Φασισμός και γυναικείο ζήτημα

Στην προχτεσινή επικαιρότητα ξεχώριζαν δύο ειδήσεις, τελείως διαφορετικής βαρύτηας και φαινομενικά άσχετες μεταξύ τους.

Η πρώτη αφορούσε την «ατυχή δήλωση» περί κασιδιάρη του απερχόμενου υφυπουργού παιδείας, στύλιου, που εξαναγκάστηκε σε παραίτηση –αφού πρώτα ελέγχθηκαν σχολαστικά τα πρακτικά της βουλής, για να δουν τι μπορεί να μαζευτεί και να σωθεί.

Όταν γίνεται λόγος βέβαια για «ατυχή δήλωση», εννούμε βασικά τυχαία [δήλωση], γιατί κι η ατυχία ένας τυχαίος παράγοντας είναι –ω με συγχωρείτε, είναι τυχαίο. Κι όλως τυχαία, η ατυχής αυτή δήλωση θύμιζε πάρα πολύ εκείνο το περίφημο «α ρε παπαδόπουλος που σας χρειάζεται», στο οποίο συμπυκνώνουν όλο το καταστάλαγμα της σοφίας τους πολλοί δημοκράτες συμπολίτες μας. Και που μπορεί να επεκταθεί με την ίδια επιτυχία πχ στους καταληψίες μαθητές (α ρε κορκονέας που σας χρειάζεται), στους εκπαιδευτικούς που αντιδρούν στην αξιολόγηση (α ρε καλαμπόκα που θέλετε) και στην ελλάδα συνολικά, που νοσεί από τις παθογένειες (ε ρε γύψος που της χρειάζεται).

Πόσο τυχαία όμως μπορεί να θεωρηθούν τα (ένα, δύο, χίλια) μεμονωμένα περιστατικά στις τάξεις του κυβερνητικού λόχου, με το σαμαρά να σπεύδει ως από μηχανής καλός μπάτσος να τιμωρήσει τις όποιες ακρότητες και να σώσει τα προσχήματα για την έξωθεν μαρτυρία της κυβέρνησης; Η γυναίκα του καίσαρα αντώνιου πρέπει απλώς να φαίνεται τίμια και να μην προκαλεί, για να μην την πατήσει σαν τη σοφία αντουανέτα. Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα όμως αν δρα σα μαρία αντουανέτα κι αφήνει τα παιδιά στο σχολείο να λιποθυμούν από την πείνα, πετώντας τους φιλανθρωπικά ένα φρούτο (με ένα μήλο την ημέρα, κάναμε την πείνα πέρα). Κι αν παρακολούθησε κανείς στο βραδινό δελτίο του μέγκα το στύλιο και διέκρινε κάποια σημάδια ουσιαστικής μεταμέλειας για όσα είπε, ας ενημερώσει και τους υπόλοιπους.

Η ουσία βρίσκεται κρυμμένη πίσω από τις γραμμές της επιμαχης φράσης. Ο στύλιος επικροτεί την ενέργεια του κασιδιάρη, συμφωνεί πως αυτό το είδος αντιμετώπισης ενδείκνυται για την κανέλλη (και τους κομμουνιστές γενικότερα ίσως) αλλά σέβεται τον εσωτερικό καταμερισμό εργασίας τους κι αφήνει τη βρώμικη δουλειά στον χρυσαυγίτικο εκτελεστικό βραχίονα του κεφαλαίου. Θέλετε κασιδιάρη, αλλά δε θα γίνω. Οι αστοί πολιτικοί δε θέλουν να γίνουν ανοιχτά φασίστες, αλλά επιδοκιμάζουν απλώς τα έργα των τελευταίων, καθιστώντας δυσδιάκριτες τις μεταξύ τους διαφορές και συνολικά τα όρια μεταξύ φασισμού κι αστικής δημοκρατίας.

