Ευχές για σας

Η σημερινή μέρα έχει μια διπλή επέτειο. Κάπως σαν την 25η Μαρτίου με τον Ευαγγελισμό της Μαρίας με τον κρίνο (που σήμερα ή κάπου στα κοντά είναι και η περιφορά της, όπως με ειδοποιούν από το κοντρόλ) και την επανάσταση του 21'. Με τη διαφορά πως στην πραγματικότητα αυτά τα δύο (που δεν είναι αμφότερα ιστορικά γεγονότα, για να τα εξετάζουμε ενιαία, αλλά τέλος πάντων), στην πραγματικότητα, δεν έχουν καμία χρονική σύμπτωση, αλλά τα ταίριαξαν εκ των υστέρων, για το συμβολισμό του πράγματος. Και (με τη διαφορά) ότι εμείς δεν έχουμε συχνά (ή τέλος πάντων, όχι πάντα) καλά νέα (ευαγγελισμούς) και δεν τιμούμε μόνο ευχάριστες επετείους.

Η μία σημερινή επέτειος λοιπόν είναι η υπογραφή της συνθήκης Μολότοφ-Ρίμπεντροπ, που η ΕΕ επιχειρεί να την περάσει ως μέρα μνήμης για τα θύματα του ολοκληρωτισμού. Κι η άλλη επέτειος είναι η εκτέλεση των αναρχικών Σάκο και Βαντσέτι, στην Αμερική, παρά τη διεθνή κινητοποίηση για την ανάκληση της σχετικής απόφασης.

Έχουν γραφτεί αρκετά πράγματα για αυτά και δεν κρίνω σκόπιμο να τα επαναλάβω παραλλαγμένα, διανθισμένα με δικές μου πινελιές. Προτιμώ αντιθέτως να εστιάσω σε κάποιες παράπλευρες πτυχές.

Το σύμφωνο μη επίθεσης (κι όχι συνεργασίας ή όπως αλλιώς προβάλλεται) Μολότοφ-Ρίμπεντροπ ήταν ένας απαραίτητος, κρίσιμος ελιγμός, που υπηρετούσε το γενικό στόχο: την υπεράσπιση της ΕΣΣΔ και την προετοιμασία της για τον αναπόφευκτο, επικείμενο πόλεμο. Δεν επανακαθόρισε τα πράγματα, αλλά έδωσε στους Σοβιετικούς πολύτιμο χρόνο για τη διαμόρφωση των συσχετισμών στο πεδίο της μάχης. Κι από αυτήν την άποψη είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα για το πώς εννοούσε ο Λένιν τους τακτικούς ελιγμούς και την επιλογή των αναγκαίων συμβιβασμών στην μπροσούρα του για τον Αριστερισμό.

Όσοι έχουν πολιτική αλλεργία στο σύντροφο με το μουστάκι (Στάλιν) αλλά νιώθουν αναγκασμένοι να κρατούν κρατούν για ξεκάρφωμα κάποιες αναφορές στο σύντροφο με το μουσάκι (Λένιν) και το μαρξισμό, προτιμούν άλλα παραδείγματα, όπως το Μπρεστ-Λιτόφσκ και η εφαρμογή της ΝΕΠ -που δημιούργησε προσωρινά το έδαφος για την ανάπτυξη του καπιταλισμού στη Σοβιετική Ρωσία. Και τα φέρνουν στα μέτρα τους, για να δικαιολογήσουν τα πάντα, από το αριστερό μνημόνιο ως την οξεία οσφυοκαμψία, έξω από κάθε ιστορικό κι ερμηνευτικό πλαίσιο.

Ποιος, πού, πότε, γιατί, με τι σκοπό και για ποιο λόγο; Αυτά είναι λεπτομέρειες, για τις οποίες ο καθένας μπορεί να έχει τη γνώμη του και να μη βγαίνει ποτέ συμπέρασμα. Αρκεί να κρατήσουμε ως κοινό τόπο την αναγκαιότητα της ύπαρξης συμβιβασμών και να το κρατήσουμε ως τυφλοσούρτη για κάθε χρήση.
Οι συμβιβασμοί είναι το παν, ο τελικός σκοπός δεν είναι τίποτα. Ή τέλος πάντων είναι κάτι μακρινό κι αδιάφορο, μέχρι να ολοκληρωθεί μια μακρόχρονη, μεταβατική περίοδος καθολικών συμβιβασμών, που θα την πάρουμε σοβαρά και για πολύ καιρό, όχι μόνο καμιά πενταετία.

Κρίμα μόνο -κι ευτυχώς μαζί από μια άποψη- που ο αντισταλινισμός τους δεν τους αφήνει να επεκτείνουν και σε άλλα πεδία τους παραλληλισμούς τους. Να πουν δηλ πως αναγκάστηκαν να υπογράψουν με τους θεσμούς και τους Γερμανούς (μετά από 17 ώρες διαπραγμάτευση, όπως κι η χρονιά της επανάστασης -τυχαίο; δε νομίζω...) μια συμφωνία, για να κερδίσουν χρόνο, όπως με το Μολότοφ-Ρίμπεντροπ, και να περάσουν σε λίγο καιρό στην αντεπίθεση...
Τρέμετε Μερκελιστές (ή μάλλον Σοϊμπλιστές, για να αξιοποιούμε λενινιστικά τις ενδοαστικές αντιθέσεις), έρχεται ο Ζούκοφ της νέας εποχής...

Όσο για την άλλη επέτειο, κάποιοι από εσάς σίγουρα θα γνωρίζετε την ταινία που γυρίστηκε για την υπόθεση, καθώς και το σχετικό μουσικό θέμα που έγραψε ο Μορικόνε και τραγούδησε η Joan Baez.
Αυτό που δεν ξέρω κατά πόσο είναι ευρέως γνωστό, είναι η ελληνική διασκευή του, που κυκλοφόρησε μάλιστα μες στα χρόνια της χούντας από το... γνωστό, αντικαθεστωτικό συγκρότημα των Ολύμπιανς -με μεγάλη διαδρομή στο πολιτικό τραγούδι- του... Πασχάλη Αρβανιτίδη, που ήταν από παλιά μεγάλο αναρχόμουτρο, πριν τον τυλίξει η ακροδεξιά σύζυγός του.



Το πιο πιθανό βέβαια είναι πως κατάφεραν να ξεγελάσουν τη λογοκρισία της εποχής, πιθανότατα γιατί ούτε οι ίδιοι γνώριζαν περί τίνος πρόκειται και για ποιος μιλούσε το τραγούδι. Θα μπορούσε πχ να λέει κάλλιστα "ευχές για σας Βλαδίμηρε και Ιωσήφ" και να περάσει. Πάνω-κάτω δηλ ό,τι έγινε στην τουρκική ταινία "η Διεθνής", όπου μια μπάντα έπαιζε ανυποψίαστη τις νότες του ύμνου της, εν μέσω σκληρής δικτατορίας, χωρίς να γνωρίζει το περιεχόμενο.

Εμπρός της γης οι κολασμένοι...

Έλα όμως που η πραγματική ζωή, ξεπερνά -ως συνήθως- τη μυθοπλασία..