Ψήφος και εργατικό κίνημα

Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο ένγκελς βλέποντας τη ραγδαία ανάπτυξη του νόμιμου spd και τη δυναμική του, θεωρούσε πιθανή την κατάκτηση της εκλογικής πλειοψηφίας και της κυβερνητικής εξουσίας –αν το μεταφέρω καλά και δε διαστρεβλώνω τη σκέψη του. Κάτι που φαινόταν να έρχεται σε αντίθεση με μια προγενέστερη, νομίζω, διατύπωσή του για το εκλογικό δικαίωμα, που δεν μπορεί να είναι τίποτα παραπάνω από δείκτης ωριμότητας για το προλεταριάτο μιας χώρας που το έχει κατακτήσει. Και φαίνεται να δικαιώνεται ιστορικά και διαχρονικά, όχι γιατί το spd δεν κατόρθωσε τελικά να φτάσει στην κοινοβουλευτική πλειοψηφία, αλλά γιατί η κατάκτησή της δε σήμανε αλλά την κατάπτυστη προδοσία της γερμανικής εργατικής τάξης και της επαναστατικής της υπόθεσης.

Αν λοιπόν η κατάκτηση του εκλογικού δικαιώματος είναι δείκτης ωριμότητας για την εργατική τάξη κάθε χώρας, η ελεγχόμενη άσκησή του επί δεκαετίες στις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες δυτικού τύπου είναι δείκτης σταθερότητας κι ισχύος της εκάστοτε αστικής εξουσίας. Ενώ οι επιλογές του.. κυρίαρχου ελληνικού (κι όχι μόνο) λαού είναι δείκτης της ανωριμότητας του υποκειμενικού παράγοντα, που περιμένει τις συνθήκες να ωριμάσουν, χωρίς να ωριμάζει ποτέ ο ίδιος. Δείκτης αυτής της ανωριμότητας είναι κι η λογική ορισμένων αναρχικών, που αποδίδουν απ’ την ανάποδη εξέχουσα σημασία στις εκλογές και την αποχή από τις κάλπες. Όμως ακριβώς επειδή αν οι εκλογές μπορούσαν να αλλάξουν τον κόσμο θα ήταν παράνομες, ισχύει και το αντίστροφο: ότι δηλ αν μια αποχή από τις κάλπες μπορούσε να ανατρέψει το καθεστώς και να αλλάξει τον κόσμο, θα ήταν και αυτή παράνομη. Ή θα την καταδίωκαν, όπως γινόταν πχ με όσους απείχαν από τις εκλογές του 46’, πριν το δεύτερο αντάρτικο.

Οι εκλογές λοιπόν είναι ένας δείκτης, που αποτυπώνει κάποιες τάσεις. Δεν είναι συνεπώς τελείως παράλογο να βάζουμε το κάρο μπροστά από το βόδι, περιμένοντας από ένα ευνοϊκό εκλογικό αποτέλεσμα να ανοίξει δρόμο για ριζοσπαστικές διεργασίες και να γίνει ο προάγγελός τους, χωρίς αυτές να έχουν δρομολογηθεί στην κοινωνία; Ή για να το θέσουμε αντίστροφα: τι καρπούς μπορεί να αποφέρει μια κυβερνητική πλειοψηφία ή έστω ένα καλό εκλογικό ποσοστό, αν δε στηρίζεται σε γερές κινηματικές βάσεις που να το τροφοδοτούν (αλλά δεν υπάρχουν αυτή τη στιγμή); Ακόμα κι αν παραδεχόμαστε (που δεν..) ως εφικτό κι αναγκαίο τον κυβερνητικό κρίκο ως σκαλοπάτι για πιο ριζοσπαστικές αλλαγές, θα οδηγούμασταν σε παταγώδη αποτυχία, αν δε ρίχναμε το βάρος στην ανάταση του κινήματος, ως βασικού πυλώνα αυτής της προσπάθειας.

Οι εκλογικοί συσχετισμοί, που πρόκειται να αλλάξουν σε λίγες ημέρες, αποτυπώνουν μερικά κρίσιμα ποιοτικά στοιχεία και αδιαμφισβήτητες αλήθειες. Πόσο ωφελήθηκε το λαϊκό κίνημα και η ανάπτυξή του την τελευταία τριετία από την εκτίναξη των εκλογικών ποσοστών του σύριζα στο 27%; Πού βρίσκεται αυτό το 27% στις πορείες και τις απεργιακές κινητοποιήσεις; Πιστεύει κανείς πως θα ήταν έτσι μίζερα τα πράγματα στο εργατικό-λαϊκό κίνημα, αν είχε το κκε την ίδια εκλογική δύναμη; Και τι εξέφρασε τελικά αυτή η εκλογική άνοδος του σύριζα; Μια αγωνιστική άνοδο του κινήματος ή μήπως την υποχώρηση και την αναδίπλωσή του, την ήττα και την απογοήτευσή του;

Τα ποσοστά βέβαια δεν καθρεφτίζουν πάντα με ακρίβεια την πραγματικότητα (ενίοτε λειτουργούν κι ως παραμορφωτικοί καθρέφτες). Στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης το κόμμα είχε πολλαπλάσια επιρροή στα συνδικάτα και την κοινωνία, από την εκλογική δύναμη που κατέγραφε στις κάλπες. Κι η διακύμανση των γενικών εκλογικών στάσεων δεν είναι ακριβώς στατική και μονοσήμαντη. Θυμίζει το μαθητή στις εξετάσεις, που ξέρει πάνω-κάτω τι έγραψε αλλά οι προσδοκίες του έχουν ένα ανώτερο κι ένα κατώτερο όριο. Κι έχει σημασία που θα καθίσει τελικά η μπίλια.

