Από την απελευθέρωση στα Δεκεμβριανά

Την προπερασμένη βδομάδα διοργανώθηκε στο πάντειο από ένα μεταπτυχιακό τμήμα του πανεπιστημίου το ιστορικό συνέδριο «από την απελευθέρωση στα δεκεμβριανά» που περιείχε ένα πλούσιο, πενταήμερο πρόγραμμα με δεκάδες ανακοινώσεις κι ενδιαφέρουσες συζητήσεις. Όπου το «ενδιαφέρων», ως επιθετικός προσδιορισμός είναι συνήθως η διπλωματική οδός να χαρακτηρίσεις κάτι, χωρίς να πάρεις επί της ουσίας θέση και να το αξιολογήσεις θετικά ή αρνητικά. Το ενδιαφέρον, ως ουσιαστικό, εξάλλου δεν προκύπτει μονόπλευρα από κάτι ωραίο ή κάτι που μας καλύπτει και δεν έχουμε πολλά να προσθέσουμε επ’ αυτού –ο σχολιασμός των αναρτήσεων του μπλοκ είναι ίσως μια ένδειξη για του λόγου το αληθές.

 Κάτι αντίστοιχο είπε κι ο μαργαρίτης στην αρχή της δικής του ανακοίνωσης για τα πολλά καινούρια πράγματα που έμαθε και ο ίδιος στο συνέδριο, καλά και κακά, συμπεριλαμβάνοντας στη δεύτερη κατηγορία μια ανακοίνωση για τη συμμετοχή ινδών στρατιωτών στις βρετανικές επιχειρήσεις και τα σαφή υπονοούμενα του εισηγητή για ενδείξεις ρατσιστικής στάσης μιας μερίδας αγωνιστών-στελεχών του ελας που προκάλεσαν την αυθόρμητη οργή ενός πιο ηλικιωμένου θεατή στο τέλος της συνεδρίας. Επ! Επ! Δεν μπορεί να μείνει έτσι αυτό. Τελικά όμως έμεινε εκεί, γιατί πίεζε ασφυκτικά ο χρόνος και οι εργασίες της ημέρας θα τελείωναν μετά τα μεσάνυχτα.

Εν τω μεταξύ οι ενδείξεις είναι πολύ άτιμο πράγμα σφε αναγνώστη. Στην ίδια ακριβώς ανακοίνωση πχ ο εισηγητής έκανε λόγο για ισχυρές ενδείξεις αποικιακού τύπου επέμβασης των άγγλων (ή τέλος πάντων κάτι άλλο παρόμοιο, που δεν αλλοιώνεται ως νόημα από τη δική μου μεταφορά), όπως την περιβόητη διαταγή του τσώρτσιλ στο σκόμπι να συμπεριφερθεί σα να βρίσκεται σε κατεχόμενη πόλη. Αλλά αυτά είναι απλές ενδείξεις.. Δεν μπορούμε να είμαστε και σίγουροι..

Αυτό που μπορούμε να κάνουμε βέβαια είναι να πετάμε εδώ κι εκεί χαριτωμένες ενδείξεις κι υπονοούμενα. Κι όταν μας πιάσουν στα πράσα, να κάνουμε στροφή, να τα αρνούμαστε όλα και να τα αποδίδουμε σε παρεξήγηση. Ό,τι έκανε δηλ, πάνω-κάτω, σε μια προηγούμενη συνεδρία ο καθηγητής αλβανός, στην ανακοίνωσή του για την απελευθέρωση στη δυτική μακεδονία. Όπου ισχυρίστηκε βασικά πως η βαριά φορολογία, οι επιτάξεις και οι μαζικές εκτελέσεις από τις τοπικές αρχές του εαμ, σε συνδυασμό με την πολιτική του κκε απέναντι στους σλαβομακεδόνες και το φόβο μιας νέας προσφυγιάς, οδήγησε στη γρήγορη μεταστροφή του πληθυσμού που πέρασε σύντομα με το βασιλικό στρατόπεδο, καθώς ένα τμήμα του ένιωθε πως ξαναζεί τα ίδια που είχε περάσει με τους γερμανούς!

Στις παρεμβάσεις του κοινού όμως προέβη σε τακτική υποχώρηση, με ελαφρά πηδηματάκια. Του επισημάνθηκε πως μια βασική μαρτυρία που επικαλέστηκε ήταν ενός δοσίλογου συνεργάτη των ναζί κι είπε πως ήθελε απλώς να καταγραφεί κι αυτή η πλευρά! Ρωτήθηκε από το μαργαρίτη πώς προκύπτει ότι ήταν βαριά η εαμική φορολογία κι αν υπάρχει κάποια σύγκριση με την αντίστοιχη κατοχική φορολογία, για να ξεφύγει με γενικότητες κι αοριστολογίες για τις ανάγκες διατροφής και συντήρησης ενός μεγάλου στρατού, όπως ο ελας. Αλλά το καλύτερο ήταν όταν βρέθηκε ουσιαστικά να απολογείται για τον ισχυρισμό του πως η λογική της συλλογικής ευθύνης εξαπλώθηκε σταδιακά στην ελληνική κοινωνία ως σύνολο. Και πώς γένεν αυτό –που θα ρωτούσε κι ο ογκουνσότο; Έκαψε ποτέ ο ελας χωριά δοσίλογων, όπως έκαναν οι ναζί μετά από αντάρτικες επιθέσεις εναντίον τους; Εκτέλεσε μήπως αιχμαλώτους χωρίς δίκη;

-Μα όχι, φυσικά, τα μεγέθη βίας της κάθε πλευράς δεν μπαίνουν σε σύγκριση. Ωστόσο ευρύτερα στρώματα εμποτίστηκαν με τη λογική κάποιων πρακτικών, τη συλλογική ευθύνη, κτλ

-Δηλ;

-Ε να, στη μεταπολεμική περίοδο, πολλοί δεν μπορούσαν να σπουδάσουν πχ γιατί ο αδερφός τους ήταν κομμουνιστής, είχε πολεμήσει στο βουνό, κτλ.

