Τετάρτη 17 Δεκεμβρίου 2014

Περί εθελοδουλίας

Η σημερινή ανάρτηση έρχεται κατά κάποιον τρόπο ως συνέχεια της χτεσινής, για να πιάσει, χωρίς πολύ αυστηρό ειρμό κι ιδιαίτερο νόημα, κάποιες ουρές (όπως τις λέμε στη δημοσιογραφική γλώσσα) που έχουν μείνει. Ένα από τα πανό του σωματείου λοιπόν (που δεν έχει προχωρήσει ακόμα στην ενοποίηση των σωματείων του καρφουρ και του αρβανιτίδη, γιατί είναι ολόκληρη γραφειοκρατική διαδικασία, χρονοβόρα και δύσκολη) έγραφε το σύνθημα.

Όταν το άδικο γίνεται νόμος, καθήκον η αντίσταση κι η ανυπακοή.

Το οποίο θυμίζει κατά μία έννοια το αντίστοιχο πανό των δεκεμβριανών (ένας είναι ο δεκέμβρης): όταν ο λαός βρίσκεται αντιμέτωπος με την τυραννία, διαλέγει τις αλυσίδες ή τα όπλα. Αλλά δε σου υπαγορεύει τη λύση, σου αφήνει περιθώριο επιλογής. Μπορείς κάλλιστα να επιλέξεις τις αλυσίδες και να παλεύεις πχ να τις κάνεις επίχρυσες σε αυτό το πλαίσιο, μες στη φυλακή της εε και του καπιταλιστικού δρόμου ανάπτυξης. Όπου ο στόχος για μεταρρυθμίσεις και μικρές αλλαγές που θα βελτιώσουν ουσιαστικά την καθημερινή ζωή, μοιάζει κάπως με εκείνο που έλεγε ένας κρατούμενος στον ισοβίτη του αρκά, για τα λογικά αιτήματα που είχαν στην απομόνωση, όπου τους βαρούσαν τρεις φορές τη μέρα, πρωί-μεσημέρι-βράδυ, αλλά πέτυχαν με αγώνα να αυξηθεί λίγο το μεσημεριανό ξύλο και να γλιτώσουν το βραδινό.

Το ίδιο ακριβώς ισχύει και με το σημερινό σύνθημα, που καλεί να βάλουμε «τέρμα πια στις αυταπάτες. Ή με το κεφάλαιο ή με τους εργάτες». Δε βάζει όμως μαχαίρι στο λαιμό, με ποιους να πας και ποιους να αφήσεις, εσύ διατηρείς πάντα το ελεύθερο της επιλογής σου. Απλώς τίθεται επί τάπητος η βασική αντίθεση της εποχής μας, κεφάλαιο-εργατική τάξη, για όσους επιμένουν να πατάνε σε δυο βάρκες και δύο διαφορετικά στρατόπεδα, μέχρι να σπάσει ο πάγος, να χαραχτεί ο δρόμος και να πέσουνε στο κενό της αβύσσου ανάμεσα στους δύο κόσμους, που χωρίζει η ταξική πάλη.

Τα παραπάνω μας εισάγουν στην έννοια της εθελοδουλίας, της συναινετικής κι εκούσιας υποταγής στους κυρίαρχους μιας μεγάλης μερίδας του κόσμου, η στάση του οποίου συνοψίζεται άριστα στο γνωστό ρητό: σφάξε με αγά μου να αγιάσω. Ένα θέμα που απασχολεί και το ρούση στο τελευταίο του βιβλίο για τη μετάβαση, τη δύναμη της συνήθειας και τη μαρξική ουτοπία, όπως την αποκαλεί. Όπου αναζητεί τα αίτια αυτής της στάσης (πέρα από την αλλοτρίωση, που εξετάζεται ως φαινόμενο σε άλλα βιβλία του) στην προσκόλληση στο υπάρχον, την πρόσληψή του δοσμένου περιβάλλοντος ως φυσικού και αιώνιου, τη δύναμη της συνήθειας που συσσωρεύεται από γενιά σε γενιά.