Γιατί μπαίνει όμως κατ’ επανάληψη στο στόχαστρο η κανέλλη; Είναι μόνο λόγω της εκρηκτικής της ιδιοσυγκρασίας, που εκνευρίζει τους αντίπαλους και τους κάνει να ενεργούν εν θερμώ (και για αυτό με περισσότερη ειλικρίνεια) ή σηματοδοτεί κάτι παραπάνω; Για το μέσο αριστεριστή πχ η κανέλλη μπορεί να είναι κάτι σαν τη σύγχρονη ενσάρκωση του τρίπτυχου «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια». Από αστική σκοπιά όμως η κανέλλη είναι κόκκινο πανί, ιδίως για το μέσο φασίστα, γιατί συνδυάζει μια σειρά σατανικές ιδιότητες, που την καθιστούν υπ’ αριθμόν ένα στόχο: είναι γυναίκα, κομμουνίζουσα (αλλά για τα δικά τους κριτήρια είναι βαμμένα κομμουνίστρια και σε κάθε περίπτωση συνεπής συνοδοιπόρος εδώ και πολλά χρόνια), τσαμπουκαλεμένη και με το θάρρος της γνώμης της, με περίεργο ανδρικό ντύσιμο κι αμφίβολες σεξουαλικές προτιμήσεις. Και το πιο βασικό, αποστάτρια της τάξης της, που έκανε μια πολύ δύσκολη επιλογή, παραμένοντας πιστή σε αυτήν τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, κι αυτό δεν πρόκειται να της το συγχωρήσουν ποτέ.

Η κανέλλη καταφέρνει να έχει δικό της κοινό και να διεισδύει σε απρόσιτα (για εμάς) ακροατήρια, που κουβαλάνε ένα σωρό κατάλοιπα, όπως κι η ίδια άλλωστε. Ακόμα κι όταν πηγαίνει όμως ως καλεσμένη σε λάιφ-στάιλ τηλεοπτικές εκπομπές του κύκλου της, καταφέρνει να εκπλήσσει ευχάριστα, με αποκορύφωμα την κίνηση-ματ να δωρίσει στους οικοδεσπότες της στα «καρντάσιανς» το βιβλίο του πάλμε ντατ από τη σύγχρονη εποχή για το φασισμό και την κοινωνική επανάσταση –που η μπεκατώρου ειδικά το κοιτούσε σαν ατ(μ)ια, με βλέμμα ufo -oh bella donna...

Είναι απορίας άξιο λοιπόν πώς κάποιοι που ενθουσιάζονται με οποιοδήποτε θολό κίνημα κι οχυρώνονται πίσω από τον αντιφατικό του χαρακτήρα, που μπορεί να δικαιολογήσει τα πάντα, έχουν άλλα μέτρα και σταθμά και δε συγχωρούν καμία απολύτως αντίφαση σε περιπτώσεις σαν της κανέλλη, που έχει κάνει πάρα πολλά βήματα, ή και ευρύτερα, πχ στην αποτίμηση του υπαρκτού και της προσφοράς του.

Η δεύτερη είδηση ήταν το αφιέρωμα που έκανε η διαδικτυακή έκδοση του κοσμοπόλιταν στην αλέκα παπαρήγα με αφορμή τα γενέθλιά της –φαντάσου δηλ τι ετοιμάζουν για του χρόνου, που θα κλείσει τα εβδομήντα! Έχω την εντύπωση πως πολλά γυναικεία περιοδικά (ή μάλλον γυναικουλίστικα για την ακρίβεια) έκαναν πολιτική στροφή, για τα δεδομένα τους, στα χρόνια της κρίσης, φιλοξενώντας πχ σημειώματα της έκδοσης με κοινωνικές ευαισθησίες, αντιμνημονιακά μηνύματα, κτλ –κάθε περιοδικό μόδας που σέβεται τον εαυτό του εξάλλου, έπρεπε να προσαρμοστεί στη μόδα του αντιμνημονίου, την πιο ισχυρή τάση δηλ των τελευταίων χρόνων. Δε φανταζόμουν ποτέ όμως πως θα δημοσιευόταν ποτέ ένα τέτοιο αφιέρωμα –και μάλιστα για την αλέκα κι όχι για όποιον κι όποιον.

Το αφιέρωμα ανοίγει πάντως νέους ορίζοντες για τα κείμενα και τις στήλες που θα μπορούσε να έχει το κοσμοπόλιταν. Πχ cosmoθεωρία, με την παρουσίαση μιας ιδεολογικής μπροσούρας. Cosmoπολιτισμός, με προτάσεις για το πρόγραμμα εκδηλώσεων τηςαλκυονίδας κι επεξήγηση της διαφοράς μεταξύ του αστικού κοσμοπολιτισμού και του προλεταριακού διεθνισμού. Αφιέρωμα cosmoναύτης στη βαλεντίνα τερένσκοβα, την πρώτη γυναίκα που πέταξε στο διάστημα, που αν δε με απατά ασύστολα η μνήμη μου, σήμερα πρέπει να είναι βουλευτής του κκρο –ενώ στα σοβιετικά νιάτα της είχε κάνει ένα γάμο, νομίζω με κουμπάρο το χρουτσόφ, που απολύτως φυσιολογικά κατέρρευσε γρήγορα και δεν κράτησε πολύ, χάρη στη διαλυτική ευλογία του νικήτα.

