Ο πολιτικός Αρκάς

Αναδημοσίευση από Ατέχνως

Σήμερα θα καταπιαστούμε με μία από τις παράπλευρες υποθέσεις των ημερών.

Τα άλμπουμ του Αρκά είναι κομμάτι της κλασικής παιδείας, που κάθε παιδί (μικρό ή μεγαλύτερο σε ηλικία) πρέπει να αποκτήσει. Ο Αρκάς είναι ένα φαινόμενο μόνος του, ποταμός γέλιου, ειρωνείας, μικρών ή μεγαλύτερων ταυτίσεων για κάθε αναγνώστη, σκοτεινή φυσιογνωμία που καταφέρνει να αυξήσει το γοητευτικό μυστήριο γύρω της, αποφεύγοντας συστηματικά τη δημοσιότητα και τις συνεντεύξεις. Κατά συνέπεια, έχουν ειπωθεί σχεδόν τα πάντα γύρω από το πρόσωπό του, σαν εικασίες. Ότι είναι ψυχίατρος, ότι έχει βγει στη σύνταξη, ότι έχει πεθάνει και τον αντικαθιστούν άλλοι (αλίμονο αν δεν υπήρχε και κάποια θεωρία συνωμοσίας) ή πως στην πραγματικότητα είναι παραπάνω από ένα πρόσωπο, κάτι σαν συλλογικός ήρωας-δημιουργός ηρώων. Τα πιο πολλά, πιθανότατα ράδιο-αρβύλα, μέχρι αποδείξεως του εναντίου.

Ποια είναι όμως η σχέση του Αρκά με την πολιτική;
Διαθέτει αναρχικό χιούμορ, πιο πολύ όμως με την έννοια του βιτριολικού, παρά οτιδήποτε άλλο. Στον «κόκκορα», ο βασικός ήρωας αποτυγχάνει παταγωδώς με τις γυναίκες-κότες (που δε συμβολίζει κάποιο μισογυνισμό) και αναρωτιέται τι μπορεί να αλλάξει και μήπως θα ήταν καλή ιδέα να το έβαφε πράσινο. Η αλλαγή ήταν τότε της μόδας, άλλο αν τελικά για τον κυρίαρχο λαό κατέληξε κυριολεκτικά σε αυτό που έλεγε ο Κόκκορας. Και το ροζ είναι το καινούριο πράσινο.
Σε ένα άλλο αλμπουμάκι της σειράς, ο Κόκκορας τίθεται αντιμέτωπος με τους εφιάλτες του και τη φιλοσοφία του Χέγκελ, καθώς ένα φάντασμα τον αποστομώνει με το επιχείρημα: «ό,τι είναι πραγματικό, είναι και λογικό».
Ο πιο μεστός προβληματισμός έρχεται πιθανότατα στα Αδιέξοδα, από τα οποία προσπαθεί να βγει ο Κόκκορας, αλλά δε θυμάται από πού ακριβώς μπήκε. Για να καταλήξει στο απαισιόδοξο συμπέρασμα πως τελικά δεν υπάρχει διέξοδος, γιατί το πρόβλημα είναι ο εαυτός μας και από αυτόν δεν μπορούμε να ξεφύγουμε ποτέ.

Στις Show Bussiness, όπως είναι φανερό κι από τον τίτλο, ο Αρκάς κάνει ένα σύντομο πέρασμα απ’ το ερώτημα πόσο ελεύθερα μπορεί να αναπτυχθεί η καλλιτεχνική δημιουργία στις σημερινές ασφυκτικές συνθήκες. Για να φτάσει στον «Παντελή και το Λιοντάρι», όπου το δεύτερο επιχειρεί να πείσει το φύλακά του στο ζωολογικό κήπο να το απελευθερώσει, καταφεύγοντας ακόμα και στο Μαρξ, για να αποτύχει εκ νέου και να καταλήξει στο συμπέρασμα πως πρέπει να ανανεώσει την επιχειρηματολογία του –στο κλίμα της εποχής άλλωστε.