Το βιβλίο έχει κάποιες εύστοχες επισημάνσεις, ανεξάρτητα από το πολιτικό συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει στο τελευταίο κεφάλαιο για το μεταβατικό πρόγραμμα (με ρήξη έως και (sic) αποδέσμευση από εε και νάτο, το αλ(α)βανικό μέτωπο αριστερής συμπόρευσης και τον ενδιάμεσο κυβερνητικό στόχο, ή άλλες αδυναμίες που παρουσιάζει. Όσο για το δικό μου μακροπερίοδο λόγο σε αυτήν την περιγραφή των περιεχομένων, είναι άμεσα συναρτώμενος με την αντίστοιχη πρόζα του ρούση, ένα δείγμα της οποίας μπορείτε να απολαύσετε παρακάτω.

Κι είναι αυτό το όραμα το οποίο από τη στιγμή που εντοπίστηκε από τους κλασικούς ως δυνατότητα που προσφέρεται στην ανθρωπότητα, αντιμετωπίστηκε από αυτούς ως ο στρατηγικός σκοπός προς κατάκτηση στον οποίο υπόκεινται όλα τα μέσα και οι μεσολαβήσεις που προέβαλλαν για να μπορέσει να επιτευχθεί, και τα οποία δυστυχώς μετατράπηκαν σε αυτοσκοπούς.

Δεν είναι (ούτε κατά προσέγγιση) η πιο μακροσκελής περίοδος, που μπορεί να συναντήσει κανείς στο βιβλίο αυτό, έχει όμως ήδη πέντε (ζωή να ‘χουν) δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις (με τις αντωνυμίες που τις εισάγουν υπογραμμισμένες) ως ένα δείγμα του απλού και ανεπιτήδευτου λόγου που το διέπει.

Σε ένα άλλο σημείο ο ρούσης αναφέρει τα εξής:

Στα πλαίσια του ουτοπικού στοχασμού, ο περιορισμός αυτός του χρόνου εργασίας στις πλέον ακραίες του εκφάνσεις παίρνει τη μορφή μιας τεμπέλικης ευτυχίας, μιας διονυσιακού τύπου κοινωνίας στην οποία προσφέρονται τα πάντα δίχως εργασία, ή μιας γης της επαγγελίας με αναφορές στις «Carmina Burana», εκείνα τα τραγούδια των ρέμπελων κληρικών που υμνούσαν τις κοινωνίες όπου όσο περισσότερο κοιμάται κανείς, τόσο περισσότερο κερδίζει.

Ομολογώ πως αγνοούσα την αρχική σημασία του κάρμινα μπουράνα και την τρομερή σημειολογία που το συνοδεύει, αν συνδεθεί με το μουσικό κομμάτι που συνόδευε το πασόκ της αλλαγής και τις δημόσιες ομιλίες του ανδρέα παπανδρέου κατά τη δεκαετία με τις βάτες. Τότε δηλ, που κατά τη σημερινή κρατούσα εκδοχή, το στρώμα των μη προνομιούχων θράφηκε και γαλουχήθηκε με το διονυσιακό όραμα μιας κοινωνίας εύκολου κέρδους και απολαβών, όπου θα της προσφέρονται τα πάντα χωρίς εργασία και όπου όσο περισσότερο κοιμάται κανείς, τόσο περισσότερα θα κέρδιζε. Κι αυτή σφε αναγνώστη (σε περίπτωση που το αγνοείς ή προσπαθείς να το κρύψεις πίσω από άλλες επιστημονικοφανείς θέσεις) είναι η βασική αιτία της κρίσης, τα σπασμένα της οποίας πληρώνουμε όλοι σήμερα (άλλο αν μερικές δεκάδες επιχειρήσεις αυγατίζουν τα κέρδη τους στο ενδιάμεσο). Αλλά ευτυχώς οι σημερινές κυβερνήσεις βάζουν τους ρέμπελους στη θέση τους και καταργούνε την αργία της κυριακής –γιατί ως γνωστόν, αργία μήτηρ πάσης κακίας και οικονομικής κρίσης.

