Περί εισοδισμού

ή αλλιώς "πόσο Πασόκοι είσαστε"

Δεν ξέρω αν αφορά πολλούς το σημερινό σημείωμα κι αυτά που θα διαβάσετε παρακάτω, αλλά τα βρήκα σε ένα βιβλίο που διάβασα πρόσφατα και τα θεωρώ αρκετά ενδιαφέροντα. Το βιβλίο έχει τον τίτλο "ο τροτσκισμός", μια ιστορική σύνοψη του Γάλλου Ζαν-Ζακ Μαρί, (πιο γνωστού στο ελληνικό κοινό από ένα πανάκριβο βιβλίο του για το Στάλιν), που τη μετέφρασε ο Μπάμπης Γεωργούλας και κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Υδροχόος.

Πέρα από το σύνδεσμο για το ποιόν του Γεωργούλα, μπορείτε να δείτε μια σύντομη περίληψη για το "Σταλιν" του Ζαν-Ζακ Μαρί και ένα απόσπασμα από τη μελέτη του για τον τροτσκισμό, σχετικό με το οργανωτικό ζήτημα, στο οποίο θα αναφερθούμε. Νομίζω πως αυτά τα εισαγωγικά στοιχεία αρκούν για να δείξουν πως η σκοπιά του συγγραφέα είναι αρκετά ευνοϊκή για τους τροτσκιστές, συνεπώς τα γραπτά του δεν περιέχουν ίχνος πολεμικής ή κάποια υστεροβουλία.

Κρατάμε αυτό το δεδομένο και πάμε να δούμε κάποιες χαρακτηριστικές περιπτώσεις, όπως περιγράφονται στο βιβλίο. Μερικά αποσπάσματα επαναλαμβάνονται και στο σύνδεσμο με το απόσπασμα, που δίνω παραπάνω. Όπου υπάρχει πλάγια γραφή εντός παρένθεσης, είναι δικά μου συμπληρωματικά-διευκρινιστικά σχόλια.

Ξεκινάμε με τη γαλλική "αριστερή αντιπολίτευση".

Η ομάδα των μπολσεβίκων - λενινιστών που βγαίνει απ' αυτή την κρίση, είναι ανίσχυρη κι αποτελείται από νεαρούς αγωνιστές χωρίς πείρα στη "μαζική δουλειά", τη στιγμή που με την κατάρρευση του γερμανικού Κ.Κ. μπροστά στο χιτλερισμό και την πολιτική χρεοκοπία της Κομμουνιστικής Διεθνούς μπροστά στην άνοδο του φασισμού, ανοίγεται για τον Τρότσκι μια νέα περίοδος.

Η διαδήλωση της 6ης του Φλεβάρη και η απάντηση των εργατών στις 12 του ίδιου μήνα, εγκαινιάζουν μια νέα περίοδο ριζοσπαστικοποίησης των εργατών στη Γαλλία, σε μια στιγμή που οι τροτσκιστές είναι πέρα για πέρα ανίσχυροι και απομονωμένοι. Ο Τρότσκι προσδιορίζει μια νέα ταχτική, προσαρμοσμένη σ' αυτή την κατάσταση. Προτείνει στη γαλλική και την Ισπανική ομάδα να μπουν μέσα στα σοσιαλιστικά κόμματα που επηρεάζουν την πλειοψηφία των εργατών σ' αυτές τις δυο χώρες ενώ η αριστερή τους πτέρυγα έχει την τάση να ενισχύεται. Η ριζοσπαστικοποίηση των μαζών, κατά τη γνώμη του, θα πραγματοποιηθεί αρχικά μέσα απ' τα παραδοσιακά κόμματα και συνδικάτα, που θεωρούνται απ' τους εργαζόμενους φυσικοί υπερασπιστές των συμφερόντων τους. Η έλλειψη δυνατότητας γι' αντιπολιτευτική δουλειά μέσα στους κόλπους του Κ.Κ. που εκπροσωπεί άλλωστε μια μειοψηφία του εργατικού κινήματος, ήταν απόλυτη εκτός αν η δουλειά έπαιρνε τη μορφή της παράνομης φραξιονιστικής δράσης. Γι' αυτό oι Γάλλοι τροτσκιστές στα πλαίσια αυτής της ταχτικής, προσανατολίζονται, προς τη S.F.I.O., ενώ ταυτόχρονα συντάσσουν ένα πρόγραμμα δράσης, που αποτελεί πρώτο σχεδίασμα του μεταβατικού προγράμματος.

