Επετειακό σημείωμα -6η Δεκέμβρη

Λένε πως το ευρωπαϊκό 68' έφτασε, όπως και κάθε τι άλλο, με καθυστέρηση στην Ελλάδα, δίνοντας ως απόηχό του το Πολυτεχνείο του 73'. Κάποιοι ευρωκομμουνιστές βέβαια διεκδικούν για τον εαυτό τους και το "κκε εσωτερικού" τον τίτλο του "ελληνικού 68'". Ενώ το Πολυτεχνείο, μπορεί να είχε ως αιχμή του δόρατος το φοιτητικό κίνημα, αλλά παρουσίαζε, κατά τη γνώμη μου, αρκετά διαφορετικά χαρακτηριστικά πχ συγκριτικά με τον παρισινό Μάη.

Αυτό που φέρνει περισσότερο με τα συνθήματα και τη λογική του Μάη ήταν ο Δεκέμβρης του 08', που κάποιοι τον αντιμετωπίζουν ως το Πολυτεχνείο της γενιάς τους, θυμίζοντας το Σπύρο Παπαδόπουλο και το αριστερό του παρελθόν στους Απαράδεκτους. Αν βλέπετε κάποιους τύπους με ύφος πολλά βαρύ, μπαρουτοκαπνισμένου επαναστάτη, είναι γιατί έχουν κι ένα Δεκέμβρη στις πλάτες τους. Το "Δεκέμβρη τον καλό" -θα μπορούσε να 'ναι και συνθηματικό για πονηρή βιντεοκασέτα- που δεν κατέθεσε τα όπλα στη Βάρκιζα, γιατί δεν τα πήρε ποτέ, κι απλώς πήγε για τις χριστουγεννιάτικες διακοπές, καταφέρνοντας τουλάχιστον να ακυρώσει το μίζερο (προ)εορταστικό κλίμα των ημερών -κι αυτό οφείλω να το αναγνωρίσω, ως ένα από τα πιο σημαντικά επιτεύγματά του.

Κάποιοι έσπευσαν να τον βαφτίσουν ως την πρώτη εξέγερση στην περίοδο της κρίσης, που δεν είχε εκδηλωθεί όμως ακόμα στην Ευρώπη, συνεπώς εξέφραζαν στην καλύτερη ευσεβείς πόθους ή απλώς ένα ωραίο λεκτικό σχήμα, χωρίς αντίκρισμα. Η όποια αξία του Δεκέμβρη -κατ' αναλογία του Μάη- έγκειται στο ξέσπασμα της νεολαίας και ορισμένων στρωμάτων, που χωρίς να έχουν πληγεί από την κρίση, φώναξαν με τον τρόπο τους πως ασφυκτιούσαν στο κυρίαρχο πλαίσιο.
Μήπως τότε λοιπόν θα μπορούσαμε να κρατήσουμε τον όρο "εξέγερση";

Αν το πάρουμε κυριολεκτικά, εξέγερση σημαίνει ξεσηκωμός. Κι από αυτήν την άποψη ήταν εντυπωσιακό πως ο Δεκέμβρης άγγιξε μαθητές και νεολαίους σε επαρχιακές περιοχές που βρίσκονται σε διαρκή λήθαργο και είχαν να δουν πολλές δεκαετίες αντίστοιχες κινητοποιήσεις. Ο Δεκέμβρης κατάφερε να αγκαλιάσει μεγάλα τμήματα της νεολαίας και να εκφράσει μια αυθόρμητη αντίδρασή της ενάντια στην αστυνομική καταστολή και το σύστημα που εκπροσωπεί.

Από την άλλη, ένας μπακαλίστικος κανόνας λέει πως η εξέγερση είναι μια αποτυχημένη επανάσταση που απειλεί την εξουσία ή έναν τύπο καθεστώτος (όπως το Πολυτεχνείο στη χούντα) σε αντίθεση με το Δεκέμβρη, που δεν έθεσε ποτέ τέτοιο ζήτημα, ούτε κάποια άλλη διεκδίκηση, γιατί ήταν -λέει- το ερώτημα και όχι η απάντηση. Και δε θα μπορούσε εκ των πραγμάτων να θέσει, αν δούμε την ταξική του σύνθεση, όπου η μικροαστική δυσαρέσκεια-ανυπομονησία συνάντησε το λούμπεν στοιχείο, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία της εργατικής τάξης κι οι χώροι δουλειάς έμειναν μακριά απ' τη δυναμική των γεγονότων.

