Η επάρατος Δεξιά του Κυρίου

Πρόσφατα έτυχε να διαβάσω το βιβλίο του Γιάννη Κάτρη "η γέννηση του νεοφασισμού στην Ελλάδα". Γράφτηκε το 1970 στο εξωτερικό κι εξιστορεί τα γεγονότα της δεκαετίας που προηγήθηκε κι οδήγησε στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, ενώ στη μεταπολίτευση προστέθηκε ένα μικρό παράρτημα με όσα ακολούθησαν ως τη διχοτόμηση της Κύπρου και την πτώση της χούντας. Η σκοπιά του συγγραφέα είναι αυτή ενός καλού και τίμιου κεντρώου, που έκανε και Μακρόνησο -αν δεν κάνω λάθος- στέκεται κριτικά απέναντι σε κάποιες παλινωδίες της Ένωσης Κέντρου, αλλά παραμένει πιστός στο γέρο Παπανδρέου (σκέτο, όχι της δημοκρατίας) και το νεότερο Ανδρέα. Μια εκδοχή καλού Πασόκου πριν εμφανιστεί το ΠαΣοΚ στο ιστορικό προσκήνιο, αυτό που εκείνα τα χρόνια θα λέγαμε "δημοκράτης", αν με τον όρο εννοούμε τις αστικές δημοκρατίες της δυτικής Ευρώπης -που απέβαλαν τη χούντα από το Συμβούλιο της Ευρώπης, σε αντίθεση με τη στάση των ΗΠΑ- και την άρνηση του αντικομμουνισμού.

Ακόμα κι έτσι βέβαια, έχει πολύ πιο προωθημένες θέσεις από τη σημερινή κεντροαριστερά του Σύριζα, υπογραμμίζοντας πχ τις ευθύνες του Καραμανλή και τον καθοδηγητικό ρόλο των ΗΠΑ στο πραξικόπημα. Παράλληλα, τα γραπτά του έχουν μια επιπρόσθετη αξία λόγω της δημοσιογραφικής του ιδιότητας, ως πολιτικός συντάκτης των Νέων (χωρίς πάντως να θίγει τη στάση του συγκροτήματος κατά τα Ιουλιανά). Σε κάθε περίπτωση, το υλικό που συγκέντρωσε, παρουσιάζει ιστορικό ενδιαφέρον κι ανασκευάζει μια σειρά δημοφιλείς μύθους για την επταετία, παρά τους όποιους περιορισμούς και το απαραίτητο φιλτράρισμα του περιεχομένου. Κι ας απογοητεύτηκε λίγο ο Poe Χανιά, που ξεκίνησε να το διαβάζει, περιμένοντας αναφορές στο σύγχρονο νεοφασισμό και τη γέννησή του στην εποχή μας (αν υποθέσουμε ότι είχε πεθάνει ποτέ).

Αφορμή για το σημερινό σημείωμα στάθηκε ένα συγκεκριμένο απόσπασμα του βιβλίου, που αναφέρεται στην ελληνική πολιτική γεωγραφία και συμπυκνώνει το αντιδεξιό σχήμα που επικράτησε σταδιακά στα χρόνια της μεταπολίτευσης, για να δείξει παράλληλα τα όριά του κατά τη δεκαετία της Αλλαγής.

Αντιγράφω:

Στα 1933, η Δεξιά με τη βρετανική υποστήριξη ανέκτησε την εξουσία και τη διατηρεί ως σήμερα... Επανέφερε τη μοναρχία (1935) και εγκαθίδρυσε δικτατορία (1936-40). O Β' Παγκόσμιος Πόλεμος και η γερμανική Κατοχή προκάλεσαν μεγάλες πολιτικές ανακατάξεις και με την Εθνική Αντίσταση έφεραν στην επιφάνεια την Αριστερά σαν πρώτη πολιτική δύναμη. Αλλά μετά την Απελευθέρωση (1944) η Δεξιά και η Μοναρχία, με τη δυναμική υποστήριξη των Άγγλων, στερεώθηκαν στην Αρχή. Το 1963 φάνηκε να είναι το λυκόφως της κυριαρχίας της Δεξιάς. Η διακυβέρνηση της χώρας πέρασε στην Ένωση Κέντρου. Αλλά τον Ιούλιο του 1965 ο βασιλιάς Κωνσταντίνος έδιωξε -με συνταγματικό πραξικόπημα- τη νόμιμη κυβέρνηση Παπανδρέου. Έκτοτε, η Δεξιά έμεινε αγκιστρωμένη στην εξουσία. Τελευταίος σταθμός το στρατιωτικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967...