Μπορεί οι εκλογές να είναι ένα πανηγυράκι της αστικής δημοκρατίας, αλλά η συμμετοχή μας σε αυτές δικαιολογείται με βάση το επίπεδο συνειδητοποίησης των μαζών, που δεν έχει ωριμάσει αρκετά, ώστε να θεωρεί ξεπερασμένο αυτό το μέσο. Οι αντιδράσεις πολλών συντρόφων ωστόσο (και του καθενός από εμάς ξεχωριστά), ο ενθουσιασμός ή η απογοήτευση μετά από ένα εκλογικό αποτέλεσμα, δείχνουν πως από μία άποψη κι ως ένα βαθμό, δεν είναι ξεπερασμένες ούτε καν για εμάς τους ίδιους. Το εκλογικό αποτέλεσμα μπορεί να μην επηρεάζει άμεσα το κίνημα και την πορεία του, επηρεάζει σαφώς όμως το ηθικό όσων συντρόφων συμμετέχουν ενεργά σε αυτό.

Θυμάμαι πχ στις εκλογές του 07’, εν μέσω εξεταστικής για τους φοιτητές να πηγαίνω στη βιβλιοθήκη του απθ, να πετυχαίνω δίπλα μου ένα σφο, να φτάνει το χαμόγελό μας στα αυτιά, και να παίρνουμε το κομπιουτεράκι που είχε δίπλα του για να τις πράξεις, γράφοντας: 8,2. Να το ξαναδούμε, για να το χωνέψουμε. Ή, για να μην πάμε τόσο μακριά, το απολύτως θεμιτό και λογικό γλέντι στους πέντε δήμους που πήρε η λασυ στο δεύτερο γύρο. Μικρές στιγμές εκλογικής χαράς.

Μήπως όμως έτσι βρίσκουν χώρο να τρυπώσουν και να αναπτυχθούν μέσα μας γλυκές αυταπάτες; Ποιος σφος δε σκεφτόταν για παράδειγμα το μάη του 12’ πως είχε έρθει η στιγμή να πιάσει το κκε το πολυπόθητο διψήφιο ποσοστό; Πόσο θα ανταποκρινόταν όμως αυτό στην πραγματικά κατάσταση του εργατικού κινήματος, στην πραγματική δύναμη και οργάνωση του ταξικού πόλου στους χώρους δουλειάς; Αλλά και πέρα από αυτό, πόσα σημάδια μπορεί να έχει αφήσει στη νοοτροπία μας και τη δράση μας (σε συλλογικό κι ατομικό επίπεδο) η «ομαλή κι απρόσκοπτη» κοινοβουλευτική παρουσία του κόμματος τις τέσσερις τελευταίες δεκαετίες;

Αυτό δε σημαίνει πως αδιαφορούμε για τα ποσοστά του κόμματος και ότι θα κάνουμε την χάρη σε όσους ονειρεύονται να δουν το κουκουέ στο όριο της εκλογικής επιβίωσης ή και εκτός βουλής μετά από μια πιθανή διπλή εκλογική αναμέτρηση. Κι ίσως να έπρεπε να ξεκαθαριστούν κάποια πράγματα την περίοδο των «παχιών αγελάδων», πολύ πριν την εκλογική πίεση του 12’ που μας βρήκε εν μέρει απροετοίμαστους. Για να μη βρουν πάτημα σε αυτήν χυδαίες πολεμικές που ζητούσαν αναδρομική δικαίωση για τις απόψεις τους· και για να μη φαίνεται η όποια αυτοκριτική σαν την αλεπού που κάνει κρεμαστάρια ό,τι δεν μπορεί να φτάσει.

Σε αυτό ακριβώς αναφέρεται εξάλλου, κατά τη δική μου αντίληψη, το σύνθημα «κόμμα παντός καιρού». Επαναστατική δράση σε μη επαναστατικές συνθήκες και υπό τις πιο αντίξοες περιστάσεις –που μπορεί να αφοράν και την εκλογική επιρροή του κόμματος.

Εν κατακλείδι πάντως, η ψήφος μπορεί να μην αντανακλά αυτομάτως κάποιες κινηματικές διεργασίες –αν και είναι πάντα ένα καλό βήμα προσέγγισης, όπου μπορεί να χτίσουμε, για να κερδίσουμε με το μέρος μας συνειδήσεις. Είναι σημαντική όμως, γιατί υπάρχει και η αντίστροφη ανάγνωση. Εάν δηλ δε μπορεί κάποιος να σπάσει την τρομοκρατία και τα ψεύτικα διλήμματα μες στο παραβάν, που δεν του κοστίζει κάτι ιδιαίτερο στην τελική κι ούτε θα μάθει κανείς τι ψήφισε, είναι ζήτημα αν θα βρει τη δύναμη να αντιμετωπίσει την πολύ εντονότερη εργοδοτική τρομοκρατία, το φόβο της ανεργίας, κτλ, για να κάνει ένα πολύ πιο σημαντικό βήμα, πχ σε μια απεργία.