70 χρόνια από το μεγάλο Δεκέμβρη

Εντυπώσεις και μερικά σημεία από την εκδήλωση στον περισσό

Βγαίνεις στο δρόμο να πάρεις τον ηλεκτρικό κι αναλογίζεσαι σε τι ωραία χώρα ζούμε, όπου μπορείς να κάθεσαι έξω ένα βράδυ του δεκέμβρη, χωρίς να παγώνεις. Λίγες ώρες αργότερα ο ζεστός νοτιάς φέρνει καταιγίδα, κάνοντας χιλιάδες νοικοκυριά σε υπόγεια (κι όχι μόνο) να ανησυχούν για το βιος τους, και σε προσγειώνει στην ελληνική πραγματικότητα.

Εν τω μεταξύ η ευχάριστη ζέστη στο εξωτερικό περιβάλλον γίνεται αφόρητη μες στην αίθουσα εκδηλώσεων, που γεμίζει ασφυκτικά. Τα φυλλάδια πηγαίνουν πάνω-κάτω σα βεντάλιες, ενώ μια κοπέλα λιποθυμά και τη σηκώνει στα χέρια του ένας σφος, να τη βγάλει για καθαρό αέρα.

Η εκδήλωση είναι sold out, το φουαγιέ γεμάτο κι ο συνωστισμός θυμίζει κάτι από την παραλία της σμύρνης στο βιβλίο της ρεπούση και από το δυστύχημα της θύρας 7. Θρύλε θυμήσου το 81’… εκεί που οι αυταπάτες μας χτυπούσαν πράσινο. Περασμένες μου αυταπάτες, παντός καιρού χαλάσματα. Αλλά τα πράγματα έχουν αλλάξει ριζικά από τα χρόνια της αλλαγής. Ο ολυμπιακός χάνει στην έδρα του το ντέρμπι κορυφής από τον παοκ του σαββίδη, που με τη βοήθεια του πούτιν και της παναγίας πάει για πρωτάθλημα –η οακκε τώρα δικαιώνεται. Κι εμείς δεν πρόκειται να παγιδευτούμε ποτέ ξανά σε αντιδεξιά σχήματα και κάλπικα διλήμματα.

Η αλέκα (που αν δεν ήταν στην εκδήλωση, θα έβλεπε πιθανότατα τον αγώνα) κερδίζει το πιο ζεστό χειροκρότημα από τον κόσμο, που την έχει νοσταλγήσει. Το δεύτερο πιο θερμό χειροκρότημα ανήκει στο νέο δήμαρχο καισαριανής, ηλία σταμέλο, μόλις γίνεται αντιληπτή η είσοδός του στην αίθουσα.

Το βασικό σύνθημα στο φόντο πίσω από το βήμα της εκδήλωσης γράφει: εμπνεόμαστε-διδασκόμαστε-συνεχίζουμε. Αναρωτιέσαι για πόσους να ισχύει αυτό άραγε, από όλους όσους επικαλούνται την εαμική παράδοση και την κληρονομιά της. Τι ακριβώς συνεχίζουν με κούφιους βερμπαλισμούς περί νέου εαμ, όσοι δε διδάσκονται τίποτα από το μεγαλείο του αλλά και από τα λάθη του; Από τι ακριβώς εμπνέονται, όσοι θεωρούν τραγικό λάθος το δεκέμβρη και ζηλεύουν την «ομαλή, δημοκρατική» εξέλιξη και την χρεοκοπία των κκ στις κοιτίδες του ευρωκομμουνισμού (γαλλία κι ιταλία);

Κάτι παρόμοιο σημείωσε κι η αλέκα στην ομιλία της για τους εξ αρχής ιδεολογικά ηττημένους, που πέφτουν σε μάχες μόνο όταν είναι εξασφαλισμένη από τα πριν η νίκη –και ενώ είναι η (αντ)επίθεση που δείχνει τους πραγματικούς συσχετισμούς. Κι αντιστρέφοντας τον κλασικό αναθεωρητικό συλλογισμό (για τη δημοκρατική, ειρηνική εξέλιξη που θα είχαμε στην ελλάδα μετά το 44’, χωρίς το δεκέμβρη), έβαλε τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση: ας σκεφτούμε τι θα γινόταν χωρίς το μεγάλο δεκέμβρη, τη συλλογική ένοπλη αντίσταση του λαϊκού παράγοντα, τον αγώνα του δσε που ακολούθησε, την κληρονομιά που μας άφησαν.

