Βάτραχοι

Οι πιο τακτικοί αναγνώστες του μπλοκ θα θυμούνται ίσως μια ξώφαλτση αναφορά σε ένα παλιότερο κείμενο για τις αριστοφανικές θεσμοφοριάζουσες του κιμούλη, σε διασκευή του πιτσιρίκου, που ανήκει στο είδος του συριζαϊκού καλτ, με αρκετούς (πετυχημένους ή πιο χοντροκομμένους) αναχρονισμούς – παραλληλισμούς με τη σημερινή πολιτική συγκυρία. Οι τελευταίες παραστάσεις του έργου, που είχαν προγραμματιστεί για μες στο σεπτέμβρη, ακυρώθηκαν, επισήμως γιατί το έργο δεν είχε εισπρακτική επιτυχία (δικαιολογία που ελέγχεται ως ανακριβής) και στην ουσία επειδή ο παραγωγός, που είχε φήμη προοδευτικού (θεατρ)ανθρώπου –κάτι σαν «αριστερό αφεντικό» που λένε κι οι αναρχικοί- αδυνατούσε να πληρώσει τους συντελεστές κι έψαχνε αφορμή για ηρωική έξοδο. Το ωραίο της υπόθεσης είναι πως ο πιατάς, που προέρχεται πολιτικά από το πασόκ –κι αν θυμάστε στο αλαλούμ έπαιζε τον πασόκο άνδρα της γκόλφως, που θα του μιλούσε μετά ο κόκκινος τραμπάκουλας και για την οργάνωση, ως σύμμαχη δημοκρατική δύναμη- φέρεται να πήρε το μέρος του επιχειρηματία, αποδεικνύοντας με έναν ιδιαίτερα σημειολογικό τρόπο, τα όρια των πασοκογενών συμμάχων –όχι πως αυτά του κιμούλη δηλ είναι πολύ πιο μακριά, αλλά λέμε τώρα..

Ούτως ή άλλως βέβαια η κε του μπλοκ είχε σταμπάρει άλλο αριστοφανικό έργο, να δει: τους βατράχους του κακλέα, από το εθνικό, που είχε ανεβάσει πέρσι τις όρνιθες, αφήνοντάς μου πολύ καλές εντυπώσεις, με τους στίχος του λειβαδίτη στο τέλος (αν θες να λέγεσαι άνθρωπος...) και τη νεφελοκοκκυγία, μια μυθική πολιτεία των πουλιών στον ουρανό, που χτίζεται από την αρχή χωρίς τους θεούς, την αδικία και τα στραβά των ανθρώπινων (διάβαζε ταξικών) κοινωνιών. Οι βάτραχοι δεν προσφέρονται μάλλον για τόσο πολιτικούς κι επίκαιρους συνειρμούς με την εποχή μας, παρά μόνο ίσως στο σημείο όπου συγκρούονται το καινοτόμο, ριζοσπαστικό πνεύμα του ευριπίδη με την ευλαβική (κι ενίοτε πομπώδη) προσκόλληση του αισχύλου στο μεγαλείο των προγόνων και την παράδοση, ενώ καλούνται να δώσουν μια συμβουλή για τη σωτηρία της πόλης. Κι όταν ο ευριπίδης καλεί το λαό να πάψει να εμπιστεύεται αυτούς που τον έφεραν ως εδώ και να μη φοβηθεί να δοκιμάσει κάτι διαφορετικό, το εναλλακτικό κοινό του αιγάλεω, στο υπαίθριο θεατράκι «αλέξης μινωτής» έπιασε στον αέρα το υπονοούμενο και ξέσπασε σε ζεστό χειροκρότημα.

