση με το ‘βαζέλα), που πήρε μεταγραφή στον άρη και κατεβαίνει υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος με το σπηλιωτόπουλο.

Αυτή είναι όμως απλά η γραφική και σχετικά ακίνδυνη πλευρά των εκλογών. Καμία σχέση δηλ με το ψηφοδέλτιο του μώραλη και του μαρινάκη στον πειραιά που πλασάρεται ως πολυσυλλεκτικό, όχι από πολιτική άποψη, αλλά γιατί έχει στις γραμμές του –εκτός από ολυμπιακούς- μερικούς βάζελους, έναν αεκτζή και κάποιους οπαδούς του εθνικού.

Αλλά αυτό θα ήταν το θέμα μιας διαφορετικής ανάρτησης.