Στο σύνδεσμο με το απόσπασμα, μπορείτε να δείτε αναλυτικά τη συνέχεια: παρά τις αρχικές τους επιτυχίες, το κλίμα αντιστρέφεται μετά τη συγκρότηση κυβέρνησης του Λαϊκού Μετώπου, κάτι που φέρνει σύγχυση, ανακατατάξεις και διασπάσεις στις γραμμές των τροτσκιστών. Παρά τις παλινωδίες και τους "τακτικούς ελιγμούς", οι τροτσκιστές επιμένουν στην ίδια κατεύθυνση και μπαίνουν σε ένα άλλο εργατικό-σοσιαλιστικό κόμμα, που διασπάστηκε απ' το κυβερνητικό σοσιαλιστικό κόμμα, αλλά είχε βραχύβια πορεία.

Περνάμε στο "ισπανικό παράδειγμα"

Ήδη το 1932, η "Κομμουνιστική Αριστερά" συγκεντρώνει πάνω από 2.000 μέλη και (...) ασκεί κάποια επιρροή σε ένα στρώμα σοσιαλιστών και αναρχικών εργατών, που τους παρασύρει η ριζοσπαστικοποίηση των μαζών. Ο εργατικός και αγροτικός Συνασπισμός του Μωωρέν στέκει εμπόδιο σ' αυτή την επιρροή, προπάντων στην Καταλονία, το προπύργιό του. Ήδη από τότε που συγκροτήθηκε, το 1931, ο Τρότσκι προειδοποιεί την Αριστερή Αντιπολίτευση για το πρόγραμμα αυτής της μπουχαρινικής ένωσης, που, όπως λέει, "αντιπροσωπεύει έναν καθαρό Κουομιντανγκισμό μεταφερμένο στο ισπανικό έδαφος (...)".

Δυο χρόνια ήταν αρκετά για να φανερώσουν τη χρεοκοπία της συνεργασίας ρεπουμπλικάνων και σοσιαλιστών. (...) Μέσα στο σοσιαλιστικό κόμμα και το συνδικάτο που ελέγχει, την UGT, σχηματίζεται μια ισχυρή αριστερή πτέρυγα με ηγέτη έναν πρώην ηγέτη της δεξιάς πτέρυγας, τον Φρανθίσκο Λάργκο Καμπαγιέρο. (...) Το Φλεβάρη του 1934 ο Καμπαγιέρο γράφει: "Η μόνη ελπίδα των μαζών σήμερα είναι μια κοινωνική επανάσταση (...) Είναι αδύνατο να πραγματοποιηθεί ένα κομμάτι σοσιαλισμού μέσα στα πλαίσια της αστικής δημοκρατίας".

Το δεξί του χέρι, ο Αρακιστάιν, προλογίζοντας τους "λόγους προς τους εργαζόμενους", γράφει:
"Πιστεύω πως η 2η και η 3η Διεθνής είναι αυτοδύναμα νεκρές (...) Έχω πειστεί ότι πρέπει να δημιουργηθεί μια 4η Διεθνής που να συγχωνεύει τις δύο πρώτες, παίρνοντας από τη μια την επαναστατική τακτική κι από την άλλη την αρχή της εθνικής αυτονομίας.