Ο ευριπίδης δηλ ήταν συριζαίος, με τα δεδομένα της εποχής; Όσο ήταν αναρχικοί και οι ερμοκοπίδες.. Κι όσο αντιδραστικός ήταν ο αριστοφάνης, που ναι μεν συμπαθούσε πολιτικά τους ολιγαρχικούς, αλλά ήταν φλογερός κήρυκας της ειρήνης και ένα είδος πρώιμου φεμινιστή (που κόλλησε στον ευριπίδη τη ρετσινιά του μισογύνη), ενώ σε κάποια έργα του (όρνιθες, εκκλησιάζουσες) βλέπει τόσο μπροστά από την εποχή του, που χαϊδεύει σχεδόν τις παρυφές του κομμουνισμού –ή έστω του ουτοπικού σοσιαλισμού.

Ένα αντίστοιχα ιδιότυπο κράμα πεφωτισμένης «προοδευτικής δεξιάς» της μεταπολίτευσης πρέπει να ήταν και το δίδυμο αποστολίδη-ακοκαλίδη, που διασκεύασε τις κωμωδίες του αριστοφάνη σε κόμικ, με εξαιρετική πρωτοτυπία (όσο κι αν φαντάζει οξύμωρο αυτό για μια διασκευή). Και στους ιππείς σατιρίζει με εκπληκτικά καυστικό τρόπο το πολιτικό κλίμα της πόλωσης στη δεκαετία με τις βάτες και τον ηγέτη της αλλαγής στο πρόσωπο του στρατηγού κλέωνα, που μόνο ένας ακόμα πιο βρώμικος και αδίστακτος πολιτικάντης θα μπορούσε να τον «εκθρονίσει» και να το διαδεχτεί –όπως και έγινε δηλ, στο έργο με τον αλλαντοπώλη αγοράκριτο, και στη ζωή με το μητσοτάκη. Αλλά αυτό θα μας απασχολήσει σε μια άλλη ανάρτηση.

Από την ίδια σειρά κόμικ, θυμάμαι και το διασκευασμένο τραγούδι της χωρωδίας, δηλ των βατράχων της αχερουσίας λίμνης: μες στους βάλτους στα ποτάμια, κατοικεί λαός για γέλια, που έχει πράσινα σακάκια, καλαμένια ποδαράκια, βρεκεκέξ κουάξ κουάξ... Και παραπέμπει συνειρμικά κατευθείαν στον ελληνικό λαό, που παραμένει κατά βάθος βαθύ πασόκ, με πράσινα σακάκια, και φορά λεοντή, σαν το διόνυσο, για να φανεί αντρειωμένος ηρακλής, χωρίς να είναι όμως λεοντόκαρδος, αφού τρέμει τον ίσκιο του, τον αγώνα, την απόλυση, για το χάσιμο της βολής του, με δυο λόγια τρέμει για τη ζωούλα του, που μπορεί να σωθεί έτσι –αν και αυτό ακόμα είναι αμφίβολο τώρα πια- αλλά ποτέ δε θα γίνει κανονική ζωή, με δικαιώματα.

Υπάρχουν όμως άλλα σημεία που πιο προσφέρονται για πιο ενδιαφέροντες, προχωρημένους συνειρμούς. Στους βάτραχους, ο διόνυσος, απογοητευμένος από τους δραματικούς συγγραφείς του καιρού εκείνου, αποφασίζει να κατέβει στον άδη για να φέρει πίσω κάποιον από τους κλασικούς και στήνει ένα θεατρικό αγώνα μεταξύ του αισχύλου και του ευριπίδη, για να κρίνει το νικητή που θα επιστρέψε στους ζωντανούς. Τι θα γινόταν όμως αν δε μας ενδιέφεραν οι θεατρικοί συγγραφείς, αλλά οι μεγάλες ηγετικές μορφές του κομμουνιστικού κινήματος, που ακόμα προσπαθεί να συνέλθει από την αντεπανάσταση; Ποιον απ’ όλους θα επιλέγαμε για να γυρίζει στη ζωή και να δώσει πνοή στην επίπονη προσπάθεια ανασυγκρότησής του; Και αν ο θεός διόνυσος ήταν ο θεός του θεάτρου, ποιος θα ήταν ο πιο κατάλληλος κριτής, για να αποφασίσει αμερόληπτα στη δική μας περίπτωση; -Δυο χρόνια πριν, θα σου έλεγα ίσως τον αρβανίτη, αλλά τώρα πια έχει πουλήσει την ψυχή του στο διάβολο της επιβίωσης και της αριστερής κυβέρνησης.