Αυτό, παρεμπιπτόντως, ήταν μια βασική διαφορά (ακόμα και) με το Μάη του 68', που ξεκίνησε μεν από τους φοιτητές, αλλά γρήγορα συνδέθηκε με το εργατικό κίνημα, τις απεργιακές κινητοποιήσεις και τις διεκδικήσεις του -που ικανοποιήθηκαν εν μέρει, αν και αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως το τυράκι στην παγίδα της ενσωμάτωσης και του κατευνασμού των εξεγερτικών διαθέσεων.

Κάποιοι πολιτικοί χώροι βέβαια ψάχνουν ούτως ή άλλως το επαναστατικό υποκείμενο της εποχής μας, μακριά από το ενσωματωμένο προλεταριάτο και την "πεπατημένη" των μαζικών του αγώνων -πχ στο μαζικό πλιάτσικο μεγάλων υποκαταστημάτων, την καταστροφή καταναλωτικών προϊόντων, κτλ. Παρόλα αυτά -ή μήπως ακριβώς για αυτά- ο Δεκέμβρης εξακολουθεί να θεωρείται εξέγερση από σύσσωμο το αριστεροχώρι, συμπεριλαμβανομένης και της Κόντρας, που φετιχοποιεί πρόθυμα οτιδήποτε περιέχει βία -από τους μπολσεβίκους, μέχρι τη 17Ν και το Δεκέμβρη.

Το "επαναστατικό βάθος" του Δεκέμβρη θα μπορούσε να αποτιμηθεί από τη συνέχειά του -που δεν υπήρξε- και αυτά που (δεν) άφησε πίσω του, πέρα από μια σύντομη άνοιξη της αναρχίας, μια "γενιά" που γαλουχήθηκε με αντιμπατσική λογική-συνείδηση και την ανοχή του εξωκοινοβουλίου στα καθιερωμένα μπάχαλα -με την αγωνία να μην ξεκοπεί από το "αυθόρμητο" ή να μην κατηγορηθεί πως το καταστέλλει.
Ακολούθως, υπήρξε ένα ρήγμα με τις πλατείες, που κάποιοι τις βίωσαν ως συνέχεια του εξεγερσιακού, αμεσοδημοκρατικού τους ονείρου, ενώ άλλοι τις κατήγγειλαν για τον πασιφιστικό τους χαρακτήρα, σε αντίθεση με το συγκρουσιακό πνεύμα του Δεκέμβρη.

Και το ΚΚΕ κύριε; Το ΚΚΕ είναι μια πολύ καλή αφορμή για την άτυπη επανασύσταση του "δεκεμβριανού μπλοκ" που στην καλύτερη λοιδορεί το κόμμα για την αμήχανη στάση του, την κακή σχέση του με το αυθόρμητο και την απουσία του από τις κρίσιμες μάχες. Ήταν έτσι όμως;

Κανείς σοβαρός και καλοπροαίρετος συνομιλητής δεν μπορεί να ισχυριστεί πως οι κομμουνιστές λούφαξαν κι έμειναν στο σπίτι τους, χωρίς να έχουν μαζική παρουσία στους δρόμους: τη Δευτέρα 8 Δεκέμβρη (για την οποία πολλοί σφοι έχουν να διηγούνται διάφορα, από τραυματικές εμπειρίες μέχρι θρυλικά βιώματα στα όρια του μύθου), τη μαζική απεργιακή συγκέντρωση στις 10 Δεκέμβρη (που έμεινε μακριά από το Σύνταγμα, για να μην επαναληφθούν οι σκηνές της Δευτέρας) και την επόμενη βδομάδα, με τον τραυματισμό μαθητή, μέλους της ΚΝΕ, από "αδέσποτη" σφαίρα.
Αυτό που του καταλογίζουν είναι πως έμεινε μακριά από τις επιθέσεις στα αστυνομικά τμήματα, τα οργανωμένα μπάχαλα, το συγκρουσιακό κλίμα και το μαύρο Δεκέμβρη της αναρχίας.