Κι είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό πως τα όσα περιγράφει ο ρούσης στο τέλος, ενώ αντλούν θεωρητικά έμπνευση απ’ την ποίηση του μέλλοντος, παραπέμπουν συνειρμικά ακριβώς στο πρόσφατο παρελθόν της κυβέρνησης της αλλαγής, που θα άνοιγε θεωρητικά δρόμους για βαθύτερους μετασχηματισμούς σε σοσιαλιστική κατεύθυνση. Κι είναι εξίσου εντυπωσιακό πως ενώ ο ρούσης θεωρεί ότι η μετάβαση στον ώριμο κομμουνισμό στην εποχή μας είναι άμεσα εφικτή από τεχνολογική άποψη και συνεπώς το αναγκαίο στάδιο του σοσιαλισμού, που προετοιμάζει τις υλικές κι υποκειμενικές συνθήκες γι’ αυτό το πέρασμα, δε θα είναι ιδιαίτερα μακροχρόνιο, εφευρίσκει ουσιαστικά ένα ενδιάμεσο μεταβατικό στάδιο μετάβασης στη σοσιαλιστική μετάβαση, με βάση το επίπεδο συνειδητοποίησης των μαζών και την ανάγκη να αλλάξει η συνείδησή τους και να παλέψουν για μια διαφορετική προοπτική. Αλλά αυτό ξεφεύγει από το αρχικό θέμα της ανάρτησης.

Το οποίο ήταν κατά βάση η εθελοδουλία, που περιγράφεται με πολύ εύστοχο τρόπο και στους μοιραίους του βάρναλη –που τους τσιτάρει κι ο ρούσης σε κάποιο σημείο του βιβλίου του. Χτες συμπληρώθηκαν σαράντα χρόνια από το θάνατο του μεγάλου κομμουνιστή ποιητή, αν κι η επέτειος πέρασε μάλλον απαρατήρητη, χωρίς το πλήθος εκδηλώσεων που θα απαιτούνταν για να τιμήσουν το πρόσωπο και το έργο του. Υποθέτω πως έχουν προγραμματιστεί κάποιες να γίνουν μες στο επόμενο διάστημα και θέλω να πιστεύω πως δε θα τις καταπιεί η προεκλογική μαρμάγκα (καθώς βαδίζουμε ολοταχώς προς εκλογές). Μια κριτική που αφορά και την ίδια την κε του μπλοκ, που επιφυλάσσεται να επανορθώσει στο άμεσο μέλλον. Αλλά αυτό θα είναι το θέμα μιας άλλης ανάρτησης..

10 σχόλια:

Unknown είπε...

Απο τα 24 τραγουδια των carmina burana μονο το 1ο (ας με διορθωσει καποιος αν κανω λαθος) ακουγοταν στις συγκεντρωσεις του πασοκ το "ο fortuna" που μιλαει για την επιδραση της τυχης στη ζωη του ανθρωπου. Το σχολιο του ρουσση μαλλον αναφερεται στις ομαδες τραγουδιων "in the tavern" και "court of love" των carmina burana
Νιονιος ο σπιντ

Neophyte_commie είπε...

Πάντως αυτό με τις δευτερεύουσες αναφορικές είναι κακώς εννοούμενη δημοτική, όπου οι μετοχές μετατρέπονται υποχρεωτικά σε δευτερεύουσες αναφορικές (και τα απαρέμφατα σε δευτερεύουσες τελικές, θα έλεγα εγώ). Το ίδιο με τα κομμένα τελικά νι, που δεν ξέρεις αν αναφέρεται σε αρσενικό ή ουδέτερο πριν περάσουν τρεις γραμμές κλπ. Και χαίρομαι που, ήθελα να το πω καιρό αλλά δεν έβρισκα αφορμή, το κόμμα απέβαλε την πολεμική (και εν πολλοίς αντιεπιστημονική) δημοτική των περασμένων δεκαετιών (βλ κάτι τέρατα του τύπου «δουλιά», «τέτιος», «ισχή» κλπ που τα συναντάς μόνο σε βιβλία εκδοθέντα πολύ πριν το '80).

Πάντως στην κακοποίηση του σοσιαλισμού από τον Ανδρέα έχει δίκιο ο κ. Ρούσης. Ένα ολόκληρο κομμάτι της εργατικής τάξης που μεγαλώσαμε ως δεξιοί χρειάστηκε να κάνουμε πολύ μεγάλο ψάξιμο και πολύ μεγάλη υπέρβαση για να 'ρθουμε εδώ. (Βέβαια ήρθαμε, κι αν ήρθαμε εμείς μπορούν να 'ρθούνε κι άλλοι.)

Ανώνυμος είπε...