Η προφανής απάντηση θα κινούνταν μάλλον μεταξύ της αγίας τριάδας: μαρξ-λένιν-τσε γκεβάρα, με τη δική μου ψήφο να πηγαίνει κατά πάσα πιθανότητα στο δεύτερο γιατί είναι το πιο εκπληκτικό παράδειγμα σύνδεσης θεωρία και πράξης, στην πιο εύστοχη και καίρια εκδοχή της. Ίσως νάταν όμως πιο ενδιαφέρον, να ‘μπαιναν πιο συγκεκριμένα διλήμματα, όπως στους βατράχους, που να συμπυκνώνουν κάποιες βασικές πολιτικές αντιθέσεις και να αναπτυσσόταν διαπάλη με επιχειρήματα, στα πρότυπα του αγώνα μεταξύ του αισχύλου και του ευριπίδη. Φαντάσου πχ τον τρότσκι να λογομαχεί με το σύντροφο με το μουστάκι για το σοσιαλισμό σε μια χώρα ή να κριτικάρουν ο ένας σημεία και αποσπάσματα από το γραπτό έργο του άλλου και ύστερα από τις τοποθετήσεις του στάλιν να έχουμε: ουρααα, θυελλώδικα χειροκροτήματα.. Ή κάτι παρόμοιο μεταξύ ζαχαριάδη και πουλιόπουλου, που είχε γίνει σχεδόν, κατά μία έννοια, με την δημόσια αντιπαράθεση μεταξύ του κκε και των τροτσκιστών του κδκε μπροστά σε επιλεγμένο εργατικό κοινό, που ψήφισε κιόλας στο τέλος, δίνοντας την πλειοψηφία στους εκπροσώπους-εισηγητές του κόμματος. Ή έναν αγώνα μεταξύ κάππου και φλωράκη, και άλλα αντίστοιχα ιντριγκαδόρικα ζευγάρια, με διαλόγους που θα έδιναν υλικό για πολλές αναρτήσεις. Κι ακόμα μεγαλύτερο ενδιααφέρον θα είχε η συμβουλή του καθενός για τη σωτηρία της πόλης/χώρας.

Η αστική τάξη δημιουργεί το νεκροθάφτη της, και ο στόχος των κομμουνιστών είναι να προετοιμάσουν πολιτικά το σύγχρονο προλεταριάτο να φέρει σε πέρας την κηδεία, θάβοντας τους εκμεταλλευτές μαζί με τις ταξικές κοινωνίες και τους δημοσιολόγους τύπου ζίζεκ, που μας λένε πως ξεχάσαμε να πεθάνουμε. Εμάς όμως δε μας αφορούν οι νεκρικοί διάλογοι –αυτά μπορεί να απασχολούν πιο πολύ την πολιτικά χρεοκοπημένη σοσιαλδημοκρατία, παλιάς και νέας κοπής, το ζίζεκ και το μίμη ανδρουλάκη, με εκείνους τους υποθετικούς νεκρικούς διαλόγους με μπερλίνγκουερ, μιτεράν και σία, στο προτελευταίο βιβλίο του, πριν τον κόκκινο κάβουρα. Γνωρίζουμε εξάλλου πολύ καλά πως κάθε προσωπικότητα είναι δημιούργημα της εποχής της. Και το ζητούμενο σήμερα είναι να δημιουργήσουμε –στο βαθμό που αυτό περνάει από το χέρι μας- ή να επισπεύσουμε τις (επαναστατικές) συνθήκες, όπου θα διαμορφωθούν ή θα αναδειχθούν οι ηγετικές φυσιογνωμίες της δικής μας εποχής.