Κι εδώ βαραίνει η εκτίμηση για το χαρακτήρα του Δεκέμβρη. Αν κάποιος θεωρεί πως πρόκειται για μια αυθεντική εξέγερση, πιστεύει ακράδαντα πως το ΚΚΕ απουσιάζει εκκωφαντικά από τις μεγάλες επαναστατικές κρίσεις του συστήματος (όπως έλειπε κι απ' τις πλατείες). Αν πάλι δούμε το Δεκέμβρη ως ένα ανώριμο βίαιο ξέσπασμα (χωρίς χαρακτηριστικά επαναστατικής κρίσης), η ουσία παραμένει, αλλά μπαίνει σε πολύ διαφορετικές βάσεις.

Τα παραπάνω δένουν με διάφορα γεγονότα και μύθους ή τέλος πάντων μια μίξη τους, πχ για το εντελώς άστοχο διήγημα στον κυριακάτικο Ριζοσπάστη (για το λάθος τηλεφώνημα ενός δολοφόνου), τις δηλώσεις της Αλέκας έξω από το Μαξίμου, για το Σύριζα που χαϊδεύει αυτιά κουκουλοφόρων και μια αποστροφή από το λόγο της στη βουλή, για την πραγματική επανάσταση, που δε θα σπάσει ούτε ένα τζάμι, γιατί θα το κάνει κοινωνική περιουσία.
Είναι μεγάλος ο πειρασμός να θυμηθούμε πόσο εύκολα και σχετικά αναίμακτα επικράτησε στην Πετρούπολη η Οκτωβριανή επανάσταση (η μεγαλύτερη της ιστορίας) πριν από την ιμπεριαλιστική επέμβαση 14 χωρών, αλλά αυτά έχουν συζητηθεί πολλές φορές και δε χρειάζεται επανάληψη.

Δηλ το ΚΚΕ τα έκανε όλα σοφά και άγια; Σαφώς και όχι. Κατά τη γνώμη μου, η αυτοκριτική μπορεί να επεκταθεί σε τρία πεδία, που θα τα αναφέρω εντελώς συνοπτικά.
Το πρώτο είναι ότι έπρεπε να αποφευχθούν συγκεκριμένα σφάλματα και κινήσεις, όπως το διήγημα του Ριζοσπάστη, για το οποίο κανείς εκτός κόμματος -όπως εγώ δηλ- δεν μπορεί να γνωρίζει αν έγινε κάτι κι αν αποδόθηκαν ευθύνες.

Το δεύτερο πεδίο, που είναι το πιο σημαντικό κατά τη γνώμη μου, είναι το ερώτημα αν η μαζική αυτή αντίδραση της νεολαίας μπορούσε να αποκτήσει διαφορετικά ή μόνιμα χαρακτηριστικά ή αν θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για να ενισχυθεί αποφασιστικά και να βγει ουσιαστικά στο προσκήνιο το επόμενο διάστημα -αντί να αφήσουμε τη συσσωρευμένη οργή να ξεθυμάνει και να χαθεί.

Το τρίτο συνδέεται με το παραπάνω και κρίνει βασικά εκ του αποτελέσματος. Είναι σαφές (νομίζω) πως η επιρροή της ΚΝΕ στους μαθητές αδυνάτισε ή τουλάχιστον έμεινε στάσιμη τα επόμενα χρόνια -με την επίκληση του Δεκέμβρη από τους πολιτικούς της αντιπάλους να παίζει καθοριστικό ρόλο σε αυτό.

Το ζήτημα λοιπόν, όπως το αντιλαμβάνομαι τουλάχιστον, είναι τι (μπορεί κι πρέπει να) κάνει ένα κόμμα και μια οργάνωση παντός καιρού, όταν αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο και την παγίδα που της στήνουν ενδεχομένως. Και με ποιον τρόπο δρα τότε, για να αποφύγει και να εξουδετερώσει αυτόν το σχεδιασμό. Κάτι που δεν αφορά μόνο το χώρο της νεολαίας αλλά το κόμμα συνολικά και το κεντρικό πολιτικό σκηνικό.

Αλλά αυτό είναι μια άλλη κουβέντα, που μπορεί να γίνει μια άλλη φορά (από μένα τουλάχιστον).