Αφιέρωμα στα ταγάρια και τα αμπέχονα, που επιστρέφουν στη μόδα μαζί με τις αξύριστες μασχάλες. Cosmoσυμβουλές για το ριοπάν και το μαλόξ, που αντέχουν στα δακρυγόνα και προστατεύουν το μακιγιάζ μας στις πορείες. Και άλλα τινά παρόμοια, που θα αναγκάσουν το marie claire να απαντήσει με αντίστοιχο αφιέρωμα στην ντολόρες ιμπαρούρι, με διαφημιστικό σλόγκαν: μια γυναίκα με πάθος, εσείς κι η πασιονάρια.

Μπορεί αυτά βέβαια να τα γράφουμε μεταξύ μας για πλάκα, υπάρχει όμως και μια πολύ σοβαρή βάση. Τα γυναικεία πρότυπα δεν μπορεί να είναι οι χαζοχαρούμενες σταρλετίτσες και τα μηδενικά που γίνονται νούμερα στην τηλεόραση, ή ανορεξικά μοντέλα που κομπλάρουν τις καθημερινές γυναίκες του μόχθου για τις σωματικές τους ατέλειες –που κατά βάθος πάντως κρύβουν την τελειότητα. Αλλά οι πρωτοπόρες γυναίκες που αγωνίζονται να σπάσουν τους φραγμούς, οι οποίοι δεν είναι μόνο φυλετικοί αλλά πρωτίστως ταξικοί. Πρότυπο δε σημαίνει να είσαι σταρ, που θέλουν όλες να της μοιάσουν (κυρίως εμφανισιακά), ούτε μορφή για τη βιομηχανία του θέματος, που τα αλέθει όλα στο μύλο της κερδοφορίας της, και τα ενσωματώνει μεταμοντέρνα, για να πουλήσει στάμπες, κονκάρδες, μπλουζάκια, κοκ, όπως πχ με τον τσε. Αλλά να είσαι μαχήτρια της ζωής και ζωντανό, αυθεντικό παράδειγμα αγώνα σε κάθε σου πράξη.

Η βαθύτερη σύνδεση των δύο ειδήσεων είναι πως ο φασισμός και το λάιφ-στάιλ είναι υποπροϊόντα της ίδιας εκμεταλλευτικής κοινωνίας, που υποβιβάζει διαρκώς τη γυναίκα, είτε με το μαστίγιο της φασιστικής βίας του ψευτονταή που επιβεβαιώνει το μικροτσούτσουνο αντρισμό του, είτε με το καρότο και με τα θέλγητρα της γλάστρας γυναίκας, που έχει ως αποκλειστικό προορισμό στη ζωή της να στολιστεί και να γίνει ωραία (με βάση τα κυρίαρχα πρότυπα), για να αρέσει στο ισχυρό ανδρικό φύλο.

Και για να γίνει καθαρό και στον τελευταίο, που μπορεί να ρωτήσει: δηλ το γυναικείο πρότυπο πρέπει να είναι σαν την παπαρήγα και την κανέλλη;

Ας θυμηθούμε το πιο γνωστό ίσως φωτογραφικό ντοκουμέντο του δεκέμβρη (ένας είναι ο δεκέμβρης). Προσέξτε πχ πόσο όμορφη και γλυκιά είναι η συντρόφισσα στη μέση, που κρατάει το πανό. Ναι αλλά πόσο πιο όμορφη είναι σαν άνθρωπος, ακριβώς επειδή βρίσκεται στη διαδήλωση, γονατίζει ευλαβικά στη θυσία των συντρόφων της από την προηγούμενη μέρα και το βλέμμα της είναι καθαρό, γεμάτο οργή και αισιοδοξία. Όπως δηλ και όλων των άλλων γύρω της..

Υστερόγραφο

Ψάξ’ το παραπάνω: Γυναίκες – Από την Αντίσταση στο Δεκέμβρη (Φιλιώ Τόλια)

Στο συλλογικό «Δεκέμβρης του 44’ – Κρίσιμη ταξική σύγκρουση», Σύγχρονη Εποχή