Εδώ μπαίνει συχνά ένας προβληματισμός σχετικά με τον χαρακτήρα του δεκέμβρη –και του αντάρτικου του δσε κατ’ επέκταση- ως κρίσιμης ταξικής σύγκρουσης και κορυφαίας στιγμής της ταξικής πάλης αντίστοιχα, και στον αντίποδα την εκτίμηση πως ήταν αναπόφευκτοι σταθμοί, όπου οδηγηθήκαμε εκ των πραγμάτων ως ένα βαθμό, αντί να τα οδηγήσουμε εμείς συνειδητά ως το τέλος, υπό ευνοϊκότερες προϋποθέσεις. Αυτό ωστόσο καταδεικνύει κάποια από τα αίτια ή μάλλον τους παράγοντες που συνέβαλαν στην ήττα, χωρίς να αφαιρεί τίποτα από την αξία ή τη σημασία αυτών των αγώνων.

Ποια ήταν όμως τα αίτια της ήττας του δεκέμβρη;

Η αλέκα εστίασε στον αρνητικό, ετεροβαρή συσχετισμό για το εαμ-ελας, αφήνοντας σε δεύτερο πλάνο τα υποκειμενικά λάθη και τις αδυναμίες του. Το εαμ δεν έχασε, επειδή φοβήθηκε ή επειδή το είχε βάλει στο χέρι ο αντίπαλος. Έδωσε μια ηρωική κι απαράμιλλη μάχη, στην οποία το κκε δεν ήταν απλός αιμοδότης, αλλά καθοδηγητής της. Αυτό δε σημαίνει πως αποποιούμαστε τη στρατηγική μας ευθύνη. Η αλέκα υπογράμμισε ως κρίσιμο λάθος τις αυταπάτες για την αντιφασιστική συμμαχία και τον αντίστοιχο χαρακτήρα του β’ παγκοσμίου πολέμου, που ήταν εξ αρχής ιμπεριαλιστικός και αυτό δεν άλλαξε ούτε μετά από την είσοδο της εσσδ σε αυτόν, που νίκησε ουσιαστικά μόνη της τη ναζιστική γερμανία.

Μετά από ένα σύντομο χρονικό σημαντικών γεγονότων και σταθμών του δεκέμβρη, η αλέκα κατέληξε σε τρία βασικά συμπεράσματα:

-Το ματοβαμμένο πανό της διαδήλωσης του δεκέμβρη είχε το σύνθημα: όταν ο λαός βρίσκεται αντιμέτωπος με την τυραννία, διαλέγει τις αλυσίδες ή τα όπλα. Αλλά ο πραγματικός τύρρανος είναι συνολικά η αστική τάξη, σε διεθνή κλίμακα.

-Δεν υπάρχει ούτε μία περίπτωση συμμετοχής κκ σε αστική (δια)κυβέρνηση, που να ωφέλησε τα λαϊκά συμφέροντα. Κάτι που επιβεβαιώθηκε ιστορικά από τις μεταπολεμικές κυβερνήσεις σε γαλλία κι ιταλία, κι επεκτείνεται ως συμπέρασμα ως τις μέρες μας και τη σύγχρονη πείρα από τη λατινική αμερική.

-Κλειδί για τους κομμουνιστές είναι η στάση τους στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Δε μένουν αδιάφοροι όταν δέχεται επίθεση η χώρα τους, αλλά δεν πολεμούν υπό τη σκέπη της αστικής τάξης. Παλεύουμε για έξοδο της χώρας από τον πόλεμο, χωρίς προσαρτήσεις ούτε απόσπαση εδαφών, με επικεφαλής μια άλλη εξουσία.