Ενώ προετοιμάζονται γιγάντιες ταξικές συγκρούσεις στην Ισπανία, η Κομμουνιστική Αριστερά δεν μπορεί να ελπίζει ότι θα της χρησιμέψουν μερικοί μήνες ή μερικά χρόνια στην καλύτερη περίπτωση, για να αναπτυχθεί και να γίνει αυτόνομη ηγετική δύναμη, ικανή να επηρεάζει την πορεία των γεγονότων. Μια που είναι πολύ αδύνατη ακόμα, υπάρχει φόβος να δει το κίνημα ριζοσπαστικοποίησης των μαζών να προσανατολίζεται προς τις μεγάλες παραδοσιακές οργανώσεις (PSE, UGT, CNT) κι αυτή να αποκομίζει αστεία οφέλη σε σύγκριση με τις διαστάσεις του κινήματος. Γι' αυτό το λόγο, ο Τρότσκι συμβουλεύει στα μέλη της Κομμουνιστικής Αριστεράς να μπουν στο Σοσιαλιστικό Κόμμα, που επηρεάζει μεγάλες μάζες, η αριστερά του δυναμώνει μέρα με τη μέρα και με ευχαρίστηση θα δεχόταν τους τροτσκιστές στους κόλπους του. Το όργανο της Σοσιαλιστικής Νεολαίας της Μαδρίτης, άλλωστε, με 200.000 μέλη, καλεί ανοιχτά τους τροτσκιστές να περάσουν στις γραμμές της.

Ο Τρότσκι, λέει ο Π. Μπρουέ, σκέφτεται πως πρέπει να αδράξει αυτή την ευκαιρία και να σχηματίσει μέσα στο Σοσιαλιστικό Κόμμα μια γερή φράξια, να την κάνει επαναστατική εστία ικανή να ασκεί αποφασιστική επιρροή στα μέλη του ΚΚ, που έχουν μείνει έκπληκτα από την απότομη ευκαιριακή (οπορτουνιστική εννοεί προφανώς) στροφή του κόμματός τους, και στα μέλη της CNT που έχουν αποπροσανατολιστεί εξαιτίας της αδυναμίας των δικών τους αρχών δράσης στη νέα κατάσταση. Η εστία αυτή θα είναι ικανή επίσης να δώσει πραγματικά μπολσεβίκικη μορφή σε αυτή την αυθόρμητη ριζοσπαστικοποίηση, που αν δεν καθοδηγηθεί επαναστατικά, υπάρχει κίνδυνος να την εκτρέψουν οι σταλινικοί και οι σοσιαλιστές της αριστεράς, αποφασισμένοι να είναι μόνο στα λόγια επαναστάτες.

Ενώ η Σοσιαλιστική Νεολαία της Εσίζα υποδέχεται με πυροβολισμούς τους ηγέτες της δεξιάς του κόμματός τους, Πριέτο, Πένα και Τέμας, η πλειοψηφία των Ισπανών τροτσκιστών προσανατολίζεται προς άλλη κατεύθυνση. Μετά από πολλή συζήτηση, η πλειοψηφία της Κομμουνιστικής Αριστεράς, προς το τέλος του 1934, αρνιέται να μπει στο Σ.Κ. και προτείνει να γίνει συγχώνευση της Κ.Α. και του Εργατικού και Αγροτικού Συνασπισμού του Μωρέν. Η συγχώνευση πραγματοποιείται το Σεπτέμβρη του 1935. Αποτέλεσμά της είναι το POUM (Εργατικό Κόμμα της Μαρξιστικής Ενότητας) που ο ανταποκριτής της Πράβδα, Κολτσόφ, πολύ σωστά το χαρακτηρίζει τροτσκιστικομπουχαρινικό συνασπισμό.

Στη συνέχεια το POUM τίθεται εκτός νόμου από την κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου, διασπάται κι ο ηγέτης του Αντρές Νιν κατηγορεί τον Τρότσκι για σεχταριστικό δογματισμό, γεμάτο αλαζονεία. Το κομμάτι που διασπάστηκε ενώθηκε προσωρινά με την "αναρχική αριστερά των Φίλων του Ντουρούτι" αλλά είχε βραχύβια πορεία.