10.37 Ασφαλως και το ΠΑΣΟΚ εκανε μεγαλη ζημια στην εργατικη ταξη γιατι αυτη ακριβως ητανε η δουλεια του οπως και το εσωτερικο. Αλλα την ιδια ζημια κανει και ο ιδιος Ρουσης θα θυμισω σε ολους το γραμμα του στον Προσυνεδριακο διαλογο του 18ου συνεδριου για τον σοσιαλισμο.Κατηγορουσε το κομμα για Σταλινικη στροφη χωρις βεβαια να εχει συνενοηθει με τα Βαριδια που μιλανε για τροτσκιστικη. Αβυσος η ψυχη του οπορτουνιστη. Για την επιλογη σου να ερθεις με το ΚΚΕ να σε συγχαρω απο την καρδια μου. Το λαθος μας ειναι που εγκλοβισμενοι και εμεις σε αλλες εποχες χρησιμοποιουσαμε τον ορο δεξια αριστερα μεσα στον λαο που Αντικειμενικα βοηθουσε τον οπορτουνισμο στην δραση του.Και παλι μπραβο συντροφε ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

Παπουτσωμενος Γατος είπε...

O Ρουσης για νεοαριστερος(?) γραφει αρκετα στρωτα.

Ανώνυμος είπε...

Και μια και το φερε η συζήτηση,η Carmina Burana, είναι έργο του Carl Orff και είναι μελοποιημένα μεσαιωνικά ποιήματα κάποιων κοσμοκαλόγερων που κοροϊδεύουν την καθολική εκλησία και υμνούν τις χαρές της ζωής.
Στις συγκεντρώσεις του ΠΑΣΟΚ ακούγονταν το O Fortuna, το οποίο ήταν επίσης πολύ δημοφιλές στις συγκεντρώσεις των Ναζί στην Γερμανία.
Ο Carl Orff, ήταν από τους ευνοούμενους του ναζιστικού καθεστώτος και συνεργάστηκε μαζί τους άψογα.
Αυτά τα ολίγα για τις μουσικές επιλογές του "κινήματος".

λαθραναγνώστης

Ανώνυμος είπε...

Μια μετάφραση που βρήκα πρόχειρη για το Ο Fortuna είναι η ακόλουθη:

O Fortuna
velut luna
statu variabilis,
semper crescis
aut decrescis;
vita detestabilis
nunc obdurat
et tunc curat
ludo mentis aciem,
egestatem,
potestatem
dissolvit ut glaciem.

Sors immanis
et inanis,
rota tu volubilis,
status malus,
vana salus
semper dissolubilis,
obumbrata
et velata
michi quoque niteris;
nunc per ludum
dorsum nudum
fero tui sceleris.

Sors salutis
et virtutis
michi nunc contraria,
est affectus
et defectus
semper in angaria.
Hac in hora
sine mora
corde pulsum tangite;
quod per sortem
sternit fortem,
mecum omnes plangite!

Ω ω τύχη,
σα φεγγάρι
είσαι μεταβλητή,
πάντ' αυξάνεις
η μειώνεις·
ζωή αποκρουστική
μια ζορίζεις
μετ' αλλάζεις
παίζεις με μια ζαριά·.
την ανέχεια
την εξουσία
λιώνεις σα παγωνιά

Μοίρα σκληρή
άδεια κενή
τον τροχό σου γυρίζεις,
στέκει κακά,
όλα άσκοπα,
τα πάντα αφανίζεις,
σκιασμένη,
σκεπασμένη
κι εσύ με βασανίζεις·
πια μ'απάτη
πλάτη γυμνή
δείχνω σε που διαολίζεις

Μοίρα στην υγειά
και στο πνεύμα
μου είσαι εναντία,
πια καμωθείς
κι αναλωθείς
παντα σε αγγαρεία.
Την ώρα αυτή
χωρίς άλλη
ας παιχτεί η χορδή μου·
σαν με χτυπά
δυνατό πια
κλάψτε όλοι μαζί μου!

Taken from http://lyricstranslate.com/el/o-fortuna-o-tyxi.html#ixzz3MF2uHGMq

Ο λαθραναγνώστης έχει δίκιο σε αυτά που σημειώνει. Ο Orff μάλιστα μου φαίνεται να έχει αρκετές ομοιότητες σε επίπεδο χαρακτήρα με τον Ανδρέα, τον παπατζή τον Β' (κοινώς, ήταν καθάρματα κι οι δυο τους).