Ειδικά αυτό το τελευταίο σημείο, απαιτεί κατά τη γνώμη μου ξεχωριστή ανάλυση –που δε μπορεί ωστόσο να γίνει στο πλαίσιο αυτής της ανάρτησης.

Στα παραπάνω συμπεράσματα ήρθε να προστεθεί ένα ακόμα από την ομιλία του μαΐλη στη συνέχεια για τον ενιαίο χαρακτήρα και στόχευση των διάφορων μερίδων του αστικού μπλοκ (πχ αγγλόφιλη, γερμανόφιλη, κτλ) που φαίνεται καθαρά από το ρόλο και την αξιοποίηση των ταγμάτων ασφαλείας.

Από την ομιλία του μαΐλη, που παρουσίασε την πρόσφατη έκδοση του τμήματος ιστορίας για το δεκέμβρη, μου κέρδισαν την προσοχή δύο σημεία –που τα μεταφέρω εδώ από μνήμης, αλλά ο σφος αναγνώστης μπορεί να ανατρέξει στον 902, για να βρει την ακριβή διατύπωσή τους.

-Η αναφορά στο κείμενο της έκδοσης που εξετάζει τη στάση της διανόησης και των λογοτεχνών για τα γεγονότα του δεκέμβρη κι η πρωτότυπη στην κομμουνιστική ιστοριογραφία άποψη πως η εαμική πλευρά –σε αντίθεση με την αστική- περιόριζε το στρατηγικό της ορίζοντα, επικεντρώνοντας στο εθνικοαπελευθερωτικό ζήτημα –με εξαίρεση στον κανόνα το γιάννη ρίτσο και το ποίημά του για την «τελευταία προ του ανθρώπου εκατονταετία». Και η ανάγκη διερεύνησης της επίδρασης που άσκησε η εκτίμηση περί υποτελούς και ξενόδουλης αστικής τάξης, που πρόδωσε την ιστορική της αποστολή, στη λογοτεχνική σύνδεση της αντίστασης και του δεκέμβρη με το «αθάνατο κρασί του 21’» κι όχι πχ με την «ανεπίκαιρη» παρισινή κομμούνα.

-Το σημείο για το δεκέμβρη (που δεν αναλύθηκε περαιτέρω) και διάφορες θέσεις-επεξεργασίες που είχαμε ως το 89-91’, αλλά δεν μπορούμε να διατηρούμε μετά τις ανατροπές, που έδειξαν το βάθος της κρίσης στο κομμουνιστικό κίνημα, με πολλά κκ να αναδεικνύονται σε πρωτεργάτες της αντεπανάστασης.

Παράλληλα ανήγγειλε μια σειρά εκδόσεων για τα 100χρονα του κκε, ανάμεσα στις οποίες και την πολυαναμενόμενη επανέκδοση του α’ τόμου του δοκιμίου ιστορίας και σημείωσε πως η έκδοση για το δεκέμβρη φιλοδοξεί να δώσει το έναυσμα για περισσότερες σχετικές μελέτες κι εργασίες, καθώς το φαινόμενο είναι πολύπτυχο και δεν εξαντλείται φυσικά στα πλαίσια ενός (συλλογικού έστω) βιβλίου.

Κλείνοντας την ανάρτηση, να συνδέσουμε αυτό το τελευταίο με την χτεσινή συνέντευξη του γγ για το ασφαλιστικό και την απάντησή του σε ερώτηση της αυγής για τον χαρακτήρα του β’ ππ και τα τρία γράμματα του νίκου ζαχαριάδη από τη φυλακή, όπου σημείωσε εύστοχα πως πολλοί επιμένουν να μην τα βλέπουν στο σύνολό τους, αλλά ξεκομμένα το ένα από το άλλο, ως συνέχεια. Ενώ παράλληλα προανήγγειλε την κυκλοφορία μιας σχετικής έκδοσης (για τα τρία γράμματα) που αναμένουμε αν μη τι άλλο με ενδιαφέρον.