Διασχίζοντας τον ποταμό - Crossing the river

Η φράση χρησιμοποιείται  μεταφορικά και είναι ο τίτλος του αυτοβιογραφικού βιβλίου του Βίκτορ Γκρόσμαν (ή Στέφεν Βέχσλερ, αν προτιμάτε το αμερικάνικο όνομά του). Ποτέ άλλοτε όμως μια μεταφορά δεν έκρυβε τόση δύναμη στα σημαινόμενα και τόσο συγκλονιστικά γεγονότα, καθώς ο Γκρόσμαν είναι ένας Αμερικάνος που δραπετεύει από τη Δυτική Γερμανία στη Λαοκρατική και δεν περνά απλώς στην άλλη όχθη του Δούναβη, αλλά σε ένα διαφορετικό νέο κόσμο, που χτίζεται από την αρχή.

Δεν έχω διαβάσει το βιβλίο -γιατί δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά- οπότε δεν έχω προσωπική εικόνα για το περιεχόμενο και τους όποιους περιορισμού του. Αλλά αν περνούσε από το δικό μου χέρι -που δεν περνά προφανώς- θα ήταν ίσως το πρώτο βιβλίο που θα επέλεγα να μεταφράσει και να εκδώσει η Σύγχρονη Εποχή.

Όσοι θέλουν να πάρουν μια ιδέα για το περιεχόμενο, μπορούν να διαβάσουν μια παρουσίαση του από τον Anton Saefkow (ψευδώνυμο) στο Ατέχνως, καθώς και μια συνέντευξη που του παραχώρησε ο συγγραφέας, που δημοσιεύτηκε σε τρία μέρη (1ο, 2ο, και 3ο) και έχει μια σύντομη περιγραφή όσων εξιστορεί στο βιβλίο του: τα πρώτα χρόνια, το ΚΚ ΗΠΑ, οι σπουδές, η θητεία του ως βιομηχανικός εργάτης, ο πόλεμος της Κορέας, ο Μακαρθισμός, η απόδραση, η καινούρια ζωή, οι κατακτήσεις, οι ανέσεις κι ο τρόπος ζωής που απολάμβανε, τα αίτια που οδήγησαν στην ήττα.
Αυτό που δεν περιγράφει, είναι η μεταγενέστερη ένταξή του στο οπορτουνιστικό die Linke, εξ ου κι ένας βασικός περιορισμός για την οπτική του επί της σημερινής πολιτικής κατάστασης -αν και έχει αρκετούς προβληματισμούς για τις θέσεις και την πολιτική γραμμή του κόμματός του.

Από τη μια πλευρά, μπορεί να μας προβληματίζει η πολιτική επιλογή ενός συντρόφου, τόσο συνειδητοποιημένου, ώστε να διασχίσει ανάποδα το ποτάμι -βέβαια το άλλο αντίστοιχο παράδειγμα και μέτρο σύγκρισης που έχουμε είναι ο Βολφ Μπίρμαν, που αν δεν κάνω λάθος έφτασε να στηρίζει το SPD. Κι αυτή είναι η πικρή αλήθεια για την κατάληξη του στιχουργού που έγραφε για την πικρή αλήθεια της Unidad Popular.

Από την άλλη όμως δεν είναι παράλογη εξέλιξη, καθώς ο κορμός του die Linke αποτελείται από τα παλιά μέλη του ΕΣΚΓ και τα "απομεινάρια" του τελευταίου, που οδηγήθηκαν σχεδόν σύσσωμα στο νέο μόρφωμα -με ενδιάμεσο σταθμό το ΚΟΔΗΣΟ -ο ίδιος ο Γκρόσμαν δεν ήταν ποτέ οργανωμένο μέλος του ΕΣΚΓ (SED), αλλά βρισκόταν πάντα κοντά του κι ακολούθησε το γενικό ρεύμα.

Κάτι αντίστοιχο έγινε και σε άλλες πρώην σοσιαλιστικές χώρες, όπου τα πρώην ΚΚ μετεξελίχθηκαν σε σοσιαλδημοκρατικά. Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί η Ρωσία, με το ΚΚΡΟ, που κράτησε το όνομα χωρίς τη χάρη ή μάλλον με όλα τα προβληματικά στρατηγικά στοιχεία του ΚΚΣΕ της τελευταίας περιόδου της ΕΣΣΔ.