Αν όμως ισχύει η εντύπωσή μου ότι το O Fortuna παίχτηκε για πρώτη φορά στη προεκλογική περίοδο του '81, τότε πιθανόν να βρήκανε το κομμάτι όχι ανασκαλεύοντας το ναζιστικό παρελθόν αλλά από σπόντα, μέσα από ένα αγγλικό φιλμ εκείνης της χρονιάς. Το Excalibur του Boorman (το οποίο μου αρέσει πολύ). Να και μια σκηνή της ταινίας με το-πορωτικό όπως και να το κάνουμε-O Fortuna
https://www.youtube.com/watch?v=5XTa-xigZEg
(και η ίδια η σκηνή είναι πορωτική)

Μιας και πήγα τόσο εκτός θέματος να σημειώσω ότι κατά τη γνώμη μου το Excalibur θα πρέπει να ειδωθεί ως ένας κινηματογραφικός προπομπός του Lord of the Rings και όλων των παρόμοιων φιλμ ή σειρών. Η δε λογοτεχνία ή κινηματογραφική παραγωγή του "φανταστικού" αν και πιθανότατα εντελώς άδικο να χρεωθεί στο ναζισμό, ίσως έχει κάποια στοιχεία που ο ναζισμός τα έβρισκε και τα βρίσκει πολύ ελκυστικά.

ρα

Ανώνυμος είπε...

Οντως ωραια ταινια το Εxcalibur.Επειδή ημουν φαν του φανταστικου , σιγουρα η πλειοψηφια των εργων που εχει παραγει ειναι αντιδραστικα.Και δε νομιζω οτι θα μπορουσε να ειναι διαφορετικα , ως ειδος προαγει τη μεταφυσικη θεωρηση των πραγματων και ηθικοποιει το κακο.Επισης ειμαι σιγουρος οτι καπου εχω διαβασει 1 πολυ αρνητικο σχολιο του μαρξ για το ρομαντισμο(απο οπου καταγεται και το fantasy)αλλα ψαχνωντας τα βιβλια μου δε το βρισκω. να και 1 ενδιαφερον σχετικο αρθρο του ρ http:/ /www2.rizospastis.gr/story.do?id=4381790&textCriteriaClause=%2B%CE%A0%CE%A1%CE%91%CE%93%CE%9C%CE%91%CE%A4%CE%99%CE%9A%CE%9F+%2B%CE%9A%CE%91%CE%99+%2B%CE%A6%CE%91%CE%9D%CE%A4%CE%91%CE%A3%CE%A4%CE%99%CE%9A%CE%9F
νιονιος ο σπιντ

Ανώνυμος είπε...

Ωραίο το άρθρο από το Ριζοσπάστη νιόνιο ο σπιντ.

Ευχαριστώ

ρα

Neophyte_commie είπε...

Νιόνιο, φοβερό το άρθρο όντως.

Παναγιώτη, να 'σαι καλά. (Έγραψα ένα κατεβατό αλλά το σβήνω, μόνο από κοντά αυτά.) Θέλει τεράστια υπέρβαση, κι αν κάποιοι την κάνουν, μπορούν και οι άλλοι. Πρωτοψάχνοντας αυτά τα πράγματα στα 35 μου με μεστωμένο (όσο πάει…) μυαλό, λέω ακράδαντα ότι αυτά τα πράγματα (την υπόθεση της ευημερούσης κοινωνίας) ή την πας μέχρι το τέλος, εξηγείς τί είναι και καλείς τον κόσμο να 'ρθει σ' εσένα, ή δεν την πας καθόλου. Στη ζωή του ανθρώπου που ρωτάει «τι να κάνω για να μην πεινάω» δεν χωράνε μεσοβέζικα. Είναι έλλειψη σεβασμού σ' αυτόν που ρίχνει τα μούτρα του και σε ρωτάει.

Ανώνυμος είπε...

Νεοφυτος.Πραγματικα ειναι μεγαλη υπερβαση το βημα που εκανες συντρο φε ξεπερνωντας προκαταληψεις συκοφαντιες και ψεματα και το καλο ειναι οτι πλεον το κομμα μπορει να πειθει απο ολους τους χωρους γιατι βλεπει ταξικα την κοινωνια και με τα παντα ξεκαθαρισμενα εδω και 23 χρονια πολλες φορες αναρωτιεμαι εχοντας ξεκινησει απο 15 χρονων σε τελειως διαφορετικη εποχη πως τα καταφερα οπως και πολλοι αλλοι συντροφοι να ξεφυγουμε απο τον οπορτουνισμο και να βρισκομαι σημερα διπλα στο ΚΚΕ.ειλικρινα στο λεω μου μοιαζει απιστευτη διαδρομη με ολα αυτα που ζησαμε πριν το 1991 ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