Τα ίδια πάνω-κάτω συμβαίνουν και στην περίπτωση του αμερικάνικου τροτσκισμού, που σύμφωνα με το συγγραφέα παίζει κατά τόπους καθοριστικό ρόλο.

Για να συνδεθούν με τους εργαζόμενους, που απλώνουν τους αγώνες τους σε όλες τις Ενωμένες Πολιτείες, συγχωνεύονται ακολουθώντας τη συμβουλή του Τρότσκι, με μια σοσιαλιστική οργάνωση που είχε ιδρύσει ο πρώην πάστορας Α-Ζ Μαστ κι είχε καθοδηγήσει τη μεγάλη απεργία της Οτολίτ στο Τολέδο. Η συγχώνευση αυτή δεν αλλάζει τη φύση και δεν εξαλείφει την απομόνωση του νέου κόμματος, ενώ η θυελώδικη ανάπτυξη του εργατικού κινήματος διογκώνει και ριζοσπαστικοποιεί το παλιό Σοσιαλιστικό Κόμμα. Ακολουθώντας την ίδια ταχτική που συμβούλευε και στο γαλλικό και στο ισπανικό τμήμα, όταν αντιμετώπιζαν την ίδια κατάσταση, ο Τρότσκι προτείνει στο νέο μικρό κόμμα να περάσει στις γραμμές του αμερικάνικου Σοσιαλιστικού Κόμματος. Ο Τρότσκι εισακούγεται, αλλά εξαιτίας του γεγονότος αυτού το κόμμα χάνει μια ομάδα "υπεραριστερών" (με ηγέτη τον Έχλερ) που θεωρεί αυτή τη συγχώνευση απαράδεχτο συμβιβασμό.

Στη συνέχεια οι τροτσκιστές εγκαταλείπουν το Σ.Κ. που στρέφεται προς τα δεξιά και δημιουργούν το ΣΕΚ που παίρνει μαζί του ένα κομμάτι της νεολαίας και θεωρείται το στολίδι της 4ης Διεθνούς, αλλά διασπάται μετά την εισβολή του κόκκινου στρατού στη Φινλανδία. Υπόψη πως αυτό είναι το αδελφό κόμμα του δικού μας ΣΕΚ που συμμετέχει στην Ανταρσυα (ή μάλλον της ΔΕΑ που διασπάστηκε από το ΣΕΚ και συμμετέχει στη ΛαΕ).

Αλλά ας δούμε κι ένα απόσπασμα για την περίοδο μετά τη δολοφονία του Τρότσκι.

Ο Πάμπλο υποστήριζε σε ένα μικρό του έργο με τίτλο "ο πόλεμος που έρχεται" ότι επίκειται ο πόλεμος ανάμεσα στον καπιταλισμό και τη Σοβιετική Ένωση κι ότι ο πόλεμος αυτός θα ωθήσει όλο και πιο αριστερά τα κομμουνιστικά κόμματα όπου θα αφθονούν οι μάζες. Εξ ου κι η ανάγκη να μπουν οι τροτσκιστές μέσα στα ΚΚ και να δεθούν με αυτό το πραγματικό κίνημα των μαζών. Όλη η δραστηριότητα των τροτσκιστών έπρεπε με κάθε τίμημα να υπαχθεί σε αυτήν την "ιδιόρρυθμη θεωρία της εισόδου" (εννοείς προφανώς εισοδισμού) ενώ ταυτόχρονα θα διατηρούσαν και την αυτόνομη υπόστασή τους με την κυκλοφορία ενός ανεξάρτητου πολιτικο-φιλολογικού οργάνου: "Για να ενσωματωθούμε στο πραγματικό κίνημα των μαζών, για να δουλέψουμε και να παραμείνουμε λχ στα μαζικά συνδικάτα, δεν επιτρέπονται μόνο αλλά είναι αναγκαίες οι 'πανουργίες' και οι 'συνθηκολογήσεις'.