Μάλιστα. Και τι σχέση έχουν όλα αυτά με τα αρχικά υπονοούμενα; Άλλα λόγια να αγαπιόμαστε..

Στην επόμενη συνεδρία ανέλαβε η λάζου να αναλύσει τη στρατηγική του κουκουέ με βάση (όχι κάποια ολομέλεια ή κάποιο άλλο κομματικό ντοκουμέντο, αλλά) την ομιλία του άρη βελουχιώτη στη λαμία. Από την οποία μάλιστα δεν επέλεξε να σταθεί στην εκτίμηση του άρη για το ρόλο των άγγλων ή κάποιο άλλο χαρακτηριστικό σημείο, αλλά να ξεχωρίσει ένα απόσπασμα που λέει πως ο στόχος του εαμικού κινήματος είναι ο «κομμουνισμός! Αλλά όχι τώρα, μετά. Εσείς θα τον φέρετε, με εκλογές», όπως λέει ο άρης στο συγκεντρωμένο πλήθος. Συνεπώς όχι άμεσα και προπαντός με δημοκρατική ομαλότητα, συμπεραίνει η λάζου. Κι αφού έστησε στα μέτρα της την εικόνα του εαμ που ήθελε, ξεσπάθωσε προκαταβολικά εναντίον όσων θα επιχειρούσαν να ασκήσουν κριτική στο εαμ (δηλ στο σχήμα της) από τη σκοπιά της σημερινής συγκυρίας, αγνοώντας τον πολυπαραγοντικό χαρακτήρα τέτοιων φαινομένων και καταστάσεων.

Όταν ακολούθησαν λοιπόν κάποιες κριτικές παρεμβάσεις από δικούς μας σφους στο κοινό, αφενός η εισηγήτρια είδε οργανωμένο σχέδιο εναντίον της (!), αφετέρου είπε πως οι τοποθετήσεις τους είναι απολύτως σεβαστές, αλλά απαξίωσε να απαντήσει σε οτιδήποτε, γιατί είναι πολιτικές (θα μπορούσαν να σταθούν πχ στο συνέδριο ενός/του κόμματος), ενώ οι δικές της είναι, λέει, επιστημονικές και βασίζονται σε επιχειρήματα και ντοκουμέντα! Τόσο ωραία και βολικά. Λες και μπορεί να υπάρξει ιστορική επιστήμη κι εκτίμηση, εκτός πολιτικής.

Αυτό φάνηκε εξάλλου και στη δική της εκτίμηση, ακριβώς από τη σκοπιά της σημερινής συγκυρίας, όπου η παραπομπή του κομμουνισμού και του κοινωνικού μετασχηματισμού σε ένα απροσδιόριστο απώτερο μέλλον, που θα έρθει με δημοκρατική ομαλότητα και εκλογικές διαδικασίες, είναι μια εκλεπτυσμένη, επιστημονικοφανής νομιμοποίηση του κυβερνητικού κρετινισμού του σύριζα –και αν όχι, τότε χαραμίζεται που δεν αξιοποιείται από την κουμουνδούρου.

Αξίζει όμως να τονιστεί κάτι ακόμα. Είναι άλλο να βλέπουμε κάθε γεγονός ιστορικά, μες στο ιστορικό του πλαίσιο και τις συνθήκες που το καθόρισαν, να το κρίνουμε στον καιρό του και όχι με βάση τα σημερινά δεδομένα. Και άλλο, τελείως διαφορετικό, να μην προσπαθούμε καν να κάνουμε τη σύνδεση με το παρόν και το νήμα της δικής μας εποχής, να διδαχτούμε από την ιστορική πείρα και να βγάλουμε πολύτιμα συμπεράσματα για το σήμερα. Όπως είπε πολύ εύστοχα και ένας σφος στην παρέμβασή του, ο λένιν κι οι κλασικοί είδαν κριτικά την πείρα της ηρωικής κομμούνας του παρισιού, ακριβώς για να βγάλουν επίκαιρα συμπεράσματα και να μην επαναλάβουν τα λάθη της, χωρίς φυσικά να μειώνουν στο παραμικρό την ιστορική της σημασία.

Φυσικά δεν μπορεί να δοθεί εδώ το σύνολο των συνεδριών και των εισηγήσεων (παρά μόνο ενδεικτικά μια γεύση από το συνέδριο), πόσο μάλλον που μου λείπουν κι αρκετά βασικά κομμάτια του παζλ, από ενδιαφέρουσες συνεδρίες που δεν μπόρεσα να παρακολουθήσω, όπως πχ την εισήγηση του μαριόλη για την πολιτική του εαμ στα υπουργεία εργασίας κι οικονομικών και αυτή του (ναρίτη) παλούκη για τους αρχειομαρξιστές και την τακτική τους απέναντι στο εαμ (που βρήκε προφανώς κι αντίλογο από τους δικούς μας στο κοινό).

Σε κάθε περίπτωση, οι εισηγήσεις και τα πρακτικά του συνεδρίου (ενδεχομένως και ένα μέρος των συζητήσεων) θα συγκεντρωθούν και θα κυκλοφορήσουν σε ξεχωριστή έκδοση, όπως είχε γίνει δηλ και στο αντίστοιχο συνέδριο που είχε διοργανωθεί πέρυσι στο πάντειο για την αριστερά και τον αστικό πολιτικό κόσμο (1940-60).

Συνεπώς, αναμένουμε στο ακουστικό μας..