Ιδεολογικά η Δεξιά εξέφραζε την άρνηση, ποτέ τη θέση. Επί Τρικούπη ήταν αντιτρικουπική, επί Βενιζέλου αντιβενιζελική. Και από τα χρόνια του πολέμου αντικομμουνιστική. Στην πραγματικότητα ήταν και παραμένει βαθύτατα αντιδημοκρατική και αντιπροοδευτική.

Μερικές σύντομες παρατηρήσεις, για να μην ξεφύγει σε έκταση πολύ το κείμενο.

-Το κέντρο δεν είναι καθόλου αμέτοχο στην περίοδο της δεξιάς κυριαρχίας. Μπορεί οι δύο Βενιζέλοι (Ελευθέριος και Κλι-κλής) να έφυγαν νωρίς, ίσα-ίσα για να μη λερώσουν την υστεροφημία τους με την ανοιχτή συναίνεση στη δικτατορία, αλλά η δική τους παράταξη ήταν που έστρωσε, χέρι-χέρι με τη Δεξιά, το δρόμο στους δύο δικτάτορες, το Μεταξά και τον Παπαδόπουλο. Ο Γ. Παπανδρέου ήταν ο πρωθυπουργός των Δεκεμβριανών κι ο εκλεκτός του Τσώρτσιλ, προτού αναβαπτιστεί σε "γέρο της Δημοκρατίας". Ο Σοφούλης ηγήθηκε του ενιαίου αστικού μπλοκ σε μία από τις τελικές φάσεις του Εμφυλίου. Κι ο Πλαστήρας αυτός που έβαψε τα χέρια του στο αίμα του Μπελογιάννη και των σφων του. (Κάποια από τα παραπάνω εξάλλου, αναγκάζεται να τα παραδεχτεί αυτοκριτικά και ο ίδιος ο Γ. Κάτρης, στη σχετική υποενότητα για το Κέντρο). Μπορεί επίσης να διαβάσει κανείς το βιβλίο του Μαΐλη για το αστικό πολιτικό σύστημα στη μεταπολεμική περίοδο για τις... αγεφύρωτες διαφορές μεταξύ κέντρου και δεξιάς, και να θυμηθεί τον καημό του Καραμανλή για την απήχηση των μέτρων επιείκειας της Ένωσης Κέντρου, τη στιγμή που επί δικής του διακυβέρνησης είχαν απελευθερωθεί περισσότεροι πολιτικοί κρατούμενοι.

-Αν δεχτούμε πάντως, έστω κάπως καταχρηστικά, τον ισχυρισμό και το σχήμα της δεξιάς κυριαρχίας ως το 74', οι όροι αντιστρέφονται εντυπωσιακά κατά τη μεταπολίτευση, που χαρακτηρίζεται από την κυριαρχία της Κεντροαριστεράς. Μια περίοδο, όπου -όπως έχει σχολιάσει εύστοχα κι ο Σεχτάρ- λίγο-πολύ όλα τα κόμματα είχαν μια (μικρή ή μεγαλύτερη) δόση ΠαΣοΚ μέσα τους. Ακόμα και η δεξιά διακυβέρνηση της ΝΔ του Καραμανλή, την επταετία που διαδέχτηκε τη χουντική επταετία, και κατηγορήθηκε για σοσιαλμανία. Ή η πενταετία του νεότερου Καραμανλή κι οι αγαστές σχέσεις του τελευταίου με το σημερινό Σύριζα. Χώρια η σύνδεση του υπουργού Εργασία Λάσκαρη κι η αμίμητη δήλωση για την κατάργηση της ταξικής πάλης, με τα πορίσματα του αριστερού Βαρουφάκη για την αναστολή της, σε περιόδους κρίσης. Κι αυτός να φανταστείς πλασάρεται ως η συνεπής αντιμνημονιακή φωνή που διαχωρίστηκε από την κυβερνητική πολιτική.

-Η τρέχουσα κρίση μπορεί να σηματοδοτεί ένα νέο πολιτικό κύκλο, που καθιστά το Σύριζα απλώς τη νέα ΝΔ, όπως τον έχει χαρακτηρίσει ο Στρατολάτης. Κι αυτό που μένει ως ηθικό δίδαγμα από τον προηγούμενο κύκλο είναι πόσο ρηχή ήταν/είναι η αντιδεξιά-αντιμνημονιακή ρητορική, που έμεινε σκόπιμα θολή, χωρίς να προσδιορίσει θετικά το στίγμα της, πόσο εύκολα μετατράπηκε στο αντίθετό της και πώς εξασφάλισε την ιδεολογική ηγεμονία (εντός ή εκτός εισαγωγικών) της καθαρής και πιο επιθετικής Δεξιάς, με τη δική της χρεοκοπία.