Πρέπει να σημειώσουμε επίσης ότι στη ΛΔΓ του ΕΣΚΓ προέκυψε από τη συγχώνευση του κομμουνιστικού κόμματος με το σοσιαλδημοκρατικό (ως κεντρική επιλογή κι όχι επειδή αυτό ήταν απαραίτητος όρος για την επιβίωση των σοσιαλδημοκρατών, αφού στη ΛΔΓ, αν δεν απατώμαι, υπήρχαν διάφορα νόμιμα μικρά κόμματα, που δεν είχαν καμία σχέση με τους κομμουνιστές.
Αντίστοιχη ενωτική πείρα πρέπει να είχε γαλουχήσει πολιτικά τον Γκρόσμαν και στα νεανικά του χρόνια στις ΗΠΑ, με την πολιτική γραμμή του εκεί ΚΚ.

Θέλω να πω λοιπόν ότι αν συνυπολογίσουμε κάποια προβλήματα στη φυσιογνωμία και τη στρατηγική στόχευση του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, θα διαπιστώσουμε τη διαβρωτική επίδραση κάποιων σοσιαλδημοκρατικών θέσεων, που δεν καθιστούν εντελώς παράλογη τη μετεξέλιξη ολόκληρων κομμάτων και των μελών τους. Αυτό μπορούμε να το δούμε εξάλλου και στο παράδειγμα του ΚΚΕ και της ανανεωτικής του πτέρυγας, που κατέληξε στο Συνασπισμό (κι από εκεί στο σημερινό Σύριζα ή το γενόσημό του, τη ΛαΕ).

Συνεπώς μπορούμε να ισχυριστούμε ότι υπήρχε άμεση σύνδεση-συγγένεια μεταξύ του τότε και του "τώρα", σωστά;
Όχι. Το παρόν περιέχει πάντα το παρελθόν μετασχηματισμένο και τα σπέρματά του βρίσκονται πάντα σε (διαλεκτικές) στιγμές του δεύτερου. Αλλά τα σημερινά μορφώματα τύπου Σύριζα και die Linke, δεν είναι φυσικοί συνεχιστές του διεθνούς ΚΚ, αλλά καρπός του εκφυλισμού και της ήττας του, πλήρης άρνηση κι όχι διαλεκτική άρση του. Κι αυτό απαντάει, πιστεύω, στην όποια... υφολογική σύνδεση επιχειρείται μεταξύ των δύο.

Αυτό είναι φανερό και στην περίπτωση του ίδιου του Γκρόσμαν, που είναι συνεπής υπερασπιστής του υπαρκτού σοσιαλισμού, διατηρώντας τις ενστάσεις και τις επιφυλάξεις του για τα αρνητικά του σημεία. Τι σχέση έχει αυτή η έντιμη στάση, με την πολιτική θέση του σημερινού die Linke; Καμία απολύτως. Παίρνει γενικά θέση εναντίον των διώξεων που υφίστανται παλιά στελέχη του κρατικού μηχανισμού της ΛΔΓ, αλλά απορρίπτει συλλήβδην την πείρα της ΛΔΓ και το συγκεκριμένο μοντέλο οικοδόμησης. Στέκεται στο αντίπαλο, ταξικό στρατόπεδο, του εκλεπτυσμένου αντικομμουνισμού, κι έχει εγκλωβίσει στις γραμμές του πολλούς τίμιους αγωνιστές, που βρίσκονται εκεί με τη δύναμη της συνήθειας.

Ποιο είναι λοιπόν το γενικό συμπέρασμα; Αν το διεθνές ΚΚ είχε διάφορες αδυναμίες, παρεκκλίσεις, που αντανακλούσαν την επίδραση της σοσιαλδημοκρατίας και αντανακλώνται και στις αντιλήψεις-αυταπάτες των οργανωμένων μελών του, δεν έχει καμία σχέση με την αυθεντική σοσιαλδημοκρατία και το βρώμικο, ιστορικό της ρόλο. Κι αν το ΕΣΚΓ, συγκεκριμένα, είχε αδυναμίες και προβληματικά στοιχεία στις προγραμματικές του θέσεις και την πολιτική πρακτική του, στοιχεία που εκκόλαψαν κι ως ένα βαθμό προαπεικόνιζαν το σημερινό εκφυλισμό, δεν έχει ωστόσο καμία πολιτική (υφολογική ή όποια άλλη) συγγένεια κι άμεση σύνδεση με τα σημερινά μεταλλαγμένα (πρώην ΚΚ) κόμματα, που καλύπτουν το κενό της παραδοσιακής σοσιαλδημοκρατίας.