Ακολουθεί ο Ισοβίτης κι η ατμόσφαιρα της φυλακής, που δεν ευνοεί την αισιοδοξία και την ενασχόληση με τα κοινά. Ο φυλακισμένος ρωτάει να μάθει το αποτέλεσμα των εκλογών, αλλά συνειδητοποιεί πως αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει στο παραμικρό την κατάσταση στη φυλακή και προτιμά τελικά να του πουν ποιος πήρε το πρωτάθλημα. Ο Μοντεχρήστος ενσαρκώνει τον άκρατο αμοραλισμό της περιόδου και χαίρεται, καθώς πάντα πίστευε ότι η ιδεολογία του έχει εντυπωσιακό όνομα. Μια άλλη βινιέτα αναπαράγει τα κλασικά στερεότυπα εκείνων των χρόνων για τους δεινόσαυρους-πολιτικούς αρχηγούς, που βλέπουν την εξουσία ως αφροδισιακό και από κάποια ηλικία και έπειτα, καταλήγουν να κάνουν στη χώρα αυτό που δεν μπορούν να κάνουν πια στη γυναίκα τους. Ενώ το ποντίκι καταρρακώνει το ηθικό του Ισοβίτη, λέγοντάς του: για μένα η φυλακή είναι όλος ο κόσμος, ενώ για σένα όλος ο κόσμος είναι μια φυλακή.

Στη σειρά αυτή, λόγω και της θεματολογίας, κορυφώνεται ο κοινωνικός (με ψήγματα πολιτικού, γιατί τα πάντα είναι πολιτικά) προβληματισμός του Αρκά. Θα ακολουθήσει η καταξίωση με τις Χαμηλές Πτήσεις που εντρυφούν στη σχέση πατέρα-γιου (ίσως παράλληλα με κάποια αντίστοιχη εξέλιξη στην προσωπική ζωή του σκιτσογράφου) και συγκίνησαν πρόσφατα πολλούς αναγνώστες, όταν κυκλοφόρησε ένα υστερόγραφο με το μικρό σπουργίτι να έχει μεγαλώσει, να αποκτά γιο και να τραβάει τα ίδια και χειρότερα που περνούσε με αυτόν ο πατέρας του. Η δεκαετία του 90’ φέρνει την εμφάνιση του Αρκά σε περιοδικά μεγάλης κυκλοφορίας (το Έψιλον της Ελευθεροτυπίας και αργότερα στο Μετρό με τις ιστορίες του Καστράτο –και βασικά της Λουκρητίας), την γνωριμία του με το ευρύ κοινό, που τον αγκάλιασε αμέσως, αλλά και μια αναπόφευκτη τυποποίηση, ως λογικό επακόλουθο της «μαζικής παραγωγής», καθώς πρέπει να έχει έτοιμη τουλάχιστον μία ιστορία κάθε εβδομάδα.

Ο Αρκάς γίνεται προς στιγμήν λιγότερο σκοτεινός, κάπως πιο mainstream (συμβατικός), επιρρεπής σε εύκολα αστεία και λογοπαίγνια που θα μπορούσαν να δίνουν υλικό στο Σεφερλή και που έφτασαν, κατά την υποκειμενική μου γνώμη, στο απόγειό τους, στη «Ζωή Μετά», με το μακαρίτη που πηγαίνει στον παράδεισο και συναντά τον Άγγελο. Εκεί όπου η ατάκα γίνεται αυτοσκοπός και όλη η ιστορία δομείται γύρω της, αντί να τη χρησιμοποιεί ως ένα απλό όπλο, για να περάσει τα μηνύματα που θέλει.