Αυτά είναι τα γενικά χαρακτηριστικά του "Παμπλισμού" που προκάλεσε τη διάσπαση της 4ης Διεθνούς. Το γαλλικό τμήμα της (PCI) διαγράφτηκε, στην πλειοψηφία του, το 1952, γιατί αρνήθηκε να δεχτεί αυτή την ανάλυση και την ταχτική που απέρρεε από αυτήν. Τον επόμενο χρόνο, το αγγλικό, το κινέζικο, το ελβετικό τμήμα, με την υποστήριξη του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος, διακήρυξαν την αλληλεγγύη τους με το PCI και συγκρότησαν τη Διεθνή Επιτροπή της 4ης Διεθνούς.

Νομίζω πως έχουμε αρκετό υλικό, για να βγάλουμε μερικά συμπεράσματα (εξάλλου είναι εξαιρετικά δύσκολο να παρακολουθήσει κανείς την πορεία των συνεχών διασπάσεων του τροτσκιστικού χώρου).

Η τακτική (χωρίς "χτ") του εισοδισμού είναι μια "πανουργία" όπως θα έλεγε κι ο Πάμπλο, που διακρίνει στην πραγματική ζωή τους ξενιστές, που αναπτύσσονται σαν παράσιτα σε ένα ξένο σώμα, γιατί αδυνατούν να επιβιώσουν μόνοι τους. Εκτός κι αν μπλέξουν σε ένα κόμμα τύπου Σύριζα, που καταφέρνει να τους χρησιμοποιήσει για δικό του όφελος και τους πετάει σα στυμμένες λεμονόκουπες όταν έχει κάνει τη δουλειά του και δεν απευθύνεται πια στο αριστεροχώρι. Ας μην υποτιμούμε αυτή την αξία χρήσης (του χρήσιμου ηλίθιου) που παίζουν πολλές φορές οι εισοδιστές.

Ομολογώ πως παρά την παραδοσιακή σύνδεση του τροτσκισμού με τον εισοδισμό, δεν είχα συνειδητοποιήσει πόσο καθαρά και κυνικά δινόταν αυτή η εντολή από τον ίδιο τον Τρότσκι. Με αυτή την έννοια, δικαιούται κανείς να κάνει την οργαν(ωτ)ική σύνδεση με τα πρώτα κατορθώματα του Λέοντα, τις συμφιλιωτικές απόψεις του στο οργανωτικό ζήτημα του ΣΔΕΚΡ και τη μεσοβέζικη στάση που κρατούσε μεταξύ μενσεβίκων και μπολσεβίκων (που ήταν βασικά ευμενής ουδετερότητα προς τους πρώτους). Και δικαιούται να μιλήσει γι, χωρίς υπερβολή, για την τροτσκιστική τραγωδία στο συγκεκριμένο ζήτημα.

Έλα όμως που το οργανωτικό δεν είναι απλώς ένα τεχνικό ζήτημα, αλλά κατεξοχήν πολιτικό. Και προσφέρεται, συνεπώς, για μια σειρά χρήσιμα συμπεράσματα.

Υπάρχει κανείς λόγος να μας απασχολούν όλα αυτά σήμερα;

Ναι, στο βαθμό που μπορούμε να κάνουμε μερικές γενικές διαπιστώσεις στο οργανωτικό ζήτημα. Και στο βαθμό που οι τροτσκιστές εξακολουθούν να χρησιμοποιούν βασικά αυτήν την τακτική, με την ψευδαίσθηση πως κάνουν πορεία προς τις μάζες και τις επηρεάζουν. Το ίδιο ακριβώς κάνουν ακόμα κι όταν διατηρούν την οργανωτική τους αυτοτέλεια, αλλά συμπορεύονται με τις μάζες (;) της ΓΣΕΕ στο εργατικό κίνημα, πιστεύοντας πως οικοδομούν κάποιου είδους ενιαίο μέτωπο.

Υπάρχουν, επίσης, μερικές ακόμα περιπτώσεις -αλλά δεν είναι της παρούσης να τις εξετάσουμε.