Με αυτή τη σειρά ο Αρκάς αρχίζει να ασχολείται με το ζήτημα του θανάτου –βλέποντας ίσως και το δικό του βιολογικό τέλος να πλησιάζει- που τον απασχολεί πιο έντονα στη σειρά με τους «Συνομήλικους» (μάλλον από τις πιο αδιάφορες δουλειές του). Παράλληλα όμως αντιμετωπίζει αυτές τις φυσιολογικές ανησυχίες με όπλο το μαύρο χιούμορ, που είναι το βασικό στοιχείο στα «Πειραματόζωα» αλλά και τα «Επικίνδυνα Νερά» με το δολοφόνο-καρχαρία και το ψάρι-οδηγό του, που συνεχίζουν αυτή τη «στροφή». Εκεί αποτυπώνεται, μεταξύ άλλων, η «έμφυτη» απαισιοδοξία του Αρκά για τη δυνατότητα των πολλών μικρών ψαριών να ενωθούν και να νικήσουν το μεγάλο, καθώς όταν ενώνονται σε ενιαίο σχηματισμό, γίνονται απλά ευκολότερος στόχος για τα σαγόνια του καρχαρία.

Πριν από τα Πειραματόζωα, ο Αρκάς είχε βγάλει για μια σόλο εμφάνιση και τον Καλό Λύκο, που ενσάρκωνε προφητικά τις αυταπάτες που έχουν πολλοί για τη λυκοσυμμαχία της ΕΕ και το ενδεχόμενο να αλλάξει από μέσα και να αρχίσει να ερωτεύεται τα πρόβατα, αντί να τα τρώει.

Τον τελευταίο χρόνο, ο Αρκάς έβγαλε δύο αλμπουμάκια. Το ένα μοιάζει με ψυχολογικό τεστ κι έχει ερωτοαπαντήσεις ολικής άγνοιας, κλειστού τύπου, «ναι ή όχι», που κολλούσαν γάντι με την επικαιρότητα του δημοψηφίσματος (αν εξαιρέσει κανείς την αντίστροφη σειρά στα κουτάκια με τις απαντήσεις, «όχι ή ναι», που ούτε ο Αρκάς δε θα μπορούσε να τη φανταστεί). Το δεύτερο αλμπουμάκι είναι τα «Θηρία ενήμερα», που χωρίς να έχουν αυστηρά καθορισμένη θεματολογία, περιλαμβάνουν κάποια πιο πολιτικά σκίτσα, όπως μια ανελέητη σάτιρα των διαπραγματευτικών χαρτιών της κυβέρνησης, που μεταχειρίζεται άκρως πειστικά επιχειρήματα προς τους δανειστές.

Με αυτά τα τελευταία σκίτσα, ο Αρκάς μπήκε στο στόχαστρο κάποιων χρηστών του facebook, υποστηρικτών της «Πρώτης Φοράς Αριστερά», αν κι η ιστορία είναι αρκετά μπερδεμένη, καθώς εμπλέκονται μάλλον και οι διαχειριστές της προσωπικής του ιστοσελίδας, που προσπάθησαν να αξιοποιήσουν τα σκίτσα του για τους προπαγανδιστικούς σκοπούς της εφημερίδας στην οποία εργάζεται τον τελευταίο καιρό.

Ανεξάρτητα από τις σκοτεινές πλευρές αυτής της υπόθεσης πάντως, μπορούμε να κρατήσουμε ως ουσία το εξής. Είναι παράλογο να ζητάμε από τον Αρκά να γίνει κάτι που μάλλον ποτέ δεν ήταν: μαρξιστής-επαναστάτης-αριστερός, όσο κι αν καμιά φορά ανακαλύπτουμε (ή θέλουμε να ανακαλύπτουμε) ψήγματα ριζοσπαστικής πολιτικής σκέψης σε κάποια σκίτσα του. Είναι όμως δέκα φορές πιο παράλογο να τρέφει κανείς αντίστοιχες πολιτικές προσδοκίες από την «πρώτη φορά αριστερά» ή από τους διαδικτυακούς της Ταλιμπαν, που εφαρμόζουν το δόγμα «όποιος δεν είναι μαζί μας, είναι εναντίον μας». Όσο για το παραμύθι της «αριστεράς και της ενότητας», κολλάει, παραφρασμένη, μια ατάκα από τον Καλό Λύκο του Αρκά.

Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στη σημερινή κυβέρνηση και τους κομμουνιστές; Είναι κι οι δυο με τα λαϊκά συμφέροντα και το σοσιαλισμό, με τη διαφορά ότι οι πρώτοι δεν είναι. Αλλά αυτό είναι το θέμα ενός άλλου κειμένου.